Układ kostny

3 maja 2015

14:29

Główną funkcją układu kostnego jest tworzenie rusztowania ciała oraz utrzymanie zwierzęcia w odpowiedniej postawie. Układ kostny pełni także funkcję krwiotwórczą ze względu na obecność w kościach szpiku kostnego.

Tkanka kostna tworząca szkielet ma pochodzenie nabłonkowe i jest najtwardszą substancją organizmu. Swoją twardość zawdzięcza mineralizacji i wytrzymałej na znoszenie ucisku budowie swojej podjednostki czyli blaszek, beleczek i kanałów haversa. Tkanka kostna składa się z ok 46% substancji nie organicznych, ok. 22% z substancji organicznych i 32% z wody. Wartości te są jednak zmienne w zależności od gatunku i wieku zwierzęcia.

Koniec procesu kostnienia	Lata
Pies	2
Świnia	2,5
Bydło, owca, koza	4,5
Koń	5
Człowiek	20

 

Rodzaje połączenia kości:

1. Połączenia ścisłe:

   1. Więzozrost- połączenia kości za pomocą tkanki łącznej włóknistej np. połączenia kości gnykowe z czaszką.

   2. Chrząstkozrost- chrzęstne połączenie kości np. spojenie miedniczne, chrząstki między kręgowe.

   3. Kościozrost- kostne połączenie kości powstaje z wiekiem w górnej mierze na bazie więzozrostu lub chrząstkozrostu.

   4. Mięśni zrost- połączenie szkieletu przez mięśnie np. połączenie łopatek z tułowiem.

   5. Szwy kostne- szczególny rodzaj połączeń kości pomiędzy brzegami szwu w okresie wzrastania znajduje się delikatne pasmo Łączno-tkankowe, które potem ulega zanikowi. Wzrost kości czaszki w okresie młodzieńczym odbywa się w szwach.

1. Połączenia ruchome (stawy):

-torebka stawowa stanowi zewnętrzną ochronę stawu.

-Maź stawowa zapobiega ścieraniu śię kości sąsiadujących w stawie.

-Błona stawowa produkuje maź.

 

Typy stawów:

• Staw kulisty (wieloosiowy)- pozwala na ruchy we wszystkich kierunkach np. staw ramienny. U zwierząt domowych jego ruchowość jest znacznie ograniczona przez więzadło podobne działanie mięśni co powoduje że zachowuje on jak staw zawiasowy ( jednoosiowy) Tylko pies i kot są w stanie dokonywać w tym stawie w nieznacznym stopniu ruchów odwodnienia.

• Staw Elipsoidalny- umożliwia ruchy w dwóch wzajemnie prostopadłych płaszczyznach. Ich kombinacja daje ruch skręcania np. między atlasem a kością potyliczną; staw promieniowo nadgarstkowy.

• Stawy siodełkowy- główka stawowa ma formę sidła np. staw koronkowo kopytny.

• Staw walcowaty- główka stawowa ma kształt poprzecznie ustawionego walca. Umożliwia naprzemienne zaginanie i prostowanie np. staw kolanowy.

• Staw spieralny- jest to staw naprzemienny w którym występuje zjawisko hamowania wraz ze wzrostem stopnia zgięcia stawu wzrasta promień główki stawowej, więzadła boczne zostają napięte i w ten sposób hamują dalszy ruch np. staw udowo piszczelowy.

• Staw obrotowy- ruch zachodzi wokół cylindra ustawionego zgodnie z długą osiową np. staw międzydźwigaczniu a obrotnikiem.

• Staw przesuwny- w tym stawie powierzchnie kości przesuwają się wzajemnie w jednej płaszczyźnie np. staw kręgów.

• Staw płaski- w niewielkim stopniu uwypuklone lub zgłębione powierzchnie stawowe są sztywno połączone przez więzadła, ruch możliwy jest tylko w minimalnym stopniu np. staw krzyżowo biodrowy.

 

Tworzenie kości i przebudowa kości:

Kości tworzą się na podłożu Łączno tkankowym i proces kostnienia zależy od gatunku zwierzęcia. Nawet po zakończeniu procesu kostnienia w szkielecie wciąż następują elementy przebudowy. \Z reguły proces łączenia i odbudowy kości utrzymywane są w równowadze. Natomiast w podeszłym wieku mogą przeważać procesy rozpadu kości, regulacja tych procesów odbywa się poprzez działanie hormonów oraz witaminy D3 która zostaje przekształcona w wątrobie do formy aktywnej. Jej głównym zadaniem jest zwiększenie resekcji wapnia i fosforu z jelit, obniżanie wydalania fosforu przez nerki i w ten sposób wspierania odbudowy kości. Również estrogeny biorą udział w przemianie materii w kościach a spadek ich poziomu przyczynia się do powstawania osteoporozy.

Procentowy udział kości u zwierzą jest zależny od rasy, płci, wieku, stanu zdrowia i odżywiania zwierzęcia. Ze względu na zawartość wapnia i fosforu mączka kostna służy jego dodatek do pasz; a ze względu na zawartość azotu i fosforu często wykorzystywane jest jako nawóz. Z kości dolnych odcinków typu dwa uzyskuje się olej raciczny który używany jest w produkcji farmaceutycznej, a także jako środek smarowniczy do produkcji mydła i kleju.

 

Szkielet kończyny przedniej:

1. Obręcz barkowa- w pełni ukształtowana obręcz barkowa składa się z trzech kości:

   1. Kość krucza- występuje tylko u ptaków, jej zdaniem jest ścisłe połączenie kończyny barkowej z tułowiem, wspomaga staw barkowy.

   2. Obojczyk

   3. Łopatka

1. Kość ramienna

1. Kość pod ramienna: ( u ssaków domowych są w mniejszym lub większym stopniu oddzielone od siebie przez przestrzeń międzykostną)

   1. Kość promieniowa

   2. Kość łokciowa

1. Szkielet ręki :

   1. Kość nadgarstka : u przeżuwaczy 6

U konia 7 lub 8

U świni

Mięsożerni 7

1. Kość śródręcza

2. Kość raciczna.

1. Kości palców ręki:

   1. Kość pęcinowa

   2. Kość koronkowa

   3. Kość kopytna

 

Stawy kończyny przedniej:

1. Staw ramienny- staw kulisty, nie występują tu więzadła torebki stawowej.

2. Staw łokciowy- zastaw zawiasowy, stanowi połączenie pomiędzy kością promieniową i stawową. U dużych zwierząt domowych w dużej mierze zanika lub też ze względu na kostne połączenia może mieć formę szczątkową.

1. Stawy ręki:

   1. Staw promieniowo nadgarstkowy ( walcowaty)

   2. Staw międzyrzędowy ( walcowaty)

   3. Staw nadgarstkowo śródręczy ( staw płaski)

 

Szkielet kończyny dolnej:

Miednica zbudowana jest z dwóch kości miednicznych. Tworzą razem z przynależna do kręgosłupa kością krzyżową. Funkcjonalna całość która łączy kończyny tylne z tułowiem i tworzy kanał kostny rodny

Kość krzyżowa i miedniczna są połączone u przeżuwaczy

 

Kości kończyn:

• Rzepka kolanowa płaska

• Kość strzałkowa

• Kość piszczelowa

• Kość udowa

• Kość śród stopia

• Kości stępu:

  • Kość skokowa

  • Kość piętowa

 

Staw kończyny tylnej:

• Staw krzyżowo biodrowy- płaski bez możliwości ruchu, ale z niewielką podatnością na nacisk.

• Staw biodrowy- u mięsożernych to staw kulisty z dużą ruchliwością we wszystkich kierunkach i główką kości udowej w tym samym stawie utrzymywana jest w panewce przez więzadło obłe.)

• Staw kolanowy dzieli się na:

  • Staw rzepkowo udowy- który u mięsożernych u świni i małych przeżuwaczy posiada więzadło boczne oraz przyśrodkowe, natomiast u konia i krowy występują trzy więzadła proste rzepki.

  • Staw udowo piszczelowy- ruchy tego stawu są ukierunkowane przez więzadła boczne oraz krzyżowe.

• Staw skokowy- u konia jest to staw śrubowy, u innych zwierząt staw zawiasowy.

• Staw palców- odnoszący się do stawów występujących w ręce.

Kręgi łączą się ze sobą tworząc kręgosłup dla wszystkich kręgów wspólnych jest podstawowy schemat budowy zmieniający się w sposób odpowiadający funkcji poszczególnych kręgów. Na trzonie kręgu umiejscowiony jest grzbietowy łuk kręgowy, główka kręgu jest mniej lub bardziej wypuklina.

Trzon i łuk kręgu ograniczają otwór kręgu

Otwory wszystkich kręgów tworzą razem kanał kręgowy w którym położony jest rdzeń kręgowy.

 

Odcinki kręgosłupa:

1. Odcinek szyjny- u wszystkich ssaków występuje 7 kręgów szyjnych, natomiast u ptaków jest ich znacznie więcej.

1. Kręg jest to atlas ( dźwignia ) brak tu trzonu, zamiast trzonu jest łuk grzbietowy i brzuszny.

2. Kręg obrotnik- z wyjątkiem człowieka i świni trzon tego kręgu jest wyjątkowo długi.

3. Kręgi szyjne od 3 do 6 są dość podobne do siebie mają niskie wyrostki kolczaste.

4. 7 krąg posiada powierzchnie stawowe dla pierwszej pary żeber.

 

1. Odcinek piersiowy- u przeżuwaczy 13, Świnna 13-16, mięsożerni 12-14, człowiek 12

2. Odcinek lędźwiowy koń 5, przeżuwacze i świnia 6-7, mięsożerni 7, człowiek 5

3. Odcinek krzyżowy w tym odcinku kręgi zrastają się ze sobą w kość krzyżową:

Koń 4-6, bydło, koza- 5, mięsożerni 3, owca 3-5, świnia 4, człowiek 5

1. Ogonowy ( guźiczny) koń 15-21, bydło 18-20, koza 12-16, mięsożerni i świnia 20-23, człowiek 4.

 

Żebra

Liczba par żeber odpowiada liczbie kręgów piersiowych, łączą się one z mostkiem za pomocą chrząstek żebrowych.

1. żebra prawdziwe połączone są z mostkiem za pomocą stawów, ich ruchomość jest ograniczona i służą przede wszystkim wzmocnieniem klatki piersiowej.

2. Żebra rzekome połączone z mostkiem pośrednio i wykazujące większą ruchowość dzięki czemu dochodzi do powiększenia objętości klatki piersiowej.

3. Ostatnie dwie pary żeber Żebra wolne- nie mające kontaktu z innymi żebrami ani z mostkiem.

Żebra u bydła są szczególnie szerokie i przez to łatwe do odróżnienia od żeber konia.

 

 

 

 

Mostek jest kością płaska która składa się z rękojeść trzonu, oraz wyrostek mieczykowaty. Na przekroju u konia mostek jest trójkątny, u świni i przeżuwaczy prostokątny, u psa kwadratowy a u kota okrągły.

 

Wzór zęba:

• Zęby sieczne I ( dentes incisivi)

• Kły C ( dentes canini)

Zęby policzkowe:

• Przed trzonowe P ( dentes premolares)

• Trzonowe M ( dentes morales)

Wzór pierwotnego uzębienia ( wzór piszemy z jednej połowy uzębienia lewa lub prawa)

$$\frac{3I\ 1C\ 4P\ 3M\ \ (\text{szcz}e\text{ka}\ go\text{rna})}{3I\ 1C\ 4P\ 3M\ (\ \text{szcz}e\text{ka}\ \text{dolna})}$$

 

$$\text{ko}n = \frac{3I\ 1C\ 3P\ 3M}{3I\ 1C\ 3P\ 3M}$$

$$\text{PRZE}Z\text{UWACZE} = \frac{PL\text{YTA}\ Z\text{UCIOWA}\ 3P\ 3M}{3I\ 1C\ 3P\ 3M}$$

$$\text{PIES} = \frac{3I\ 1C\ 4P\ 2M}{2a3I\ 1C\ 4P\ 3M}$$

$$\text{KOT} = \frac{3I\ 1C\ 3P\ 1M}{3I\ 1C\ 2P\ 1M}$$

 

Kościec głowy:

Mózgoczaszka :

1. Kość potyliczna

   1. Łóżka która składa się z części karkowej, guzowatość potyliczną i grzebień skroniowy.

   2. Części boczne: każda z wyrostkiem przy kłykciowym i kłykciem potylicznym do połączenia z atlasem.

   3. Część podstawna która razem z kością klinową stanowi podstawę czaszki.

1. Kość klinowa- kość nieparzysta dzieli się na część przednią i tylną. Każda z nich ma trzon i dwa skrzydła:

   1. Pierwsze skrzydło oczodołowe z otworami dla nerwów .

   2. Drugie skrzydła skroniowe.

Z wyjątkiem psa i małych przeżuwaczy w kości klinowej znajduje się zatoka klinowa.

1. Kość ciemieniowa: układa się jako parzysta kość po obu stronach linii pośrodkowej. Sklepienie całe czaszki utworzone jest przez kość czołową.

2. Kość między ciemieniowa jest parzysta, szybko się jednak zrasta w jedną kość lini pośrodkowej.

3. Kość czołowa- część czołowo nosowa tej kości tworzy czoło, część oczodołowa ogranicza z boku ją czaszki. U rogatych przeżuwaczy na część czołowej po bocznej stronie tworzy wyrostek rogowy jako kostną podstawę rogu.

4. Kość sitowa jest kością nie parzystą składającą się ze ścian bocznych, przegrody, blaszki sitowej i labiryntu sitowego. Blaszka sitowa oddziela jamę czaszki od jamy nosowej. W błonie węchowej znajdują się liczne otwory umożliwiające przejście włókien nerwowych.

5. Kość skroniowa- ogranicza jamę czaszki od strony bocznej i dolnej: kość parzysta składa się z łuski i piramidalny kości skroniowej

   1. Z łuski kości skroniowej odchodzi wyrostek jarzmowy.

 

Twarzoczaszka

• Kość nosowa- tworzy jamę nosową, jest kością płaską, przykrywa jamę nosową. Obydwie kości osiowe są w linii pośrodkowej, połączone przez szew rzekomy. Pomiędzy kością nosową a kością siekaczową znajduje się wcięcie nosowo- szczękowe.

• Kość łzowa- położona jest jako parzysta kość w przynosowym kącie oka. Jej powierzchnia zewnętrzna jest podzielona na powierzchnie twarzową i powierzchnie oczodołową.

• Kość jarzmowa- składa się z trzonu i wyrostka skroniowego. Wyrostek skroniowy wraz z wyrostkiem jarzmowym kości skroniowej tworzą razem łuk jarzmowy, kość jarzmowa jest kością parzystą.

• Kość szczękowa- największą kością twarzoczaszki jest parzysta w znacznym stopniu, tworzy twarz, ogranicza jamę ustną i nosową.

• Kość między szczękowa- nieparzysta, położona w obszarze zębów siecznych szczęki, tworzy zębodoły dla górnych zębów siecznych ( z wyjątkiem przeżuwaczy)

• Kość ryjowa- występuje u świni i położona jest ponad kością międzyszczękową, na terenie tarczy ryjowej i wzmacnia jej budowę

• Kość podniebienna- składa się z blaszki poziomej stanowiącej część podniebienia twardego i z blaszki pionowej ograniczającej jamę nosowo-gardłową od strony bocznej.

• Kość skrzydłowa- układa się jako płaska kość między kością klinową a blaszką kości podniebiennej, część tylna tworzy tzw. Haczyk.

• Lemiesz- nieparzysta, jej skrzydła przylegają od dołu do kości małżowin nosowych.

• Żuchwa- utworzona przez dwie kości żuchwowe, połączone w spojeniu żuchwy. Pomiędzy obiema kośćmi żuchwowymi znajduje się roztwór żuchwy.

• Kość gnykowa- położona jest u podstawy języka i połączona z podstawą czaszki za pomocą aparatu podwieszającego i rogów językowych.

• Zatoki przynosowe:

  • Zatoka szczękowa.

  • Zatoka podniebienna

  • Zatoka kości klinowej.

  • Zatoka kości łzowej.

  • Zatoka czołowa.

  • Zatoka małżowinowa.