Folklor – zwyczaje i obrzędy, wierzenia i poglądy, kultura artystyczna
Burszta 3 rodzaje:
-znikający folklor tradycyjny (klasyczne gatunki literatury ustnej, pieśni , tańce obrzędowe)
-współczesny/spontaniczny (aktywna twórczość współkultur, komunikacja między ludzka)
-rekonstruowany- teksty obrzędy wyuczone, opracowane
Typy komunikacji wg Czistowa
-naturalny: realizowany za pomocą środków naturalny (głos, mimika, gest) żywy bezpośredni kontakt
cechy: efekt współuczestnictwa , jednoczesność przeżyć wykonawcy i widza, wykonawca może zmieniać treść , odbiorca jest określony
-techniczny: za pomocą jakiegoś środka technicznego czyli tekstu pisanego, TV, radio, Internet
cechy: oddzielenie dzieła i odczytania, kontakt pisarza z czytelnikiem mimo rozdzielenia w przestrzeni i w czasie
Narrator- gawędziarz- opowiadacz- bajarz
-wędrowiec, opowiada by dostać jedzenie/nocleg, najczęściej ludzie skrzywdzeni przez los(np. ułomni), spontaniczne opowiadanie, bez żadnego planu, koloryzuje
Cechy:
musi posiadać szacunek wśród publiczności, wiedzę, umiejętność przekazania danego tekstu i zdobywania kontaktów, posługuje się mimiką, gestem, otwarty, życzliwy , odpowiedni wygląd zewnętrzny, strój, zachowanie
dobra pamięć, talent aktorski, wyobraźnia
Repertuar folkloru:
-opowieści komiczne, wspomnieniowe, historyczne, teksty humorystyczne, anegdoty, piosenki dawne i własnego autorstwa, plotki, kawały, bajki (obecnie np. wierszyki sms wysyłane na święta , rymowanki)
Sytuacje folklorotówrcze:
Dawniej: porządki i skutki (przędzenie i skubanie pierza), wykopki, łuskanie grochu, fasoli, wyplatanie koszy, wyrabianie grabi, chrzciny, wesela, stypy, kiermasze, odpusty, spotkania w karczmie, w drodze do kościoła
Współcześnie: dojazd PKP lub PKS, na wczasach, na koloniach, w klubach gromadzkich , przewodnik na wycieczce, na prywatkach, przy oglądaniu TV, uroczystości rodzinne, chrzciny wesela ,stypy, urodziny, w gronie gości
Funkcje folkloru:
Estetyczna- kształtowanie upodobań artystycznych, wyobraźni,
Wychowawczo-etyczna- przekaz zasad moralnych, mądrości życiowej
Psychologiczna- wywieranie pobudzającego lub uspakajającego wpływu na odbiorców (kołysanka)
Regulacyjna/ Narodowa- potrzymanie tradycji , więzi społecznych
Polityczno- społeczna- protest wobec ucisku i niesprawiedliwości
Rozrywkowa- ma rozbawić
Informacyjna
Integracyjna – identyfikacja z grupą
Przekaz ustny:
3 typy: mit, legenda, opowieść ludowa
Literatura werbalna- anegdoty, przysłowia, kawały, zaklęcia
Cechy:
Twory kolektywne ( autor często jest nieznany, zbiorowa i zobiektyzowana forma)
Analiza przekazu ustnego nigdy nie będzie kompletna
Zmienność tekst zależny od odbiorcy i nadawcy
Egzystencja wielokrotna- wariantowość
Opowiadający jest zarówno twórcą jak i wykonawcą – aktorem i pisarzem
Słuchacze często znają historię która będzie opowiadana
Trudność w zapisaniu0 brzmią dobrze ale zapisanie nie robi dobrego wrażenia
Uniwersalność
Większe rozpowszechnienie
Dynamizm przekazu
** trzy etapy badania lit. oralnej – zbieranie, klasyfikowanie, analiza
** formy literatury posiadaj funkcje, reguły tworzenia, ważny jest związek między odbiorcą i nadawcą
Funkcje przekazów folklorystycznych
-działania zamykające i otwierające: oni-my
- są nośnikami cech klasowych
-podtrzymywanie więzi z grupą
- stanowią zalążek samej refleksji o opowiadaniu
- utrzymywanie rytuałów wspornych dla danej grupy
-prowokują dialog kultur
- utrwalają rolę członków małych społeczności
-nośniki gwar
Krzyżanowski- 1892-1976
Polski historyk literatury , edytor tekstów, literaturoznawca, folklorysta, preniograf
1965- wydany pierwszy słownik polskiego folkloru
3 tomy szkiców folklorystycznych i paralele
Systematyka Krzyżanowskiego:
1.Bajki zwierzęce
2.Baśnie, nowele ,legendy
3. Kawały anegdoty
4.Bajki ajtiologiczne
5. Opowieści wierzeniowe
Krzyżanowski usystematyzował polską prozę na podstawie systemu fińskiego czyli zebrane warianty ułożył w porządku geograficznym od pln do południa i zachodu do wsch. Wyróżnił grupę wątków skomplikowanych i skrzyżowanych
Korzystał z magazynów folklorystycznych, zapisków Lompy, Bibliografii ludoznawstwa polskiego
Dominuje system wątkowy a nie motywowy
Motyw- najprostszy element tematyczny i układ wydarzeń ukazanych w ruchu, element opowiadania stanowiący jedną całość, Cecha podst: dwuczłonowość
Wątek- zamierzona, rozszerzona odmiana motywu, polaczenie kilka motywów lub rozbudowa jednego motywu, rozbudowa ta polega na rozwinięciu członu odróżniającego z tłem obyczajowym , politycznym
-Motyw i wątek dwie wspólne cechy posiadają zdolność łączenia się ze sobą i akcje
Akcja- sekwencja kolejnie zmieniających się wydarzeń, ruch związany z osobami w danym wątku , fabuła – losy postaci, wydarzeń, ma wpływ na nią czas, przestrzeń, porządek wydarzeń