UKŁAD KRĄŻENIA

Na układ krążenia składa się:
1. Układ Krwionośny
2. Układ Krwiotwórczy
3. Układ chłonny

UKŁAD KRWIONOŚNY

Warunkiem życia każdej komórki naszego ciała jest zaopatrzenie jej w tlen i składniki odżywcze oraz usunięcie z niej dwutlenku węgla i produktów przemiany materii. W przenoszeniu tych substancji bierze udział krew i chłonka (limfa), krążą one w systemie cew zwanych naczyniami krwionośnymi i chłonnymi, a ich obieg w naczyniach odbywa się dzięki mięśniowej pompie ssąco-tłoczącej zwanej sercem.
W skład ukł. krwionośnego wchodzą:
a) serce
b) naczynia krwionośne
- żyły ( doprowadzają krew z obwodu do serca)
- tętnice ( odprowadzają krew z serca na obwód – do narządów)
- naczynia włosowate/kapilary/włośniczki ( zespalają tętnice z żyłami; są końcowymi ………………………………………………………………………….rozgałęzieniami najdrobniejszych tętniczek oraz ……………………………………………………………………… początkowymi rozgałęzieniami najmniejszych żyłek)
SERCE
Jest workiem mięśniowym posiadającym wewnątrz 4 jamy:
- 2 przedsionki (prawy przedsionek – pp; lewy przedsionek – lp)
- 2 komory ( prawa komora – pk; lewa komora- lk)
Przedsionki łączą się z komorami. Prawa przedsionek z prawa komorą i lewy przedsionek z lewą komorą.
Prawa i lewa połowa serca w warunkach fizjologicznych nie łączy się ze sobą. Między przedsionkami jest przegroda międzyprzedsionkowa, a między komorami przegroda międzykomorowa.
Do przedsionków uchodzą żyły!
Z komór biorą początek tętnice!

OPIS SCHEMATU KRĄŻENIA KRWI
W następstwie skurczu komór serca krew tętnicza zostaje wypchnięta z lewej komory do tętnicy głównej( aorta).
Aorta (główna tętnica ustroju) rozgałęzia się na mniejsze tętnice, zmierzają one do głowy, szyi, kończyn górnych rozkrzewiają się w obrębie tułowia oraz kończyn dolnych.
Większe tętnice rozgałęziają się na coraz mniejsze, aż do poziomu naczyń włosowatych. Tutaj krew tętnicza przekaże komórkom ustroju tlen i sub. odżywcze, odbierze od nich dwutlenek węgla i produkty przemiany materii( składniki charakteryzujące krew żylną).
Naczynia włosowate łącząc się ze sobą utworzą cieńką żyłę, a te z kolei łącząc się tworzą żyły o coraz większej średnicy.
Duże żyły naszego organizmu uchodzą do 2 największych żył.
Krew żylna z dolnych części ciała zbierana jest przez żyłę główną dolną.
Krew z górnych części ciała przez żyłę główną górną.
Żyła główna górna i dolna uchodzą do prawego przedsionka.
Skurcz przedsionka powoduje otwarcie trójdzielnej zastawki(znajduje się w ujściu przedsionkowo-komorowym prawym). Krew przepłynie z prawego przedsionka do prawej komory, a stąd w następstwie skurczu komory krew żylna dostanie się do pnia płucnego( tętnicy płucnej).
Pień płucny rozgałęzia się na 2 tętnice (tętnicę płucną prawą ,tętnice płucną lewą ) wnikające do odpowiednich płuc( prawa do prawego, lewa do lewego).
Tam tętnice płucne rozgałęziają się aż do poziomu naczyń włosowatych transportujących dwutlenek węgla.
Kapilary otaczające pęcherzyk płucny przekazują dwutlenek węgla do światła pęcherzyka, a pobierają tlen( składnik krwi tętniczej); naczynia włosowate łącząc się tworzą cieńką żyłę, a te z kolei żyły o większej średnicy.
Z każdego płuca wychodzą po 2 żyły płucne zawierające krew tętniczą. 4 żyły płucne uchodzą do lewego przedsionka.
Skurcz przedsionka spowoduje otwarcie zastawki dwudzielnej(znajduje się w ujściu przedsionkowo-komorowym lewym)- MITRALNA.
Krew płynie z lewego przedsionka do lewej komory a stąd w następstwie skurczu komór serca krew zostaje wypchnięta z lewej komory do aorty.

(patrz początek opisu)

UWAGA!!!
- drogę krwi z lewej komory do prawego przedsionka nazywamy krążeniem dużym(ogólnym), a z prawej komory do lewego przedsionka krążeniem małym (płucnym);
- krążenie duże służy dostarczaniu wszystkim narządom tlenu i skł. odżywczych, a odprowadzaniu dwutlenku węgla i produktów przemiany materii;
- krążenie małe służy oczyszczaniu krwi z dwutlenku węgla i wzbogacaniu jej w tlen;
- nie jest prawdą, że zawsze tętnicami płynie krew tętnicza( pniem płucnym płynie krew żylna), a żyłami krew żylna( 4 żyłami płucnymi płynie krew tętnicza);
- żyły uchodzą do przedsionków, tętnice biorą początek z komór;
- przez prawa połowę serca( prawy przedsionek i komorę) oraz w naczyniach uchodzących do/z niej (do pp dochodzi żyła główna górna i dolna, z pk odchodzi pień płucny) płynie krew żylna
- przez lewą połowę serca ( lewy przedsionek i komorę) oraz w naczyniach włosowatych uchodzących do/z niej (do lp dochodzą 4 żyły płucne, lk odchodzi aorta) płynie krew tętnicza.

SERCE
Leży w śródpiersiu środkowym (2/3 serca leży na lewo od płaszczyzny pośrodkowej ciała, 1/3 na prawo) na poziomie Th4-Th8.
Narząd mięśniowy układu krążenia o działaniu pompy ssąco-tłoczącej.
Tkanka mięśniowa serca, zbudowana jest z włókien mięśniowych poprzecznie prążkowanych połączonych ze sobą wstawkami. Jej praca nie podlega świadomości.
Ma wielkość prawej pięści. Waży 230-340g w zależności od płci i stopnia rozwoju układu mięśniowego.
Przeciętne wymiary serca:
- długość: 12-15cm
- wymiar poprzeczny: 9-10cm
- wymiar przednio-tylny: 6-9cm
- pojemność: 510-775 cm3
Ma kształt stożka. Wyróżniamy w nim podstawę zwróconą ku górze, tyłowi i w prawo oraz koniuszek skierowany ku dołowi, przodowi i w lewo.
Jest skręcone w lewo wokół własnej osi. Do przedniej ściany klatki piersiowej przylega głównie komora prawa.
Serce otoczone jest OSIERDZIEM, Jest to błona surowicza zbudowana z dwóch blaszek:
- blaszki ściennej(zewnętrznej)
- blaszki trzewnej ( wewnętrznej) zwanej nasierdziem.
Pomiędzy blaszkami znajduje się jama osierdziowa zawierająca kilka mililitrów płynu surowiczego, zapobiegającego tarciu o siebie blaszek podczas pracy serca.
Blaszka ścienna stanowi worek osierdziowy wewnątrz którego umieszczone jest serce.
Blaszka trzewna(nasierdzie) będąca wewnętrzną blaszką osierdzia jest równocześnie zew. warstwą ściany serca.
Ściana serca składa się z 3 warstw:
- zewnętrzna warstwa ściany serca – NASIERDZIE (będąca blaszką trzewną osierdzia)
- środkowa warstwa ściany serca – MIĘSIEŃ SERCOWY ; zbudowany jest z tkanki mięśniowej sercowej. W mięśniu sercowym wyróżniamy 2 części : część przedsionkową zbudowaną z 2 warstw mięśniowych(powierzchowna i głęboka) oraz część komorową zbudowaną z 3 warstw ukł. włókien mięśniowych w warstwie zewnętrznej ma przebieg skośny, środkowej okrężny, wewnętrznej podłużny
- wewnętrzna warstwa ściany serca – WSIERDZIE wyściela jamy serca i stanowi główną część składową zastawek serca

ZASTAWKI SERCA
W warunkach fizjologicznych prawa i lewa komora serca nie łączą się ze sobą.
Przedsionki są od siebie oddzielone przegroda międzyprzedsionkową, a komory przegroda międzykomorową.
W obrębie serca znajdują się 4 zastawki:
- w ujściu przedsionkowo- komorowym prawym( na granicy pp i pk) – ZASTAWKA TRÓJDZIELNA
- w ujściu przedsionkowo- komorowym lewym ( na granicy lp i lk) – ZASTAWKA DWUDZIELNA
- w ujściu pnia płucnego z prawej komory – ZASTAWKA PÓŁKSIĘŻYCOWATA PNIA PŁUCNEGO
- w ujściu aorty z lewej komory – ZASTAWKA PÓŁKSIĘŻYCOWATA AORTY
Zastawka dwudzielna ma 2 płatki, pozostałe mają po 3 płatki.
Mechanizm działania zastawek jest dwojakiego rodzaju.
Zastawki półksiężycowate pnia płucnego i aorty przyczepione są tuz przy ujściu tętnic z komór. Przy skurczu komór krew ruchem ślizgowym wpływa do tętnic, nie może się do nich cofnąć gdyż na swej drodze spotyka rozwarte płatki odpowiedniej zastawki półksiężycowatej.
Inaczej działają zastawki dwu- i trój- dzielna. Do ich brzegów przyczepione są struny ścięgniste( pasma tkanki łącznej włóknistej), które drugim końcem łącza się z mięśniami brodawkowatymi położonymi w obrębie komór i sąsiadującymi z beleczkami mięśniowymi.
Skurcz mięśni brodawkowatych pociąga w dół struny ścięgniste, a te z kolei pociągają wolne brzegi płatków zastawki i powodują otwarcie ujścia przedsionkowo-komorowego oraz przepływ krwi z przedsionka do komory.
Podczas skurczu komory zastawka nie pozwala na cofanie się krwi do przedsionka.

KRĄŻENIE WIEŃCOWE
Zapewnia prawidłowe zaopatrzenie serca w tlen i składniki odżywcze. W jego skład wchodzą tętnice wieńcowe i żyły serca.
Naczyniami doprowadzającymi krew tętnicza do mięśnia sercowego są tętnice wieńcowe- prawa i lewa. Odchodzą one od części wstępującej aorty tuz powyżej przyczepu zastawki półksiężycowatej aorty. W miejscu zwanym opuszką aorty. Tętnice rozgałęziają się, okalają serce i unaczyniają jego ścianę dostarczając komórkom serca tlen i sub. odżywcze. Ostra niedrożność tętnicy wieńcowej lub jej gałęzi prowadzi do niedokrwienia mięśnia sercowego i jego martwicy, czyli zawału mięśnia sercowego.
Mięśniami odprowadzającymi krew żylną z mięśnia sercowego są żyły serca:
- żyła wielka serca
- żyła średnia serca
- żyła mała serca
Łącząc się tworzą krótką, szeroka żyłę zwaną zatoka wieńcową, biegnącą na tylnej ścianie serca, mającą swoje ujście do prawego przedsionka.

UKŁAD PRZEWODZĄCY SERCA
(układ automatyczny/ układ bodźcoprzewodzący)
Serce zawiera 2 rodzaje komórek mięśniowych:
- komórki które wytwarzają i przewodzą impulsy – tworzą ukł. przewodzący serca
- komórki, które na te impulsy odpowiadają skurczem – tworzą mięśniówkę roboczą serca
Układ przewodzący serca reguluje rytmiczna pracę serca i prawidłową kolejność skurczów przedsionków i komór. Komórki układu przewodzącego samoistnie i rytmicznie pobudzają się (wytwarzają impulsy) tworzą tym samym rozrusznik dla całego mięśnia sercowego.

Części składowe układu przewodzącego:
- węzeł zatokowy/ zatokowo-przedsionkowy/ Ketcha-Flacka
Leży w ścianie prawego przedsionka w pobliżu ujścia żyły głównej górnej. Wytwarza impulsy z częstotliwością 70-80/1minutę.
- węzeł przedsionkowo-komorowy/A-V/łącze A-V/ Aschoffa-Tawary
Położony na granicy prawego przedsionka i prawej komory. Wytwarza impulsy z częstotliwością 40-60/1 minutę
- pęczek Hissa/pęczek przedsionkowo-komorowy/ Palladino-Hisa
Rozpoczyna się w A-V przebiega w górnej części przegrody międzykomorowej w jej części błoniastej. Początkowo jako pień o długości 1-2 cm, który dzieli się na dwie odnogi: prawą i lewą (lewa dodatkowo na górną i dolną)biegnące po obu stronach przegrody międzykomorowej. Odnogi pęczka Hisa zakończone są włóknami Purkiniego (komórki mięśniowe przewodzące serce). Ta część układu przewodzącego (pęczek Hisa do włókien Purkiniego) wytwarza impulsy z częstotliwością 20-40/1 minutę.

Pobudzenie serca w warunkach prawidłowych powstaje w A-V, jest on fizjologicznym rozrusznikiem, generatorem rytmu serca. Produkuje najwięcej impulsów, dzięki czemu narzuca rytm pozostałym elementom składowym układu przewodzącego i komórkom całego mięśnia sercowego. Pobudzeni z węzła zatokowego rozprzestrzenia się na mięśniówkę obu przedsionków powodując ich skurcz, dalej na węzeł A-V, a następnie przez pęczek Hisa i jego odnogi do włókien Purkiniego, które przekazują pobudzenie komórkom mięśnia komór powodując ich skurcz, można to kontrolować za pomocą zapisu EKG.
Dzięki własnemu automatyzmowi serce może pracować bez udziału układu nerwowego. Jednak dopasowanie czynności serca do zmieniającego się zapotrzebowania organizmu np. wysiłek fizyczny, sen opiera się w znacznej części na unerwieniu przez nerwy sercowe należące do układu autonomicznego.
Nerw współczulny=sympatyczny biegnący do węzła zatokowego przyspiesza prace serca
Nerw przywspółczulny=parasympatyczny zwalnia pracę serca.

CZYNNOŚĆ BIOELEKTRYCZNA SERCA – EKG
EKG- elektrokardiogram
Jest to wykres prądów czynnościowych serca( zapis czynności bioelektrycznej mięśnia sercowego). Pracy mięśnia sercowego towarzyszą zjawiska elektryczne które mogą byś rejestrowane za pomocą elektrod przystawionych bezpośrednio do serca lub do powierzchni skóry.
Przyrząd rejestrujący zapis pracy serca to elektrokardiograf.
Natomiast rejestrowany wykres to elektrokardiogram.
Na jednośladowym wykresie EKG widoczne są charakterystyczne wychylenia od linii izoelektrycznej obrazujące czynność mięśnia sercowego ( skurcz, rozkurcz, pauza).


P – załamek P - Powstaje przy skurczu przedsionków.
Q-R-S – zespół załamków Q-R-S - Świadczy o skurczu komór.
T – załamek T - Powstaje przy rozkurczu komór.
Odcinek – odległość między sąsiednimi załamkami
P-Q , S-T, T-P - pauza
Odstęp – łączy czas trwania załamka i następującego po nim odcinka

Na wykresie brak jest załamka świadczącego o rozkurczu przedsionków ponieważ czasowo pokrywa się ze skurczem komór . Jest on „ukryty” w zespole załamków Q-R-S.

NACZYNIA KRWIONOŚNE
Ściana naczynia krwionośnego jest trójwarstwowa.
Wyróżnia się:
- błonę wewnętrzną (wysłaną śródbłonkiem)
- błonę środkową (zbudowaną z mięśni gładkich i z włókien sprężystych tworzących rusztowanie)
- błonę zewnętrzną ( zbudowana z tkanki łącznej włóknistej)
Stopień wykształcenia się warstw i ich budowa są różne w zależności od zadania jakie spelnia naczynie.
Zróżnicowanie tętnic i żył:
- ściany tętnic są grubsze, bogatsze w składniki sprężyste i komórki mięśniowe niż żyły
- budowa poszczególnych tętnic jest uzależniona od ich średnicy i wysokości ciśnienia przepływającej w nich krwi, budowa ścian żył zależna jest od właściwości mechanicznych tkanek otaczających żyłę
- w odpowiadających sobie naczyniach ściana żył jest cieńsza niż w tętnicach, ale ich średnica jest większa
- zwykle jednej tętnicy odpowiadają dwie żyły: powierzchowna i głęboka
- tętnice biorą początek w komorach i wyprowadzają krew na obwód, a żyły prowadzą krew z obwodu i uchodzą do przedsionków
- światło tętnic jest gładkie, żyły wyposażone są w zastawki uniemożliwiające cofaniu się krwi i warunkujące tylko jeden kierunek biegu krwi tj. do serca

AORTA
Tętnica główna jest największym naczyniem tętniczym. Rozpoczyna się w lewej komorze rozszerzeniem zwanym opuszką aorty.
W przebiegu aorty wyróżniamy
- część wstępującą (aortę stępującą)
- łuk aorty
- odcinek zstępujący (aorta zstępująca )
+ odcinek piersiowy (aorta piersiowa)
+ odcinek brzuszny (aorta brzuszna)

CIŚNIENIE TĘTNICZE KRWI (RR)
Oznaczane jest za pomocą stignanometru stwierdzone pomiarem wysokości ciśnienia skurczowego odpowiada ciśnieniu jakie panuje w naczyniach tętniczych w chwili wtłaczania do nich porcji krwi wyrzuconej przez kurczącą się lewą komorę.
Ciśnienie rozkurczowe jest to ciśnienie istniejące w naczyniach tętniczych w okresie pomiędzy poszczególnymi skurczami komory.
Różnica pomiędzy ciśnieniem skurczowym, a rozkurczowym nosi nazwę amplitudy ciśnienia w warunkach prawidłowych w spoczynku na siedząco/leżąco ciśnienie mierzone na ramieniu osobnika dorosłego wynosi przeciętnie 120mmHg, ciśnienie rozkurczowe 80mmHg, amplituda 40mmHg.
Ciśnienie może wzrastać z wiekiem. Wartości 140mmHg i powyżej dla ciśnienia rozkurczowego oraz 90mmHg i powyżej dla ciśnienia rozkurczowego przyjmuje się na nadciśnienie. Spadek ciśnienia skurczowego w osobniku mającym RR 120/80mmHg poniżej 90mmHg określa się jako ciśnienie wstrząsowe, czyli stan zagrożenia życia. Przy spadku ciśnienia skurczowego poniżej 60mmHg przestają pracować nerki ( przestają produkować mocz).

TĘTNO
Skurcz lewej komory wtłacza krew do tętnic krążenia dużego powodując wzrost ciśnienia i powstanie w fali ciśnieniowej biegnącej od serca w kierunku naczyń włosowatych, której towarzyszy początkowo rozszerzenie ścian tętnic a następnie ich skurcz co daje wrażenie tętna(pulsu). Szybkość rozchodzenia fali tętna zależy od elastyczności ścian tętnic i ich umiejscowienia. Wynosi od 5-9 m/s. Tętno najłatwiej wyczuć tam gdzie większa tętnica biegnie blisko powierzchni skóry:
- tętnica szyjna skórna
- tętnica promieniowa
- tętnica ramienna
- tętnica skroniowa
Cechy tętna:
- szybkość to ilość tętna na minutę;
- napięcie= siła z jaką fala tętna uderza na ścianę naczynia tętniczego np. tętno dobrze napięte(słabo wyczuwalne), tętno drutowate(mocno uderzające), tętno chybkie(zanikające pod palcami);
- miarowość = rytm, bierzemy pod uwagę dwa elementy:
1. Czy odstępy między uderzeniami są równe;
2. Czy siła każdego uderzenia jest taka sama;

KRĄŻENIE WROTNE
Ma na celu doprowadzenie do wątroby wchłoniętych w przewodzie pokarmowym skł. pożywienia oraz produktów rozpadu krwi w śledzionie ich przetworzenie częściowe zmagazynowanie lub odprowadzenie do krążenia dużego. Tą drogą dostaje się również do krwioobiegu leki podawane doustnie. Naczyniem doprowadzającym krew ze składnikami odżywczymi do wątroby jest żyła wrotna. Naczyniem odprowadzającym krew z wątroby są żyły wątrobowe.
Żyła wrotna jest krótkim naczyniem(5-6cm) o dużej średnicy(3-3,5cm). Powstaje ze zespolenia żyły śledzionowej, żyły krezkowej górnej i żyły krezkowej dolnej( do których wchodzi szerokość żył z nieparzystych narządów jamy brzusznej z żołądka, jelita cienkiego, jelita grubego, trzustki i śledziony.
Pień żyły wrotnej wnika do wątroby przez jej wnęką, w której dzieli się gałąź prawa i gałąź lewą a te z kolei na żyły międzyzrazikowe, żyły okołozrazikowe, żyły podzrazikowe i żyły środkowe zrazika. Z nich następnie powstają 2 żyły wątrobowe odprowadzające krew do żyły głównej dolnej. Normą jest że naczynia włosowate zestalają tętnice z żyłami w krążeniu wrotnym w obrębie wątroby występuje odstępstwo od tej normy. Żyły przechodzą w naczynia włosowate, a te ponownie zespalają się w żyły tworząc sieć dziwną żylno-żylną.

KRĄŻENIE PŁODOWE
Płód rozwija się w organizmie matki. Wszystkie potrzebne składniki do budowy i odżywiania komórek oraz tlen otrzymuje przez organizm matki drogą krwi.
Wymiana substancji odżywczych odbywa się w wyniku dyfuzji. Krew natlenowana przechodzi drogą żyły pępkowej do płodu. Żyła pępkowa znajduje się w pępowinie. Biegnie ona do wnęki wątrobowej. Część krwi płynie do wątroby w celu jej odżywienia, a część przechodzi przez przewód żylny żyły głównej dolnej. Krew płynie do prawego przedsionka do niego wchodzi też krew z żyły głównej górnej. Z przedsionka prawego okres przechodzi do komory prawej i do lewego przedsionka przez otwór owalny znajdujący się w przegrodzie międzyprzedsionkowej.
Od strony lewego przedsionka otwór owalny zamknięty jest przez zastawkę zatem krew może przechodzić tutaj tylko w jednym kierunku tj. z prawego przedsionka do lewego przedsionka.
Z komory prawej krew dostaje się do pnia płucnego ponieważ płuca są nieczynną. Krążenie płucne wyłączone, tylko niewielka ilość krwi płynie do płuc w celu ich odżywienia i wraca 4 żyłami płucnymi do lewego przedsionka. Pozostała ilość krwi z pnia płucnego płynie do aorty przez przewód tętniczy Bottolla. Do aorty przechodzi też krew z komory lewej. Gałęzie aorty rozprowadzające krew po całym organizmie płodu. Krew bogata w składniki przemiany materii i dwutlenek węgla zostaje odprowadzona do organizmu matki przez łożysko dwiema tętnicami pępkowymi będącymi gałęziami tętnic biodrowych wewnętrznych.
W obrębie krążenia płodowego płynie :
- krew tętnicza – płynie w żyle pępkowej i przewodzie żylnym;
- krew żylna – płynie w żyle głównej górnej i w żyle głównej dolnej do momentu przyłączenia się do niej przewodu żylnego;
- krew mieszana/ krew tętniczo-żylna - płynie w pozostałej części krążenia płodowego;
Po urodzeniu się dziecka z chwila pierwszego wdechu zaczynają działać płuca i otwierają się szeroko naczynia płucne. Niepotrzebny przewód tętniczy zrasta i przekształca się w więzadło tętnicze. Zwiększony dopływ krwi do lewego przedsionka i wzrost ciśnienia krwi dociska zastawki otworu owalnego, która z czasem przyrasta do przegrody międzyprzedsionkowej i zamyka otwór.
Po urodzeniu się płodu zostaje przerwane krążenie łożyskowe. Kikut podwiązanej i przeciętej pępowiny po kilku dniach odpada pozostawiając bliznę zwaną pępkiem. Żyła pępkowa zrasta i zamienia się w więzadło obłe wątroby. Z zarośniętego przewodu żylnego powstaje więzadło żylne.

Analiza różnic krążenia dojrzałego i płodowego:
1. Przyswajanie substancji odżywczych
a) osobnik dorosły (przyjmuje doustnie, trawi w przewodzie pokarmowym i wchłania do krwi)
b) płód (przyjmuje z organizmu matki na drodze dyfuzji)
2. Przyswojenie tlenu
a) osobnik dorosły (w wyniku oddychania dochodzi do wymiany gazowej; tlen z płuc dostaje się do ………………………………krwioobiegu łączy się z hemoglobiną i jest rozprowadzany po całym organizmie)
b) płód (czerpie tlen z organizmu matki na zasadzie dyfuzji)
3. Żyła pępkowa
a) osobnik dorosły (nieczynna; zarośnięta i zamieniona w więzadło obłe wątroby)
b) płód (za jej pomocą krew przechodzi z łożyska do płodu; biegnie w pępowinie; zawiera krew ………………….tętniczą)
4. Przewód żylny
a) osobnik dorosły (zarasta tworząc przewód łącznotkankowy)
b) płód (łączy żyły- pępkową z główną dolną; płynie tam krew tętnicza)
5. Żyła główna dolna
a) osobnik dorosły (niesie krew z CO₂ i produktami przemiany materii do prawego przedsionka)
b) płód (płynie nią krew mieszana do prawego przedsionka)
6. Otwór owalny
a) osobnik dorosły (zarośnięty)
b) płód (przechodzi przez niego krew z prawego przedsionka do lewego przedsionka)
7. Pień płucny
a) osobnik dorosły (płynie nim krew z prawej komory do płuc; zawierająca CO₂)
b) płód (nieczynny; krwioobieg płucny wyłączony; płynie nim niewielka ilość krwi do płuc w celu ich odżywienia)

8. Przewód tętniczy Bottolla
a) osobnik dorosły (zanika i przekształca się w więzadło tętnicze)
b) płód (przewodzi krew z pnia płucnego do aorty)
9. Płuca
a) osobnik dorosły (odbywa się w nich wymiana gazowa CO₂ na O₂)
b) płód (nieczynne)
10. Żyły płucne
a) osobnik dorosły (przewodzą krew z O₂ do lewego przedsionka)
b) płód ( nieczynne- wraca nimi niewielka ilość krwi z płuc po ich odżywieniu)
11. Aorta
a) osobnik dorosły (pobudza krew z lewej komory i przenosi się do wszystkich komórek organizmu; ………………………………….zawiera krew tętniczą)
b) płód (zawiera krew mieszaną; rozprowadza sub. odżywcze i O₂ po całym organizmie płodu)

KREW
Jest tkanką płynną. Całkowita objętość krwi u kobiet wynosi 65ml/kg, a u mężczyzn 69ml/kg. Odczyn krwi jest słabo zasadowy (pH= 7,35-7,45)
Rola krwi:
- dostarcza komórkom produkty odżywcze i O₂;
- oczyszcza komórki z produktów spalania i CO₂ powstałych w procesie przemiany materii i wydala je przez nerki, płuca, skórę;
- utrzymują homeostazę ( równowaga-stałość składu środowiska wewnętrznego);
- zapewnia korelację między narządami (hormony)
- chroni organizm przed szkodliwymi czynnikami (krwinki białe- przeciwciała odpornościowe);
- uczestnicy w regulacji cieplnej organizmu;
- rozprowadza leki w organizmie

Skład krwi
Krew składa się :
1. Części płynnej – OSOCZA
2. Elementów morfotycznych (komórek krwi/ elementów upostaciowanych)

OSOCZE
Objętość wynosi 5,-60% krwi, zawiera 90% wody i 10% substancji rozpuszczonych w osoczu:
- białka osocza (albuliny, globuliny, fibrynogen)
- substancje odżywcze (glukoza, aminokwasy, lipidy)
- związki powstałe w procesie przemiany materii (kw. mlekowy, kw. moczowy, mocznik, kreatynina)
- gazy oddechowe ( O₂, CO₂)
- elektrolity (Na⁺, K⁺, P⁻,I⁻,Cl⁻ jony wapniowe, jony magnezowe, jony żelaza)

ELEMENTY MORFOTYCZNE
Wyróżniamy 3 zasadnicze rodzaje komórek krwi:
- krwinki czerwone/ czerwone ciałka krwi/ erytrocyty
Są to upostaciowane skł. Krwi zawierające czerwony barwnik krwi tj. hemoglobinę. Powstają w szpiku kostnym. Po ok. 120 dniach ulegają rozpadowi głównie w śledzionie.
Hemoglobina – czerwony barwnik krwi; posiada zdolność odwracalnego łączenia się z O₂ i dzięki temu pełni funkcję przenośnika tlenu w organizmie.
Hemoglobina która przyłącza tlen to OKSYHEMOGLOBINA.
Hemoglobina bierze udział w przenoszeniu CO₂. Współdziała w utrzymaniu stałego pH krwi. Hemoglobina posiada zdolność do łączenia się z CO wówczas daje związek zwany KARBOKSYHEMOGLOBINĄ.; Dochodzi wówczas do zatrucia tlenkiem węgla czyli czadem.
- krwinki białe/ leukocyty
Komórki krwi i chłonki wykazują dużą zdolność ruchu. Pełnią funkcję obronną. Niszczą drobnoustroje i wytwarzają przeciwciała. Liczba krwinek białych jest zmienna zależy od sposobu odżywiania, pracy fizycznej, stanu zdrowia, pory dnia i etapu trawienia. Zwiększoną liczbę krwinek białych w stanach zapalnych nazywamy LEUKOCYTOZĄ. Zmniejszoną liczba krwinek białych to LEUKOPENIA.
Krwinki białe żyją od 0,5h do kilku dni. Powstają w szpiku kostnym czerwonym. Ponadto w węzłach chłonnych, migdałkach, grasicy i śledzionie.
Krwinki białe dzielimy na:
a) granulocyty (zawierają ziarnistości w cytoplazmie):
- bazofile (granulocyty zasadochłonne)
- eozynofile ( granulocyty kwasochłonne)
- neutrofile ( granulocyty obojętnochłonne)
b) agranulocyty ( niezawierające ziarnistości):
- monocyty
- limfocyty
- płytki krwi/ trombocyty
To najmniejsze z wszystkich komórek krwi. Odgrywają ważną i różnorodną rolę w procesie krzepnięcia krwi tj. uszczelniają ścianę uszkodzonego naczynia krwionośnego, uwalniają wiele znajdujących się wewnątrz komórki czynników krzepnięcia krwi, które aktywują inne osoczowe i pozaosoczowe czynniki układu krzepnięcia krwi. Płytki krwi żyją ok. 10 dni. Są wytwarzane przez układ płytkotwórczy szpiku kostnego. Często występują w niewielkich skupieniach. Mają nieregularny kształt.

Grupy Krwi:
Dla oznaczenia grup krwi bada się dwa układy w grupach. W zakresie grup głównych A,B,0 wykrytych w 1901 roku i w zakresie cechy D zwanej czynnikiem Rh wykrytej w 1940 roku.

Grupy główne:
W krwinkach czerwonych znajduje się antygen.

OSOBNIKI I GRUPA KRWI	POSIADA ANTYGEN
A	A
B	B
AB	AB
0	nie posiada

W surowicy krwi znajdują się przeciwciała skierowane przeciwko antygenowi nieobecnemu we krwi danego człowieka.

GRUPA KRWI	PRZECIWCIAŁA
A	anty B
B	anty A
AB	nie posiada
0	anty A i anty B

Czynnik Rh:
Krew osobnika posiadającego cechę D, zwaną czynnikiem Rh określa się jako Rh”+” posiadają ją 80% ludzkości. Krew nie posiadająca cechy D określa się jako Rh”-„.
WNIOSEK -> Przetaczać możemy tylko krew jednoimienną!
np. Biorcy z gr. A Rh”-„ przetaczamy krew A Rh”-„
Jeżeli biorcy wprowadzimy krew odmiennej gr. Głównej układu A,B,0 doprowadzimy do zetknięcia się antygenu z przeciwciałem. Nastąpi aglutynacja (zlepianie się krwinek) ,chemoliza (rozpad krwinek) i tragiczne w skutkach powikłania grożące życiu.
Groźne dla życia skutki mogą wyniknąć gdy podamy biorcy, który ma czynnik Rh”-„ (brak cechy D) krew dawcy z czynnikiem Rh”+” (obecność cechy D), dojdzie wtedy do wytworzenia w surowicy biorcy przeciwciał antyD.

DAWCA	BIORCA	REAKCJA ORGANIZMU
Rh”-„	Rh”-„	prawidłowa
Rh”+”	Rh”+”	prawidłowa
Rh”-„	Rh”+”	w ewentualnym przypadku
Rh”+”	Rh”-„	w surowicy krwi biorcy powstaną przeciwciała antyD

Grupy krwi przekazywane są dziedzicznie z rodziców na potomstwo według praw Mendla.

OJCIEC	MATKA	DZIECKO	ROKOWANIE
Rh”-„	Rh”-„	Rh”-„	pomyślne
Rh”+”	Rh”+”	Rh”+”	pomyślne
Rh”-„	Rh”+”	Rh”-„ , Rh”+”	pomyślne
Rh”+”	Rh”-„	Rh”-„	pomyślne
		lub
		Rh”+”	Konflikt serologiczny! I dziecko - zdrowe II i kolejne - konflikt