Arystoteles – „Etyka Nikomachejska” – Księga I

VII. „Szczęście człowieka dobrem najwyższym. Określenie istoty szczęścia”.

- W każdym rodzaju działania i w każdej sztuce dowodzenia jest inne dobro – jeśli istnieje jeden wspólny cel dla wszystkich możliwych czynności, to on jest owym DOBREM NAJWYŻSZYM, osiągalnym przez działanie

Bezwzględnie ostateczne jest to, do czego się dąży zawsze dla niego [CELU], a nigdy dla czegoś innego

SZCZĘŚCIE- do szczęścia dążymy zawsze dla niego samego, a nigdy dla czegoś innego

- samowystarczalność szczęścia – bo to, co jest ostatecznym dobrem zdaje się być samowystarczalnym ( to co samo przez się czyni życie godnym pożądania i wolnym od wszelkich braków)

- szczęście – jest ze wszystkiego najbardziej godne pożądania, nie będąc żadnym ze składników poszczególnych dóbr

- szczęście jest czymś ostatecznym i samowystarczalnym, kiedy staje się celem wszelkiego działania

- wartość szczęścia i jego „dobroć” – tkwi w spełnianiu odpowiednich funkcji (np. u artysty) i właściwych czynności z nimi związanymi

- tak też jest u człowieka, jeśli istnieje jakaś swoista jego funkcja : działanie pierwiastka rozumnego, działanie duszy zgodnie z rozumem w sposób szczególnie dobry

VIII.

DOBRA: 1.- zewnętrzne, 2.- cielesne,
-3.duchowe – dobra najwłaściwsze i najwyższe działania i czynności duszy

XIX. „Drogi prowadzące do osiągnięcia szczęścia”:

- jeśli szczęście nie jest darem boskim, lecz zdobywa się je dzięki dzielności: jakiejś nauce lub ćwiczeniu – to mimo to należy do rzeczy najbardziej boskich

- szczęście – czynności duszy, zgodna z wymogami jej dzielności

- cel polityki : aby wyrobić w obywatelach pewne właściwości, tj.: uczynić ich dzielnymi – zdolnymi do wykonywania czynów moralnie pięknych

- do szczęścia trzeba dzielności – która osiągnęła swą doskonałość i życia, które osiągnęło pewną długość ( dlatego dzieci nie można uznać za szczęśliwe)

XX. „Znaczenie czynników zewnętrznych dla życia szczęśliwego”:

- niesława, niepowodzenia, zmienność losów człowieka

- ten, kto jest prawdziwie dzielny i mądry – ten znosi każdy los z godnością

- szczęśliwymi nazwiemy tych spomiędzy żyjących, którzy działają w sposób zgodny z najdoskonalszą formą dzielności i są wyposażeni w dobra zewnętrzne – obecnie i w przyszłości

- szczęście nie może się odbywać bez udziału dóbr zewnętrznych, niemożliwą lub przynajmniej niełatwą rzeczą dokonywać jest czynów moralnie pięknych, będąc pozbawionych odpowiednich środków ( „narzędzia”: przyjaciele, bogactwo, wpływy polityczne)

- szczęście : dobre życie i powodzenia; szczęśliwy ten komu się wiedzie i dobrze żyje; dzielność etyczna

XIII. „Części duszy i związany z tym podział dzielności: cnoty dianoetyczne i etyczne”:

DUSZA

nierozumna	rozumna
- wegetatywna i wspólna człowiekowi - przyczyna odżywiania i dorastania - pragnienia - czynna najbardziej we śnie ( sen- stan bezczynności duszy, najmniej we śnie objawia się kto jest dobry, a kto zły)

Podział dzielności na różne rodzaje ( czyli na różne zalety):

- dianoetyczne – zalety - mądrość teoretyczna, zdolność rozumienia, rozsądek

- etyczne – cnoty – szczodrość i umiarkowanie

Księga II

I. „Dzielność etyczna jest skutkiem przyzwyczajenia, dzielność dianoetyczna – przyzwyczajenia”:

- powstawanie, jak i rozwój zalet dianoetycznych jest przeważnie owocem nauki, dlatego wymaga czasu i doświadczenia

- etycznych – nabywa się dzięki przyzwyczajeniu, skutkiem czego i nazwa ich [ethikon] nieznacznie odbiega od wyrazu „przyzwyczajenie” [ethos]

- stąd wynika, że żadna z cnót nie jest z natury wrodzona, z natury jesteśmy tylko zdolni do ich nabywania, rozwijamy je dzięki przyzwyczajeniu

- cnoty nabywamy dzięki uprzednim wykonywaniu czynów [ etycznie dodatnich ]

II. „Praktyczne wskazówki umożliwiające zdobycie cnoty” :

- należy postępować zgodnie ze słuszną oceną

- cnoty – podobnie jak przyrodzona wartość przedmiotów – zanikają z powodu nadmiaru i niedostatku

- „kto się od wszystkiego uchyla jest tchórzem”; „kto się niczego nie lęka jest zuchwały”

V. „Cnota etyczna jest trwałą dyspozycją”:

Trojakie zjawiska w życiu psychicznym:

- namiętności - wszystko, czemu towarzyszy przykrość lub przyjemność – np. pożądanie, gniew, miłość)

- zdolności – to, dzięki czemu możemy doznawać namiętności, „dzięki czemu jesteśmy zdolni do…”, zdolności posiadamy z natury

- trwałe dyspozycje – to, dzięki czemu odnosimy się do namiętności w sposób właściwy lub nie

Cnoty – TRWAŁE DYSPOZYCJE – nie są nam wrodzone

Dzielność etyczna – dotyczy doznawania namiętności i postępowania, a w nich istnieje nadmiar, niedostatek, właściwy środek

- istotną cechą dzielności etycznej – znaleźć „drogę środkową” ; umiar prowadzi do dzielności

- nie każde postępowanie i nie każda namiętność dopuszcza średnią miarę [ z niektórych nazw już wynika, że są czymś niegodziwym]:

np. radość z powodu niepowodzenia drugich, bezwstydność lub zawiść

A spomiędzy sposobów postępowania: cudzołóstwo, kradzież, morderstwo

- wszystkie te i tym podobne namiętności i sposoby postępowania są przedmiotem nagany, ponieważ one same w sobie są niegodziwe, nie zaś ich nadmiar lub niedostatek

VII. „Cnota jest umiarem pomiędzy nadmiarem i niedostatkiem”:

niedostatek	umiar	nadmiar
bojaźliwość	męstwo	nieustraszoność
tchórzostwo	odwaga	zuchwałość
niewrażliwość	umiarkowanie	nieumiarkowanie, rozwiązłość
chciwość	szczodrość	rozrzutność
przesadna skromność	poczucie własnej wartości - duma	zarozumiałość
Afilotimos – bez ambicji	nie posiada nazwy	Filotimos – nadmiernie ambitny
niezdolność do gniewu	łagodność	porywczość
udana skromność	prawdomówność	chełpliwość
brak zmysłu humoru	dowcipność	kpiarstwo
gburstwo	uprzejmość	nadskakiwanie
bezwstydność	wstydliwość	przesadna wstydliwość