Rola języka w komunikowaniu się:

• wymiana myśli,

• język pozwala istnieć w czasie,

• język przekształca doświadczenie,

• pozwala na myślenie abstrakcyjne,

• działanie na odległość

Funkcje komunikacyjne:

• informatyczna

• impresywna – polega na wpływaniu na otoczenie: perswazja – przekonywanie, manipulacja – sterowanie kimś, oszukiwanie.

• ekspresywna – wyrażanie poprzez język własnych emocji

• fatyczna – wypowiedzi których celem jest nawiązanie lub zrywanie kontaktu

• poetycka – ma funkcje estetyczne

• metajęzykowa – odnosi się do rzeczywistości stylistycznej, do oceny wypowiedzi.

Funkcje pozakomunikacyjne:

• performatywna (sprawcza) – wypowiedzi które zmieniają rzeczywistość poprzez język na mocy umowy społecznej

• magiczna – tą funkcję pełnią wypowiedzi zmieniające rzeczywistość ale na mocy wiary

• ludyczna (zabawna) – polega na wykorzystywaniu języka jako komizmu, wywołanie śmiechu jest celem.

1. Błędy językowe.

I. WEWNĄTRZNOJĘZYKOWE

1. gramatyczne: -fleksyjne, -składniowe

2. leksykalne: -słownikowe, -słowotwórcze, -frazeologiczne

3. stylistyczne

II. ZEWNĘTRZNOJĘZYKOWE

1. ortograficzne

2. interpunkcyjne

BŁĘDY GRAMATYCZNE:

FLEKSYJNE – dotyczą złej odmiany wyrazu, użycia wyrazu w niewłaściwej formie gramatycznej. Najczęściejpolegają na:

- wyborze niewłaściwego wzorca odmiany, np. ja umię, oni umią, ty lubiałeś (zamiast ja umiem, oni umieją, ty lubiłeś),

- wyborze niewłaściwej postaci tematu fleksyjnego, np. przyjacielach (zamiast przyjaciołach),

- wyborze niewłaściwej końcówki fleksyjnej, np. diabłowi (zamiast diabłu), koniami (zamiast końmi),

- nieodmienianiu wyrazu, który powinien podlegać odmianie, np. komedie Aleksandra Fredro (zamiast Fredry),

- odmienianiu wyrazu, który powinien zostać nieodmienny, np. Postanowił wyjechać do Tokia (zamiast Tokio).

SKŁADNIOWE – występują wówczas, jeśli w wypowiedzi:

- błędnie połączono wyrazy, np. Wykład wygłosił prof. Marczuk i prof. Stanisławska (zamiast: Wykład wygłosili prof. Marczuk i prof. Stanisławska), bronić ojczyznę (zamiast: bronić ojczyzny),

- błędnie użyto przyimków lub wyrażeń przyimkowych, np. Urodziłem się w Białorusi,

w Ukrainie (zamiast: Urodziłem się na Białorusi, na Ukrainie)

- zastosowano błędny szyk wyrazów w zdaniu,

BŁĘDY LEKSYKALNE:

SŁOWNIKOWE – użycie wyrazu w złym znaczeniu, mylenie wyrazów podobnych brzmieniowo, np.

Kampania honorowa sprawnie przemaszerowała przed prezydentem ( zamiast kompania – czyli pododdział w wojsku),

Kolega Andrzeja Radka – Marcin Borowicz – wyglądał bardzo efektywnie w swoim ubraniu (zamiast efektownie –czyli atrakcyjnie),

Redagowanie notatki biologicznej o Adamie Mickiewiczu zajęło mi sporo czasu (zamiast biograficznej – czyli związanej z czyimś życiem, biografią).

Za błędy leksykalne uważa się też pleonazmy, czyli wyrażenia, które zawierają nadmiar informacji (potocznie zwane „masło maślane”), np. wrócić z powrotem, cofnąć się do tyłu, akwen wodny.

BŁĘDY SŁOWOTWÓRCZE – powstają m.in. wtedy, kiedy przy tworzeniu nowego wyrazu zastosujemy niewłaściwy formant, stworzymy wyraz niezgodnie z normą słowotwórczą, np.:

matkowy (zamiast matczyny),

głupość bohatera powieści ( zamiast głupota),

ministerka (zamiast pani minister),

wujek Tadek jest polownikiem (zamiast myśliwym),

pan konduktorniarz (zamiast pan konduktor)

BŁĘDY FRAZEOLOGICZNE – polegają na użyciu wyrazu lub związku frazeologicznego w złym znaczeniu, użycie połączeń wyrazowych niemających miejsca w naszej kulturze języka, np.:

-odnieść porażkę (zamiast: ponieść porażkę),

-ciężki orzech do zgryzienia (zamiast: twardy orzech do zgryzienia),

-znaleźć jeden język (zamiast: znaleźć wspólny język),

-dodać oleju do ognia (zamiast: dolać oliwy do ognia)

BŁĘDY STYLISTYCZNE:

Polegają na takim użyciu wyrazu lub wyrażenia, które powoduje nieuzasadnione naruszenie harmonii stylistycznej tekstu. Do najczęściej występujących błędów tego typu zaliczamy:

- używanie słownictwa potocznego w wypowiedziach oficjalnych, np. W wyniku śledztwa ustalono, że facet ukrywał się od wielu lat (zamiast mężczyzna),

- używanie w wypowiedziach potocznych oficjalnych wyrazów i związków wyrazowych, np. Dokonałem zakupu proszku do prania (zamiast: Kupiłem proszek do prania),

- ubóstwo słownictwa ujawniające się w nadużywaniu zaimków, np. Uczniowie w końcu przekonali się do tego, opłacił się im ich trud.

- używanie tego samego wyrazu w bliskim sąsiedztwie,

-nadużywanie wyrazów obcych zakłócających komunikatywność, np. Akt mowy może realizować takie cele, jak: lokucję, illokucję, perlokucję.

1. Pleonazmy.

Pleonazm (z gr. pleonasmos "nadmiar"), pot. masło maślane – wyrażenie, w którym jedna część wypowiedzi zawiera te same treści, które występują w drugiej części; jeden z błędów logiczno-językowych.

Przykłady: akwen wodny, cofać do tyłu, błędna pomyłka, dalej kontynuować, okres czasu, spadać w dół, zabić się na śmierć

1. Związki frazeologiczne.

Związek frazeologiczny, frazeologizm – utrwalone w użyciu połączenie dwóch lub więcej wyrazów, które ma ustalone znaczenie (np. kolokacje wierutne kłamstwo, kardynalny błąd, wykonać unik, popełnić wykroczenie), często przenośne (np. idiomy nabić kogoś w butelkę, pójść po rozum do głowy, wychodzić przed orkiestrę, wywiesić białą flagę). Podział frazeologizmów na kolokacje i idiomy jest nieostry, gdyż niekiedy trudno jest ustalić, czy znaczenie wynikowe danego wyrażenia, zwrotu lub frazy jest sumą znaczeń poszczególnych słów.

Do związków frazeologicznych zaliczane mogą być także przysłowia, porzekadła, sentencje i maksymy.

1. Pisownia i odmiana wzorcowa skrótowców.

Klasyfikacja skrótowców

Skrótowce literowe (literowce) – złożone z pierwszych liter wyrazów skracanego wyrażenia. W przypadku literowców litery skrótowca wymawiane są osobno, np.:

AGD – Artykuły Gospodarstwa Domowego [wymowa: a-gie-de]

AZS – Akademicki Związek Sportowy [wymowa: a-zet-es]

NBP – Narodowy Bank Polski [wymowa: en-be-pe]

BBWR – Bezpartyjny Blok Wspierania Reform lub Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem [wymowa: be-be-wu-er]

PZU - Powszechny Zakład Ubezpieczeń [wymowa: pe-zet-u]

RP – Rzeczpospolita Polska [wymowa: er-pe]

Skrótowce głoskowe (głoskowce) – złożone, tak jak literowce, z pierwszych liter skracanego wyrażenia; litery skrótowca wymawiane są jednak łącznie, jako suma głosek. Obejmują większość skrótowców literowych zawierających jedną lub więcej niż jedną samogłoskę, np.:

GUS – Główny Urząd Statystyczny [wymowa: gus]

NATO – North Atlantic Treaty Organisation [wymowa: nato]

OBOP – Ośrodek Badania Opinii Publicznej [wymowa: obop]

PAN – Polska Akademia Nauk [wymowa: pan]

ZUS – Zakład Ubezpieczeń Społecznych [wymowa: zus]

Skrótowce grupowe (grupowce, sylabowce) – składają się z grupy głosek (najczęściej pierwszych sylab), którymi rozpoczynają się słowa skracanego wyrażenia, i wymawiane są jako suma połączonych głosek (sylab). Do tej kategorii zaliczane są też skrótowce utworzone z połączenia sylab tego samego wyrazu (najczęściej pierwszej i ostatniej). Wielką literą pisana jest najczęściej tylko pierwsza litera skrótowca, np.:

Pafawag – Państwowa Fabryka Wagonów [wymowa: pafawag]

Polfa – Polska Farmacja [wymowa: polfa]

baon – batalion [wymowa: baon]

Fablok - Fabryka lokomotyw. [wymowa: fablok]

Skrótowce mieszane (kombinowane) – mają niejednorodną strukturę, są kombinacjami dwóch lub nawet trzech wymienionych powyżej typów; w zależności od rodzaju wymieszania wyróżnia się wśród nich:

literowo-głoskowe, np.:

CBOS – Centrum Badania Opinii Społecznej [wymowa: ce-bos]

CPLiA - Centrala Przemysłu Ludowego i Artystycznego [wymowa: cepelia]

SGPiS – Szkoła Główna Planowania i Statystyki [wymowa: es-gie-pis]

literowo-grupowe, np.:

PZMot – Polski Związek Motorowy [wymowa: pe-zet-mot]

PZKosz – Polski Związek Koszykówki [wymowa: pe-zet-kosz]

głoskowo-grupowe, np.: Polmos – Polski Monopol Spirytusowy [wymowa: pol-mos]

grupowo-literowo-głoskowe (bardzo mała grupa), np.: Arged – Artykuły Gospodarstwa Domowego [wymowa: ar-ged]

Skrótowce złożeniowe (w tym złożone z obcych elementów) – skrótowce, w skład których wchodzi cały wyraz określany i część wyrazu określającego, np.:

Investbank – Bank Inwestycyjny [wymowa: inwestbank]

Amerbank – Bank Amerykański [wymowa: amerbank]

1. Znajomość pojęć stających się źródłem nieporozumień.

Konflikt – wzajemne niezgodne działanie dwóch lub więcej osób. Przyczyny: podział ograniczonych wartości i celów. Konflikt bierze się z konieczności podziału np. konflikt wartości.

Konsensus – zgoda

Kompromis – porozumienie wypracowane na obustronnych ustępstwach. Zakłada wzajemność w rezygnacji z części swoich poczętych żądań.

Perswazja – przekonywanie poprzez argumenty, jest uczciwa, przeciwieństwem jest manipulacja

Konformizm – rezygnacja, przystosowanie się, podporządkowanie się normom społecznym za cenę własnych poglądów.

Oportunizm – rezygnacja z własnych poglądów dla korzyści materialnych.

Asercja – własność sądów

Asertywność – umiejętność obrony własnych poglądów.

1. Umiejętność robienia opisu bibliograficznego ( art., książka, czasopismo)

OPIS BIBLIOGRAFICZNY KSIĄŻKI

Nazwisko Imię autora, Tytuł, Wydanie, Miejsce wydania, Wydawca, rok wydania, numer ISBN.

Tylko jeżeli jest to wydanie pierwsze lub nie ma informacji, które to jest wydanie - ten element opisu pomijamy.

Słowacki Juliusz, Balladyna, Wyd. 3, Warszawa, PIW, 1982, ISBN 83-06-00041-2.

W opisie książki autora obcojęzycznego należy podać nazwisko tłumacza.

Szekspir Wiliam, Makbet, Wyd. 4, przeł. Józef Paszkowski, Łódź, Wydawnictwo Łódzkie, 1984, ISBN 83-218-0386-5.

Książka wielotomowa

Krasicki Ignacy, Utwory wybrane, t. 1- 2, Warszawa, PIW, 1980, ISBN 83-06-00268-7.

Krasicki Ignacy, Utwory wybrane, 2 t., Warszawa, PIW, 1980, ISBN 83-06-00268-7.

Nie podajemy numeru ISBN dla pojedynczego tomu, np.:

Krasicki Ignacy, Utwory wybrane, t. 2, Warszawa, PIW, 1980.

Można sporządzać opisy bibliograficzne w formie skróconej, również dopuszczalne; ale elementy konieczne opisu to:

Nazwisko Imię (dopuszczalna pierwsza litera z kropką) autora, Tytuł, Wydanie, rok wydania, numer ISBN.

PRACA ZBIOROWA (więcej niż 3 autorów)

Stosujemy skróty: np. wyb., oprac., pod red. (wybrał, opracował, pod redakcją)

Tytuł, pod red. (wyb. / oprac.) Imię Nazwisko redaktora lub autora wyboru, opracowania, Wydanie, Miejsce wydania, Wydawnictwo, rok wydania, numer ISBN.

Pisarze świata, pod red. Jolanty Skrundy, Wyd. 2 zmien.i rozsz. ,Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, ISBN 83-01-12776-7.

Gdy brak wyraźnego wskazania redaktora:

Epoki literackie: Od antyku do współczesności, Bielsko - Biała, "Park", 2003, ISBN 83-7266-245-2.

OPIS FRAGMENTU / ROZDZIAŁU KSIĄŻKI (w opisie fragmentu pomijamy numer ISBN)

Nazwisko Imię autora, Tytuł książki, Wydanie, numeracja części, miejsce wydania, Wydawnictwo, rok wydania, Tytuł fragmentu / rozdziału, strony.

Nosowska Dorota, Leksykon motywów literackich, Wyd.2, Bielsko - Biała, "Park", 2004, Miłość, s. 290 - 293.

Epoki literackie: Od antyku do współczesności, Bielsko - Biała, "Park", 2003, Kultura dworska, s. 94 - 96.

Bolesław Prus, Lalka, Wyd.3, t.2, Warszawa, PIW, 1981, Rozdział 8, Szare dnie i krwawe godziny,s. 198 - 240.

OPIS UTWORU / ARTYKUŁU W PRACY AUTORSKIEJ (w opisie fragmentu pomijamy numer ISBN)

Nazwisko Imię autora, Tytuł utworu / artykułu [W:] Tenże, Tytuł całości, miejsce wydania, Wydawnictwo, rok wydania, numeracja części, strony.

Żeromski Stefan, Zmierzch [W:] Tenże, Opowiadania, Warszawa, "Książka i Wiedza", 1985, s. 50 - 55.

Krasicki Ignacy, Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki [W:] Tenże, Utwory zebrane, Warszawa, PIW, 1980, t. 2, s. 72 - 225.

Józefczyk Katarzyna, Motyw apokalipsy [W:] Tenże, Zdasz maturę z języka polskiego, Łódź, Wydawnictwo Piątek Trzynastego, 2002, cz. 1, s. 13 - 25.

OPIS ARTYKUŁU W PRACY ZBIOROWEJ (w opisie fragmentu pomijamy numer ISBN)

Nazwisko Imię autora, Tytuł artykułu [W:] Tytuł pracy zbiorowej, pod red. (wyb. / oprac.) Nazwisko Imię redaktora lub autora wyboru, opracowania, miejsce wydania, Wydawnictwo, rok wydania, numeracja części, strony.

Błoński Jan, Popiół i diament po latach [ W:] Lektury polonistyczne, pod red. Ryszarda Nycza, Kraków, "UNIWERSITAS", 1999, t. 2, s. 7 - 35.

Włodzimierz Maciąg, Ferdydurke Witolda Gombrowicza [W:] Arcydzieła literatury polskiej: Interpretacje, pod red. Stanisława Grzeszczuka i Anny Niewolak - Krzywdy, Rzeszów, Krajowa Agencja Wydawnicza, 1988, t. II, s. 243-262.

OPIS ARTYKUŁU Z CZASOPISMA

Nazwisko Imię autora, Tytuł, "Tytuł czasopisma" rok wydania, numer czasopisma, numery stronic.

Skrzypczak - Walkowiak Bogna, Literackie portrety niań i guwernantek, "Polonistyka" 2004, nr 1, s,. 14 - 18.

1. Skróty łacińskie.

ibidem – tamże

in – w

passim – w różnych miejscach

loco citato- w miejscu wskazanym

opere citato – w dziale cytowanym

vide – zobacz, patrz

sic! – tak właśnie

1. Znajomość neologizmów.

Neologizmy - przeciwieństwo archaizmów; słowa nowe; innowacje. Tworzone są przede wszystkim z konieczności nazywania nowych przedmiotów i pojęć, powstających wraz z rozwojem kultury materialnej i duchowej społeczeństwa. Neologizmy uzasadnione i potrzebne przestają być neologizmami, gdy się upowszechnią i wejdą na stałe do języka ogólnonarodowego.

Neologizmy dzielimy na:

neologizmy obiegowe - powstają anonimowo i szerzą się początkowo w wypowiedziach ustnych jako środki codziennej komunikacji językowej. Ich funkcją jest nazywanie i przekazywanie informacji.

neologizmy artystyczne - są formą ekspresji artystycznej, pojawiają się w konkretnym tekście, z zasady pisanym, mają określonego twórcę (Norwid, Leśmian). Służą wywoływaniu doznań artystycznych.

Wyróżnia się neologizmy:

słowotwórcze - nowe wyrazy pochodne, na przykład zgarniać - zgarniarka; beton - betoniarka. Są to wyrazy tworzone od wyrazów istniejących w języku przez dodawanie przyrostków i przedrostków (zimowisko, odrzutowiec), lub odrzucenie przyrostka wyrazu podstawowego (czołg, dźwig), bądź przez zestawienie początkowych elementów skrótów (ZUS).

znaczeniowe (semantyczne) - powstałe w ten sposób, że istniejącym wyrazom nadaje się nowe znaczenie. Na przykład ślimak - spiralna trasa łącząca dwa pasma autostrady; korek - tłok, zahamowanie ruchu

frazeologiczne - związki nowo utworzone (pirat drogowy, stan nieważkości, środki finansowe).

zapożyczone - wyrazy przeniesione do naszego języka z języków obcych, często w dosłownym brzmieniu i dosłownej pisowni (komputer, nokaut, atelier, alibi).

Źródła neologizmów:

konieczność nazywania nowych zjawisk

tendencja do wprowadzania nazw polskich zamiast obcych (helikopter - śmigłowiec).

tendencja do skrótowości (zabiegówka, przegubowiec).

1. Spolszczenie zapożyczenia (połączyć w pary).

Zapożyczenia językowe inaczej pożyczki, wyrazy obce – zjawisko przechodzenia pewnych cech jednego języka do innego. Pojęcia tego używa się w odróżnieniu od słownictwa rodzimego. To wszystkie obce w strukturze danego języka wyrazy, zwroty, typy derywatów, formy fleksyjne, konstrukcje składniowe, związki frazeologiczne. Artykuł traktuje o zapożyczeniach w języku polskim.

1. Perswazja, manipulacja i nowomowa – wyjaśnić pojęcia.

Perswazja (łac. persuasio) – sztuka przekonywania kogoś do własnych racji. Różni się od manipulacji tym, że przekonanie danej osoby do czegoś nie zaszkodzi jej w późniejszym czasie. Perswazja opisywana jest również często jako jedna z metod retoryki, bądź jedynie jako nawiązanie do "tradycji retorycznej".

Nowomowa (ang. Newspeak) – sztuczny język obowiązujący w fikcyjnym, totalitarnym państwie Oceania opisanym przez George’a Orwella w powieści Rok 1984. Charakteryzuje się tendencją do eliminacji jak największej liczby "niepotrzebnych" lub niekorzystnie nacechowanych wyrazów przez zastąpienie ich sztucznymi, ale poprawnymi ekwiwalentami, w celu strywializowania języka (ogłupienie ludności) oraz wyeliminowania nieprawomyślności przez takie przekonstruowanie języka, by niemożliwe stało się sformułowanie w myśli czegokolwiek, co godziłoby w panujący reżim – zarówno poprzez mowę, jak i myśli (tzw. myślozbrodnia).

Manipulacja – ma miejsce wtedy, gdy ktoś ukrywa swoje prawdziwe intencje i cele, a to co mówi, nie jest prawdą i wprowadza nas w błąd. Obłuda manipulacji polega na tym, że podmiot ukrywa swoje prawdziwe myśli przeważnie po to by coś uzyskać.

1. Podzielić wyrazy na sylaby i podkreślić sylabę akcentowaną.

W języku polskim akcent pada najczęściej na przedostatnią sylabę.

np. ga-ze-ta, pa-pier

Czasowniki w czasie przeszłym w 1. i 2.os. l.mn., czasowniki w l.poj. i 3.os. l.mn trybu przypuszczającego oraz rzeczowniki obcego pochodzenia zakończone na "-yka", "-ika" akcentowane są na 3 sylabę od końca. np. zro- bi-liś-my, wy-peł-ni-ła-bym, po-li-ty-ka

W czasownikach w 1. i 2.os. l.mn. trybu przypuszczającego akcent przypada na czwartą sylabę od końca. np. na-pi-sa-li-byś-cie

1. Co to jest CV i list motywacyjny.

Curriculum vitae, CV lub c.v. (łacina bieg życia, przebieg życia) – życiorys zawodowy.

List motywacyjny – list składany najczęściej przez kandydata na miejsce pracy. Dokument ten składa się także w innych celach, np. starań o awans, podwyżkę itp. List motywacyjny bywa określany jako list intencyjny.

Dokument ten jest obok CV wymagany przez większość pracodawców jako warunek przyjęcia do procesu rekrutacyjnego na stanowisko pracy.

Mianownik (kto?co?)

Dopełniacz(kogo?czego?)

Celownik(komu?czemu?)

Biernik(kogo?co?)

Narzędnik(z kim?z czym?)

Miejscownik(o kim?o czym?)

Wołacz(wołamy!