12. Ważniejsze składniki mineralne w żywieniu ciężarnej ( Ca, J, Zn).
WAPŃ- wchodzi w skład struktur szkieletowych płodu. Duże jego ilości spotyka się w mleku matki. Odgrywa istotną rolę w procesie krzepnięcia krwi, a także w pobudzeniu i skurczu mięśni. Witamina D umożliwia absorpcję i retencję wapnia i fosforanów niezbędnych w procesie tworzenia i wzrostu kości oraz zębów. Dobowe zapotrzebowanie kobiety ciężarnej wynosi 1200 mg/dobę. Ponieważ trudno jest zaspokoić tak wysokie zapotrzebowanie stosując normalną dietę, zaleca się kobiecie ciężarnej spożywanie dużych ilości mleka lub jego przetworów. Kobiety, które nie tolerują lub nie chcą spożywać produktów mlecznych, wymagają dodatkowej suplementacji. Bogatym źródłem wapnia są: mleko, śmietana, białe sery. W czasie ciąży występują zmiany w układzie endokrynnym, powodujące przesunięcie równowagi między spożyciem a utratą wapnia, na skutek czego zachodzi akumulacja (ok. 30 g.). retencja wapnia wzrasta wyraźnie w ostatnich 10 tygodniach ciąży. Na retencje wapnia w organizmie matki ma wpływ jego dzienne spożycie; im większe tym większa retencja. W czasie ciąży ulega poprawie również skuteczność wchłaniania wapnia. Wchłanianie wapnia zależy od jego wiązania ze specyficznym białkiem jelitowym wiążącym wapń, którego synteza jest stymulowana przez aktywną formę witaminy D. wchłanianie wapnia ulega podwojeniu w 20 tyg. ciąży, pozostając na tym wysokim poziomie aż do porodu.
JOD- jego niedobór prowadzi do zmniejszenia syntezy hormonów tarczycy i tym samym wpływa negatywnie na rozwój fizyczny i intelektualny człowieka. Najbardziej groźne nieodwracalne skutki niedoboru jodu mogą wystąpić już w czasie życia płodowego, a następnie nasilać się u noworodków. Dobowe zapotrzebowanie na jod kobiety ciężarnej wynosi ok. 200 mg. Ilość taka jest bezpieczna i skutecznie chroni matkę i płód przed następstwami niedoboru jodu, a jednocześnie nie stanowi zagrożenia wywołaniem efektu Wolfa – Chaikoffa, kiedy to nadmiar jodu powoduje przemijającą niedoczynność tarczycy, a przy dłuższej suplementacji może prowadzić do jatrogennej nadczynności tarczycy.
CYNK- zapotrzebowanie organizmu na cynk wzrasta podczas okresów gwałtownego wzrostu tkanek, takich jak rozwój płodu. Niedobór cynku może być przyczyną zaburzeń rozwojowych płodu, a niedobór podczas organogenezy powoduje wady wrodzone. Cynk odgrywa istotna rolę w zapobieganiu zakażeniom wewnątrzmacicznym. W ciąży zapotrzebowanie na cynk wzrasta od 15 do 20 mg na dobę.
13. Suplementacja w ciąży.
Suplementacja to uzupełnienie odżywiania kobiet ciężarnych ściśle określonymi jakościowo oraz ilościowo produktami, także naturalnymi. Wpływa ona na przyrost masy ciała kobiety ciężarnej, a przez to na wzrost płodu. Ten wzrost uwarunkowany jest również masa ciała przed ciążą, średnim przyrostem masy ciała w ciąży, sposobem odżywiania i stosowaniem uzupełnień dietetycznych. Korelację między przyrostem masy ciała a tymi wskaźnikami zapewnia odpowiednia suplementacja białkowa stosowana w ciąży oraz suplementacja białkowo-kaloryczna w porcjach zróżnicowanych. W przypadku suplementacji białkowo-kalorycznej ograniczenia dietetyczne mogą powodować znaczne zmniejszenie masy urodzeniowej. Podczas głodu masa urodzeniowa może obniżyć się nawet o 550 g. Suplementacja białkiem, nawet odpowiednio dobrana, nie zawsze daje oczekiwany efekt. Duża ilość białka nie zapewni a uzyskania większej masy urodzeniowej noworodków. Suplementacja dużą zawartością białka bez uwzględnienia innych składników wywołuje raczej zmniejszenie średniej masy urodzeniowej.
14. Zapotrzebowanie energetyczne kobiety laktującej.
Dieta kobiety karmiącej powinna mieć większą wartość energetyczną w porównaniu sprzed ciąży. Zaleca się wzrost wartości energetycznej o ok. 500 kcal. Dieta ta powinna dostarczać ok. 2600 kcal na dobę. Okres karmienia piersią wymaga od kobiety zdrowego odżywiania się ze względu na dobro i zdrowie dziecka. Jest ono również konieczne, aby ustabilizować laktację i utrzymać odpowiednią ilość pokarmu (mleka). Nieprawidłowe odżywianie wpływa niekorzystnie także na stan zdrowia matki, ponieważ wyczerpywane są w tym okresie rezerwy składników odżywczych w organizmie matki i aby pokarm miał odpowiedni skład i wartość odżywczą (a więc właściwą ilość energii i składników odżywczych).
15. Zapotrzebowanie na podstawowe składniki odżywcze kobiety laktującej.
Spożycie białka w okresie laktacji wzrasta i wynosi 1,3 g/kg masy ciała. 60% ogólnej ilości dziennego zapotrzebowania na białko powinno dostarczać białko pochodzenia zwierzęcego, którego podstawowym źródłem jest mleko i jego przetwory oraz jaja, chudy drób, cielęcina i ryby. Pozostałą ilość 40% powinno stanowić pełnowartościowe białko pochodzenia roślinnego np. roślin strączkowych (soja, bób, fasola, groch).
Tłuszcze powinny Stanowic 30 % wartości energetycznej diety dziennej racji pokarmowej. Wśród nich szczególne znaczenie mają wielonienasycone niezbędne kwasy tłuszczowe, których źródłem są: oliwa z oliwek, olej rzepakowy, bezerukowy, tłuste ryby (Koniecznie!), masło,
Węglowodany powinny Stanowic 50% wartości energetycznej całodziennej racji pokarmowej. Zaleca się ograniczone spożywanie cukrów prostych - nie więcej niż 10 % energii w dziennej racji pokarmowej może pochodzić z sacharozy. Węglowodany powinny pochodzić głównie z kasz( grube), makaronów, ryżu.
Witamina A- 1200-1300 ug(marchew, szpinak, mleko, sery)
Witamina D- 5ug
Witamina E- 11mg,(oleje roślinne, mięso, mleko, sałata, ziarna zbóż, żółtko jaja).
Witamina C- 115-120 mg, (źródło : owoce cytrusowe, pomidory ziemniaki)
Wapń 1000-1300 mg (mleko i przetwory mleczne),
Magnez 265-300 mg (płatki owsiane, kasza gryczana, otręby pszenne, zarodki pszenne),
Cynk12-13 mg (mięso, mleko i jego przetwory, pełnoziarniste produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych, jaja),
Żelazo 10 mg (mięso wołowe, żółtko jaja, płatki owsiane, fasola, orzechy, szpinak) oraz
Jod 220-290 ug (sól spożywcza, wzbogacana jodkiem potasu).
16. Skład i rola siary i mleka kobiecego.
Siara:
Mniej laktozy i tłuszczu,
Mniej witamin rozpuszczalnych w wodzie,
Więcej witamin rozpuszczalnych w tłuszczach,
Więcej białka,
Mniej składników mineralnych,
Więcej magnezu ułatwiającego wydalanie smółki,
Więcej immunoglobulin i składników ochronnych- IgA, IgM, IgG, lizozym, laktoferyna.
W pierwszym okresie laktacji wydzielana jest tzw. siara, zawierająca przeciwciała chroniące organizm młodego przed zachorowaniem. Jest to gęsty i żółtawy pokarm bogaty w ciała odpornościowe. Siara ma bardzo cenne właściwości. Przede wszystkim, dlatego, iż przeważają w niej globuliny, będące nośnikami ciał odpornościowych i jednocześnie zawiera do 5 % białka tj. więcej niż mleko dojrzałe. Dzięki zwiększonej przepuszczalności błony śluzowej żołądka i jelit noworodka, globuliny zawarte w siarze, przenikają wprost do układu krążenia i wzbogacają ustrój dziecka w przeciwciała odpornościowe. Składniki siary zapewniają noworodkowi karmionemu piersią pewną naturalną ochronę przed zakażeniem. Ponadto siara zawiera odpowiednie dla potrzeb noworodka ilości soli sodu i potasu oraz witamin i lipidów, które utrzymują równowagę mineralną i ułatwiają przystosowanie do życia pozałonowego.
Mleko kobiece:
Zawsze dostępne, świeże, sterylne,
Nie obciążą przewodu pokarmowego, skład dostosowany do potrzeb dziecka,
Działanie imunostymulujące i przeciwbakteryjne, zawiera ciała odpornościowe, IgA, leukocyty, makrofagi, neutrofile, lizozym, laktoferynę,
Niższa zawartość białka ale o wyższej wartości biologicznej, białko serwatkowe: kazeina 80%:20%, głównie alfa- laktoalbumina,
Łatwo przyswajalny, tłuszcz, naturalnie zemulgowany KT średnio – długołańcuchowe, dużo PUFA, zawiera prostaglandyny i pochodne tł. o działaniu przeciwwirusowym,
Więcej laktozy – ułatwia przyswajanie Ca i Fe, sprzyja rozwoju korzystnej mikroflory,
Więcej oligosacharydów,
Mniejsza ilość składników mineralnych ( ale lepiej przyswajalne, o wysokiej aktywności biologicznej), co zapewnia niższą osmolalnośc mleka,
Bardzo korzystny stosunek Ca:P – 2:1,
Zawiera nukleotydy stymulujące rozwój układu pokarmowego, odporność wchłaniania żelaza,
Zawiera lipazę, karnitynę, taurynę, sole kwasów żółciowych,
Zawiera czynnik wzrostowy – pobudzają podziały komórkowe w przewodzie pokarmowym, przyspieszają dojrzewanie i uszczelnianie przewodu pokarmowego,
Zawiera insulinę – przyśpiesza dojrzewanie przewodu pokarmowego, wzmaga aktywność disacharydaz ( 62% insuliny w formie czynnej),
Liczne enzymy proteolityczne, antyproteolityczne, amylaza, lipazy, oksydazy, antyoksydazy,