UKŁAD POKARMOWY

• pobieranie pokarmu;

• wydalanie niestrawionych resztek;

• przewód pokarmowy + gruczoły trawienne (wątroba, trzustka, ślinianki);

• budowa – 4 warstwy, od wewnątrz:

  • błona śluzowa (tunica mucosa);

  • błona podśluzowa (tunica submucosa);

  • błona mięśniowa (tunica muscularis) – dwupokładowa;

  • błona surowicza (tunica serosa) [od przepony do końca] lub przydanka [od początku do przepony];

JAMA USTNA – brak czterowarstwowej budowy;

Sposób pobierania pokarmu:

• przeżuwacze – wargi, język;

• świnia – wargi, język, zęby;

• pies – zęby;

• koń – wargi;

WARGA:

• część skórna;

• część środkowa – tworzy mięsień okrężny wargi z tkanką poprz. prąż. szkielet.;

• część śluzowa;

• brzeg wargi – czerwień wargowa, przejście części skórnej w śluzową;

• u przeżuwaczy – część śluzowa jest zrogowaciała;

• płytka nosowa – tworzy ją skóra warg u owcy, kozy i mięsożernych;

• śluzawica (płytka nosowo-wargowa) – u bydła;

• ryj – świnie;

Część skórna:

• zew. – nabłonek wielowarstwowy płaski;

• wew. – skóra właściwa i gruczoły łojowe i potowe, dużo naczyń krwionośnych i limfatycznych i zakończeń nerwowych;

Część śluzowa:

• błona śluzowa (tu jest blaszka nabłonkowa [nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący, pofałdowana błona podstawna] oraz blaszka właściwa [tkanka łącz. wł. luźna, dużo naczyń, nerwów i gruczołów wargowych);

JĘZYK:

• twór mięśniowy, z tk. mięśniowej poprz. prąż. szkielet. i odrobiny tk. łącznej międzymięśniowej;

• mięśnie języka – 2x mięśnie poziome (podłużne i poprzeczne) oraz pionowy;

• w obrębie języka:

  • wierzchołek i trzon – 2/3 języka;

  • nasada – 1/3, dzieli się na powierzchnię grzbietową (z błony mięśniowej i śluzowej, rozdrabnianie pokarmu) i brzuszną (błona śluzowa, podśluzowa, mięśniowa, poruszanie językiem);

Błona śluzowa:

• blaszka nabłonkowa – nabłonek wielowarst. płaski, od str. brzusznej – gładka, od strony grzbietowej – tworzy brodawki języka;

• blaszka właściwa – tk. łącz. luźna, unaczyniona i unerwiona;

BRODAWKI:

• mechaniczne – szorstkość , do rozdrabniania pokarmu;

  • nitkowate:

    • rogowe – brodawka silnie zrogowaciejąca, najwyższe u kota (zęby rogowe);

    • warstwa rozrodcza – ciemniejsze pasma;

  • stożkowate – u przeżuwaczy, zapobiegają wypadaniu pokarmu;

  • soczewkowate – u przeżuwaczy, spłaszczone, jak plaster, kierują kęs na brodawki smakowe;

• smakowo-czuciowe – z receptorami smaku;

  • liściaste – brak u bydła, na bocznych brzegach tylnej części języka, twór bł. śluz., tworzy fałdy, kubki smakowe po bokach, trzon z blaszki właściwej bł. śluz., boczne brzegi trzony lekko pofałdowane, a górne - bardzo;

  • grzybowate – na całej powierzchni, między nitkowymi, w nabł. górnej części – kubki smakowe;

  • okolone – okrągłe, na pograniczu nasady i trzonu, układ i liczba charakterystyczna dla gatunku, nie wydostaje się ponad powierzchnię języka:

    • koń i świnia – 2, na pograniczu trzonu i nasady;

    • bydło – 8-17, w 2 rzędach;

    • człowiek – 8-15, odwrócona litera V;

    • pies – 4-6, podobnie jak człowiek;

    • wały okalające – okalają brodawki;

    • pomiędzy – rowek okalający, do którego uchodzą przewody wyprowadzające gruczoły cewkowate, które wydzielają wydzielinę surowiczą;

    • kubki smakowe – tworzą pola smakowe, głównie po bokach brodawki;

Kubek smakowy – w nabłonku gł. brodawki, nagłośni, tylna cz. przełyku, smak, temperatura, kształt:

• koń – melonowaty;

• koza – elipsowaty;

• człowiek, owca – jajowaty;

• świnia – wrzecionowaty;

• pies, kot – okrągły;

z komórek:

• zrębowych (podporowych) – przy podstawie – dół, wew.- środek, zew. – najwyżej, między nimi komórki zmysłowe (pręciki);

• smakowych – wrzecionowaty kształt, ciemniejsze, jądro o zbitej chromatynie, zakończone nitkami , które wychodzą na zew. nabłonka przez

unerwiony przez odgałęzienia n. językowo-gardłowego i włóknami zwojów autonomicznych;

ZĘBY:

• wytwór

• kora + korzeń + szyjka;

• tk. twarde:

  • zębina;

  • szkliwo – u młodych osobników pokryta oszkliwem, z wielokątnych pryzmatów szkliwnych;

  • cement (kostniwo) – od szyjki, okrywa korzeń;

• tk. miękkie:

  • miazga;

  • ozębna - mocuje ząb w zębodole, tworzy więzadła;

• przeżuwacze – cement koronny wypełnia bruzdy, w trzonowcach szkliwo sięga głęboko w dół tworząc fałdy, typ hipselodentyczny;

• mięsożercy – szkliwo otacza koronę zęba, w postaci czpeczki, typ brachidontyczny;

• miazga – unaczyniona, unerwiona, przypomina tk. łączną zarodkową;