Psychologia Ogólna B. Złożone procesy poznawcze 28.02.2013
Egzamin testowy jednokrotnego wyboru
Wykład 1
Procesy emocjonalne i poznawcze są ściśle ze sobą związane.
Czy i w jakim stopniu procesy emocjonalne są związane z procesami poznawczymi? W jakim stopniu poprzedzają procesy emocjonalne? W jakim stopniu są komponentami i wpływają na procesy poznawcze?
Relacje między emocjami i poznaniem. Spór o pierwszeństwo.
Rola procesów emocjonalnych w aktywności poznawczej (uwaga, spostrzeganie, pamięć, proces twórczy).
Wpływ nieuświadomionego afekty na procesy poznawcze.
Inteligencja emocjonalna.
Dyskusja emocje-poznanie. Spór o pierwszeństwo (lata 80. XX w., Robert Zajonc)
Zajonc przeniósł akcent na znaczenie emocji w relacji między emocjami a poznaniem. Do czasów opublikowania jego prac badacze przyznawali prymat procesom poznawczym. Zakładano że procesy poznawcze musza poprzedzać procesy emocjonalne. Coś musi mieć znaczenie żeby pojawiła się emocja.
Kiedy uwzględnimy fakt że emocje pojawiają się bardzo szybko pojawia się problem.
Po pracach Zajonca – czy na pewno poznanie poprzedza emocje?
Richard S. Lazarus vs Robert Zajonc
Co jest pierwsze? W grę wchodzą ułamki sekund.
Rozbieżność ich poglądów dotyczy nie tylko ich pierwszeństwa ale także rozdzielenia i uznania pewnej niezależności i odrębności procesów emocjonalnych od procesów poznawczych.
Lazarus – rozdzielenie poznania i emocji jest rozdzielne. Jest t jednak zabieg sztuczny. Pierwszeństwo poznania. Aby przetrwać i rozwijać się zwierzęta są skonstruowane w taki sposób żeby się angażują (proces dynamiczny). Warunkiem pojawienia się emocji jest ocena bodźca. Ocena ma charakter poznawczy i dwa komponenty: pierwotny (powstawanie emocji, odpowiedź na pytanie czy określony bodziec wpływa na realizację naszych celów? Czy jakieś zdarzenie jest zgodne z tym co realizujemy do tej pory? Czy dane zdarzenie jest w wyniku intencjonalnego działania czy jest nieintencjonalne? Ze względu na te pytania pojawia się określona emocja. Warunek konieczny i wystarczający to powstania emocji. Pojawia się znaczenie relacyjne. Tematy relacyjne różnych emocji: 1) doświadczenie nieodwracalnej straty - smutek; 2) złamanie zakazu moralnego – poczucie winy; 3) konkretne, bezpośrednie i zniewalające zagrożenie fizyczne - strach; 4) dokonywanie postępów w osiąganiu jakiegoś celu - szczęście; 5) pragnienie posiadania tego, co ma ktoś inny - zawiść) oraz wtórny (możliwości poradzenia sobie z emocją).
Eksperyment Lazarusa, Alferta (1969) – autorzy podzielili osoby badane na 3 grupy, każdej grypie prezentowali film nacinania organów płciowych chłopca, film był filmem dokumentalnym, badanych przydzielono do 3 grup które różniły się instrukcją. 1 grupa – komentarz przed projekcją (procedura niebolesna dla chłopców, jest to dla nich znaczące), 2 grupa – komentarz w trakcie filmu, 3 grupa – bez komentarza. Mierzono badanym reakcję skórno – galwaniczną przed i w trakcie projekcji. Można było określić jaki jest wzrost pobudzenia emocjonalnego pojawiającego się w wyniku projekcji. Wyniki – 1 grupa – najmniejsze pobudzenie fizjologiczne, 2 grupa – nieco wyższe pobudzenie w porównaniu z w grupą, 3 grupa – najwyższy poziom pobudzenia. Wniosek – procesy poznawcze poprzedzają procesy emocjonalne. Klasyczny, empiryczny argument przedstawiający stanowisko Lazarusa.
W rzeczywistości procesy te są ze sobą ściśle związane.
Zajonc – argumenty empiryczne, procesy te są ze sobą związane, paralelne. jednostka podejmuje szybsze reakcje emocjonalne niż poznawcze. Przykład królika który napotykając węża nie ma czasu na rozpatrzenie jego wyglądu i musi szybko uciekać (argumenty ewolucyjne). Argumenty empiryczne – 1980, efekt ekspozycji (familiaryzacji) – bodźce eksponowane często podprogowo zaczynają być odbierane przez jednostkę jako przyjemniejsze (wykorzystywane w psychologii reklamy). Wniosek – zmiana oceny bodźca następuje na zasadzie oceny poza poznawczej. Nie jesteśmy w stanie powiedzieć dlaczego ten bodziec jest dla nas przyjemny. jednostka podejmuje szybsze reakcje emocjonalne niż poznawcze. Przykład królika który napotykając węża nie ma czasu na rozpatrzenie jego wyglądu i musi szybko uciekać (argumenty ewolucyjne).
Bornstein i in. 1987 – efekt ekspozycji w kontekście interpersonalnym. Zadaniem 3 osób uczestniczących było zapoznanie się z fragmentami poezji i orzeczenie jakiej płci jest każdy z autorów poezji. Pomocnicy eksperymentatora zawsze miały opinie które były ze sobą sprzeczne. Wcześniej osobie badanej wielokrotnie podprogowo eksponowano fotografię jednego z dwóch uczestników eksperymentów. W 68% osoba badana zgadzała się z osobą z fotografii którą jej eksponowano podprogowo.
Opracowanie procedury zjawiska torowania afektywnego (Zajonc, Murphy 1994). Torowanie afektywne – wcześniej eksponowany jest bodziec nasycony określoną emocją, przed bodźcem neutralnym. Bodźce torujące mogą być przedstawiane w dowolnym czasie. Jeśli są eksponowane bardzo krótko nie można ich świadomie zarejestrować (charakter suboptymalny). Można eksponować bodźce tak długo że osoba świadomie może je zarejestrować (charakter optymalny). Wykorzystali oni dwa rodzaje bodźców torujących – twarze wyrażające emocje (afektywne bodźce) i figury geometryczne (nieefektywne), właściwy bodziec - chińskie ideogramy. Pokazywano albo suboptymalnie albo optymalne twarz lub figury. Pytano potem jak się podoba im chiński ideogram. Gdy był wielokąt – badani oceniali ideogram neutralnie, gdy bodźcem torującym była twarz ludzka to gdy wyrażała pozytywną emocję ideogramy podobały się bardziej badanym. Torowanie ma zastosowanie jeżeli prezentowane są bodźce suboptymalne bodźce nasycone afektywnie.
Aktualizacja wyników badań nad torowaniem afektywnym. Ohme 1999
Przy podprogowej ekspozycji bodźca pozytywnego (twarz-radość), bodziec neutralny oceniany był pozytywnie (zgodny kierunek zmiany)
Przy podprogowej ekspozycji bodźca negatywnego (twarz-gniew, strach) ocena bodźca neutralnego zmienia się w przeciwnym kierunku (efekt kontrastu).
Wniosek – bodźce eksponowane podprogowo zmieniają nasz pogląd.
Dodatkowe argumenty:
Carroll Izard (1972) – pierwotność poznania z ewolucyjnego punktu widzenia jest mało prawdopodobna, a doznania afektywne są uniwersalne międzygatunkowo i cenniejsze adaptacyjnie.
Zajonc (1980) – emocja wyprzedza poznanie w sensie filogenetycznym i ontogenetycznym.
Źródło rozbieżności – różnice definicyjne
| Lazarus | Zajonc |
|---|---|
| Emocje = system poznawczo –emocjonalno - relacyjny z integralną oceną poznawczą zdarzenia | Emocje = proste, elementarne stany afektywne, doznawania przykrości – przyjemności, preferencje, niekoniecznie świadome |
| Procesy poznawcze = złożone procesy ewoluacyjne dotyczące relacji podmiot - otoczenie | Procesy poznawcze= nabywanie, przetwarzanie i przechowywanie inf. Pochodzących z przetwarzania sygnałów sensorycznych |
Propozycja rozwiązania sporu:
Leventhak, Scherer (1987) – emocje jako wynik procesów zachodzących na 3 poziomach przetwarzani informacji:
Sensomotoryczny – oparty na wrodzonych preferencjach i awersjach
Schematyczny - wyuczony
Pojęciowy – oparty na ocenach
Ellsworth (1999)
Badania Zajonca – opis początkowej fazy procesy emocjonalnego (automatyczne reakcje afektywne, preferencje)
Koncepcja Lazarusa – opis dalszych faz ceny prowadzące do bardziej zróżnicowanych emocji.
Niska i wysoka droga przesyłania sygnałów w mózgu (LeDoux)
Kora sensoryczna
Wzgórze sensoryczne ciało migdałowate
Zwierze informacje akustyczne przetwarza na podstawie dwóch dróg. Niższa (wzgórze sensoryczne ciało migdałowate), wyższa (kora sensoryczna ciało migdałowate). Drogą niższe bodźce płyną dwa razy szybciej, ale nie są różnicowane. Szybkie przetwarzanie informacji obronnej. Wysoka droga – precyzyjna ocena bodźca, hamuje albo wzmacnia reakcje.
Przecięcie drogi wysokiej nie blokuje reakcji strachu na bodziec słuchowy, a przecięcie drogi niskiej tak. (droga niska – koncepcja Zajonca, droga wysoka – koncepcja Lazarusa)
Współzależność emocji i poznania
Badania Matthewsa i Wellsa
Badani – osoby cierpiące na arachnofobie. Badanym pisano różną czcionką różne słowa. Wolneij identyfikowali kolory które są związane z pająkami. Wniosek – emocja (lęk) powoduje większą selektywność uwagi, które mogą być zagrażające do jakiejś osoby (tendencyjność uwagi, spostrzegania, emocje mogą powodować tendencyjność i selektywność uwagi).
Bradley, Mogg, Millar – jak lęk modyfikuje procesy uwagi (procedura wykrywania próbnika)
Ekspozycja obrazków – dwie twarze obok siebie, jedna wyrażająca emocje a druga neutralna. Na drugim obrazku po prawej lub lewej znajdował się czarny trójkąt (próbnik). Zadanie badane – naciśnięcie prawego lub lewego przycisku zależnie od tego gdzie próbnik się pojawił. Stwierdzono ze krótszy czas reakcji wystąpił w czasie zgodności strony. Badani kierowali uwagę na twarz wyrażającą emocje (tendencyjność uwagi).
Wpływ nastroju na procesy pamięci (Bower)
Na podstawie wyników empirycznych zdefiniował zasadę zgodności poznania z nastrojem. Hipnotycznie wywoływano negatywny lub pozytywny nastrój. Kazano badanych przypominać sobie pewne epizody. Osoby doświadczające pozytywnego nastroju przypominały sobie pozytywne zdarzenia i doświadczające negatywnego nastroju przypominały sobie częściej negatywne zdarzenia.
Wpływ emocji na spostrzeganie (Niedenthal, Setterlund)
Indukcja pozytywnego lub negatywnego nastroju poprzez odpowiednią muzykę. Podzielono osoby badane na dwie grupy – eksponowano smutną i wesołą muzykę. Eksponowano ciągi liter i wyrazów. Znajdowały się wśród nich słowa pozytywne-radosne, pozytywne, negatywne - smutne, negatywne i neutralne. Osoby którym indukowano radosny nastrój szybciej rozpoznawały wyrazy związane z radością, negatywny nastrój – odwrotnie, nie wykazano rozpoznawania słów neutralnych w obu przypadkach.
Test świeczki – wykorzystywany do badania twórczości
Badany ma przed sobą zapałki, pinezki i świeczkę. Badany musi przymocować świeczkę do korkowej tablicy w taki sposób by nie kapał z niej wosk.
Osoby badane wprowadzono w nastrój pozytywny (komedia) lub neutralny (film neutralny np. dokumentalny). Wyniki – grupy pozytywne ponad 70% podało prawidłowe rozwiązanie. W grupach neutralnych 20% prawidłowych rozwiązań. Nastrój wpływa na twórczość.