Krystyna Miagka
Anna Korotusz
Arkadiusz Ługowski
Europeistyka sem. III gr. 2
Koncepcja społeczeństwa obywatelskiego pojawiła się w czasach nowożytnych w XVII i XVIII-wiecznej angielskiej myśli społecznej, chociaż jej początków możemy szukać już w starożytności
Społeczeństwo obywatelskie zajmuje obszar między jednostką, rodziną a państwem – rodzi się tam, gdzie występuje potrzeba osiągnięcia celu wspólnego – niezależnie od jego ważności (od spraw lokalnych, dotyczących własnego osiedla – po obronę praw pracowniczych w zakładach pracy) i czasu trwania. Łączą się, splatają, ze wszystkimi innymi sferami życia społecznego: gospodarczą, administracyjną czy religijną. W ten sposób pojmowana idea społeczeństwa obywatelskiego – wywodzi się z dwóch tradycji myśli politycznej i filozoficznej. Pierwsza – to klasyczna tradycja republikańska – mająca swe korzenie w myśli Arystotelesa – określana jako „wspólnota obywatelska” - wspólnota związków, stowarzyszeń, której członkowie są aktywni politycznie. Druga zaś – indywidualistyczna tradycja liberalna, którą zapoczątkował John Locke - nazywana „społeczeństwem obywatelskim”. Państwo powstało, by chronić wolność i własność jednostki, a idea obywatelstwa kojarzona jest z prawami człowieka i obywatela.
Dla Arystotelesa najwyższym wyrazem istnienia społeczeństwa obywatelskiego było utworzenie państwa, a człowiek jest istotą społeczną, która nie może żyć poza polis. W „Polityce” określa człowieka jako kogoś, kto w swoich decyzjach i działaniach przedkłada dobro wspólne nad własne.
„Pozostaje nam odpowiedzieć na pytanie, czy szczęście każdego człowieka i szczęście polis należy uznać za to samo, czy też nie. Nie może tu jednak być wątpliwości, bo wszyscy chyba zgodzą się na to, że to jest to samo.” Arystoteles1
Kontynuatorami jego myśli byli m in. Cycero, Marsyliusz z Padwy, Niccolo Machiavelli, Jean Bodin i James Harrington. Charakteryzuje się przekonaniem o realizowaniu się jednostki poprzez uczestniczenie w życiu publicznym państwa – czyli wspólnoty zarówno politycznej i obywatelskiej – nie ma bowiem różnicy między państwem a społeczeństwem. Dobro państwa polega zaś na poświęceniu tego, co prywatne – temu, co publiczne.
Societas vilis – to określenie na to, co dzisiaj nazywamy społeczeństwem obywatelskim. Czyli wspólnota ludzi współdziałających dla dobra ogólnego.
Res publica – czyli państwo, jako rzecz publiczna, wspólna sprawa, o którą dbają wszyscy obywatele
„...niech wszyscy obywatele danego państwa mają równe prawa. Czymże bowiem jest społeczeństwo, jeśli nie wspólnotą jednoczoną prawem... Cyceron2
W renesansie używano nazwy vita activa civilis - aktywne życie obywatelskie – gdyż tylko poprzez czyny może być praktykowana cnota dobrego obywatela.
Wg Jeana Bodina o szczęściu państwa decydują mądrzy obywatele – nie tylko dobre rządy. Wspólnotę obywatelską tworzą rodziny oraz zrzeszenia (korporacje i kolegia) - służące sile i jedności poddanych.
W republikańskim modelu społeczeństwa obywatelskiego istnieją trzy kluczowe elementy:
jest to odpowiedzialność i troska o to, co wspólne;
warunkiem wolności jednostki jest wolność wspólnoty politycznej;
troska o sprawy publiczne opiera się na zasadach sprawiedliwości i słuszności.
W wieku XVII i XVIII refleksja Arystotelesa o aktywności ludzkiej dla dobra wspólnego została zmodyfikowana, a tradycję liberalną społeczeństwa obywatelskiego zastąpiło podejście republikańskie. Społeczeństwo obywatelskie zaczyna być rozumiane jako społeczeństwo jednostek. Idea ta była wynikiem różnorodnych zmian tamtego okresu zarówno politycznych (rewolucja angielska i amerykańska) jak i ekonomicznych (rozwój własności prywatnej i gospodarki rynkowej). Zapoczątkowana przez Thomasa Hobbesa i Johna Locke’a (1632 - 1704) – znalazła kontynuatorów w filozofii szkockiego oświecenia. Za najważniejsze uznano prawa, swobody i wolności jednostki – którym powinna być podporządkowana sfera życia społecznego i politycznego. Termin społeczeństwo przestano utożsamiać z państwem oraz z obowiązkami względem wspólnoty politycznej. Głównym punktem wyjścia była opozycja wobec państwa.
Według Johna Locke’a i Davida Hume’a (1711-1776) - filozofów okresu oświecenia i przedstawicieli koncepcji społeczeństwa obywatelskiego – było ono pojęciem zarówno postulatywnym, jak i opisowym, prezentowało ideały społeczeństwa powstającego ówcześnie w Anglii. Według Locke'a powstawało ono w wyniku umowy społecznej; było przeciwstawiane społeczeństwu naturalnemu. Człowiek wg Locke’a – należy do porządku natury ustanowionego przez Boga, ale też tego, który powstaje w wyniku umowy społecznej, a na którym wspiera się społeczeństwo obywatelskie. Głosił liberalizm polityczny – moralne podejście do polityki oraz nawoływał do stworzenia społeczeństwa obywatelskiego z poszanowaniem praw i wolności obywateli.
„Ludzie wstępując do społeczeństwa przekazują w jego ręce równość, wolność i władzę wykonawczą, którą posiadali w stanie natury, by legislatywa dysponowała nią tak dalece, jak tego będzie wymagać dobro społeczeństwa. Czynią tak w tym celu, by każdy mógł lepiej zachować siebie samego, swoją wolność i własność”(...). J. Locke3
Dla Adama Fergusona (1723 - 1816) społeczeństwo obywatelskie jest to społeczeństwo na wyższym stopniu cywilizacji, która cechuje się różnorodnością, czyli odnosi się do wielu form zaangażowania i działalności ludzi. Nie każde społeczeństwo zasługuje na nazwę "obywatelskie"- tylko to, w którym obywatele cieszą się wolnością dzięki rządowi, który chroni ich uprawnienia. Ferguson uważał, że człowiek szlachetny musi mieć wiedzę dotyczącą prawdziwie dobrych celów społeczeństwa oraz że cnota może wyrastać tylko w społeczeństwie, które ją stymuluje i nakłania do niej.
Wiek XVIII i początek XIX przynosi obraz społeczeństwa obywatelskiego jako dążenie jednostek do zaspokojenia potrzeb poprzez pracę, produkcję i wymianę – jednakże rozwój gospodarczy – postępowy i zapewniający poprawę warunków życia, nie może dokonywać się kosztem zepsucia cnót republikańskich, zaniechania wartości obywatelskich.
W XIX w idea społeczeństwa obywatelskiego stała się fundamentem rozwoju demokratycznego ustroju przedstawicielskiego, którego wiodącymi teoretykami byli Alexis de Tocqueville (1815 - 1859) i John Stuart Mill (1806 - 1873). Podstawą była wg Tocqueville'a, "sztuka stowarzyszania się". Oddzielał społeczeństwo polityczne (relacje obywateli z rządem) od obywatelskiego (relacje między obywatelami). Mill podkreślał, że w życiu publicznym obywatel jest częścią ogółu, a interes ogółu jest jego interesem.
Wspólne dla obu tradycji – republikańskiej i liberalnej jest uznawanie za wartość pojęcia obywatelskości – jako aktywnego zaangażowania w sprawy społeczne.
To co akcentują obie koncepcje – to, że realizacji celów indywidualnych bardziej sprzyja społeczna solidarność i współdziałanie. Taką sferą współdziałania i współdecydowania jest właśnie społeczeństwo obywatelskie. Nie przeciwstawia się państwu – stanowi pośredni szczebel pomiędzy jednostką a państwem.
W XIX pojawiła się też nowa teoria, której przedstawicielami byli Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770 - 1831) i Karol Marks (1818 - 1883). Uważają oni, że społeczeństwo obywatelskie stanowi sferę konfliktów interesów jednostek. Jedność może wystąpić tylko w państwie (wg Hegla) lub przez rewolucję (wg Marksa). Głównie zastanawiano się jak społeczeństwo powinno być zorganizowane, a nie jakie jest. Wg G.W. F. Hegla, społeczeństwo obywatelskie zależne jest od rynku i stanowi jeden z trzech elementów systemu społecznego - obok wspólnoty narodowej opartej na podstawach etycznych oraz państwie zbudowanym na rozumie element systemu społecznego.
Pierwsza połowa XX w. to głównie wizja społeczeństwa obywatelskiego Antonio Gramsciego (1891 - 1937). Celem społeczeństwa wg niego miało być stopniowe poszerzanie wolności aż do zaniku państwa. Idealnym stanem to taki, w którym nie ma podziału na rządzących i rządzonych.
Lata 40-te XX w. to koncepcja Karla Poppera (1902 - 1994) „społeczeństwa otwartego”, dążące do demokratycznych form rządów i będącego rozwinięciem koncepcji demokracji Johna Locke'a i Johna Stuarta Milla.
Powrót do dyskusji o społeczeństwie obywatelskim powrócił w latach 70-tych – jako wynik zmian politycznych i społecznych zachodzących w Europie.
"Najprościej mówiąc: społeczeństwo obywatelskie to przestrzeń pomiędzy rodziną, państwem a rynkiem, w której działają oddolne organizacje społeczne. W tej przestrzeni obywatele prowadzą debatę, w efekcie której wypracowywane są rozwiązania społeczne dla dobra wspólnego."4
Organizacja pozarządowa – non-governmental organisation – NGO, często używana jest też nazwa organizacja non profit – jest to organizacja niezwiązana z żadną władzą państwową i niekorzystająca z rządowej pomocy finansowej. Jej członkami są zrzeszenia narodowe, stowarzyszenia o charakterze pozarządowym oraz osoby fizyczne lub prawne z różnych państw. Działalność jej opiera się na statutach, które nie mają charakteru umów międzynarodowych.. Organizacja pozarządowa nie jest nastawiona na osiąganie zysku, ale na zaspokajanie jakichś potrzeb. To nie znaczy jednak, że organizacja nie może prowadzić działalności gospodarczej. Może, tyle tylko, że dochody nie są dzielone pomiędzy osoby pracujące czy ochotników, ale są przeznaczane na dalszą działalność.
Według standardów Wspólnot Europejskich organizacje pozarządowe:
- nie wchodzą w skład żadnych struktur władz administracji państwowej, rządowej lub samorządowej,
- nie są finansowane z budżetu państwa,
- nie są organizacjami politycznymi, religijnymi, gospodarczymi, związkami pracowników i pracodawców, jak również nie działają pod stałą kontrolą tego typu organizacji,
- niezależne w znaczeniu: nie są fundacjami skarbu państwa lub jednostkami implementacyjnymi organów administracji państwowej.
Wyróżniamy w społeczeństwie tzw. trzy sektory działalności ludzi i instytucji. Pierwszy – to produkcja, handel i usługi. Drugi – obszar działalności publicznej. I trzeci – działalność organizacji pozarządowych. Między tymi sektorami istnieją wzajemne relacje i powiązania. Biznes kierujący się w swoim działaniu rachunkiem ekonomicznym produkuje dobra i tworzy podstawy materialne społeczeństwa. Sektor publiczny dba o właściwe funkcjonowanie państwa i jego struktur oraz instytucji. O trzecim natomiast mówimy, gdy organizacje różnego typu świadomie podejmują działalność na rzecz podnoszenia jakości życia ludzi i społeczeństwa jako całości – charakteryzującą się celowością, spontanicznością i brakiem wsparcia politycznego. Organizacje te kształtują w pewien sposób świadomość społeczną, wskazują szanse i zagrożenia w danej dziedzinie życia. Nie włączając się bezpośrednio do świata polityki – w pewnym sensie stanowią formę nacisku. Kierunki polityki wobec trzeciego sektora wyznaczają zapisane w Konstytucji RP z 1997 r. zasady pomocniczości państwa i dialogu społecznego oraz ustawy o samorządzie terytorialnym – wg których współpraca z organizacjami pozarządowymi jest jednym z zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego. Ważną sprawą są zasady, które regulują współpracę pomiędzy poszczególnymi sektorami – by organy państwowe nie uzależniały organizacji od siebie – poprzez dotacje itp. oraz nie ograniczały aktywności obywateli. Zadaniem trzeciego sektora powinno być zarówno podnoszenie standardów życia, jak i włączanie w życie społeczne grup zagrożonych marginalizacją.
Organizacje pozarządowe w Polsce opierają się głównie na pracy społecznej swoich członków, korzystając też z pomocy wolontariuszy zewnętrznych. Niektóre zatrudniają stałych pracowników, ale większość korzysta z płatnej pracy na zasadzie jednorazowych zleceń. Często bywa, że deklarowana przynależność do jakiejś organizacji istnieje tylko na papierze – dotyczy do ok. 1/3 członków, ale jednak większość osób aktywnie uczestniczy w działalności organizacji.
Po intensywnym rozwoju w okresie II Rzeczpospolitej (1918 - 1939) - dopiero II wojna światowa i okres dominacji komunistycznej, spowodowały spadek aktywności społecznej. Część organizacji pozarządowych została zlikwidowana (ich majątki przejęło państwo), część włączono w ideologiczne struktury, poddane zostały ścisłej kontroli politycznej. Pomimo to do ok. połowy XX w. organizacje pozarządowe jeszcze istniały i prowadziły zakrojoną na dużą skalę działalność społeczną – np. Polski Czerwony Krzyż i Caritas.
Na początku lat pięćdziesiątych dekretem z dn. 24 kwietnia 1952 r. zniesiono formę prawną fundacji – co spowodowało spadek liczby organizacji tego typu. Istnienie stowarzyszeń gwarantowała Konstytucji PRL z 1952 r. (art. 22), z czasem jednak i one zostały zredukowane do roli pararządowych agend, a ruchy społeczne narzucano odgórnie, a uczestnictwo w nich było wymuszone - przykładem mogą być tzw. „czyny społeczne”, wykopki czy „spontaniczny” udział w pochodach pierwszomajowych.
Lata 70-te to społeczeństwo obywatelskie istniejące nie obok państwa, ale przeciw niemu, kompensujące największe problemy, jakie stwarzał system komunistyczny oraz pozwoliło na utrzymanie dychotomii państwo-społeczeństwo.5
Stan wojenny położył kres rozwojowi społeczeństwa obywatelskiego. Zakazano działania wielu organizacji i związków i stowarzyszeń. Stworzono organizacje podległe partii. W takiej sytuacji społeczeństwo obywatelskie zeszło do podziemia – tam znalazło opiekę kościoła katolickiego – jedynej niezależnej instytucji.
Powrót do idei społeczeństwa obywatelskiego nastąpił w latach osiemdziesiątych XX wieku – gdyż dopiero demokratyczny system polityczny stwarza warunki rozwoju aktywności publicznej, jest podstawą kształtowania się społeczeństwa obywatelskiego. Pojawiły się silne ruchy społeczne reprezentujące dążenia do zbudowania innego niż dotychczasowy porządku społecznego, przede wszystkim polepszenia warunków życia osób potrzebujących. Nastąpiło to jeszcze przed przełomowym rokiem 1989, a powodem był rozpad systemu komunistycznego i socjalistycznego państwa opiekuńczego. Także kryzys gospodarczy wymuszał na rządach tolerancję dla powstających religijnych i świeckich organizacji obywatelskich, z których niektóre przekształciły się z czasem w organizacje opozycyjne, Komitet Obrony Robotników, Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Proces transformacji ustrojowej zaznaczył konieczność samoorganizowania się obywateli i ograniczenia wpływu państwa na ich życie. Społeczeństwo obywatelskie początkowo rozumiane było głównie jako system organizacji niezależnych od państwa oraz jako otwarta krytyka w pełni uzależnionego od państwa społeczeństwa poprzedniego systemu. Przede wszystkim jednak istotna jest zdolność obywateli do samoorganizacji oraz samodzielność w relacjach z aparatem państwowym. Istotnym elementem społeczeństwa obywatelskiego jest przeciwstawienie się państwu – co nie wyklucza jednak współpracy z instytucjami państwowymi. Obywatele są zainteresowani sprawami publicznymi, budzi się poczucie odpowiedzialności za wspólne dobro, zaczynają być aktywni. 6 kwietnia 1984 roku przywrócono prawo o fundacjach, a rok 1989 przywrócił swobodę zrzeszania się, zakładania stowarzyszeń i organizacji.
Odżyły zwłaszcza te o najgłębszych tradycjach – sięgających okresu przedwojennego – jak np. Caristas oraz powstało wiele nowych – w zależności od nowych potrzeb i problemów współczesnego społeczeństwa.
Koszalin, miasto na prawach powiatu (status samodzielnego powiatu grodzkiego), położone na terenie województwa zachodniopomorskiego, 11 km od Morza Bałtyckiego. Zajmuje powierzchnię ponad 98 km2, zamieszkuje je 107 948 tys. mieszkańców. Położone na Pobrzeżu Koszalińskim, na granicy trzech mezoregionów: Wybrzeża Słowińskiego, Równiny Białogradzkiej i Równiny Słupskiej, w dorzeczu rzeki Dzierżęcinki. W wyniku przyłączenia w 2010 r. dwóch sołectw – Jamna i Łabusza – ma bezpośredni dostęp do jeziora Jamna. Prawo lokalne stanowi 27 – osobowa Rada Miejska, prezydentem jest Piotr Jedliński.
Przełomowe dla Koszalina – i formowania się społeczeństwa obywatelskiego – były lata 90-te XX w. Nie był to łatwy okres – kontynuacji transformacji politycznej i ekonomicznej, wielkich zmian dokonujących się w całym państwie. Mieszkańcy Koszalina sami zaczęli dbać o własne sprawy – albo zmuszeni sytuacją (likwidacja zakładów przemysłowych, PGR-ów – czyli narastające bezrobocie) lub w przemianach widząc nowe możliwości dla siebie. Potrzeba decentralizacji funkcji państwa – czyli rozwiązywania lokalnych spraw na miejscu – spowodowała rozszerzenie kompetencji miasta, zwiększenie ilości zadań – dotychczas rozwiązywanych przez administrację rządową. Zmiany można było zaonserwować w dziedzinach szkolnictwa, opieki zdrowotnej, kultury i sportu. Ale przede wszystkim w mentalności mieszkańców, którzy zaczęli brać sprawy „we własne ręce”, dbać o poprawę poziomu i jakości życia.
Obecnie na terenie Gminy Miasta Koszalin funkcjonuje ponad 400 stowarzyszeń i organizacji pozarządowych i innych podmiotów prowadzących działalność pożytku publicznego, działają w następujących obszarach:
ochrona zdrowia i pomoc społeczna
działania na rzecz osób niepełnosprawnych
podtrzymywanie tradycji narodowych
kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i tradycji
upowszechnianie kultury fizycznej, sportu i turystyki wśórd dzieci i młodzieży
działania na rzecz osób bezrobotnych i rozwoju przedsiębiorczości
ochrona zwierząt i środowiska naturalnego
Podstawowym dokumentem, który określa cele, zasady i formy współpracy organów samorządowych Miasta Koszalina z organizacjami pozarządowymi jest Program, uchwalany przez Radę Miejską. Zakłada on budowanie partnerstwa między samorządem a sektorem
pozarządowym. Wyznacza różnorodne cele, takie jak:
„umożliwienie szerokiego udziału mieszkańców w różnych formach aktywności społecznej,
zagospodarowanie wolnego czasu mieszkańców,
promocja zdrowia i zdrowego stylu życia,
upowszechnianie kultury fizycznej,
popularyzacja i promocja Miasta,
budowanie współodpowiedzialności mieszkańców za bezpieczeństwo publiczne,
umożliwienie osobom niepełnosprawnym działań integracyjnych i pełnego udziału w życiu społecznym,
rozwijanie i propagowanie lokalnej przedsiębiorczości,
działania integrujące społeczność i pomoc osobom wykluczonym społecznie,
realizacja priorytetowych zadań publicznych,
rozwijanie i propagowanie idei samorządności oraz pobudzania aktywności obywatelskiej.”6
Współpraca miasta z organizacjami opiera się na kilku zasadach:
Pomocniczości i suwerenności stron, która oznacza że władze Koszalina uznają prawo obywateli do samodzielnego definiowania i rozwiązywania problemów oraz wspierają ich działalność.
Partnerstwa – organizacje uczestniczą we wspólnym identyfikowaniu i rozwiązywaniu problemów
Efektywności – by środki publiczne przeznaczone na realizację zadań zostały wykorzystane w efektywny sposób i zgodnie z zasadami określonymi w ustawie o finansach publicznych
Jawności i uczciwej konkurencji – postępowanie obu stron – władz miasta oraz organizacji – jest jasne i otwarte, zapewnia bezstronność i obiektywizm.
Formy współpracy mogą przyjmować postać współpracy finansowej - dotacje oraz pozafinansowej – organizowanie szkoleń i spotkań, udostępnianie pomieszczeń urzędu, pomoc w sporządzaniu sprawozdań z realizacji zadań, pomoc w organizowaniu imprez, honorowy patronat Prezydenta miasta, prowadzenie serwisu informacyjnego na stronach internetowych, pomoc w poszukiwaniu zewnętrznych źródeł finansowania
Gmina Koszalin prowadzi szeroką działalność w zakresie realizacji zasady partycypacji społecznej. Jest to udział mieszkańców w decyzjach podejmowanych przez samorząd lokalny. Przedstawiciele społeczności lokalnych są źródłem informacji, współautorami koncepcji, oceniają i akceptują projekty planów i są realizatorami przyszłych działań. Działania realizujące zasady partycypacji w gminie Koszalin to m.in.:
opracowanie i wdrożenie karty współpracy z organizacjami pozarządowymi
opracowywany co roku Program współpracy z organizacjami pozarządowymi
opracowanie z udziałem społeczności lokalnej procedur konsultacji społecznych
informowanie mieszkańców Koszalina o planowanych działaniach na terenie gminy
przeprowadzanie badań mieszkańców w ważnych dla gminy sprawach
Korzyści, które wynikają z partycypacji to przede wszystkim usprawnienie komunikacji władz ze społecznością miasta (konferencje prasowe, debaty) oraz większa skuteczność rozwiązywania problemów lokalnych.
Skuteczność działania organizacji pozarządowych przejawia się m. in. w:
wybudowaniu hospicjum w Koszalinie
udzielaniu porad prawnych, psychologicznych;
pomocy Biura Porad Obywatelskich w obcowaniu z urzędami, spółdzielniami, ZUS-em, MOPS-em i in.
wzrostem zainteresowania historią i kultur a miasta
budowie hali widowiskowo – sportowej
powołaniu centrum Wolontariatu
Co roku tworzone jest sprawozdanie z realizacji programu za rok poprzedni. Podstawą oceny działań jest aktywność poszczególnych organizacji w życiu publicznym oraz sprawozdania z realizacji zadań (otwarte konkursy ofert i podpisane umowy). Zadania publiczne podlegają kontroli ze strony urzędu jako zleceniodawcy. Każdego roku sporządza się plan kontroli, który jest przekazywany do Biura Kontroli. Ze sprawozdania wynika, że zadania są kierowane do bardzo dużej liczby mieszkańców, szczególnie jeśli chodzi o organizację imprez kulturalnych i sportowych, w których największy udział obserwuje się wśród dzieci i młodzieży. Wg sprawozdania za 2010 r. cel główny, jakim jest „budowanie partnerstwa między samorządem a sektorem pozarządowym”7 oraz pozostałe cele, takie jak „stworzenie warunków do udziału mieszkańców w życiu społecznym, zagospodarowanie ich wolnego czasu, niesienie pomocy osobom bezdomnym, ubogim, osobom niepełnosprawnym, promocja zdrowia i zdrowego stylu życia”8 - zostały zrealizowane
Konieczna do funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego jest chęć działania obywateli, która wyraża się w podejmowaniu działań niezależnie od władzy państwowej. Dlatego też ten rodzaj społeczeństwa istnieje jedynie w państwie demokratycznym. W systemach totalitarnych i autorytarnych działanie obywateli jest niemożliwe - państwo stosuje szeroko zakrojoną kontrolę wszelkich oddolnych przejawów działalności obywateli.
W Koszalinie działa sporo organizacji pozarządowych – i obserwowana jest tendencja wzrostowa. Ok. 14% mieszkańców deklaruje przynależność do różnego rodzaju stowarzyszeń, fundacji. organizacji itp. Współpracę z organizacjami pozarządowymi reguluje Uchwała Rady Miejskiej z dn. 29 listopada 2007 roku, Program Współpracy Miasta Koszalina z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami prowadzącymi działalność publicznego na dany rok. Celem tego programu jest budowanie dobrych relacji pomiędzy samorządem a sektorem pozarządowym. To dzięki partnerstwu oraz wspieraniu przez administrację państwową między tymi dwoma sektorami możliwe jest realizowanie postawionych celów społecznych, zaspokajanie potrzeb mieszkańców rejonu koszalińskiego.
Jako cele szczegółowe Uchwała przewiduje:
„umacnianie w świadomości społecznej poczucia odpowiedzialności za swoje otoczenie, wspólnotę lokalną oraz jej tradycje;
tworzenie warunków do zwiększenia aktywności społecznej mieszkańców Miasta;
określanie potrzeb społecznych i sposobów ich zaspokajania;
wprowadzenie nowatorskich i efektywnych działań na rzecz mieszkańców;
uzupełnianie działań Miasta w zakresie realizacji zadań samorządów;
wspólna realizacja programów rozwoju lokalnego.”9
Najbardziej palące problemy organizacyjne - trudności w zdobywaniu funduszy i sprzętu, zbyt rozbudowa biurokracja, skomplikowane formalności oraz brak ludzi gotowych do bezinteresownego zaangażowania w działania organizacji.
Nieocenione zasługi dla Koszalina – zwłaszcza w dziedzinie dostosowania infrastruktury miasta do potrzeb osób niepełnosprawnych ma Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych IKAR, którego przewodniczącym jest pan Stanisław Żabiński. Powstało z Koła Osób Niepełnosprawnych działającym przy Zarządzie NSZZ Solidarność w Koszalinie – sądownie zostało zarejestrowane w dniu 06.06.2003 r.
Główny cel Stowarzyszenia to integracja środowisk osób niepełnosprawnych poprzez propagowanie czynnej działalności kulturalnej i sportowej oraz wzajemną pomoc społeczną i administracyjną.
„Stowarzyszenie prowadzi nieodpłatną działalność w sferze pożytku publicznego w zakresie (zgodnie z Ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, Art. 4):
a) pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej
sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób;
b) działania na rzecz osób niepełnosprawnych;
c) upowszechniania kultury fizycznej i sportu;
d) promocji i organizacji wolontariatu.”10
Pan Stanisław Żabiński – przewodniczący zwraca uwagę na pogorszenie warunków socjalnych, co nie jest cechą tylko naszego regionu czy państwa – ale odzwierciedla sytuację w innych państwach – np. w Niemczech. Kryzys światowy spowodował pogorszenie jakości życia i, co się z tym wiąże – zmniejszył chęci ludzi, skupionych na własnych problemach, do okazywania aktywności w dziedzinie pomocy innym. W Koszalinie istnieją specyficzne warunki – pewnej zaściankowości, jak określa to przewodniczący pan Żabiński. Charakterystyczny jest brak dużych zakładów przemysłowych, firm – a co za tym idzie – sponsorów, bez których działalność Stowarzyszenia bywa utrudniona – na przykład na organizowanych imprezach ich atrakcyjność zwiększają różnego rodzaju nagrody i inne niespodzianki fundowane przez sponsorów (jak słynna grochówka). Dobrze układa się współpraca Stowarzyszenia IKAR z mediami, dzięki którym można wpłynąć na władze miasta w realizacji poszczególnych projektów – np. likwidacji barier komunikacyjnych.
Jednym z ciekawszych projektów zrealizowanych przez Stowarzyszenie IKAR i „Głosu Koszalińskiego” była akcja, w której pani Joanna Krężelewska, dziennikarka gazety, przesiadła się na wózek inwalidzki, aby testować dostępność dla osób niepełnosprawnych lokali gastronomicznych w Koszalinie. Niestety – do niektórych nie sposób było się dostać – jak np. „Va Banque” przy ul. 1 Maja, w niektórych istniały innego rodzaju bariery – z dawnego „Krokodyla” przy ul. Drzymały do toalety trzeba było jechać aż na dworzec PKP. Dostępu do „Maredo” również skutecznie bronią dwa schodki.
Jednakże walka o zniesienie barier architektonicznych nie jest walką z wiatrakami – Ikar ma na swoim koncie sukcesy – takie jak np. budowa windy w Bałtyckim Teatrze Dramatycznym czy w Urzędzie Stanu Cywilnego.
Specyficzną organizacją bo kościelną jest Caritas Diecezji Koszalińsko- Kołobrzeskiej, powołana dekretem ks. bpa Ignacego Jeża. Powstała z potrzeby kontynuacji tradycji Kościoła Katolickiego niesienia pomocy duchowej i materialnej.
Cel organizacji - to działalność na rzecz zapewnienia opieki nad dziećmi i młodzieżą ze środowisk społecznie ubogich, ludzi starszych, samotnych i bezdomnych. Cel ten realizowany jest przez współpracę osób duchownych, wolontariuszy i pracowników świeckich, organizacji samopomocowych, a także samorządów.
Zaangażowane są także dzieci – zgromadzone wokół nauczycieli i biorące udział w różnego rodzaju akcjach, np. „Zapałka nie ogrzeje” polegająca na sprzedaży 1 listopada zapałek przez dzieci – dochód z akcji przeznaczony jest na ogrzanie mieszkań ubogich rodzin. Jest to akcja, która ma za zadani uwrażliwienie ludzi na problem biedy, z jaką zmagają się mieszkańcy naszego rejonu.
Caritas organizuje też wyjazdy do pracy za granicą, poprzedzone kursem językowym. Głównie w miejscowościach małych, o dużym stopniu ubóstwa, gdzie występuje największe bezrobocie.
Centrum stawia sobie cele takie jak:
Zwiększenie znaczenia sektora pozarządowego w życiu publicznym regionu
Zbudowanie fundamentu dla rozwoju organizacji społecznych działających w województwie zachodniopomorskim.
Ukazanie potrzeby istnienia i możliwości współpracy pomiędzy organizacjami działającymi w trzecim sektorze oraz współpracy tego sektora z samorządem lokalnym.
Tworzenie społeczeństwa obywatelskiego.
Zwiększenie poziomu aktywności zawodowej i społecznej grup narażonych na wykluczenie społeczne.11
Celem Stowarzyszenia jest:
inspirowanie i organizowanie działalności społecznej, gospodarczej, samorządowej, naukowej, popularyzatorskiej, kulturalnej, sportowej, turystycznej, ochrony zabytków i środowiska naturalnego, reklamy i wydawnictwa czasopism, książek i innych publikacji prezentujących dorobek i twórczość mieszkańców Koszalina
wyrażanie wobec władz miejskich, instytucji, związków i organizacji potrzeb i opinii mieszkańców miasta,
udzielanie pomocy pionierom Koszalina i ich rodzinom, a szczególnie niepełnosprawnym i chorym wymagającym opieki,
prowadzenie działalności na rzecz ochrony i rozwoju dziedzictwa kulturowego - słowiańskiego, polskiego, niemieckiego i innych nacji zamieszkujących Pomorze,
działanie na rzecz integracji europejskiej - szczególnie w wymiarze kontaktów z dawnymi mieszkańcami niemieckiego Koszalina współpraca z ich organizacjami w celu poznania historii miasta i regionu,
poznanie osób i rodów zasłużonych dla miasta,
współdziałanie z innymi organizacjami pozarządowymi, w tym szczególnie ze 'Wspólnotą Polską', Koszalińskim Towarzystwem Społeczno-Kulturalnym oraz organizacjami zagranicznymi.
promocja ludzi i miasta w kraju i za granicą w tym utrzymywanie kontaktów z byłymi mieszkańcami Koszalina /różnych narodowości/, którzy wyjechali do innych miast i za granicę.12
AIESEC w Koszalinie założony został w 1998 roku nosząc nazwę Grupy Aspirującej do AIESEC. Dwa lata później, 16 sierpnia 2000roku, został ustanowiony Komitetem Lokalnym. Działa na Politechnice Koszalińskiej. Biuro Komitetu znajduje się w budynku Instytutu Ekonomii i Zarządzania, gdzie gromadzą się młodzi członkowie chętni by się uczyć i rozwijać siebie, jak i całą społeczność. Działania opierają się głównie na realizacji praktyk (menadżerskich, technicznych, wolontariackich oraz edukacyjnych), w ramach Międzynarodowego Programu Wymiany Praktyk.13
Stowarzyszenie zostało zarejestrowane 10 czerwca 2010 r.
Jego celem jest stworzenie bazy informacyjnej obejmującej miasto Koszalin „w zakresie działań wolontariuszy i potrzeb społeczności lokalnej oraz zwiększanie aktywności społecznej obywateli i tworzenie rozwiązań umożliwiających im podejmowanie działań w charakterze wolontariuszy”14. Program stowarzyszenia skierowany jest głównie do osób starszych „50+”oraz młodzieży szkolnej.
Celem stowarzyszenia jest rozpowszechnianie idei pracy wolontariatu oraz pomoc organizacjom pozarządowym i innym organizacjom, a także osobom prywatnym w działalności na rzecz osób niepełnosprawnych, chorych, nieprzystosowanych i wykluczonych społecznie i technologicznie.
Swoje cele Stowarzyszenie Koszalińskie Centrum Wolontariatu realizuje poprzez m. in.:
„gromadzenie i dystrybucję danych o osobach chcących pracować jako wolontariusze oraz osobach i instytucjach pragnących korzystać z ich pomocy
organizowanie i prowadzenie szkoleń oraz staży krajowych i zagranicznych, przygotowujących wolontariuszy i instytucje do podejmowania wzajemnej współpracy oraz organizowanie seminariów, spotkań i uroczystości dotyczących wolontariatu
(…)
organizowanie wypoczynku dzieci i młodzieży oraz imprez krajoznawczych
prowadzenie działalności opiekuńczej i edukacyjnej dla osób starszych
prowadzenie działalności charytatywnej
niesienie pomocy poszkodowanym w nagłych wypadkach i klęskach żywiołowych”.15
Celem Banku Żywności jest zmniejszanie obszarów niedożywienia oraz przeciwdziałanie marnotrawieniu żywności. Biorą udział w rozwiązywaniu lokalnych problemów socjalnych i ekonomicznych, przez co stają się istotnym ogniwem w ekonomii społecznej kraju. Są wyspecjalizowanymi organizacjami społecznymi, co pozwala im na bardziej efektywne niesienie pomocy.
Celem powstania banku było :
- zapobieganie marnowaniu żywności,
- nieodpłatne pozyskiwanie żywności oraz nieodpłatne jej przekazywanie,
- zmniejszania obszarów niedożywienia poprzez przekazywanie żywności potrzebującym za pośrednictwem organizacji pozarządowych,
- inicjowanie i koordynacja działań instytucji, organizacji i placówek charytatywnych zajmujących się rozdziałem darów wśród potrzebujących,
- edukacja – uwrażliwienie młodego pokolenia na problemy innych ludzi, udział młodzieży w zbiórkach żywności.16
Stowarzyszenie zrzesza miłośników Off-roadu, które działa na terenie Miasta i Gminy Sianów od 2008 roku. Klub specjalizuje się w rajdach przeprawowych, które charakteryzują się dużym stopniem trudności wymagającym od zawodników przygotowania fizycznego jak i psychicznego. Jest to organizacja, która skupia się przede wszystkim na działalności rozrywkowej.17
Stowarzyszenie zostało powołane w celu reprezentowania zbiorowych i indywidualnych interesów członków, tworzenia trwałych więzi gospodarczych i społecznych pomiędzy mieszkańcami sołectw Iwięcino, Wierciszewa, Bielkowa i Rzepkowa a także pomiędzy: Radami Sołeckimi, Stowarzyszeniami, Szkołą Podstawową w Iwięcinie, Radą Parafialną, Ochotniczą Strażą Pożarną i Klubem Dobrej gospodyni, Obrony wspólnych interesów członków oraz współdziałania na rzecz rozwoju gospodarczego członków i społeczności Iwięcina, Wierciszewa, Bielkowa i Rzepkowa.18
Stowarzyszenie Promocji i Rozwoju Osady Nadmorskiej Chłopy „16-ty Południk" w Chłopach zostało zarejestrowane w KRS w Koszalinie dnia 30.05.2006 r. W krótkim czasie swojego istnienia „16-ty Południk" zorganizował i wprowadził do kalendarza cyklicznych imprez: Stół Wielkanocny oraz Festyn z okazji Dni Morza (przy współudziale miejscowych rybaków).
Celem Stowarzyszenia jest :
1. Rozwój demokracji lokalnej, społeczeństwa obywatelskiego i informacyjnego,
integracja mieszkańców oraz aktywizowanie członków Stowarzyszenia do prac
nad rozwojem miejscowości i regionu.
2. Upowszechnianie wiedzy o historii i tradycjach miejscowości w tym ochrona
dziedzictwa narodowego i kulturowego, ochrona zabudowy starej części wsi
Chłopy .
3. Promocja miejscowości Chłopy i Gminy Mielno, propagowanie różnorodnych
form wypoczynku i turystyki, uczestnictwo w imprezach o charakterze
promocyjnym, organizacja imprez zmierzających do wydłużenia sezonu
turystycznego .
4. Ochrona środowiska naturalnego, działanie na rzecz edukacji ekologicznej
wśród dzieci, młodzieży , mieszkańców i osób przebywających czasowo na
terenie Chłopów
5. Prowadzenie działalności edukacyjnej, organizowanie kursów i szkoleń
podnoszących poziom świadczonych usług turystycznych, oraz pomoc
uzdolnionym i ubogim dzieciom i młodzieży , zagospodarowanie czasu
wolnego.
6. Podejmowanie działań zmierzających do poprawy infrastruktury technicznej
podnoszącej wygląd i atrakcyjność turystyczną miejscowości.
7. Pozyskiwanie środków finansowych na realizację zadań statutowych.
8. Umacnianie więzi między mieszkańcami oraz kształtowanie
pozytywnych cech charakteru i osobowości poprzez uczestnictwo
zainteresowanych w realizacji zadań prowadzonych przez Stowarzyszenie.19
Jednostka dysponuje czterema samochodami bojowymi. Jednostka liczy ponad trzydziestu członków czynnych. W ciągu roku kalendarzowego bierze udział w ponad stu zdarzeniach. OSP w Polanowie aktywnie uczestniczy w zawodach sportowo- pożarniczych zarówno na szczeblu gminnym jak i powiatowym.
W Koszalinie jest zarejestrowanych około czterdziestu organizacji pożytku publicznego. To oznacza, że na jedną przypada około 2 700 mieszkańców miasta. Według nie oficjalnych danych ok. 14% mieszkańców miasta deklaruje swoją przynależność do różnego rodzaju organizacji pozarządowych. A widząc zainteresowanie mieszkańców losem swojego miasta, zainteresowanie losem osób niepełnosprawnych, chorych czy z najbliższego sąsiedztwa. Zrzeszających się, aby pomagać, rozwijać, czy chociażby dla rozrywki. Sądzę, że po wielu latach przemian w społeczeństwie kraju, a co ważniejsze naszego miasta, koszalinianie są na bardzo dobrej drodze, aby tworzyć społeczeństwo obywatelskie, o ile już tak nie jest…
Arystoteles: „Polityka", tłum. L. Piotrowicz, w: Arystoteles: „Dzieła wszystkie", t. VI, PWN, Warszawa 2001, 1324a.↩
Cyceron: „O państwie. O prawach", tłum. I. Żółtowska, Antyk, Kęty 1999, s. 30↩
J. Locke: „Dwa traktaty o rządzie", tłum. Z. Rau, PWN, Warszawa 1992, s.254, par. 131↩
Witold Osiatyński „Rzeczpospolita obywateli” wyd. Rosner & Wspólnicy 2004, ISBN 83-89217-67-8↩
Antoszewski A., Społeczeństwo obywatelskie a proces konsolidacji demokracji, w: Czajkowski A., Sobkowiak L. (red.), Studia z teorii polityki, t.3, Wrocław 2000, s. 7-23↩
Załącznik do Uchwały Nr V/39/2011 Rady Miejskiej w Koszalinie z dnia 20 stycznia 2011
Program współpracy Miasta Koszalina z organizacjami pozarządowym oraz podmiotami, prowadzącymi działalność pożytku publicznego na 2011 rok.↩
Załącznik do Uchwały Nr IX/92/2011 Rady Miejskiej w Koszalinie z dnia 28 kwietnia 2011r.Sprawozdanie Prezydenta Miasta z realizacji Programu współpracy Miasta Koszalina z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego za rok 2010.↩
tamże↩
Załącznik do Uchwały Nr V/39/2011 Rady Miejskiej w Koszalinie z dnia 20 stycznia 2011 Program współpracy Miasta Koszalina z organizacjami pozarządowym oraz podmiotami, prowadzącymi działalność pożytku publicznego, na 2011 rok.↩
http://www.ikar.koszalin.pl/o_nas/index.html 08.11.2011↩
http://www.kcwis.org.pl 14.01.2012↩
http://przyjaciele.koszalin.pl/pl/o-nas/statut.html 14.01.2012↩
http://www.aiesec.org/cms/aiesec/AI/Central%20and%20Eastern%20Europe/POLAND/AIESEC%20KOSZALIN/Studenci/O_AIESEC_Koszalin/ 14.01.2012↩
http://www.wolontariat-koszalin.free.ngo.pl/?id=o-stowarzyszeniu↩
Koszalińskie Centrum Wolontariatu Statut Stowarzyszenia↩
http://www.partner.net.pl/bank/dzialalnosc.html 20.01.2012↩
http://www.4x4sianow.pl/poznajklub 20.01.2012↩
http://www.sianow.beep.pl/urzad/images/stories/miejscowosci/iwiecino/szkola/statut_210111.pdf 20.01.2012↩
http://www.chlopy.nsc.pl/sta.htm 20.01.2012↩