POWTÓRKI DO MATURY - cz. 6 ROMANTYZM (3)

ZAGADNIENIA

PAN TADEUSZ

1. „Pan Tadeusz” jako epopeja narodowa; cechy gatunkowe

2. Funkcja „Pana Tadeusza”

3. Świat przedstawiony

1. Czas akcji

2. Miejsce akcji

1. PT jest odpowiedzią na „Dziady”

2. Świat szlachecki w „Panu Tadeuszu”

1. Drobne elementy

2. Życie w Soplicowie

3. Ucztowanie, biesiady

4. Sędzia Soplica

1. Stary i Nowy świat szlachecki

2. Dzieje Jacka Soplicy

1. Sakralizacja śmierci Jacka Soplicy – scena śmierci:

1. Bohater bajroniczny

2. Finał – koncepcje Mickiewicza

KORDIAN

1. Kordian – główny bohater

2. Kordian i jego poczucie pustki

1. Monolog wewnętrzny

2. Życie jako pustka i jesień

3. Źródła niepokoju Kordiana:

1. Kordian jako bohater werteryczny

2. Klęska Powstania Listopadowego

3. Prolog „Przygotowanie”

4. Wędrówki po Europie

1. Londyn, park św. Jakuba

2. Dover (nadmorskie miasto w Anglii)

3. Włochy

4. Watykan, audiencja u papieża Leona XII

5. Mount Blanc

1. Idea – Polska Winkelriedem Narodów

2. Fragment warszawski

1. Bohater Zbiorowy – lud Warszawy

2. Podziemia katedry – zebranie spiskowców

1. Noc zamachu

1. Psychomachia

1. Szpital psychiatryczny – rozmowa Kordiana z Diabłem

2. Finał – życie Kordiana

3. Dramat otwarty

4. Konrad a Kordian

1. podobieństwa

2. różnice

OMÓWIENIE

PAN TADEUSZ

1. „Pan Tadeusz” jako epopeja narodowa; cechy gatunkowe

(Rozbudowany, wierszowany utwór ukazujący szczegółowy i panoramiczny obraz życia narodu (społeczeństwa) na tle wydarzeń dla niego przełomowych)

1. 13-zgłoskowiec

2. Rozbudowany

3. Pokazuje panoramiczny obraz życia

4. Przełomowy moment dla narodu – społeczeństwa (tudzież wyprawa Napoleona na Moskwę, szansa na niepodległość)

5. Inwokacja

6. Rozbudowane, bogate porównania (homeryckie)

7. Rozbudowane retardacje (spowolnienie akcji)

8. Liczne, bogate, rozbudowane opisy

9. Realizm opisów

10. Brak fantastycznych wątków

11. Narrator trzecioosobowy, poza światem przedstawionym; ma humor i życzliwość i aprobatę dla bohaterów, ale także ironię – nie jest wszechwiedzący

12. Schemat dwoistości (świat natury współoddziałuje ze światem ludzi)

1. Funkcja „Pana Tadeusza”

Jest to dzieło kompensacyjne – napisane specjalnie dla emigrantów polskich politycznych, którzy zamieszkali we Francji (między innymi) po upadku powstania listopadowego.

Funkcja kompensacyjna: wynagradza, daje coś w zamian. Kompensacja przynosi zadowolenie, radość, poczucie szczęścia (żołnierze po upadku powstania musieli wyjechać, zostawić domy, kraj, a PT kompensuje im to, pozwala powrócić do kraju – chociażby myślą).

1. Świat przedstawiony

1. Czas akcji

• 1811 (10 ksiąg – 5 dni) i 1812 (2 księgi – 1 dzień) <- czasy napoleońskie, przygotowywania i wyprawa moskiewska Napoleona

1. Miejsce akcji

• Litwa -> Nowogródek -> fikcyjny majątek ziemski Soplicowo (Soplicowo jest „axis mundi” czyli centrum, osią świata)

• Zamek, dawniej własność Sopliców, o który teraz toczy się spór

• Karczma Jankiela

• Zaścianka Dobrzyńskich

(Przestrzeń w PT jest ruchoma, a jedynym stałym punktem jest Soplicowo)

1. PT jest odpowiedzią na „Dziady” – w których jest ukazany zły świat ukazujący ciągłą walkę między dobrem a złem, ukazuje cierpiących, umierających, dręczonych ludzi. PT natomiast mówi, że świat jest dobry, piękny, że ma sens, że człowiek może w nim być szczęśliwy; a dobro świata wskazuje na dobro jego Stwórcy (bo zły Bóg nigdy nie stworzyłby złego świata :) ).

• PT to teodycea (z grec.) – koncepcja, która oddaje sprawiedliwość Bogu (przyznaje Bogu rację); usprawiedliwienie Boga, który nie jest odpowiedzialny za szło naszego widzialnego świata; ta koncepcja zakłada, że żyjemy na najlepszym z możliwych światów, doskonałym

• PT to właśnie ilustruje – świat, na którym żyjemy jest najlepszym z możliwych światów, byt jest dobry, nawet, jeśli istnieją bitwy i kłótnie – ostatecznie wszyscy się godzą (ostatnia księga: „Kochajmy się”), nawet jeśli człowiek grzeszy (jak Jacek Soplica), może umrzeć jako święty (sakralizacja śmierci Jacka Soplicy).

• PT to najbardziej optymistyczne dzieło literatury polskiej.

• PT idealizuje dawne lata, ukazuje tęsknotę za niewinnością: „Świat był jak łąka, a my jak dzieci” (ostatnie słowa PT); wszystko opiera się na wspominaniu głównie tego, co dobre, żeby zapomnieć o tym, co złe.

• Pomimo realistycznych opisów, jako całość PT przestaje być realistyczny, staje się idyllą, mitem, baśnią, sielanką, teodyceą.

1. Świat szlachecki w „Panu Tadeuszu”

1. Drobne elementy

- otwarta brama wjazdowa do Soplicowa (staropolska, szlachecka gościnność)

- obrazy bohaterów narodowych, patriotów (w soplicowskim domu liczy się przeszłość, historia narodowa, pamięć, tradycja – jest to swoisty kult bohaterów): Kościuszko (Insurekcja 1794), Rejtan (Rozbiory Polski), Jasiński i Korsak (poeci, obrońcy Warszawy)

- zegar kurantowy wygrywający melodię Mazurka Dąbrowskiego

1. Życie w Soplicowie

- rytm życia szlacheckiego i ziemiańskiego podporządkowany jest prawom natury, słońce jest gospodarzem (praca zaczyna się o wschodzie, a kończy się o zachodzie słońca), wszystko jest mu podporządkowane

1. Ucztowanie, biesiady

- rozmowy, konwersacje, eleganckie przemowy, gawędy (wspominanie przeszłości; po to istnieją – by pełnić funkcję umilenia czasu, a także poznawczą i dydaktyczną dla młodych ludzi)
- wyraz gościnności, istnienia więzi międzyludzkich, które podczas biesiad się umacniają; dowód akceptacji i afirmacji życia (odmowa jedzenia = odmowa życia)

1. Sędzia Soplica, właściciel Soplicowa, szanuje dawne obyczaje, tradycję, ma swoje zasady, jest wyznawcą i strażnikiem tradycji i dba, by nie zanikły dawne obyczaje; jest tradycjonalistą – tradycja jest w życiu bardzo ważna, jest źródłem ładu i porządku

• Widać to np. podczas powrotu ze spaceru (hierarchia wieku, urzędu i płci)

• Widać to także przy stole (ta sama hierarchia)

1. Stary i Nowy świat szlachecki

Stary Świat Szlachecki	Nowy Świat Szlachecki
Sędzia	Tadeusz
Podkomorzy	Zosia
Wojski	Telimena
Gerwazy	Hrabia
Protazy	Córki Podkomorzego
Dobrzyński

W „Panu Tadeuszu” wszystko jest ostatnie!

- ostatni zajazd na Litwie

- Podkomorzy – ostatni, który prowadzi poloneza

- Gerwazy – ostatni klucznik na zamku Horeszków

- ostatnia uczta staropolska w potrawami, których nazw ludzie już nie pamiętali

- Wojski – ostatni, który tak zna obyczaje zwierząt i ostatni, który umie rzucać nożem

To wszystko składa się na Stary Świat Szlachecki, który odchodzi w przeszłość. Odchodzenie to jest jednak pogodne niczym zachód słońca – taka jest kolej rzeczy, po prostu. Musi ustąpić miejsca Nowemu Światu Szlacheckiemu: np. Zosi i Tadeuszowi, którzy postanawiają wyzwolić chłopów z poddaństwa; młode pokolenie szlacheckie zmienia anachroniczne stosunki społeczne w Polsce, likwiduje feudalizm!

Stary Świat był skupiony na tradycji i zamknięty, a Nowy Świat inicjował przemiany.

1. Dzieje Jacka Soplicy

1. Czasy przyjaźni Jacka Soplicy i Stolnika Horeszki

JS był poważany wśród szlachty i Stolnik wykorzystywał JS dla swoich politycznych celów za pomocą córki – Ewy, uczt, nazywania go bratem i przyjacielem.

1. Miłość Jacka i Ewy – miłość romantyczna

JS w końcu zakochuje się w Ewie, ze wzajemnością, ale wtedy Stolnik na jednej z uczt daje Jackowi czarną polewkę – był to znak, że nie godzi się na związek JS i Ewy, było to upokarzające, tym bardziej, że JS był gotowy dla Stolnika zrobić wszystko (ze względu na Ewę) i Stolnik do tej pory nieźle to wykorzystywał.

Miłość romantyczna – nieszczęśliwa, tragiczna, zakazana.

1. Szaleństwo Jacka

JS planował porwać Ewę, wyjechać z nią daleko i żyć szczęśliwie, ale wahał się jednak.

1. Próba wyleczenia się

JS próbował znaleźć sobie inną, żeby wyleczyć się ze swojej miłości do Ewy. Ożenił się, ale nie kochał tej kobiety, krzywdził ją – a ona, pełna zgryzoty i smutku – szybko umarła.

1. Alkoholizm

JS tym bardziej załamany, że unieszczęśliwił niewinną dziewczynę popadł w alkoholizm, stał się pijakiem – ale nic nie przynosiło mu ukojenia. Często tylko krążył wokół zamku Horeszków.

1. Obleganie zamku Horeszków (1794)

Zamek Horeszków był oblegany przez wojska moskiewskie. Jacek obserwował bitwę z ukrycia. Nagle ujrzał, że Stolnik zwycięża, że Moskale nie mogą zdobyć zamku. Jacek dostaje kurwicy – nie może patrzeć na triumf „wroga”. Bierze karabin zabitego Moskala i zabija Horeszkę (morderstwo w afekcie) – a całą sytuację widzi Gerwazy.

1. Opinie o Jacku Soplicy

Od razu wszyscy uważają JS za zdrajcę i alkoholika, który sprzedał się Moskalom, żeby dostać później po Horeszkach ziemie w Soplicowie. Tak więc Jacek ucieka.

1. Ucieczka Jacka Soplicy

Szatan podpowiada mu, że na Wschód, ale to utwierdziłoby wszystkich w przekonaniu, że stał się Moskalem; tak więc wyjechał na Zachód, do Legionów Polskich – nie wiadomo, czy wstąpił do zakonu i brał udział w bitwach jako mnich, czy też wstąpił do zakonu później.

1. Zakon Bernardynów

Anyway, wstąpił do zakonu i przyjął nowe imię – Robaka (obrzydzenie) – synonim „nic”, „nikt” („Że jako robak w prochu...”); uznaje, że jest niczym dla ludzi, jest to wyrazem samoponiżenia, pokuty, pokory (odwołanie do ks. Piotra z „Dziadów”, który dzięki pokorze miał kontakt z Bogiem); nie ma własnego „ja”, nie liczy się już jego własne dobro, teraz będzie myśleć tylko o Ojczyźnie, o tym jak odkupić swoją zdradę itp.; bił się za Ojczyznę, oddawał za nią krew

1. JS emisariuszem

Został Emisariuszem, jeździł do trzech zaborów, nosił rozkazy, był aresztowany przez Prusaków, torturowany itp.

1. Spłacenie długu

Oddał życie za Hrabiego; „zabrałem Horeszce życie – uratowałem życie Horeszce; życie za życie” – jest to ostatecznym odkupieniem win.

1. Przebaczenie

1. Ludzkie, ziemskie – Gerwazy przebacza Jackowi zamordowanie Horeszki

2. Metafizyczne... (na dole)

Sakralizacja śmierci Jacka Soplicy – scena śmierci:

Umiera jak święty, jest to śmierć sakralizowana, śmierć męczennika, śmierć hagiograficzna. Przez szyby wpadają promienie słońca i „ubierają mu złotem oblicze i skronie, że błyszczał jako święty w ognistej koronie” – korona świętości. Bóg przebaczył Robakowi. Złoto – kolor obecności Boga. Śmierć pełna wzniosłości i, paradoksalnie, optymizmu.

1. Bohater bajroniczny

(wzięte z twórczości Byrona, angielskiego poety, twórcy powieści poetyckiej „Giaur”)

- bohater niezwykły, wyjątkowy

- wielki indywidualista

- postać tajemnicza, człowiek-tajemnica (inni bohaterowie, a nawet sam narrator nie wszystko o nim wie!, jego biografia jest tajemnicą)

- ucieka od swojej przeszłości, która – wydaje się – była zła! (przeszłość jego mogła być niemoralna i bohater przed tym ucieka)

- zbuntowany przeciwko światu, nie godzi się na porządek świata (kontestuje go)

- w swoim buncie, konflikcie ze światem – jest samotnikiem, samotnikiem z wyboru

- zdolny do namiętności, wielkich emocji (może i był zbrodniarzem lub mordercą, ale wiele czuje!) – przez te namiętności właśnie też czyni zło, ALE! Jest też zdolny do wyrzutów sumienia, cierpi, nie znajduje ukojenia i spokoju

- bohater złożony z wielkich sprzeczności:

• cierpi, ale nie może sobie z tym poradzić

• czyni zło, ale tego żałuje

• kocha, ale też nienawidzi

• samotny, ale nie jęczy nad swym losem

- samotnik, który zawsze przegrywa ze światem, umie działać

- bohater, który nie jest jednoznaczny moralnie!

1. Finał – koncepcje Mickiewicza

1. Decyzja Tadeusza i Zosi w sprawie chłopów

- wyzwolenie chłopów z poddaństwa

- chłopi otrzymują wolność (pomimo że to wciąż system feudalny)

1. Młode pokolenie szlacheckie zmienia anachroniczne stosunki społeczne w Polsce, likwidacja feudalizmu jest ważnym gestem. Mickiewicz podkreśla, że to ważna rzecz, że to zadanie młodego pokolenia.

2. Chłopi mają być obywatelami!

3. Założenia polityczne (demokratyzm propagowany przez romantyków – hasła Towarzystwa Demokratycznego Polskiego):

- wszyscy Polacy są równi, są obywatelami

1. Stary świat szlachecki odchodzi, młodzi muszą teraz zmienić ten świat, unowocześnić

2. Tradycja nadal jest ważna, ale bardzo ważne są te: rozwój i modernizacja

KORDIAN

1. Kordian – główny bohater

Piętnastoletni młodzieniec pochodzenia arystokratycznego; jest grafem – hrabią. Jego rodzice nie żyją, funkcję ojca przejął sługa – Grzegorz (charakterystyczna w dramacie romantycznym postać wiernego służącego).

1. Kordian i jego poczucie pustki

1. Monolog wewnętrzny

• Z pierwszego monologu dowiadujemy się, jaki jest stosunek Kordiana do ludzi i do świata.

• Od razu wkraczamy w śmierć i samotność; ostatnio przyjaciel K popełnił samobójstwo – które było kolejnym nieszczęściem w jego życiu. Jest samotny, bo wszyscy jego bliscy umarli.

• Na początku chciał potępić przyjaciela za to samobójstwo, ale później zmienił zdanie – odebrał to jako przestrogę, co oznacza, że sam miał już w głowie myśli samobójcze.

• Jest to bardzo liryczny i poetycki monolog – Kordian jako poeta. Bardzo smutny, melancholijny, którego słowami kluczowymi są: śmierć i samotność.

1. Życie jako pustka i jesień – obraz natury: natura jesienna, opadłe liście z drzew, przez przymrozki te zwiędłe liście chrzęszczą. To wszystko jest wnętrzem Kordiana – porą umierania i martwoty. Wszystko jest jesienne – umiera, odchodzi. Kordian cały czas żyje w cieniu śmierci, z myślą o śmierci!

• Zein zum tode – bycie skierowane ku śmierci (formuła Heideggera, jednego z najważniejszych egzystencjonalistów). Zawężenie świadomości do śmierci.

„Myśl z przyrodzenia

W duszę się przelewa”

(przyrodzenie – natura, przyroda)

Czyli jest to śmierć, która jest w naturze – jesień – ona przelewa się w jego duszę, Kordian cały czas czuje wewnętrzne dygotanie, jaskółczy niepokój.

1. Źródła niepokoju Kordiana:

- poszukiwanie spełnionej miłości

- brak sensu życia, brak celu (próbuje wyczytać w świecie jakiś sens, który dałby mu powód do życia; zwraca się do Boga:

„daj mi jakiś sens – życiu duszę i cel duszy wyprorokuj...”

Jeżeli zaś znajdzie ten cel i sens – odda mu się, poświęci mu życie, żeby do niego dotrzeć, spełnić go. Chce żyć!

1. Kordian jako bohater werteryczny

(przypomina Gustawa w poszukiwaniu sensu oraz Wertera – jesień <- odwołanie do momentu „Cierpień...” – te dwie postaci są pierwowzorami Kordiana)

- niezwykle wrażliwy

- idealista – szuka idei, która stałaby się dla niego sensem życia, ponieważ bez jakiejś idei nie widzi tego sensu istnienia, czuje pustkę

- samotnik – jest samotny przez stratę najbliższych, tak więc nie ma nikogo (oprócz tego sługi), kto by go zrozumiał

- melancholik, zamknięty w sobie

- nieszczęśliwie zakochany

- analizuje swoje wnętrze i wszystko, co z nim związane, co prowadzi, tudzież, do myśli samobójczych

- ból istnienia, weltschmerz, związany z jesienią w życiu, z pustką życia, z brakiem sensu życia, a później – jako 20-latek – z niezgodą na obowiązujące normy życia, na otaczający go świat, niemożnością dopasowania się do norm świata, poczuciem bezsensu swojego życia, bezsilnością, bezcelowością jego życia

- buntownik – który nie akceptuje świata, chce go zmienić itp.

1. Klęska Powstania Listopadowego

1. Kłótnie polityczne w łonie spiskowców (nie potrafili się między sobą porozumieć)

2. Nie włączanie do powstania ludu (było prowadzone tylko w środowisku żołnierskim); brak powstania ludowego i poparcia ludu

3. Przygotowanie (prolog)... <na dole>

1. Prolog „Przygotowanie”

• - atmosfera grozy, tajemniczości, mroku, złowroga

• - diabły, kościół

• - przełom stuleci XVIII i XIX: wiek XIX będzie stuleciem Polaków i ich walk o niepodległość, będzie epoką polskich buntów i powstań

Mefistofeles ma za zadanie opętać w XIX wieku jakiegoś żołnierza (Kordiana). Diabły mają ukształtować historię ludzkości, narodu, mają ingerować w historię (koncepcja mesjanizmu mickiewiczowskiego – siły wyższe kształtują historię).

Diabły tworzą w kotle przywódców powstania listopadowego: 3 generałów (Chłopicki, Krukowiecki, Skrzynecki), 3 działaczy cywilnych (książę Adam Czartoryski, Niemcewicz, Lelewel).

Według Słowackiego... dlaczego przegraliśmy powstanie? Bo mieliśmy przywódców z piekła rodem!

1. Wędrówki po Europie

1. Londyn, park św. Jakuba

- rozmowa z dozorcą, który pobiera opłatę za krzesełka (leżaki)

- Kordian płaci więcej niż był powinien

• nauka: dozorca uważa, że wszyscy, którzy mają pieniądze – oszukują; że wszystko zależy od pieniędzy; pieniądze rządzą światem; ten, kto ma pieniądze, może kupić wszystko!; że można sobie kupić zarówno krzesełko w parku, jak i miejsce w Westminsterze

1. Dover (nadmorskie miasto w Anglii)

- Kordian, siedząc nad urwiskiem, czyta „Króla Leara”

- ponad połowa sceny – cytat z Szekspira (Król Lear jest bowiem w tym samym miejscu życia, co Kordian)

- Kordian chciałby być Szekspirem, geniuszem, ale bardziej jest podobny do zwykłego człowieka, np. zbierającego wodorosty (Kordian właśnie widzi go na dole urwiska)

• nauka: życie i literatura to nie to samo; Kordian wybiera rzeczywistość, nawet jeśli świat literatury jest piękniejszy

1. Włochy

- romans Kordiana z Włoszką, Wiolettą

- na początku K zachowuje się jak romantyczny kochanek, jego przemowy są pełne egzaltacji i podniosłości

- Wioletta natomiast jest z K dla jego pieniędzy

- w pewnym momencie K zaczyna coraz zimniej mówić, otwierają mu się oczy, postanawia wystawić W na próbę, sprawdzić, czy W jest zakochana w nim, czy w jego pieniądzach; mówi jej, że zbankrutował, przegrał w karty jej klejnoty; W natomiast go rzuca (y)

• nauka: prawdziwa bezinteresowna miłość nie istnieje; kobieta to istota fałszywa i interesowna; tylko mężczyzna może prawdziwie kochać (eheheh ultra gaaaaaaay!)

(motyw femme fatale – kobiety, która doprowadza mężczyzn do tragedii)

1. Watykan, audiencja u papieża Leona XII

- jednym z bohaterów jest ptak, papuga

- Kordian przynosi papieżowi w darze garść polskiej ziemi, którą nazywa relikwią – ziemia ta jest przesiąknięta krwią niewinnych ofiar, Polaków (motyw niewinności polskich ofiar), wyrżniętych przez cara

- K chce od papieża jednej łzy – symbolu żalu i współczucia dla polskich ofiar; chce, by papież docenił ofiarę Polaków

- na początku papież jest życzliwy i otwarty na Polaków, jednocześnie dla papieża car jest niczym anioł niosący pokój; papież widzi wszystko inaczej niż Kordian – papież ma błędny obraz cara; wierzy, że ten jest dobry; nie chce pobłogosławić ziemi, ponieważ to oznaczałoby, że występuje przeciwko carowi – byłaby to deklaracja polityczna opowiedzenia się po stronie Polaków

- papież zachowuje się jak polityk, a nie jak głowa Kościoła, Ojciec Święty – jest zmieszany, zajmuje się papugą (Y)

- papież radzi Polakom, żeby modlili się, pracowali (ora et labora – módl się i pracuj), żeby czcili cara, który jest przecież dobrym człowiekiem – Polacy mają pozbyć się myślenia o powstaniach, buntach itp.

- ostrzega, że rzuci klątwę na „pobitych Polaków” – odwraca się do Polaków plecami, grozi ekskomuniką, jeśli powstaną; papież chce ładu i porządku („status quo” – coś stałego i niezmiennego – po epoce napoleońskiej)

- K jest wściekły i rozczarowany, rozrzuca „ziemię polską w cztery światy”

• nauka: Polska jest w Europie osamotniona – nie tylko politycznie

1. Mount Blanc

- Kordian jest na samym szczycie

- romantyczne spacerowanie po górach

- wybrał to miejsce, bo może być sam, nikt tu nie dotrze

- ten monolog to odwołanie do Wielkiej Improwizacji w „Dziadach III”; Kordian też jest wysoko, nad Europą, stoi ponad narodami Europy – sam, w pojedynkę, samotny

„jam jest posąg człowieka na posągu świata”

Czuje się wyjątkowy, silny, wyższy; jest w wyjątkowej sytuacji

- bycie na szczycie pozwala na inne spojrzenie na to, co się wydarzyło, uzyskuje się dystans do tego, co się stało, co go spotkało (rekapitulacja jego wszystkich doświadczeń z podróży)

- Kordian rozmawia sam ze sobą (a Konrad rozmawiał z Bogiem)

- K jest rozczarowany tym, co mu się do tej pory przydarzyło; Polacy są samotni w Europie, miłość bezinteresowna nie istnieje; opadły z niego dziecięce złudzenia (co jest warunkiem dojrzewania); jego podróż była ważna, niezbędna, żeby zrozumiał pewne rzeczy; teraz ma realistyczne spojrzenie na świat – świat, w którym rządzi pieniądz i fałsz, w którym Polska jest samotna

- patrząc na tę Europę – nazywa ją „mogiłą narodów”, bo:

• Europa i jej despotyczne systemy polityczne zabijają narody (po erze napoleońskiej Europa odbiera narodom wolność)

- K, mając tak smutne i pesymistyczne refleksje – myśli przez chwilę o rzuceniu się w przepaść (nie do końca pokonał w sobie tę werteryczną autodestrukcję, uciekanie od problemów w śmierć), ale ostatecznie wygrywa racjonalizm i dojrzałość

- rodzi się w nim myśl o idei, którą można by natchnąć Polaków do działania (już od samego początku brakowało mu sensu życia), do wyzwolenia Europy... <na dole>

1. Idea – Polska Winkelriedem Narodów

(Winkelried – bohater wojen Szwajcarii z Austrią w XIV wieku, przykład męczennika)

- hasło, idea, która ma przynieść dobro i dla której Kordian się poświęci

- Polacy mają być jak on – W. – mają się poświęcić

- BRAK deifikacji Narodu Polskiego – ma on być po prostu bohaterem, ofiarnikiem; dzięki temu poświęceniu pozostałe narody podniosą się z mogiły

1. Fragment warszawski

Warszawa, maj 1829 roku

- plac przed Zamkiem Królewskim

- trwają przygotowania do koronacji Cara Mikołaja I na króla Polski

1. Bohater Zbiorowy – lud Warszawy

- wydarzenie to jest w pewnym sensie rozrywką dla ludu, bo wieczorem z tej okazji będzie jedzenie, alkohol – a taka okazja nie zdarza się zbyt często (fascynacja i oczekiwanie)

- w większości jednak ci ludzie nie zdają sobie sprawy z tego, jakie skutki będzie miało to wydarzenie – car rosyjski stanie się królem Polskim = ostateczne uzależnienie się od Rosji

- świadomość o prawdzie mają pojedyncze jednostki

1. Podziemia katedry – zebranie spiskowców

- spiskowcy ostatecznie nie chcą przeprowadzić zamachu

- Kordian postanawia się, że sam dokona tego zamachu (y)

1. Noc zamachu

Kiedy Kordian stoi pod komnatą cara, gotowy do zamachu, zaczynają się materializować jego wewnętrzne stany – lęki, fobie (romantyzm – w nocy zaczyna działać to, co w człowieku najgłębsze, najgorsze).

• Pojawiają się dwie postaci: Strach i Imaginacja.

• Ukazują mu się różne obrazy:

• - ze ścian wydostają się węże, ściana rusza się wężami

• - malowidła ruszają się i płaczą

• - drzewo, które zamiast liści ma ludzkie uszy, a zamiast kwiatów – oczy

• Te obrazy mają go zatrzymać, Kordian ma przestać, zrezygnować ze swoich zamiarów. Mają go tak przestraszyć, że nie dojdzie do komnaty cara.

• Z komnaty cara wychodzi postać czarna jak smoła – diabeł, i mówi o tym, że krew już się przelała.

(Sceny wizyjne, oniryczne – odwołujące się do poetyki snu (jak z koszmarów) albo surrealistyczne.)

Wnętrze, podświadomość Kordiana broni się przed jego planami, buntuje się. Walka wewnętrzna wola kontra osobowość. Psychomachia – wojna myśli, wojna wewnętrzna.

• W końcu walka wewnętrzna wykańcza Kordiana. Ten mdleje, pada pod drzwiami komnaty cara. Car wzywa ochronę i K zostaje aresztowany. Car rozkazuje umieścić K w domu psychiatrycznym – badania mają wykazać, czy jest wariatem czy też nie (bo przecież tylko wariat chciałby zabić cara (y). Jeśli okaże się, że jest zdrów – zostanie rozstrzelany.

1. Szpital psychiatryczny – rozmowa Kordiana z Diabłem

Przy Kordianie pojawia się Doktor, który szybko demaskuje się – okazuje się, że jest Diabłem.

Rozmowa Kordiana z Diabłem jest filozoficzna. D jest myślicielem, jest inteligentny.

• Kordian wierzy w to, że idea wolności mobilizuje ludzi, że ta idea rodzi wielkich ludzi, którzy będą gotowi na poświęcenie i śmierć

• Diabeł przywołuje dwóch pacjentów, wariatów; jeden trzyma rozkrzyżowane ręce i mówi, że jest Chrystusem (myśli, że jest krzyżem Chrystusa i samym Chrystusem, czyli myśli, że jest kimś, kto poświęcił się dla dobra innych, że jest ofiarnikiem); drugi natomiast trzyma rękę tak, jakby coś podtrzymywał (myśli, że jest mitycznym Atlasem, który dzięki wysiłkowi ratuje ludzi, trzymając sklepienie ziemskie)

• Kordian komentuje ich: wariaci

• Diabeł chciał udowodnić Kordianowi, że to, co chciał zrobić, też jest wariactwem. Że jest takim samym wariatem jak tamci dwaj. Chce odebrać K sens życia, przekonanie o słuszności jego poglądów i planów. Chce, żeby K był jak na początku – pusty, bez sensu życia.

„Ostatni skarb my wydziera”

Kruszy go jak glinę boską.

1. Finał – życie Kordiana

Przed egzekucją okazuje się, że życie Kordiana pozbawione było sensu, że nic nie znaczyło. Jego życie zatoczyło krąg:

Niby mając 20 lat miał jakiś cel, ideę, ale to wszystko znowu się rozsypało i Kordian wrócił do punktu wyjścia. Nie udało mu się ocalić Ojczyzny, zabić cara... Jedyne, co mu się udało – pozostać szlachetnym, czystym, moralnym człowiekiem.

1. Dramat otwarty

Pojawia się Wielki Książę Konstanty, który chce uratować Kordiana. Wymusza na carze ułaskawienie Kordiana.

Dlaczego chce go uratować?

Bo ma słabość do Polaków, polskich żołnierzy, Polski, Warszawy...?

Jest to dramat otwarty – nie wiadomo, czy ostatecznie Kordian zostaje uratowany czy nie. :c

1. Konrad a Kordian

PODOBIEŃSTWA
Konrad
Wszystko zaczyna się od miłości – platonicznej. Jest ona jednak nieszczęśliwa, nie może być spełniona, dlatego prowadzi do cierpienia bohatera.
Samobójstwo, do którego doprowadziła bohaterów nieszczęśliwa miłość. Miało ono jednak wymiar jedynie symboliczny – zapoczątkowało przemianę, metamorfozę Konrada i Kordiana.
Umiera Gustaw-kochanek kobiety, rodzi się Konrad-kochanek Ojczyzny, patriota
Podróż
Nie wiadomo, co się z nim działo podczas podróży
Po podróży: zostaje wieszczem, przywódcą narodu, człowiekiem wybranym
Koniec podróży: Wielka Improwizacja
Osamotnieni indywidualiści w konflikcie ze światem
Bunt i zmaganie się z Bogiem, bluźni przeciw Bogu, bo czuje, że jest równy jemu pod względem siły stwórczej; wierzy w swoją siłę, wielkość, w słuszność sprawy, której służy
Przełomy
Pod wpływem ks. Piotra Konrad pozbywa się pychy i przeświadczenia o własnej wyższości
Nie wiadomo, co się z nimi dalej działo: co działo się z Konradem po pobycie w więzieniu, ani czy Kordian przeżył...

RÓŻNICE
Konrad
Prometeizm – poświęcenie jednostki i bunt przeciwko Bogu, w imię dobra ogółu, walki w imię np. Narodu
Bierna postawa patriotyczna
Silniejszy psychicznie, odnajduje „spokój”, umie się ogarnąć