W ciągu 30 ostatnich lat zużyto w Polsce 30% zasobów Ziemi w sposób rabunkowy
W ciągu 200 ostatnich lat ludność wzrosła z 6,5 mln do 7 mld
W ciągu 40 lat wyczerpują sie zapasy ropy naftowej
W ciągu 150 lat wyczerpują się zasoby gazu i węgiel
W ciągu ostatnie 50 lat zatruto glebę metalami ciężkimi
Dotychczas zgładzono ok 30% gatunków roślin i zwierząt
Co 18 min ze świata znika 1 gatunek
30 krajów na świecie wciągu ostatnich lat wykarczowało całą dziewiczą puszczą
Do końca XXI temperatura wzrośnie o 3-4st, w najgorzej 6 °C
Zmiana o 2st spowoduje wytworzenie się temperatury odpowiadającej sprzed 35 mln lat temu
Zmiana o 4st to wtedy zwierzęta i rośliny nie istniały, świat wolny od lodu
Temperatura Ziemi przez ostatnie 100 lat wzrosła o 0,8 C przez obecną koncentrację CO2
Główne źródła zanieczyszczenia atmosfery:
- Zakłady energetyczne, elektrociepłownie 27% ogólnej światowej emisji,
- Hutnictwo żelaza i metali kolorowych 34,8%
- Transport samochodowy 13,3
- Przemysł materiałów budowlanych 8,1%
- Przemysł chemiczny 1,3
- Górnictwo, przemysł węglowy, przerób ropy naftowej 15,5
Główne zagrożenia wskazane przez rade europy (XX-XXI)
Cele milenijnego rozwoju:
1.Wyeliminowanie skrajnej nędzy i głodu
- 1/3 populacji głoduje, 1/3 niedożywiona (subkontynent azjatycki i indyjski) Am. Łacińska
- 3 mld usiłuje przeżyć za 2$ dziennie, ¼ za 1$ dziennie
- Aktywa 458 miliarderów tego świata są równe narodowym budżetom 45% krajów świata
- Aby pokryć nie zaspokojone potrzeby świata w zakresie higieny i żywności wystarczyłoby 13 mld $ rocznie - tyle w USA i Europie wydaje się na perfumy
ONZ zaproponowało, aby najbogatsze kraje płaciły 1% PKB na rzecz pomocy krajom najbiedniejszym, 0,3% światowego PKB wystarczyłoby, by nie byłoby nędzy i głodu na świecie. USA zgodziło się tylko na 0.5%, Holandia 1% Szwajcaria 1%. USA uzasadnia ze korupcja i mafia sprawia ze te pieniądze nie trafiają do potrzebujących.
2.Zapewnienie podstawowego wykształcenia
3.Równość płci
4.Zmniejszenie śmiertelności dzieci
5.Zahamowanie rozwoju śmiertelnych chorób: AIDS, malaria, gruźlica
6.Podejście proekologiczne
7.Stworzenie partnerstwa we wszystkich krajach na rzecz zrównoważonego rozwoju
Współczesne zagrożenia dla zrównoważonego rozwoju:
- Emisja gazów (efekt cieplarniany, kwaśne deszcze, niszy się warstwa ozonowa)
- Zagrożenia zdrowia publicznego (nowe odmiany chorób odpornych na antybiotyk ) ptasia, świńska grypa
- Zagrożenia dla bezpieczeństwa żywności
- Skutki działania związków chloro organicznych
- Metale śmierci
- Bieda i wykluczenie społeczne
- Starzejące się społeczeństwo (Niemiec, Francji, Holandii)
- Deficyt siły roboczej
Geneza zrównoważonego rozwoju:
- Człowiek zaspokaja swoje potrzeby, aby podnieść standard życia, korzysta z 3 rodzajów kapitałów (ekonomicznego, społecznego, przyrodniczego)
- Istotne jest, aby 1 kapitał nie był poszerzany kosztem 2 pozostałych
- Niezbędna jest tu równowaga (lokalna, regionalna, globalna)
- Ta równowaga ma zapewnić zrównoważony rozwój i trwały w wolno konkurencyjnej gospodarce, ten problem jest nie doceniany
- Gospodarka centralnie kierowana
- Rozwój 3 rodzajami kapitału: ekonomicznego, ludzkiego i przyrodniczego
- Proporcje pomiędzy tymi 3 kapitałami są możliwe poprzez: gospodarowanie podporządkowane jakości życia
Ekorozwój - przebieg nieuchronnego i pożądanego rozwoju gospodarczego który nie naruszałby w sposób nieodwracalny środowiska życia człowieka, nie doprowadzał do degradacji biosfery, który godziłby prawa ekonomii, kultury i przyrody. Społeczeństwo uznaje idee ekorozwoju, rozumie ich nadrzędność wymogów ekologicznych nie należy ich zakłócać przez wzrost cywilizacji, rozwój kulturalny, gospodarczy, zdolne do samosterowania swoim rozwojem w celu utrzymania homeostazy i symbiozy z przyrodą społeczeństwa; oszczędza produkcję, wykorzystuje odpady, dba o zdrowie i potrzeby przyszłych pokoleń. Ekorozwój w latach 70 rozumiano jako wzrost gospodarczy.
Pojecie zrównoważonego r. według Bruntlanda - rozwój zrównoważony to stabilny, uwzględniający takie procesy zmian, których eksploatacja zasobów inwestuje kierunki postępu technicznego wraz ze zmianami instytucjonalnymi pozostają ze sobą w relacjach niekontrowersyjnej i harmonijnej dającej możliwość zaspokojenia potrzeb bieżących , nie zmniejszając szans przyszłym pokoleniom.
Zasady, które trzeba przestrzegać, wdrażając koncepcje zrównoważonego rozwoju:
1.Zahamowanie przyrostu ludności 7mld ludzi; Chińczycy, Hindusi 40% całej populacji
2.Trwałe zaopatrzenie ludzi w żywność; 40% USA żywności ląduje w koszu, 2 strony bieda, głód, 80 000 000 kładzie się głodnych spać,
3.Zatrzymanie degradacji naturalnych ekosystemów i różnorodności gatunkowej
4.Ograniczenie zużycia energii nieodwracalnej; za to siła wiatru, energia słoneczna, fale morskie, biomasa
5.Zwiększenie produkcji przemysłowej przy wykorzystaniu proekologicznych technologii (czystych technologii)
6.Zahamowanie dalszego wzrostu wielkich aglomeracji
7.Przejście od naprawczej do prewencyjnej polityki ekologicznej
8.Międzynarodowa współpraca w rozwiązywaniu problemów ekologicznych
Zrównoważony i trwały rozwój 3 główne nurty: ekologiczny, ekonomiczny, cywilizacyjny
Kazimierz Dubiel – zrównoważony, to taki sposób gospodarowania, w którym eksploatacja zasobów naturalnych, nie prowadzi do degradacji użytkowych terenów, a równocześnie pozwala na zaspokojenie obecnych i przyszłych potrzeb społeczeństwa
Franciszek Piontek - traktuje zrównoważony i trwały rozwój jako zapewnienie trwałej poprawy jakości życia współczesnych i przyszłych pokoleń co wiąże się z trwałym lub integralnym powiązaniem ekologii z poprawą jakości życia i środowiska życia człowieka.
Wynika, że wszelkie strategie, plany rozwoju społeczno-gospodarczego powinny być ze sobą zintegrowane, wzajemnie powiązane, celami, zadaniami, instrumentami wdrażania.
Polityka ekologiczna państwa wprowadza politykę: dobrych praktyk gospodarczych, we wszystkich dziedzinach, aby uzyskać korzyści ekologiczne, warunek dobrego gospodarowania, korzyści ekonomiczne i ekologiczne
Założenia zasady zrównoważonego rozwoju – osiągniecie następujących celów:
1.Cele ekologiczne, których realizacja ma na celu eliminowanie degradacji środowiska i eliminowanie jego zagrożeń
2.Cele ekonomiczne (zaspokojenie podstawowych potrzeb materialnych człowieka) za pomocą technik i technologii sprzyjających środowisku i przyrodzie
3.Cele społeczne i humanitarne - likwidacja nędzy i głodu, ochrony zdrowia, życia, edukacji, zabezpieczenie społeczne
Główne cechy koncepcji ekorozwoju:
1.Kompleksowe i systemowe ujmowanie zjawisk ekonomicznych, społecznych, ekologicznych
2.Uwzględnianie współzależności pomiędzy różnorodnymi sposobami użytkowania środowiska a stanem ekosystemu
3.Wybór priorytetów rozwojowych z zastosowaniem kryteriów ekonomicznych, ekologicznych i społecznych z uwzględnieniem bilansu strat i zysków
4.Traktowanie środowiska przyrodniczego jako jednolitej ograniczonej całości podlegającej stałym ewolucyjnym procesom, stan dynamiczny, nie statyczny
Ekorozwój jest:
1.trwały jeśli nie zmniejsza się żaden element składowy społecznych, ekonomicznych związanych z rozwojem.
2.Trwały rozwój oznacza maksymalnie w długim okresie korzyści netto z rozwoju ekonomicznego, przy jednoczesnym zachowaniu użyteczności i jakości zasobów naturalnych
3.Trwałość zachowana jest tylko wtedy, gdy konsumpcja materialnych dóbr i usług będzie jednocześnie ograniczona do poziomu, który jest akceptowany z ekologicznego punktu widzenia, zachowania właściwej jakości środowiska dla przyszłych pokoleń i dostępne dla współczesnych społeczeństw
Dekalog zrównoważonego rozwoju wg Tadeusza Borysa
1.Respektowanie ekorozwoju, nazywane także zasadą ekologizacji gospodarczej, integralności systemu rozwoju gospodarczego, społecznego, ekologicznego
2.Integralność środowiska, istotą tej zasady jest myśleć globalnie, działać lokalnie
3.Ekonomizacji, inaczej efektywności ekonomicznej i ekologicznej ekorozwoju, cele osiągane najniższym kosztem społecznym
4.Prewencja, aktywnej polityki lub zasada likwidacji zanieczyszczeń u źródeł
5.Reagowanie na istniejące zagrożenia ekologiczne
6.Partnerstwo (współdziałanie) partycypacja społeczna, zasada udziału społeczeństwa w rozwiązywaniu problemów ekologicznych
7.Regionalizacja programowania zrównoważonego rozwoju, rozumiana jako postulat, dostosowania wymagań ochrony środowiska do regionalnych i lokalnych warunków
8.Zasada umożliwia regionalnej i lokalnej władzy wyboru narzędzi realizacji idei zrównoważonego rozwoju
9.Praworządności, która w warunkach polskich oznacza konieczność takiej przebudowy systemu prawa ekologicznego, sposobu jego realizacji, aby każdy przepis był ściśle przestrzegany i możliwe było zastępowanie przepisów tak dobrze znanym społeczeństwu argumentacji, o wyższej konieczności czy interesie społecznym
10.Przestrzeganie międzynarodowej sprawiedliwości ekologicznej
Agenda 21 jest to plan działań dla zrównoważonego rozwoju na wiek XXI, ten zbiór zawiera wytyczne dla opracowania regionalnych, narodowych, lokalnych strategii zrównoważonego rozwoju
Agenda podzielona jest na 4 sekcje, każda dotyczy osobnych choć zintegrowanych ze sobą sfer rozwoju:
1.Sfery ekonomicznej i społecznej
2.Sfery zasobów naturalnych i ich racjonalnego wykorzystania i ochrony
3.Rola głównych grup społecznych, realizatorów rozwoju zrównoważonego
4.Strefa instrumentów realizacji zrównoważonego obejmującego łącznie 40 rozdziałów
Każdy z poziomów realizacji z.r.: globalnego, regionalnego, narodowego, lokalnego posiada w Agendzie 21 inny rodzaj rekomendacji dostosowanych do problemów rozwoju charakterystycznych dla tego poziomu.
I i II szczyt na świecie nie doszło do istotnych przemian, w celu ukierunkowania działań, aby globalizacja przynosiła efekty dla najsłabszych krajów, dlatego Kofi Annan przedstawia 10 punktowy program planu działań na szczycie w Johannesburgu;
1.Uczynienie z globalizacji procesu służącego zrównoważonemu rozwojowi, nierównomierny podział, kraje bogatsze korzystają, biedne nie za bardzo, równy dostęp do handlu towarami i usługami do krajów wysoko rozwiniętych
2.Wyeliminowanie ubóstwa i poprawienie warunków życia zarówno na terenach wiejskich i miejskich. Ogromna liczba ludzi zamieszkuje tereny zagrożone ekologicznie, przekazanie środków na zatrzymanie dewastacji środowiska, modernizację rolnictwa, analfabetyzm 40% w 15 krajach.
3.Ograniczenie nieracjonalnych wzorców produkcji i konsumpcji chodzi o podjęcie produkcji w oparciu o technologię sprzyjające środowisku, niepowodujące degradacji
4.Poprawa kondycji zdrowotnej, poprzez dostęp do zasobów słodkiej wody, ograniczenie epidemii AIDS, Niger 80% chorych
5.Zagwarantowanie dostępu do energii poprzez szersze wykorzystanie źródeł energii odnawialnej, racjonale rzucenie energii nieodnawialnej
6.Zarządzanie ekosystemami i bioróżnorodnością, a więc nie dopuszczanie do przełowienia, do nieracjonalnej gospodarki leśnej, nie zanieczyszczenia wód morskich
7.Poprawa zaopatrzenia w słodką wodę, sprawiedliwszy podział zasobów wodnych
8.Zapewnienie dopływu funduszy w ramach oficjalnej pomocy na rzecz rozwoju; Kofi Annan dla Afryki zlikwidowano zadłużenie najuboższych państw; Belgia, Holandia, Szwecja zdeklarowały się 1% na głodujących
9.Wspomaganie zrównoważonego rozwoju w Afryce, realizację szeroko zakrojonych programów budowy instytucji, systemów, umożliwiających ograniczenia głodu, ubóstwa, ochronę środowiska
10.Wzmocnienie znaczenia międzynarodowego na rzecz rozwoju w celu zastąpienia aktualnych, fragmentacyjnych wysiłków, zastąpienia ich zintegrowanym globalnym podejściem.
Wspólnota Europejska
Polityka polegająca na ukierunkowanej ingerencji, osiąganiu ochrony i utrzymaniu równowagi. Państwa muszą współpracować z Komisją Europejską. System ten opiera się na symbiozie państw i dobrym rynku. Należy zapewnić równowagę środowiska i zapewnić cele ochrony. Jakość środowiska to dobro publiczne. Kryterium rozpatrywania zrównoważonego i trwałego rozwoju. Na konferencji przedstawiciele państw członkowskich Szczytu VI założono Traktat Rzymski 25.03.1957. Z dniem 01.01.1958 wszedł w życie.
W Paryżu 19-20.10.1972 uchwalono deklarację, w której wezwano organy Wspólnoty Europejskiej do ustalenia I Programu działania w zakresie ochrony środowiska. Kilka dni później na Konferencji Ministra w Bonn 31.10.1972. określono podstawowe zasady przyszłej polityki ekologicznej ochrony środowiska.
Zasady:
-Prewencji
-Wskazujące na wzajemne relacje ochrony środowiska a rozwojem gospodarczym
Jednak podstawowym problemem, który pojawił się na progu tworzenia polityki ochrony środowiska był zakres kompetencji Wspólnoty Europejskiej w tym obszarze. Traktat Rzymski nie stwarzał bezpośrednich możliwości podejmowania tworzenia działań w ochronie środowiska. Istniała polityczna wola, aby przezwyciężyć ograniczenia formalno-prawne.
Dążeniem do budowy podstaw prawnych w dziedzinie ochrony środowiska stał się dopiero Jednolity Akt Europejski podpisany w 1986. Ten akt wprowadził do Traktatu Rzymskiego nowy tytuł „Środowisko naturalne” i określił podstawowe cele w tej dziedzinie.
2 podstawowe cele:
I- zachowanie, ochronę i poprawę jakości środowiska zdrowia ludzkiego
II- racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych
Przepisy artykułu 130 Traktatu Rzymskiego uregulowały nie tylko cele, ale i zasady polityki ekologicznej oraz podział kompetencji między państwami członkowskimi o Wspólnotę Europejską. Traktat z Maastricht, który odbył się 9-10.12.1992. Na jego mocy powołano z Wspólnoty Europejskiej UE. 1.11.1993 wchodzi w życie, funkcjonuje UE. Traktat z Maastricht potwierdza ustalenia Jednolitego Aktu Europejskiego 1986.
Cele i zasady polityki ekologicznej:
1.Celami polityki ekologicznej są zachowanie i poprawa jakości środowiska naturalnego
2.Obrona zdrowia człowieka
3.Rozważne i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych
4.Wspieranie działań na poziomie międzynarodowym
6programów polityki ekologicznej, 7 w trakcie działania.
1..Program 1973-1975: miał zasadnicze znaczenie dla polityki ekologicznej, obejmuje następujące obszary badawcze:
1) identyfikacja substancji zanieczyszczających (jakie to: ołów, siarka i jej związki, tlenki węgla)
2)określenie konieczności wprowadzenia standardów, które miały dotyczyć jakości środowiska (produktów, procesów)
3)poprawę jakości środowiska, przeciwdziałanie wyczerpaniu się zasobów naturalnych, ochronę środowiska pracy
2..Program 1976-1981: zwrócono w nim uwagę na następujące kierunki:
1)redukcja zanieczyszczeń
2)racjonalne wykorzystanie środowiska i jego zasobów
3)poprawa jakości środowiska; po raz pierwszy wysunięto postulat o ochronie wód morskich
4)ochrona przed hałasem o czym zdecydowały względy ekonomiczne
5)ochrona fauny i flory
3..Program 1982-1986: rożni się od poprzednich, włączono problematykę ochrony środowiska do innych sfer Wspólnoty Europejskiej, przede wszystkim tworzenie bazy informacyjnej o stanie oddziaływania na środowisko (programy rolno-środowiskowe)
4..Program 1987-1992: koncentruje się na kontroli zanieczyszczeń, szczególnie zwrócono uwagę na źródła zanieczyszczeń i analizę procesów emisji, koncentracja na działaniach ograniczających zanieczyszczenia powietrza i wód, nową dziedziną stała się biotechnologia, zwrócono uwagę na odpady, podstawą stała się Dyrektywa Rady nr 75 15.07.1975 została znowelizowana 18.06.1991. W praktyce dotyczącej zarządzania odpadami państwa, powinny kierować się zasadą prewencji (zapobiegania powstawania odpadów) lub ich redukcji wykorzystując rozwój czystych technologii, poprzez recyrkulację i regenerację, wykorzystanie ich jako źródło energii odnawialnej.
5..Program 1993-2000: program w kierunku zrównoważonego rozwoju, w którym skoncentrowano się na:
(1)długookresowe zarządzanie zasobami naturalnymi (gleba, woda, krajobraz)
(2)zintegrowane podejście do zwalczania zanieczyszczeń i na działaniach zapobiegania powstawania odpadów
(3)redukcji konsumpcji energii ze źródeł nieodnawialnych
(4)poprawy zarządzania ruchem poprzez rozwijanie wydajnych i czystych rodzajów transportu
(5)utrzymanie odpowiedniego pakietu wskaźników, mających wpływ na ulepszanie środowiska miejskiego (hałas, zanieczyszczenia ołowiem, smog)
(6)poprawa zdrowia i bezpieczeństwa, chodzi o relację w zarządzania ryzykiem przemysłowym i ochronę przed promieniowaniem; zasadnicze znaczenie ma kształtowanie świadomości społecznej poprzez zbudowanie systemów edukacji i wprowadzenia do systemów oświaty programów związanych z ochroną środowiska.
Jako narzędzia służące do realizacji należy wyróżnić:
1) Europejskie Prawo Ochrony Środowiska w postaci Dyrektyw, Rozporządzeń, Decyzji
2) instrumenty rynkowe (bodźce ekonomiczne, fiskalne)
3) instrumenty wspomagające gromadzenie, opracowanie danych statystycznych odnośnie środowiska, badania naukowe
4) mechanizmy wspomagania finansowego na rzecz poprawy stanu środowiska
5) ekonomiczne i fiskalne (opłaty i podatki, zgodnie z zasadą zanieczyszczający płaci), promowanie stosowania zachęt podatkowych, które miały kreować nowe modele konsumpcji, np. podatek od benzyn ołowiowych czy energii pozyskiwanej z węgla, instrumenty wspomagające rzetelne informacje statystyczne, edukacja, szkolenia zawodowe, zagadnienia wewnętrznego rynku - zmiana klimatu, zanieczyszczenia powietrza
6..Program najważniejszy 2001-2010, jest on jeszcze realizowany: „Środowisko 2010, nasza przyszłość, nasz wybór” skierowany na środowiskowy wymiar ochrony środowiska
Główny cel: generalna poprawa jakości środowiska i stanu życia w UE
Zadanie: pełne dostosowanie wymagań ochrony środowiska do innych polityk sektorowych wspólnoty, ma zapewnić, że w instrumentach przyjętych zostaną uwzględnione założenia gospodarczego i społecznego wymiaru zrównoważonego i trwałego rozwoju
Cel: stabilizacja gospodarki, koncentracji atmosferycznej, gazów cieplarnianych, na poziomie których nie będzie prowadził do zmian w klimacie
W programie określono obszary aktywności, tymi obszarami są:
-zmiany klimatyczne - redukcja emisji gazów, które wywołują efekt cieplarniany, jest to zadanie długo okresowe postanowione w Kioto
-różnorodność biologiczna - 1.Zachowanie różnorodności biologicznej w przyrodzie, ze względu na dramatyczne wyginięcie wielu gatunków roślin i zwierząt. Instrumentem w tym zakresie jest NATURA 2000, określająca obszary chronione jest ich 12% całej powierzchni Wspólnoty Europejskiej
-środowisko i zdrowie – celem była taka poprawa środowiska, ze zagrożenie ludzkiego zdrowia przez degradacje środowiska stanie się nie istotne, realizacja tego celu wymaga zidentyfikowania tych zagrożeń zdrowotnych i konsekwentne przestrzeganie tych norm. Aktualnie głównym zadaniem jest wprowadzenie systemu oceny i zarządzanie ryzykiem związanym z wprowadzeniem nowych środków chemicznych, głownie pestycydów.
-odpady i zasoby naturalne - zarządzanie zasobami naturalnymi i odpadami, niekontrolowane zużycie zasobów i ogromny wzrost odpadów. Zadaniem jest spowolnienie tempa zużycia w stosunku do dynamiki rozwoju gospodarczego oraz redukcja ilości odpadów, nasilony recykling, działania prewencyjne i wdrażanie technologii przy zastosowaniu których są produkowane wyroby przyjazne środowisku.
Urzeczywistnienie tych programów stanowiło dla Unii Europejskiej duże wyzwanie a sprostanie temu wyzwaniu jest uzależnione od strategicznego podejścia oddziaływujących na polityków obywateli za pomocą różnych instrumentów i zasad: przezorność, integrowalność, konsekwencja.
W tym programie środowiskowym wyodrębniono także 5 kierunków strategicznego działania Wspólnotowej Polityki Ekologicznej:
1.poprawa wdrążenia istniejącej legislacji wspólnotowej w zakresie ochrony środowiska
2.włączenie ochrony środowiska do innych działań polityki wspólnotowej
3.ścisła współpraca z przedsiębiorcami
4.włączenie społeczeństwa do procesów decydowania o sprawach ochrony środowiska
5.uwzględnienie ochrony środowiska w planowaniu i zagospodarowaniu terenów
Europejska Strategia Zrównoważonego Rozwoju - najnowszy dokument strategiczny, „zrównoważona Europa dla lepszego świata”, przyjęta w 2001 roku przez komisje europejska.
Składa się z 4 części:
1.zatytułowana jest w „kierunku zrównoważonej Europy” zawiera definicje zrównoważonego rozwoju i ogólne informacje
2.”Realizacja zrównoważonego rozwoju, osiąganie naszych ambicji”, ta cześć zawiera opis działań jakie należy podjąć w związku z rozwojem strategii zrównoważonego rozwoju w krajach UE i poza nią
3.”Ustalenie długoterminowych celów, identyfikacja priorytetów dla działań”, zawiera wytyczne do celów i obszarów priorytetowych
4.”Wdrażanie strategii i przegląd jej postępów”, zawiera wskaźniki które będą miarą postępu wdrażania strategii oraz metody pracy naczelnych organów UE