Rola układu nerwowego:
-planowanie i regulacja wykonywania czynności ruchowej
-regulacja napięcia mięśni szkieletowych
-regulacja czynności wegetatywnych
- utrzymywanie równowagi ciała
-odbieranie bodźców czuciowych ze środowiska zewn. I wew. I rekacja na te bodźce na drodze podświadomej (odruch) lub swiadomych decyzji
-przyjmowanie i przekazywanie informacji w postaci mowy
-myslenie, planowanie, zapamiętywanie i przypominanie
Komórki glejowe
Mikroglej (pochodzenie mezodermalne): zdolność do ruchu pełzakowatego do ognisk zapalnych i ognisk martwiczych (czynników patogennych); uczestniczenie w usuwaniu bakterii; fagocytoza- usuwanie uszkodzonych i obumarłych komórek.
Makroglej pochodzenie to samo co komórek nerwowych( z ektodermy)
Astrocyty pomiędzy komórkami nerwowymi a naczyniami krwionośnymi, duże komórki z licznymi wypustkami, które łączą się z ciałem komórkowym neuronu
-podpiera ciała komórkowe neuronów
-odzywia neurony
-utrzymuje homeostazę ukł. Nerwowego
-usuwa produkty przemiany materii
-tworzy barierę krew-mózg (chroni przed przedostawaniem się niepożądanych czynników z krwi do OUN)
Komórki ependymy
-wyścielają komory mózgu i kanał rdzenia
-udział w produkcji płynu mózgowo-rdzeniowego
- oddzielają płyn mózg.-rdzeń. Od neuronów
Oligodendrocyty dochodzą do wypustek neuronów ( dendrytów i aksonów)
-tworzą osłonkę mielinową w CUN
-podpierają wypustki
Neuron
- ciało komórkowe: pokryte błoną komórkową, zawiera jądro z jąderkiem, cytoplazmę, stanowi gł. centrum metaboliczne neuronu, na ciele komórkowym jest zlokalizowanych wiele synaps, w których dochodzi do odbioru przekazywanych informacji
-dendryty: wypustki wychodzące z ciała komórkowego, rozgałęziają się drzewkowato co pozwala na zwiększenie powierzchni błony komórkowej, a tym samym zwiększenie liczby synaps ;przesyłających sygnały z innych neuronów. Dendryty przewodzą otrzymane impulsy dośrodkowo- w kierunku ciała komórkowego
-akson: pojedyncza wypustka neuronu, przewodzenie impulsów odśrodkowo- w kierunku jego zakończeń
- zakończenia presynaptyczne(kolbki synaptyczne): zakończenia wszystkich odgałęzień aksonu, zawieraja liczne pęcherzyki, w nich zmagazynowany jest chemiczny przekaźnik, który poprzez synapsę oddziałuje na dendryty lub ciało komórkowe drugiego neuronu
Osłonki mielinowe
OUN: wystepują aksony nagie(bez osłony mielinowej) i posiadające osłonki mielinowe- tworzone są one przez oligodendrocyty, których wypustki owijaja się spiralnie na kilku sąsiednich aksonach. Pomiędzy odcinkami z osłonką mielinową występują krótkie, nagie fragmenty, pozbawione osłonki- przewężenia Ranviera. Osłonki mielinowe pełnią funkcję izolującą i ochronną- izolują aksony od płynu zewnątrzkomórkowego. Przewodzenie impulsów nerwowych we włóknach z osłonkąm kielinową jest znacznie szybsze niż we włóknach bezmielinowych
Obw.UN: aksony (włókna nerwowe) łączą się w wiązki, które tworzą nerwy. Wiele z nich posiada osłonki mielinowe utworzone przez komórki Schwanna. Każda ta komórka otacza spiralnie jeden akson kilkunastoma cienkimi warstwami. Pomiędzy kolejnymi odcinkami mieliny wystepują przewężenia Ranviera.
Przewodnictwo nerwowe
- przewodnictwo ciągłe: polega na stopniowym przesuwaniu się po aksonie fali depolaryzacji od regionu pobudzonego do leżącego obok odcinka nieaktywnego, mamy do czynienia nie tyle z przemieszczaniem ale z zanikaniem(repolaryzacja)
- przewodnictwo skokowe: we włoknach nerwowych z osłonką mielinową. Osłonka mielinowa na długim odcinku izoluje akson od plynu pozakomórkowego, dlatego też przepływ jonów Na+ przez błonę komórkową i jej depolaryzacja odbywa się tylko w przewężeniach ranviera, gdzie są nagromadzone bramkowane napięciem kanały sodowe- w kolejnych przewężeniach dochodzi do odnowienia potencjału czynnościowego, dzięki czemu jego amplituda nie ulega zmniejszeniu. Przeskakiwanie pot. Czynn. Pomiedzy kolejnymi przewężeniami wzdłuż błony komórkowej. Obecność osłonki mielinowej zwiększa prędkość przewodzenia
Synapsa
Zakończenie aksonu ma zazwyczaj kształt kolbki, w której znajdują się liczne pęcherzyki synaptyczne z neurotransmiterem. Błona komórkowa pokrywająca kolbkę od strony szczeliny to błona presynaptyczna. Wyróznia się w niej strefy aktywne, w których rozmieszczone są liczne kanały jonowe dla Ca+, bramkowane napieciem. Wokół tych stref znajdują się pęcherzyki synaptyczne. Szczelina synaptyczna oddziela od siebie błony komórkowe neuronów. Błona postsynaptyczna- to odbierający bodźce fragment błony komórkowej dendrytu, ciała komórkowego lub aksonu drugiego neuronu. Znajdują się w niej receptory białkowe z którymi może połączyć się wydzielony z kolbki synaptycznej neurotransmiter.
Kiedy potencjał czynn. Dociera do zakończ. .presynapt. dochodzi do depolaryzacji bł.komórkowej, którego efektem jest otwarcie kanałów wapniowych i napływ jonów Ca2+ do wnętrza aksonu. Wzrost stężenia wapnia prowadzi do zespolenia się błony pęcherzyków z błoną presynapt.i uwolnienie zawartości pęcherzyków do szczeliny. Następnie neurotransmiter przemieszcza się w kierunku neuronu postsynapt. i łączy się z receptorami postynapt. Powodując zmianę przepuszcz. Błony. W efekcie nastepuje lokalna zmiana polaryzacji błony, p-owstaje albo EPSP lub IPSP
Synapsa pobudzająca(EPSP): przyłączenie cząsteczki mediatora do receptora powoduje otwarcie kanału i przepływ jonów przez błone postsynapt.. Jony dodatnie napływające przez kanały do wnętrza neuronu np. Na+ lub Ca2+ wywołują depolaryzację. Potencjał błonowy elektrododatni zmierza do osiągniecia pot.progowego a następnie wygenerowania pot. Czynn. ( dopiero po zsumowaniu potencjałow) mediatory: acetylocholina, serotonina, histamina.
Synpsa hamująca(IPSP) : jony dodatnie wypływające na zewn K+ lub jony ujemne napływające do komórki Cl- powodują hyperpolaryzację blony. Pot. Błonowy elektroujemny, który oddagnąla się od pot progowego, trudniej jest wzbudzić potencjał czynn, mediator: GABA, alanina, glicyna, prostaglandyny
Aby osiągnąć pot. Progowy konieczna jest sumacja czasowa i przestrzenna
Sum.czasowa: zachodzi w jednej synapsie, dana synapsa może być pobudzona kilka razy w krótkim odstępie czasu. Kolejne impulsy dochodzące w krótkich odstępach czasu do zakończenia presynapt. Wywołują coraz silniejsza depolaryzację.
Sumacja przestrzenna: podprogowe pot. Postsynapt., wywołane w wielu synapsach na neuronie, ulegają zsumowaniu, możliwe jest osiągnięcie dużej depolaryzacji, w jednym czasie pobudzone
Rdzeń kręgowy składa się z istoty białej i szarej.
Istota szara (wewn) podzielona jest na:
-rogi przednie: zawierają komórki ruchowe- motoneurony (typu alfa, beta, gamma)
-rogi tylne: zawierają neurony informacyjne odbierające sygnaly z komórek czuciowych( położonych w zwojach rdzeniowych- ciała komórkowe komórek czuciowych)
Istota biała (zewn)- otacza istote szarą, utworzona przez wypustki.
Z rdzenia kregowego wychodza korzonki:
-przedni: info biegnie od rdzenia na obwód
-tylny- info biegnie od obwodu do rdzenia
Wypustki tworzą drogi:
-zstepujące- od góry na dół: mózg-> rdzeń kregowy-> obwód charakter ruchowy(aktywność ruchowa)
-wstępujące – z dołu na górę: obwód-> rdzeń-> mózg charakter czuciowy
-własne rdzenia kręgowego- służą do komunikacji pomiędzy poszczególnymi segmentami rdzenia
Odruch rozciągowy- wywołany przez rozciągnięcie mięśnia szkieletowego. Na skutek wydłużenia włókien intrafuzalnych we wrzecionach mięśniowych dochodzi do pobudzenia zakończenia pierścieniowato-spiralnego (receptor). Jest to zakończenie neuronu czuciowego, którego ciało znajduje się w zwoju rdzeniowym. Drogę dośrodkową stanowią włókna aferentne Ia. Na skutek rozciągania zakończenie pier.-spir depolaryzuje się i impulsy biegną do rdzenia kręgowego(dendryty-> ciało komórkowe->akson). Tam po przejściu przez jedną synapsę pobudzają alfa motoneurony, które z kolei wysyłają impulsy(przez akson) do włókien ekstrafuzalnych w mięśniu i wywołują skurcz(efekt).
Bodziec – rozciąganie; Efekt- skurcz
2-neuronalny; 1-synaptyczny
Rola odruchu:
-regulacja napięcia mięśniowego
-zapobieganie niekontrolowanemu rozciąganiu mięśnia
-dost. Napięcia mięśniowego do zmieniającej się długości mięsnia podczas skurczu
Odruch odwrócony rozciągowy (scyzorykowy)
3neuronalny; 2synaptyczny Bodziec: rozciągnięcie ; Efekt- rozkurcz
Rola odruchu:
- regulacja napięcia mięśniowego
-zapobiega uszkodzeniu mięsnia
Wywołany przez rozciągnięcie mięśnia. Receptorem zakończenia buławkowate w Ściegnach, zostają pobudzone. Drogę dośrodkową stanowią włókna typu Ib, które reagują na silne rozciągnięcie mięśnia. Pobudzenie receptorów jest odbierane przez otaczające je wypustki neuronów czuciowych ze zwojów rdzeniowych. Impulsy nerwowe przewodzone są przez wypustki neuronów czuciowych do rdzenia kręgowego. Tam są odbierana przez neurony wstawkowe (pomocnicze), które z kolei pobudzają neurony ruchowe i dochodzi do rozkurczu.
Układ piramidowy
Związany jest z ruchem dowolnym, nie są one przewidywalne, ale powstają jako efekt woli i są celowe. Programowanie ruchów dowolnych zaczyna się w korze mozgowej. Niezbędnym składnikiem ruchu jest wola-chęć działania-powstaje ona w kojarzeniowych polach kory mózgowej. Dalej nastepuje określenie parametrów takich jak kierunek, sekwencja pobudzania, siła poszczególnych mięśni m.in.. przez integrację informacji słuchowych i wzrokowych. Odbywa się to w polach kojarzeniowych płata ciemieniowego i czołowego. Nastepnie zstepujące drogi piramidowe, które rozpoczynają się w płatach czołowych przewodzą ostateczny program ruch do pnia mózgu i rdzenia kręgowego, w celu pobudzenia odpowiednich motoneuronów, które nastepnie wysyłają „rozkaz motoryczny” do jednostek ruchowych mięśni głowy, szyi, tułowia i kończyn.
Odruch zgięciowy:
-rola w lokomocji
-ochrona ciała przed uszkodzeniem
Ośrodki kontroli ruchowej:
-kora mózgowa
-jądro podstawy mózgu
-móżdżek
-układ siatkowaty pnia mózgu
-rdzen kręgowy
Rola płynu mózgowo-rdzeniowego:
-zapewnia wymianę składników pomiędzy różnymi częściami mózgowia
-chroni mózg przed uszkodzeniem
-zmniejsza ciężar mózgu
Płyn wszędzie dotrze, oczyści, nakarmi
Móżdżek:
-kontrola napiecia mięśniowego
-kontrola równowagi
-kontrola ruchów dowolnych i mimowolnych
- udział w planowaniu ruchów
Rola podwzgórza:
- wpływ na czynności autonomiczne ukł.nerwowego
-kontrola gruczołów dokrewnych
-regulacja rytmów dobowych
-główny osrodek homeostazy (regulacja ciśnienia, temp.)
-pobieranie pokarmu
-zachowania emocjonalne