Problematyka Iliady

Iliada to wielki utwór epicki (epos), który podejmuje temat wojny trojańskiej. Wojna ta stanowi jednak u Homera tylko tło. Iliada to przede wszystkim utwór o rycerskiej dzielności. Bohaterowie trojańscy traktowani są jak ideały waleczności i poświęcenia dla zagrożonej ojczyzny. przeznaczenie bohaterów Iliady nie jest zależne od nich samych, nie mogą go zmienić, a próby przeciwstawienia się mu nieodmiennie kończą się porażką. Helena, Parys, Hektor, nawet Achilles - wszyscy są rodzajem zabawki w rękach bogów. Dla bogów wywołana przez nich wojna jest zabawą, a śmierć kolejnych bohaterów nie powoduje żalu ani wyrzutów sumienia. Przedstawiona w Iliadzie koncepcja losów człowieka jako istoty zdanej na łaskę i niełaskę przeznaczenia i niemającego możliwości zmienienia jego wyroków jest charakterystyczna dla starożytnych Greków. Dlatego właśnie Iliada, pod warstwą opiewającą bohaterskie czyny i wspaniałych żołnierzy, jest utworem głęboko tragicznym.

Hektor

Pochodzi ze wspaniałego królewskiego rodu. Syn króla Priama i Hekabe, mąż Andromachy. Najdzielniejszy obrońca Troi. Młody, wprawiony w walce mężczyzna. Faktyczny dowódca wojsk trojańskich, w miejsce schorowanego starca Priama. Hektor wzbudza największe przerażenie u swoich wrogów, jednak przed wyruszeniem do walki ogarnia go strach i przeczucie porażki oraz śmierci. Mimo to nie jest tchórzliwy i zachowawczy. Zabija przypadkowo najwierniejszego przyjaciela Achillesa – Patroklesa. Ginie w pojedynku z Achillesem, który po pojedynku bezcześci jeszcze jego ciało. Hektor jest w stanie zdobyć się na poświęcenie najważniejszych wartości, łącznie z własnym życiem, jeśli wymagać tego będzie dobro ogółu. Potrafi pohamować swoją dumę, a nawet ukorzyć się przed Achillesem. Hektor jest postacią szlachetną, wzorem wojownika i obrońcy państwa przed najeźdźcą. Homer opisuje go jako rycerza bez skazy, bez wad. W życiu prywatnym przedstawia się go jako wspaniałego męża i ojca. To najbardziej nieskazitelna postać Iliady.

Achilles

Najdzielniejszy wojownik grecki. Heros, pół człowiek, pół bóg – syn śmiertelnika Peleusa i bogini Tetydy. Postać niejednoznaczna, którą targają sprzeczne namiętności. Jest przystojnym i świetnie wprawionym w walce mężczyzną. Samo jego pojawienie się na polu bitwy wzbudza postrach w szeregach wroga. Achilles przedstawiany jest jako waleczny, odważny i mężny wojownik. Jest on jednak niezrównoważony emocjonalnie i łatwo popada w skrajne odczucia. Właściwe jest mu przekonanie o swej wyjątkowości i traktowanie innych z góry. Achilles jest na tyle mściwy i okrutny, że po zabójstwie Hektora nadal nie znajduje ukojenia i bezcześci jego ciało. Świadczy to o tym, że nie istnieją dla niego żadne świętości, normy moralne czy obyczajowe. Jednak w chwili, gdy zbolały król Priam przychodzi do obozu Greków i błaga o wydanie zwłok syna, Achilles przechodzi głęboką wewnętrzną przemianę. Okazuje litość, pozwala zabrać i pogrzebać ciało Hektora. Dla Achillesa ważną, decydującą o jego losie wartością jest duma oraz chęć uzyskania nieśmiertelnej sławy.

Cechy eposu

- wielowątkowość, liczne opisy i dygresje (odejście od gł. wątku; tematu);

- porównania homeryckie

- epitety złożone(gromowładny Zeus)

- pozycja narratora(ukazuje zdarzenia z dystansem, nie ocenia, nie krytykuje)

- dwie płaszczyzny zdarzeń(paralelizm- dwupłaszczyznowość- obok świata realistycznego występują wydarzenia fantastyczne, obok płaszczyzny boskiej występuje płaszczyzna ludzka, bogowie ingerują w świat ludzi)

- idealizacja, heroizacja człowieka

- obok bogów i ludzi występują herosi

- sceny batalistyczne i bitewne

- opisy pełnią funkcję retardacyjną; zatrzymują akcję

- wierszowana forma;

- podział na części, pieśni i księgi będące samodzielnymi całościami;

- stałe elementy kompozycyjne, np. inwokacja (rozwinięta apostrofa będąca bezpośrednim zwróceniem się do Boga lub bóstwa z prośbą o natchnienie);

- umieszczenie akcji w momencie przełomowym dla opowiadanych wydarzeń

Wizja świata antycznego…

Tarcza składa się z pięciu warstw, każda warstwa przedstawia inną, zupełnie odrębną scenę z życia Greków. Wszystkie przedstawione na niej sceny są w ruchu, jakby tarcza była magiczna. Poszczególne warstwy przedstawiają
- Obraz ziemi, nieba i morza, wędrówka słońca, gwiazdy (wymiar kosmiczny)

- Dwa piękne miasta, w pierwszym odbywają się gody weselne. Drugie to Troja, atakowana przez Greków.

- Życie rolników w trzech porach roku - pole, na którym odbywają się żniwa, winnica oraz pastwisko z wołami.

- życie pasterzy - łąka.

- morze, otaczające wszystkie obrazy.

W Homeryckiej wizji świata przeważą powszechne dobro, które Hefajstos przedstawił na tarczy Achillesa. świat ukazany przez Homera jest pełen życia. Pola SA zadbane i kraina w której się znajdują jest żyzna.

Homer ukazuje nam nie tylko piękno krainy, ale także ludzi tam żyjących. Ludzie traktowali się na równi, właściciel ziemi dbał o swoich pracowników Wszystkie przedstawione na tarczy historie kojarzą się z wolnością, szczęściem lub walką. Jest to związane z jej przeznaczeniem – miała bronić Achillesa przed atakami wrogów. Cała tarcza przypomina słońce, jaśnieje wspaniałym blaskiem. Jest ogromna i ciężka.

Tragizm Edypa

tragizm Edypa polega na ciążącym nad nim fatum, jego życie już z góry było przesądzone i cokolwiek by nie czynił i tak powracał na drogę prowadzącą do tragedii. Nikt już nie miał na to wpływu. Miał zamordować własnego ojca i poślubić własną matkę. Kiedy dowiaduje się prawdy wykłuwa własne oczy, a świadomość złych czynów ciągle go prześladuje. Edyp rzuca klątwę na zabójcę Lajosa, czyli na samego siebie. Jest to ironia tragiczna,. Gubi go własna pycha i zaślepienie.

Konflikt tragiczny – zgubić siebie, ale ocalić Teby czy odwrotnie

Tragizm Jokasty

Bojąc się spełnienia klątwy Jokasta porzuciła Edypa przekłuwając mu stopy. Bohaterka powoli odkrywa prawdę o grzechu, którego się dopuściła. Choć nieświadomie, to jednak poślubiła swego własnego syna – Edypa i urodziła mu czworo dzieci. Jej życie było z góry przesądzone. Im bardziej próbowała uciec od przeznaczenia tym bardziej się pogrążała. Gdy dowiedziała się prawdy popełniła samobójstwo. Jokasta jest postacią równie tragiczną i barwną, co tytułowy bohater dramatu. Sofokles nie poskąpił jej psychologicznej autentyczności, z mistrzostwem na kilkuset wersetach ukazał cierpienie, jakie było udziałem kobiety, dzielącej łoże z pierworodnym synem.

Droga Edypa do prawdy

- niewiedza o swoim prawdziwym pochodzeniu i przeznaczeniu

- przeklina zabójcę Lajosa i skazuje go na wygnanie

- wzywa Tyrezjasza, chcąc dowiedzieć się prawdy; starzec nie chce wyjawić prawdy bo boi się konsekwencji

- Edyp początkowo widzi w nim autorytet, lecz z biegiem czasu zarzuca starcowi, że "zniszczy miasto" nie wyjawiając tej prawdy

- poznawszy prawdę Edyp czuje złość i oskarża Tyrezjasza o spisek przeciwko niemu, grozi i drwi ze starca;

- duma, zuchwałość bohatera, sprzeniewierzenie się woli bogów ściąga na niego okrutną karę- gniew i pomstę bogów - hybris

- przybywa posłaniec z informacją o śmierci Polybosa, sługa informuje, że Edyp nie jest synem władcy Koryntu, wtedy Edyp uświadamia sobie, ze dopuścił się strasznej zbrodni- zabił ojca i poślubił matkę

- czuje się winowajcą, żałuje, że nie uwierzył Tyrezjaszowi

- wyraża ból przez wykłucie sobie oczu, przez swe słowa: "biada mi"

- chcąc uniknąć przepowiedni sam ją wypełnił;

Cechy tragedii antycznej

- zasada 3 jedności: czasu (akcja ciągła, prawdopodobnie rozgrywa się w ciągu jednego dnia), akcji ((został podjęty jeden wątek – niezawinionej zbrodni Edypa) i miejsca (dzieje się przed pałacem w Tebach);

- ironia tragiczna lub dramatyczna - bohater nie wie, nie zdaje sobie sprawy, że popełnia zbrodnię.

- katharsis;

- konflikt tragiczny - nierozwiązywalny. Jest to istnienie dwóch równorzędnych racji, pomiędzy którymi nie sposób dokonać wyboru.

- bohaterowie znajdują się w trudnej sytuacji;uwikłani są w konflikty między własnym działaniem, a siłami wyższymi: losem, prawami historii, interesem społecznym, normą moralną, ślepymi prawami natury; o ich sytuacji decyduje los, fatum, przeznaczenie.

- opinia o bohaterach "ukrywa się" w pieśniach chóru, jest on komentatorem i opowiada zdarzenia, które dzieją się poza sceną

- podział tragedii na prolog, parados, epejsodiony, stasimony, exodus

Filozofia Horacego

Głównym wyznacznikiem postawy horacjańskiej jest zasada „złotego środka” (stoicyzm), zgodnie, z którą szczęście osiąga się poprzez roztropne i umiarkowane korzystanie z darów natury i rozkoszy życia. Satysfakcjonującą, pogodną i spokojną egzystencję gwarantuje zachowanie niezbędnej równowagi pomiędzy pragnieniami a rzeczywistymi potrzebami, docenianiem tego, co człowiekowi ofiarowuje los. Spokojne i pozbawione zmartwień życie, zapewnia człowiekowi właściwe posługiwanie się rozumem, umożliwia ono również ustalenie hierarchii rzeczy najważniejszych i tych mniej istotnych, pozwala ocenić własne potrzeby życiowe i ustrzec się pokus posiadania.

Filozofia Horacego przyswoiła sobie również elementy epikurejskie. Sentencja „Carpe diem” wyraża przekonanie poety o konieczności korzystania z życia i jego przyjemności.

Cechy charakteryzujące horacjański wzorzec człowieka- mędrca, którego nie opuszczają uśmiech ani życzliwość to umiar, mądrość, docenianie własnego szczęścia, dostrzeganie fundamentalnych wartości życia, takich jak dobre zdrowie, pogoda ducha czy spokojna starość.

Według poety nie należy myśleć o przyszłości, ponieważ tą znają jedynie bogowie i los każdego z nas jest już gdzieś zapisany. Temu stwierdzeniu w pełni odpowiada sentencja: „Co ma być niech będzie” Zaznacza, iż śmierć jest nieunikniona i nie ominie nikogo, bez względu na pozycje społeczną, stan materialny czy duchowy.

Klasycyzm

- wzorowanie się na tematyce i architekturze starożytnej Grecji i Rzymu (rzymski Panteon i Partenon w Atenach),

- chęć wiernego odwzorowania elementów dekoracji, stroju czy architektury Antyku,

- statyka zamiast dynamizmu,

- oszczędność wyrazu,

- spokój - przeciwieństwo barokowej ekspresji,

- uwypuklenie cnót obywatelskich w przeciwieństwie do rokokowej frywolności,

obraz idealistyczny,

- kształt ważniejszy niż barwa,

- tematyka moralizatorska, często propagandowa

- ukazywanie momentu przed ważnym wydarzeniem lub akcją