PIELĘGNOWANIE CHORYCH Z ZABURZENIAMI UKŁADU MOCZOWEGO
Prawidłowa objętość moczu wydalanego w ciągu doby wynosi około 1500-2000 ml. Mocz jest wydalany około 5-6 razy na dobę w ilościach 250- 300 ml jednorazowo (mikcja
Nerki mają zdolność regulowania wielkości diurezy dobowej.
Zależy ona od:
wypitej ilości płynów,
rodzaju pożywienia,
ilości wody wydalonej z kałem,
potliwości chorego,
temperatury ciała,
regulacji hormonalnej
regulacji nerwowej.
Wydzielanie moczu ma pewien rytm. W nocy mocz jest wydzielany w mniejszej ilości niż rano i w ciągu dnia. Choroby nerek i dróg moczowych zawsze prowadzą do zaburzeń w oddawaniu moczu. Dysfunkcja układu moczowego może prowadzić do występowania objawów ze strony nerek i dróg moczowych, jak również innych narządów (objawy nieswoiste), zwłaszcza wtedy gdy dochodzi do niewydolności nerek.
Objawy wynikające z nieprawidłowego funkcjonowania nerek można podzielić na:
miejscowe, związane z układem moczowym
ogólne, które nie są charakterystyczne wyłącznie dla dysfunkcji układu moczowego.
Do objawów miejscowych zaliczamy:
- tępe bóle w okolicy nerek,
- kolkę nerkową,
- bolesne oddawanie moczu,
- częste oddawanie moczu,
- nocne oddawanie moczu,
skąpomocz,
- bezmocz,
- wielomocz,
- krwiomocz,
- białkomocz
Objawy ogólne to:
- gorączka i dreszcze
- bóle brzucha,
- nudności,
- wymioty,
- biegunka,
- czkawka,
- brak łaknienia
- wzmożone pragnienie,
- nadciśnienie tętnicze krwi,
- zaburzenia wodno-elektrolitowe,
- obrzęki, szczególnie twarzy,
- przesięki do jam ciała,
- bóle głowy,
- drażliwość,
- zaburzenia pracy serca,
- ogólne osłabienie i skłonność do zakażeń,
- szum w uszach,
- mroczki przed oczami,
- niewyraźne widzenie,
- krwawienia z błon śluzowych jamy ustnej,
- śpiączka
- gorączka i dreszcze (towarzyszą zwykle ostrym stanom zapalnym ukł. moczowego o charakterze bakteryjnym, w przebiegu gruźlicy ukł. moczowego, lub zmian nowotworowych).
- uczucie fizycznego i psychicznego wyczerpania,
- bladość lub żółtawy odcień skóry,
- świąd skóry,
- duszność,
- słaba odporność na zakażenia,
- skurcze mięśni,
- drgawki,
Polidipsja (wzmożone pragnienie) Jest to stan, w którym dobowa objętość wypijanych płynów
(mierzona przez kilka kolejnych dni) przekracza 2,5 litra.
Kolka nerkowa
Najcięższą formą bólu jest ból o ostrym charakterze, często określany mianem kolki nerkowej.
Ból objętej procesem chorobowym nerki ma zwykle charakter tępy, określony jako pobolewanie o stałym lub zmiennym natężeniu. Może być jedno- lub obustronny. (łac. colica renalis) - zespół objawów chorobowych spowodowany zablokowaniem naturalnej drogi odpływu moczu z nerek, które najczęściej jest spowodowane przez kamienie nerkowe, rzadziej przez zakrzep albo zniszczone, oderwane martwicze brodawki nerkowe lub przez ucisk zewnętrzny. Dochodzi do wzrostu ciśnienia w położonych powyżej przeszkody drogach moczowych, co powoduje wzmożone ruchy robaczkowe i trwały skurcz mięśniówki moczowodu objawiające się silnymi bólami. Odczuwany jest z tyłu w okolicy kąta kręgowo-żebrowego lub w okolicy lędźwiowej i promieniuje zwykle w kierunku pępka i pachwin. Objawy
silny ból z prawej lub lewej strony podbrzusza, promieniujący ku tyłowi i dołowi
w kierunku pachwiny, spojenia łonowego
zatrzymanie wiatrów
nudności
wzmożone parcie na pęcherz
brunatny, krwisty mocz
gorączka
Kolka nerkowa to zstępowanie kamienia nerkowego wzdłuż dróg moczowych
Kiedy jeszcze występuje ból:
Zapalenie pęcherza moczowego- silny, piekący ból w dolnej części brzucha
Zatrzymanie odpływu moczu z pęcherza moczowego- silny w centralnej części brzucha
Polakisuria- bolesne parcie na mocz przy jednoczesnym utrudnieniu mikcji
Stranguria- uczucie palenia w cewce moczowej
Dysuria. Są to zaburzenia, trudności w oddawaniu moczu, stan kiedy chory oddaje mocz kroplami, słabym lub przerywanym strumieniem. Pacjent może wówczas odczuwać bolesne parcie na mocz.
Pollakisuria Częste lub ciągłe parcie na mocz u chorego z miernie wypełnionym lub pustym pęcherzem. To stan, który charakteryzuje się:
zwiększoną liczbą mikcji w ciągu dnia
i pojawieniem się oddawania moczu w nocy.
Ilość wydalanego w ciągu doby moczu zwykle nie jest zwiększona.
Nycturia Jest to nocne oddawanie moczu. Odwrócenie dobowego rytmu wydzielania moczu.
Oddawanie większej ilości moczu w ciągu nocy niż w ciągu dnia.
POLIURIA(WIELOMOCZ)- Stan, kiedy dochodzi do zwiększenia wydalanego moczu ponad 2000 ml na dobę u dorosłego.
OLIGURIA(SKĄPOMOCZ) Stan, kiedy dobowa ilość moczu jest zmniejszona poniżej 400 ml. Oliguria może być pochodzenia:
nerkowego (zapalenie nerek)
pozanerkowego (choroby układu krążenia, biegunka, wymioty, oparzenia).
ANURIA(BEZMOCZ) -Stan, w którym ilość oddawanego moczu spada poniżej 100 ml na dobę lub stwierdza się całkowity jego brak. Może być pochodzenia:
przednerkowego (utrata krwi),
nerkowego (uszkodzenie miąższu nerek),
pozanerkowego (uniemożliwienie odpływu moczu z nerek, np. przez kamień).
Oliguria i anuria trwające kilka dni prowadzą do MOCZNICY – UREMIA - Samozatrucia organizmu azotowymi produktami przemiany materii i bezpośrednio zagrażają życiu.
ERYTROCYTURIA(KRWINKOMOCZ) - Obecność w ogólnym badaniu moczu powyżej 1-2 krwinek czerwonych w polu widzenia lub 3 mln erytrocytów w moczu dobowym. Prawidłowy mocz dobowy może zawierać do 3 mln krwinek czerwonych.
HEMATURIA(KRWIOMOCZ) - Obecność znacznie większej ilości erytrocytów w moczu, powoduje zmiany jego zabarwienia. Liczne krwinki czerwone w moczu obserwujemy np. w stanach zapalnych miąższu nerkowego czy kamicy nerkowej
PROTEINURIA(BIAŁKOMOCZ) - Prawidłowy mocz dobowy może zawierać do 150 mg białka. Jest to ilość, której zwykłe metody nie wykrywają. Na obecność białka w moczu może wskazywać jego nadmierne pienienie się podczas mikcji.
Leukocyturia - Stan, w którym dochodzi do zwiększonego wydalania krwinek białych (stwierdzenie 10 i więcej leukocytów w polu widzenia). W osadzie prawidłowego moczu znajdują się pojedyncze leukocyty (od 1 do 5) w polu widzenia.
PYURIA(ROPOMOCZ) Obecność dużej ilości leukocytów (wydalanie leukocytów ponad milion na minutę) w moczu powoduje jego zmętnienie.
Bakteriuria Jest to zakażenie układu moczowego. Obecność licznych drobnoustrojów ponad 100000 w 1 ml moczu. Najczęściej występującymi drobnoustrojami są: pałeczka okrężnicy i paciorkowiec kałowy.
GLIKOZURIA(CUKROMOCZ) Obecność glukozy w moczu.
Obrzęki
Obrzęki pochodzenia nerkowego umiejscowione są najczęściej na twarzy oraz rękach. Niekiedy pojawiają się jako poranny obrzęk powiek. Podział obrzęków:
uogólnione:
skóry i tkanki podskórnej - puchlina (łac. anasarca)
obrzęk całego ciała i zgromadzenie płynu w jamach ciała (łac. hydrops universalis)
zlokalizowane:
w jamach ciała:
otrzewnej-wodobrzusze (łac. ascites)
osierdziu - (łac. hydropericardium)
opłucnej- (łac. hydrothorax)
czaszka
układ komorowy mózgu- wodogłowie
Rodzaje:
Obrzęki nerczycowe- spowodowane są zwiększoną przepuszczalnością błony podstawnej kłębuszków nerkowych,
prowadzą do utraty białek surowicy
co z kolei prowadzi do zmniejszenia
ciśnienia onkotycznego
(ciśnienia białek zawartych w osoczu krwi),
zwiększenia ilości wydzielanego aldosteronu w nadnerczach,
zwiększonego zatrzymywania sodu i wody.
Obrzęki nerkowe pochodzenia zapalnego(ostre i przewlekłe zapalenie kłębuszków nerkowych) powstają najczęściej w związku ze wzmożoną przepuszczalnością naczyń włosowatych.
Obrzęki w stwardnieniu nerek gdy jest nadmierne obciążenie ustroju wodą i chlorkiem sodu.
Obrzęki z powodu zmniejszonej filtracji kłębuszkowej wskutek ostrego niedokrwienia, wstrząsu
Obrzęki stają się widoczne gdy retencja wody w organizmie przekracza 2-3 litry.
Bilans płynów – polega na zapisywaniu ilości płynów dostarczonych do organizmu pacjenta i ilości płynów wydalonych. Najczęściej obejmuje 24 godziny.Zaburzenia równowagi płynowej mogą dotyczyć przewagi płynów dostarczonych do organizmu nad wydalanymi – bilans dodatni lub nadmiernej utracie wody w stosunku do jej podaży –bilans ujemny.
Problemy pacjentów ze schorzeniami nerek
nadciśnienie tętnicze- choroba układu krążenia, która charakteryzuje się stale lub okresowo podwyższonym ciśnieniem krwi
duszność-subiektywne odczucie braku powietrza, bardzo często połączone ze wzmożonym wysiłkiem mięśni oddechowych.
Przewodnienie
Odwodnienie
Nadciśnienie tętnicze
Towarzyszy prawie wszystkim chorobom nerek
Cechą charakterystyczną jest podwyższone ciśnienie rozkurczowe
Przyczyną jest wydzielanie reniny przez niedokrwione nerki
Wszystkie choroby pogarszające ukrwienie nerek prowadzą do nadciśnienia.
Duszność
Przyczyną duszności jest
zatrzymywanie wody i sodu w organizmie przy upośledzonej filtracji kłębuszkowej
Niedokrwistość
Kwasica metaboliczna
Przesięki do jam opłucnowych
Uniesienie przepony ku górze przez wodobrzusze
Duszność ma charakter ortostatyczny, nasila się nocą w pozycji leżącej
Krańcowo może przybrać obrzęku płuc
PRZEWODNIENIE powstaje wskutek dodatniego bilansu wodnego Jest stanem klinicznym manifestującym się:
Obrzękami
Dusznością w pozycji leżącej
Podwyższonym ciśnieniem tętniczym
ODWODNIENIE powstaje na skutek ujemnego bilansu wodnego
Objawy:
Suchość śluzówek jamy ustnej
Niskie RR
Skłonność do omdleń
Pogorszenie czynności nerek- skąpomocz
Wzrost poziomu kreatyniny
NAPAD OSTREGO BÓLU:
Celem opieki jest:
Brak bólu
Komfort psychiczny
Poczucie bezpieczeństwa i wygody
Postępowanie:
Ocena dolegliwości towarzyszących:
nudności,
wymioty,
ilość oddawanego moczu,
wygląd moczu,
trudności w wydalaniu moczu
Kontrola wskaźników krążenia:
pomiar ciśnienia,
tętna,
oddechów
Pobranie moczu do badań
Podanie leków rozkurczających na zlecenie lekarza
Zastosowanie gorących kąpieli, okładów na okolice nerek(po uzgodnieniu z lekarzem)
Ułożenie chorego w łóżku i towarzyszenie mu
Edukacja pacjenta w zakresie diety:
(eliminacja pokarmów sprzyjających odkładaniu się złogów, np. szpinak, rabarbar, szczaw, botwina, figi suszone, czekolada, kakao, mocna herbata i kawa) oraz ograniczyć nabiał (główne źródło wapnia).
Trzeba unikać ostrych przypraw oraz soli
Zakazane są konserwy mięsne i rybne, kwaszone ogórki, kiszona kapusta, zupy i sosy w proszku, przyprawy z glutaminianem sodu.
Należy też ograniczyć jedzenie marchwi, buraków, ziemniaków, warzyw strączkowych, pomidorów, śliwek, agrestu, cukru i słodyczy, warzyw kapustnych, sałaty, orzechów, mięsa, ryb i jaj
Podstawą diety jest pieczywo razowe i pełnoziarniste, owoce cytrusowe, ogórki, cebula, kukurydza.
Dostarczenie pacjentowi dużej ilości płynów do picia. Może to być woda mineralna, przegotowana woda, melisa, słaba herbata. Ważne jest picie przed snem (przynajmniej szklanki lub dwóch), by rozcieńczyć mocz w nocy.
Zapobieganie kolce
Powstawanie kamieni można powstrzymać dzięki przyjmowaniu leków, które zmieniają odczyn moczu z kwaśnego w zasadowy.
zmniejszenie w posiłkach ilości białka,
ograniczenie spożywania mleka,
picie 3 litrów wody dziennie,
zmniejszenie ilości soli kuchennej w przygotowywanych potrawach,
wzbogacenie diety w witaminę A,
ograniczenie witaminy C
Witamina A występuje głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego. Zawierają ją:
masło,
mleko
produkty mleczarskie,
jaja,
niektóre tłuste ryby,
szczególnie bogata w nią jest wątroba.
Produkty bogate w witaminę A:
Brokuły
Buraki
Dynia
Dzika róża
Jarmuż
Kantalupy
Kapusta
Lucerna
Marchew
Morele
Natka pietruszki
Oleje z wątroby ryb
Pieprz zielony i czerwony
Pomarańcze
Pomidory
Rzeżucha
Seler
Słodkie ziemniaki
Szpinak (organiczny)
Kolka: Rady dla pacjenta
jak najszybciej przyjmij leki. W takiej sytuacji najlepiej zadziałają preparaty o działaniu p/bólowym i rozkurczowym
wykorzystaj moc ciepła. Jeśli dasz radę, wejdź do wanny wypełnionej ciepłą wodą. Jeśli nie, połóż się na boku i przyłóż do brzucha termofor.
staraj się dużo pić. Najlepiej wodę lub napar z mniszka pospolitego (2 łyżeczki suszu na filiżankę wrzątku).
Spróbuj też pochodzić choć chwilę i oddać mocz.
Obrzęki pochodzenia nerkowego. Celem opieki jest: brak obrzęków, niedopuszczenie do zakażenia skóry.
Postępowanie:
Ułożenie chorego w pozycji siedzącej lub półsiedzącej
Ułożenie kończyn dolnych powyżej poziomu serca z wykorzystaniem udogodnień
Pobudzanie krążenia poprzez ćwiczenia czynne i bierne kończyn
Prowadzenie DZM- dobowa zbiórka moczu
Ograniczenie podaży płynów w zależności od diurezy
Prowadzenie bilansu płynów
Codzienny pomiar wagi ciała. Pomiar obwodu ciała w miejscach obrzękniętych- w tym samym miejscu, tym samym centymetrem
Utrzymanie czystości bielizny osobistej o pościelowej
Regularne obcinanie paznokci
Natłuszczanie skóry
Uporczywy świąd skóry. Celem opieki jest brak świądu, zadrapań skóry oraz komfort pacjenta
Patrz świąd przy zmianach skórnych +
naświetlanie promieniami ultrafioletowymi β w dawkach nie wywołujących rumienia. Miejsce naświetlania nie ma znaczenia, natomiast częstość i ilość zabiegów określa lekarz
podawanie zleconych przez lekarza leków (leki uspokajające i antyhistaminowe, profilaktyczne stosowanie preparatów witaminy D);
WZMOŻONE PRAGNIENIE I SUCHOŚĆ W JAMIE USTNEJ PRZY ZAKAZIEPRZYJMOWANIA DOWOLNEJ ILOŚCI PŁYNÓW, RYZYKO STANU ZAPALNEGO BŁON ŚLUZOWYCH
Celem opieki jest zapewnienie wilgotności jamy ustnej, brak uczucia pragnienia.
Postępowanie:
Dieta bezsolna, ograniczenie soli
Podawanie leków pacjentowi razem z posiłkami
Podawanie płynów w małych filiżankach lub przygotowanie w dużym naczyniu takiej ilości jaką pacjent może wypić w ciągu doby
częste przepłukiwanie jamy ustnej wodą, bez połykania
Stymulowanie produkcji śliny, np. przez żucie gumy, ssanie cukierków, plasterka cytryny
zachęcanie pacjenta do ssania kostek lodu (zawartość wody w kostce lodu należy doliczać do ogólnej ilości wypijanych płynów);
dokładne dokumentowanie ilości wypijanych płynów
prowadzenie bilansu płynów
mierzenie masy ciała
ZAPOBIEGANIE STANOM ZAPALNYM JAMY USTNEJ
Toaleta jamy ustnej co 2 godz. w celu
usunięcia resztek pokarmu, likwidacja przykrego zapachu i smaku z ust
Oglądanie i masowanie błon śluzowych
OLIGURIA LUB ANURIA
Celem opieki jest prawidłowe nawadnianie chorego, niedopuszczenie do powikłań
Postępowanie
Ograniczenie płynów do 400 ml/dobę + ilość wydalanego moczu
Obserwacja i kontrola ilości moczu
Obserwacja stanu ogólnego pacjenta, samopoczucie, zachowanie, występowanie obrzęków
Prowadzenie DZM, pomiar dobowy moczu
Kontrola masy ciała, bilans płynów
Pomiar tętna, oddechów, RR
Dokumentowanie obserwacji
Zakaz spożywania przez chorego dodatkowych ilości wody
Dopilnowanie rodziny by niedopajała chorego
Codzienne informowanie lekarza o DZM
Ograniczenie sodu i potasu
Przestrzeganie zaleceń diety niskobiałkowej
Poliuria
Celem opieki jest prawidłowe nawodnienie chorego i niedopuszczenie do powikłań.
Postępowanie
Pomiar ilości moczu
Obserwacja stanu ogólnego
Podaż płynów na każdą prośbę pacjenta
Badanie elektrolitów
Podawanie na zlecenie lekarza potasu, doustnie lub dożylnie
Bilans płynów
dokumentowanie wartości tętna, ciśnienia tętniczego krwi;
obserwacja zachowania chorego
pobieranie próbek krwi do badań i oznaczanie poziomu elektrolitów w surowicy krwi;
dopilnowanie pacjenta, aby przestrzegał zaleconej diety (bogatopotasowa);
uzupełnianie płynów drogą pozajelitową na zlecenie lekarza;
Wzmożone parcie na mocz
Celem opieki jest zniwelowanie przykrych doznań.
Postępowanie
Zachęcanie do leżenia w łóżku
Zapewnienie suchej, bawełnianej bielizny osobistej i pościelowej
Ciepłe skarpety i okrycie
Ciepła woda w toalecie
Ciepłe pomieszczenia
Płyny obojętne do picia
Okład rozgrzewający na okolicę podbrzusza
Ciepła woda na okolicę krocza
Leki rozkurczowe na zlecenie lekarza
NUDNOŚCI I WYMIOTY POCHODZENIA NERKOWEGO
Celem opieki jest ograniczenie nudności, wymiotów, nawilżanie śluzówek jamy ustnej, brak nieprzyjemnego zapachu z ust, zapewnienie komfortu psychicznego, utrzymanie czystości pacjenta i otoczenia.
Postępowanie
Dbałość o estetykę w podawaniu posiłków
Utrzymywanie odpowiedniej temperatury posiłków i czasu ich podawania
Urozmaicenie posiłków z zachowaniem diety zalecanej w schorzeniu
Przestrzeganie diety niskobiałkowej
Dostarczenie pacjentowi płynów odświeżających jamę ustną
Pędzlowanie jamy ustnej preparatami z wit. A
Natłuszczanie ust wazeliną
Podanie pacjentowi miski nerkowatej, ligniny
Zmiana bielizny pościelowej i osobistej w razie wymiotów
Prowadzenie bilansu płynów
Zwiększenie nadzoru pielęgniarskiego
ZATRZYMANIE MOCZU W PRZEBIEGU CHORÓB NEREK I UKŁADU MOCZOWEGO
Celem opieki jest opróżnienie pęcherza moczowego i zapewnienie komfortu psychicznego.
Postępowanie
Prowokowanie oddania moczu: odkręcanie kranu na sali, przelewanie wody z naczynia do naczynia, ułożenie chorego na basenie i polewanie krocza
Uciskanie okolicy nadłonowej
Nakłanianie chorego do oddawania moczu-
Rozmowa
Zapewnienie intymnej atmosfery
Rozmowa na tematy neutralne
Wykonanie cewnikowania pęcherza
Zapewnienie intymnej atmosfery
Rozmowa na tematy neutralne
Podanie choremu ziół o działaniu moczopędnym
Miejscowe zastosowanie suchego ciepła- konsultacja lekarza
Nietrzymanie moczu
Celem opieki jest zniwelowanie przykrych odczuć.
Postępowanie
Wywiad o problemach nietrzymania moczu
Założenie cewnika do pęcherza moczowego
Opróżnianie co 4-6 godzin
Utrzymanie czystości krocza- toaleta 2 razy dziennie
Picie większej ilości płynów, ok. 3l
Dieta zakwaszająca organizm
Prowadzenie kart nietrzymania moczu
Pomoc przy mikcji
Gimnastyka pęcherza moczowego- ćwiczenia wzmacniające mięśnie pęcherza
Dializoterapia
Dieta osoby w trakcie dializ powinna zawierać około 2000 – 2500 kcal/dobę.
Połowa ogólnego zapotrzebowania energetycznego powinna pochodzić z węglowodanów.
Głównym węglowodanem w diecie powinna być skrobia, która rozkłada się powoli do cukrów prostych i zapobiega w ten sposób hiperglikemii i hiperinsulinemii.
Produkty bogate w skrobię to; płatki z pełnych zbóż, ryż, makarony, rośliny strączkowe
Biorąc pod uwagę spore straty aminokwasów i peptydów u chorych dializowanych, zaleca się, aby około 12 – 15% dobowego zapotrzebowania energetycznego pochodziło z produktów bogatobiałkowych. Jest to od 75 do 110 g białka na dobę.
Wskazane jest aby dieta zawierała około 30 g błonnika, który poprawia właściwą funkcję jelit i obniża stężenie cholesterolu (frakcja rozpuszczalna).
U chorych dializowanych najczęściej występuje w nadmiarze sód, potas, fosfor, w niedoborowych ilościach jest natomiast wapń, magnez, cynk, żelazo.
PŁYNY – oblicza się na podstawie wydalanego moczu plus około 500 ml.
WITAMINY – u chorych dializowanych występuje niedobór witamin rozpuszczalnych w wodzie oraz witaminy A i D,
Witamina D - Wytwarza się pod wpływem odpowiedniego nasłonecznienia. Bogate źródła witaminy D:
jaja, wątroba, ryby, wzbogacane mleko i margaryna.
ryby morskie, tran, węgorz, śledź, szprot, makrela, łosoś, wątroba cielęca, wątroba wieprzowa, wątroba wołowa, wątroba barania, żółtko jaja, świeże jaja, masło, masło roślinne, sery żółte