Wykład III.

Arystoteles - twórca logiki, dedukcji i indukcji – dochodzenie do prawdy.

Krytykuje poglądy swojego nauczyciela, mistrza - Platona. Niedorzeczność teorii Platona wynikała z tego, że szukał rzeczy – substancji poza samymi rzeczami czyli szukał pewnych idealnych wzorców, który miał zastąpić nam świat rzeczy.

Zdaniem Arystotelesa pojęcia są ważne jednak nie powinny stanowić istoty poznania. Argumenty Platona dotyczące świata idei stają się bez znaczenia wobec pewnej paradoksalnej sytuacji do jakiej prowadzą założenia filozofii Platona.

Co zarzuca Arystoteles Platonowi:

Jeżeli twierdzi się, że każdemu pojęciu odpowiada idea jako byt to chcąc być konsekwentnym czyli logicznie idąc tropem zaproponowanym przez Platona, trzeba by obok idei dobra, która istnieje - stworzyć także idee zła, obok idei cnoty, stworzyć idee grzechu, obok idei męstwa, stworzyć ideę tchórzostwa, obok idei sprawiedliwości, stworzyć ideę niesprawiedliwości.

Świat idei byłby bardziej liczny niż świat rzeczy realnych, co już pokazuje błędy założenia tego rozumowania.

Jeżeli na przykład zgodzimy się, że istnieje idea Sokratesa to musimy zgodzić się też na istnienie idei kręgowca, bo Sokrates jest kręgowcem, musimy zgodzić się na ideę ssaka, bo jest on ssakiem, musimy również zgodzić się na ideę filozofa bo jest filozofem oraz musimy się zgodzić na ideę mężczyzny, bo jest on mężczyzną i na ideę Greka, bo jest on Grekiem. W takim razie pojawia się olbrzymi świat idealnych bytów, który w pewnym sensie przytłacza istnienie realnych rzeczy.

Koncepcje idei są niepotrzebne zdaniem Arystotelesa do wyjaśniania zjawisk otaczającego nas świata. Twierdzi, że świat idei nie pozwala nam dokładnie poznać świata rzeczy. Idee Platońskie według Arystotelesa są rezultatem oderwania pojęć czyli naszych nazw, abstrakcyjnych wyobrażeń na temat rzeczy, czyli oderwania pojęć ogólnych od przedmiotów jednostkowych na podstawie których zostały te pojęcia utworzone. Jednostkowe wizualizacje np. przedmiotów. Są to rezultaty takiego rodzaju myślenia.

Idee powstały poprzez rzeczy.

Założenia:

- Realnie istnieją tylko rzeczy, byty jednostkowe - substancje ( kolor, kształt, relacje nie są to cechy istotne, istniejące realnie ).

- Odrzuca podział na świat rzeczy i idei.

- Odrzuca wszystkie osiągnięcia Platona, ścisłe i racjonalne poznawania rzeczy.

Koncepcja filozoficzna.

Pierwszym wrażeniem jakie człowiek zdobywa według Arystotelesa to obserwacja ruchu. Pojęcie ruchu jest nieustannie widoczne. Chce opisać poprzez ruch świat, ruch jest zjawiskiem, atrybutem świata, wszystko co dostrzegamy jest w ruchu. Zmiany lokalne, ilościowe, życiowe, jakościowe. Wychowanie jest pewnego rodzaju ruchem jak również nauczanie. Ruch jest związany z wszelka zmianą - holistyczne postrzeganie ruchu.

Pojęcie aktu i możności:

Współcześnie:

Akt - pewien rodzaj ruchu.

Możność - potencjalna możliwość, która tkwi na przykład w materiale z którego coś robimy.

Według Arystotelesa.

Akt - aktem jest to co jest jakimś typem ruchu lub coś co oznacza się na sposób ruchu. Aktem jest to co czyni jakaś rzecz jest, lecz nie w ten sposób w jaki była wówczas gdy była w możności.

Możność - pewna dyspozycja przedmiotu, który podlega takiej lub innej zmianie, możność nazywa się również ‘ niebytem ‘ lub brakiem istnienia – to co jest w możności jeszcze nie istnieje, natomiast zaczyna istnieć jeżeli staje się aktem.

Są to dwie składowe na podstawie których Arystoteles wykazuje ruch, pewną relację pomiędzy tym co ma się stać a tym co się stało. Tym co jest potencjalnie zawarte w jakimś materiale a tym co zostało później stworzone.

Byt jest wtedy kiedy połączy się możność z aktem.

Na przykładzie:

Możność - cegły - budowa domu.

Akt - sam proces budowy domu.

Ruch polega na przechodzeniu rzeczy od możności do aktu.

Elementy ruchu.

1. Podmiot ruchu - materiał z którego budujemy.

2. Akt ruchu - rzeźbienie, budowanie.

3. Efekt końcowy - wybudowany dom, wyrzeźbiony posąg.

Materia i formy.

Materia.

Zdaniem Arystotelesa świat materialny składa się z możliwych napotkanych...

Ciała różnią się od siebie.

Spotykane ciała nazywa się substancjami.

Odróżniamy samą rzecz od koloru czy kształtu.

Substancje możemy odpowiednio klasyfikować, liczyć, określać jakość. W każdej substancji naturalnej możemy znaleźć materię i formę np. Rozbicie szklanki, forma ulega zmianie, zaś materia pozostaje.

Forma nadaje kształt, tworzywo jest materią.

Materia - spisz, forma - zarys kształtu, nie jest to czymś określonym, jednostkowym, ilościowym, jest czymś niezniszczalnym, istnieje we wszystkich bytach, coś niestwarzanego, nie ulega zmianom, nie może też powstawać.

Świat zbudowany jest z materii !

Anihilacja materii - całkowite zniszczenie, unicestwienie materii. )

Składowy element substancji, podłoże wszelkich zmian, czysta możność, podmiot wszystkich rzeczy, których istnieją.

Forma.

Forma - jest tym dzięki czemu dana rzecz jest tym czym jest, forma zawiera w sobie najistotniejsze cechy danej rzeczy, dzięki niej mamy różnorodność, wyzwala potencjalność materii, przyjmuje ona dzięki formie konkretny byt, różnicuje rzeczy, określa jakość, kształt, substancje różnią się miedzy sobą. Gdyby nie forma - świat byłby jednolity.

Stosunek materii do formy - w świecie sensorycznym materia może istnieć bez formy jednak forma bez materii już nie. Wszelkie spotykane substancje są z materii, materia przy wszelkich zmianach form jest stała, to forma ulega zmianie.

Proces powstania świata.

Aby cokolwiek powstało musi posiadać cztery formy:

• Przyczyna materialna – istnienie.

• Przyczyna formalna – dana rzecz przybiera cechy.

• Przyczyna sprawcza ( przechodzenie możności w akt )

• Przyczyna celowa - teleologiczna ( zachodzące zmiany nie są chaotyczne, mają jakiś plan ).

Cel - teleos.

Kto stworzył cel powstawania świata.

Demiurg - budowniczy świata ( świat materialny - wg. Arystotelesa ).

Teoria poznania - Arystoteles opisywał wierzenia, religię ( tametafizyka - coś nieempirycznego ), naturę ( tafizyka - empiryczne ) i wszystko co napotkał w podróży z Aleksandrem Macedońskim.

Możemy poznać rzeczywistość dwoma założeniami:

Założenia pioryczne ( dedukcyjne ) + doświadczając ( indukcja) - pojęcie prawdy.

Dedukcja – Potwierdzenie wiedzy istniejącej.

Indukcja – Tworzenie nowej wiedzy opartej o doświadczenie.

Arystoteles wymienia dwa rodzaje indukcji.

Indukcja jest dialektyczna - dochodzimy do pewnej prawdy, ale nie mamy 100 procentowej pewności, że to jest niepodważalne, jesteśmy otwarci na wszelkie zmiany.

Indukcja apodyktyczna – polega na tym, że bazując na doświadczeniu dochodzimy do prawdy absolutnej, niepowątpiewalnej co Arystoteles kwituje stwierdzeniem, że jest to bardzo trudne do osiągnięcia a praktycznie nieosiągalne, ponieważ rzeczywistość jest zmienna.

Podsumowanie.

Arystotelesowi zawdzięczamy dwie drogi dochodzenia do prawdy ( indukcję i dedukcję ) klasyczną definicję prawdy, pojęcie materii i pojęcie aktu i możności, w swojej koncepcji dał podwaliny pod rozwój nowoczesnej nauki.