Definicja,postacie:
Uszkodzenie ściany trawieńca dzieli się na nadżerki i wrzody
Nadżerki (erosio) – mnogie, okrągłe i małe zmiany o wyglądzie przekrwionych plamek gojące się bez pozostawienia blizny, powierzchowne,ograniczone uszkodzenia błony śluzowej, które nie osiąga warstwy mięśniowej
Wrzody (ulcus) – zmiany przechodzące przez całą warstwę śluzową, mięśniową a nawet surowiczą; występuje jako zmiany pojedyncze lub mnogie, po wygojeniu pozostają blizny
W zależności od stopnia zaawansowania zmian, można wyróżnić 4 formy kliniczne wrzodów trawieńca:
Nadżerki oraz nieperforujące i niekrwawiące wrzody lub wrzody z niewielkim krwawieniem
Wrzody nieperforujące z dużą utratą krwi – silne krwawienie do światła narządu na skutek nadżerki ściany większego naczynia krwionośnego w obrębie błony podśluzowej
Wrzody perforujące z ostrym, miejscowym zapaleniem otrzewnej
Wrzody perforujące z rozlanym zapaleniem otrzewnej
Do rozwoju wrzodów u cieląt może prowadzić:
Nieregularne pojenie
Źle przygotowane mleko lub preparat mlekozastępczy
U bydła dorosłego do powstania schorzenia usposabia:
Pasza granulowana, która gwałtownie obniża pH nie tylko w żwaczu ale i w trawieńcu (uszkodzenie śluzowej warstwy ochronnej)
Stres towarzyszący systemowi chowu w oborach wolnostanowiskowych – nadmierne uwalnianie endogennych glikokortykosteroidów – prowadzą one do nadprodukcji kwasu solnego w trawieńcu i do nadkwasoty
Skarmianie dużych ilości zbyt grubej słomy i siana
Większość krów zapada na chorobę w pierwszych 4 tygodniach po wycieleniu
80-90% wszystkich krów z wrzodami trawieńca choruje jednocześnie na inną chorobę np. LPT i PPT, metritis, mastits, ketoza
Często wrzody trawieńca u bydła opasowego (w okresie przejścia z mleka lub preparatów mlekozastępczych na pasze treściwe)
Przyczyna,patogeneza:
W związku z etiologią, wrzody trawieńca dzielą się na wrzody trawienne i nietrawienne
Wrzody trawienne – następstwo miejscowego samostrawienia uszkodzonej błony sluzowej
Wrzody nietrawienne - w przebiegu procesów zapalno – martwicowych (uraz powodowany ciałem obcym,gruźlica, grzybica) lub nowotworowych(białaczka,rak)
Przyczyna :
nadkwasota treści żołądkowej;
zmniejszenie produkcji ochronnego śluzu przez podawanie leków typu kortykosteroidy, kwas salicylowy(negatywny wpływ na produkcje ochronnej PGE, PGF2alfa;
zakażenia bakteryjne (Clostridium perfringens typ A u cieląt oraz Campylobacter spp. U dorosłych osobników) – ułatwiają tworzenie się wrzodów
Zaburzenie równowagi pomiędzy czynnikami drażniącymi(nadmierna kwasota – kwas solny,mlekowy,żółciowy przy refluksie) a ochronnymi (wytwarzanie śluzu) w obszarze bariery błony śluzowej żołądka
Objawy kliniczne
W przypadku wrzodów nieperforujących i niekrwawiących najczęściej brak jest objawów klinicznych, a chorobę stwierdza się dopiero po uboju. Sporadycznie można zauważyć zmniejszenie apetytu i z czasem wychudzenie zwierzęcia oraz słabe objawy bólowe
Wrzody z silnym krwawieniem powodują zmianę zabarwienia kału na ciemniejszą, nawet do smolistej oraz bladość błon śluzowych. Uszkodzenie większego naczynia może spowodować krwotok wewnętrzny i zejście śmiertelne
Perforujące wrzody z miejscowym zapaleniem otrzewnej powodują niemal identyczne objawy jak urazowe zapalenie czepca. Zwierzę jest osowiałe,porusza się ostrożnie, postękuje lub zgrzyta zębami, silnie reaguje na głębokie omacywanie prawej okolicy zamostkowej
W przypadku wrzodów perforujących, powodujących rozlane zapalenie otrzewnej wzrasta napięcie i bolesność brzucha. Chorobie może towarzyszyć bardzo wysoka gorączka, wzrost liczby oddechów, tętno przyspieszone,nitkowate a w końcu niewyczuwalne
Śmierć zwierzęcia z objawami wstrząsu następuje w ciągu 24 godzin
Rozpoznanie
Wywiad, objawy kliniczne (niedokrwistość pokrwotoczna, mazisty czarny kał)
Badania dodatkowe:
w przypadku bardziej zaawansowanych zmian badając krew stwierdza się obniżoną wartość liczby hematokrytowej, erytropenię z leukocytozą
w rozpoznaniu perforujących wrzodów wykonuje się badanie płynu otrzewnowego- a wzrost liczby leukocytów,białka ogólnego, obecność treści pokarmowej potwierdzają chorobę
jeżeli nie ma pewności,że barwa kału nie pochodzi od krwi pomocne jest wykonanie próby benzydynowej lub skorzystanie z gotowych testów laboratoryjnych
Diagnostyka różnicowa
Choroby powodujące ból w okolicy jamy brzusznej, spadek masy ciała, niedokrwistość oraz intoksykację
Urazowe zapalenie czepca i otrzewnej
Przemieszczenia trawieńca
Niedobory mineralne oraz witaminowe
U cieląt możliwość wystąpienia silnej inwazji pasożytów wewnętrznych (kokcydioza)
Choroby jelit takie jak niedrożność,nowotwory i wrzody jelit oraz zapalenia krwotoczne w przebiegu wielu chorób zakaźnych (salmonelloza,kampylobakterioza, BVD MD)
Skaza krwotoczna lub inne zaburzenia krzepliwości
Zatrucia (rtęć,miedź, nawozy sztuczne) i krwotoki pozajelitowe
Badanie sekcyjne
Pojedyncze lub mnogie wrzody trawieńca w obrębie trzonu, wzdłuż krzywizny większej i/lub w części odźwiernikowej
Leczenie
Ze względu na trudności w postawieniu prawidłowej diagnozy, leczenie często jest spóźnione
W silnych krwawieniach wskazana jest transfuzja krwi nawet do 20 ml/kg m.c
W zapaleniu otrzewnej należy podać antybiotyki o szerokim spektrum, uwzględniając równocześnie krótki okres karencji
Zaleca się uzupełnienie niedoborów wodno-elektrolitowych (0,9 % NaCl, PWE) mineralnych (wapń,magnez,fosfor) podawanie witaminy K i C, AD3E
W celu ochrony błony śluzowej można stosować roztwory kaolinu i pektyny p.o, przy zamkniętej rynience przełykowej, aż do ustania krwawienia
Aby opróżnić trawieniec z zalegającej kwaśnej treści można stosować leki o działaniu prokinetycznym (metoklopramid)
Podawanie leków zobojętniających kwas solny (tlenek magnezu)