Zasada skargowości:
Dotyczy tylko postępowania sądowego (jurysdykcyjnego). Istota tej zasady tkwi w odpowiedzi na pytanie, czy sąd wszczyna postępowanie z urzędu, czy też ze skargi (wniosku, żądania). We współczesnym procesie dominuje model skargowy. Sąd wszczyna postępowanie na żądanie uprawnionego oskarżyciela.
Podział skarg ze względu na charakter i zasięg oddziaływania:
Skarga zasadnicza – powoduje wszczęcie postępowania sądowego. Taką skargą jest akt oskarżenia, a także pozew cywilny w procesie adhezyjnym (w procesie karnym można dochodzić roszczeń cywilnoprawnych).
Skarga etapowa – wniesienie takiej skargi powoduje zainicjowanie określonego etapu postępowania sądowego. Np. skarga apelacyjna – przysługuje od każdego wyroku sądu I instancji i jeśli odpowiada warunkom formalnym, to powoduje zainicjowanie postępowania odwoławczego.
Skarga incydentalna – służy do rozstrzygnięcia kwestii ubocznych, wpadkowych, incydentalnych w trakcie procesu. Np. wniosek o wyłączenie sędziego, wniosek o czasowe zawieszenie postępowania karnego (art. 22 KPK § 1. Jeżeli zachodzi długotrwała przeszkoda uniemożliwiająca prowadzenie postępowania, a w szczególności jeżeli nie można ująć oskarżonego albo nie może on brać udziału w postępowaniu z powodu choroby psychicznej lub innej ciężkiej choroby, postępowanie zawiesza się na czas trwania przeszkody.)
Funkcje skarg:
Funkcja bilansująca – sprowadza się do tego, że akt oskarżenia stanowi podsumowanie postępowania przygotowawczego. Jest to swoisty bilans, podsumowanie wszystkiego, co ustalił prokurator.
Funkcja inicjująca – zainicjowanie postępowania sądowego, jego rozpoczęcie.
Funkcja programowa – akt oskarżenia musi zawierać program, wskazuje granice rozpoznania sprawy przez sąd, których nie wolno sądowi co do zasady przekroczyć. Granice podmiotowe wyznacza osoba sprawcy, a granice przedmiotowe – czyn, który sprawcy się zarzuca.
Funkcja informacyjna – poinformowanie o przedmiocie sprawy i o ustaleniach prokuratora; ma znaczenie przede wszystkim dla oskarżonego.
Reguła niezmienności przedmiotu procesu (czynu):
W toku procesu jego przedmiot nie powinien podlegać zmianom. Wynika to także z zasady skargowości.
Problem tożsamości czynu: czyn zarzucany = czyn przypisany – musi zachodzić zbieżność pomiędzy czynem zarzuconym (czyn którego popełnienie zarzucił oskarżonemu prokurator w akcie oskarżenia), a czynem przypisanym (ma miejsce w wyroku skazującym; czyn, którego popełnienie sąd przypisał oskarżonemu w wyroku). Sprytny obrońca może w apelacji podnieść zarzut, że w trakcie procesu zaszły zmiany na tyle daleko idące, że nie ma tożsamości między czynem zarzucanym, a czynem przypisanym. Za każdym razem w przypadku, gdy zachodzą w trakcie procesu zmiany, trzeba określić, czy prowadzą one do wyłączenia tożsamości czynów.
Cztery kryteria wyłączenia tożsamości czynu:
Nastąpiła zmiana osoby sprawcy – w trakcie rozprawy przed sądem okazuje się, że przestępstwo popełnił ktoś inny, niż oskarżony.
Zmiana dobra prawnego podlegającego ochronie – zmiana przedmiotu przestępstwa.
Przykład: Wypadek drogowy jest zawsze przestępstwem nieumyślnym, więc jeśli w procesie okaże się, że samochód był narzędziem, a oskarżony umyślnie spowodował uszkodzenia ciała poszkodowanego – dobrem chronionym przestaje być bezpieczeństwo komunikacji, a staje się nim życie człowieka.)
Zmiana osoby pokrzywdzonego – musi zmienić się co najmniej jedno z czterech kryteriów:
czas czynu
miejsce czynu
ustawowe znamiona
przedmiot wykonawczy (przedmiot, na którym popełniono przestępstwo).
Nie zmienia się pokrzywdzony, ale zmieniają się co najmniej trzy z czterech elementów wymienionych w punkcie 3 (czas, miejsce, ustawowe znamiona, przedmiot wykonawczy). Może być sytuacja, w której zmieniają się 3 elementy, ale dalej mamy wątpliwości, co do wyłączenia tożsamości. Ostatecznie odwołujemy się do oceny intuicyjnej – porównujemy dwa zdarzenia faktyczne i odwołując się do naszego życiowego doświadczenia decydujemy, czy tych dwóch zdarzeń nie możemy potraktować jako takie same czyny.
Konkluzja jest taka, że trudno obiektywnie ustalić, kiedy dochodzi do wyłączenia tożsamości czynów.
Reguła niepodzielności przedmiotu procesu:
Występuje w dwóch aspektach:
Nie wolno orzekać w różnych postępowaniach o fragmentach tego samego przedmiotu procesu. Aby orzec o przedmiocie procesu, trzeba tego dokonać całościowo w ramach jednego procesu.
Orzeczenie wydane w stosunku do fragmentu przedmiotu procesu prowadzi do stanu rzeczy osądzonej w stosunku do całego przedmiotu procesu. Prawomocność materialna – nie można dwa razy orzekać o danym przedmiocie procesu.
Przykład 1: Doszło do zgwałcenia (ściganie na wniosek) i jednocześnie doszło do uszkodzenia ciała pokrzywdzonej na okres jednego miesiąca. Zachodzi realny zbieg przestępstw (art. 11 KK: § 1. Ten sam czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo. § 2. Jeżeli czyn wyczerpuje znamiona określone w dwóch albo więcej przepisach ustawy karnej, sąd skazuje za jedno przestępstwo na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów. § 3. W wypadku określonym w § 2 sąd wymierza karę na podstawie przepisu przewidującego karę najsurowszą, co nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu innych środków przewidzianych w ustawie na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów.). Pokrzywdzona nie wniosła o ściganie za zgwałcenie, a prokurator ściga za uszkodzenie ciała. Po uprawomocnieniu wyroku w sprawie o uszkodzenie ciała pokrzywdzona wnioskuje o ściganie za zgwałcenie – nie może tego zrobić. Proces dodatkowy jest w Polsce niedopuszczalny. Jeśli zapadło orzeczenie prawomocne co do części czynu, nie można procesować się o inną część tego czynu.
Przykład 2: X pobił Y i doprowadził do uszkodzenia ciała. Zapada wyrok skazujący dla X za uszkodzenie ciała. Po uprawomocnieniu się wyroku Y umiera. Nie można już ścigać X za pobicie ze skutkiem śmiertelnym.
ZASADY PROCESU KARNEGO
Zasada prawdy:
Art. 2 § 2 KPK: Podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne. Chodzi o zasadę prawdy materialnej (obiektywnej), tj. o zgodność ustaleń z obiektywną rzeczywistością; sąd ustala tak, jak w rzeczywistości było. Odrzuca się obecnie prawdę formalną (subiektywną), kiedy za prawdę przyjmuje się to co sąd ustalił, a co niekoniecznie musi być zgodne z obiektywną rzeczywistością.
Definicja: organy procesowe powinny opierać swoje ustalenia i rozstrzygnięcia na faktach prawdziwych, czyli zgodnych z obiektywną rzeczywistością.
Funkcjonowanie tej zasady w procesie uznajemy za aksjomat – nie musimy tego udowadniać, bo jest to dla nas oczywiste. Nadrzędne znaczenie tej zasady wiąże się z tym, że jest ona ściśle powiązania z celami procesu. Żeby w sposób prawidłowy ustalić, czy mamy do czynienia z osobą winną czy niewinną, to narzędziem właściwym do realizacji jest zasada prawdy. Realizacji nadrzędnej zasady prawdy jest także podporządkowany cały proces karny, jego przebieg.
Praktycznie żadna zasada procesowa nie ma charakteru bezwzględnego. Każda z nich wchodzi w interakcję z innymi zasadami. Można także w każdej zasadzie wskazać na wyjątki. Tak samo jest w przypadku zasady prawdy. Przykładem wyjątku są zakazy dowodowe: takie przepisy prawne, które wprowadzają ograniczenia w przeprowadzaniu określonych dowodów w procesie (np. niemożliwość przesłuchania księdza z wiedzy uzyskanej w ramach tajemnicy spowiedzi).
Zasada bezpośredniości:
Jest zdefiniowana w postaci trzech dyrektyw:
Sąd może oprzeć swoje ustalenia tylko na dowodach przeprowadzonych na rozprawie. Art. 410 KPK: Podstawę wyroku może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej. Na ogół dowody są przeprowadzane w postępowaniu przygotowawczym, a potem powtarzane w toku rozprawy przed sądem, aby mogły być uwzględnione przez sąd w wydawaniu wyroku. Rozprawa jest najważniejszym etapem procesu karnego, bo na rozprawie realizują się najpełniej wszystkie zasady procesu karnego.
Organ procesowy powinien bezpośrednio zetknąć się z materiałem dowodowym. Chodzi o bezpośredni kontakt prokuratora, czy sądu z oskarżonym, świadkiem, dokumentem, itd. Pozwala to na odpowiednią analizę przeprowadzonego dowodu.
W pierwszej kolejności należy korzystać z dowodów pierwotnych, nie odrzucając jednak całkowicie dowodów pochodnych. Dowody dzielimy na pierwotne i pochodne. Dowód pierwotny to np. świadek który był na miejscu zdarzenia, widział i słyszał wszystko sam, a dowód pochodny, to świadek, który słyszał o zdarzeniu od kogoś innego. Dowody pochodne możemy wykorzystać w procesie karnym, ale najlepiej żeby to, co zeznali świadkowie ze słuchu, zostało potwierdzone zeznaniami świadków naocznych.
Wyjątki od zasady bezpośredniości: wszystkie te sytuacje, w których sąd jest uprawniony, a czasem zobowiązany do odczytania na rozprawie protokołów np. zeznań świadków z innej rozprawy, innego procesu. Art.: 389, 391, 392, 393 KPK.
Zasada koncentracji materiału dowodowego:
Definicja: proces karny powinien stanowić zwarty ciąg czynności, prowadząc do skupienia dowodów wokół przedmiotu procesu, bez zbędnych przerw i zahamowań.
Dwie koncepcje:
Prekluzja w przytaczaniu faktów i dowodów. Strony powinny zgłosić od razu wszystkie znane im potencjalne dowody w sprawie pod rygorem utraty tego uprawnienia w okresie późniejszym.
Koncepcja dyskrecjonalnej władzy sędziego. Nawet jeżeli są terminy do zgłaszania wniosków dowodowych (np. Art. 338 KPK: § 1 Jeżeli akt oskarżenia odpowiada warunkom formalnym, prezes sądu zarządza doręczenie jego odpisu oskarżonemu, wzywając go do składania wniosków dowodowych w terminie 7 dni od doręczenia mu aktu oskarżenia. Jeżeli akt oskarżenia zawiera wniosek, o którym mowa w art. 335 § 1, jego odpis doręcza się ujawnionemu pokrzywdzonemu. § 2. Oskarżony ma prawo wniesienia, w terminie 7 dni od doręczenia mu aktu oskarżenia, pisemnej odpowiedzi na akt oskarżenia, o czym należy go pouczyć), nic nie stoi na przeszkodzie, aby dowód mógł być zgłoszony w późniejszym okresie. Ta koncepcja bardziej jest zharmonizowana z zasadą prawdy.
Ciągłość rozprawy: niezmienność członków składu sądzącego. Jeżeli skład się zmieni, rozprawę należy prowadzić od początku.
Trzy wyjątki od zasady koncentracji materiału dowodowego:
Przerwa w rozprawie (nie dłużej niż 35 dni) – po przerwie proces prowadzony jest dalej.
Odroczenie rozprawy (jeśli przerwa byłaby niewystarczająca) – po odroczeniu proces prowadzony od początku.
Odroczenie ogłoszenia wyroku (na okres do 7 dni) – możliwe w sprawie zawiłej. Po tym okresie sprawę trzeba prowadzić od początku.
Zasada swobodnej oceny dowodów:
Od oceny dowodów przez sąd zależy wyrok wydawany przez sąd. Do oceny dochodzi, gdy zostały przeprowadzone już wszystkie dowody i następuje czas wyrokowania. Można ocenić dowód pozytywnie – dowód może być podstawą wydania wyroku, lub negatywnie – sąd nie daje wiary np. zeznaniom świadka.
Ustawowa teoria dowodowa (zasada ustawowej oceny dowodów):
Ma znaczenie historyczne, dominowała w procesie inkwizycyjnym. Sąd był skrępowany regułami dowodowymi. Wyróżniano dwa warianty:
pozytywna teoria dowodowa – polegała na tym, że sąd mógł uznać dany fakt za udowodniony, jeśli były spełnione pewne reguły określone w przepisach, np. jeśli oskarżony przyznał się do winy, nie trzeba było przeprowadzać innych dowodów, a winę uznać za udowodnioną (przyznanie się królową dowodów);
negatywna teoria dowodowa – polegała na tym, że sąd nie mógł skazać oskarżonego, jeśli nie zostały zachowane minimalne reguły określone w przepisach, np. sąd nie mógł skazać oskarżonego, jeśli jego winy nie potwierdziło dwóch świadków pełnoletnich, dobrze urodzonych itd. Tego rodzaju sposób oceny dowodów ma znaczenie dzisiaj już tylko historyczne, gdyż obecnie dominuje swobodna ocena dowodów.
Swobodna ocena dowodów:
Przy ocenie dowodów sąd nie jest skrępowany jakimikolwiek regułami dowodowymi, czyli ocenia dowody i wyprowadza z nich wnioski według własnego, autonomicznego przekonania.
Ocena dowodów niekontrolowana: ocena dowodów, której dokonał sąd, nie podlega niczyjej weryfikacji, np. funkcjonowanie sądów przysięgłych w krajach anglosaskich.
Ocena dowodów swobodna, ale kontrolowana: obowiązuje w modelu kontynentalnym; art. 7 KPK: Organy postępowania kształtują swe przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowe-go rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego. Organy procesowe oceniają dowody swobodnie, ale według własnego przekonania, jednak muszą brać pod uwagę trzy czynniki, które powodują, że nie można tej oceny uznać za dowolną. Ocena jest swobodna, ale nie może być dowolna. Owe trzy czynniki to:
1. Trzeba brać pod uwagę wiedzę prawniczą i nie tylko,
2. Trzeba brać pod uwagę doświadczenie życiowe – uwidacznia się w sytuacjach, gdy czynności są udziałem również sędziego, np. sprawę o wypadek drogowy powinien rozpoznawać sędzia posiadający prawo jazdy,
3. Trzeba brać pod uwagę reguły logicznego rozumowania – np. oskarżony nie przyznaje się do winy, podczas gdy jest sześciu świadków widzących oskarżonego popełniającego zarzucany mu czyn: sąd da wiarę świadkom, biorąc pod uwagę okoliczności.
Kontrola oceny dowodów dokonanej przez sąd pierwszej instancji, którą sprawuje sąd drugiej instancji.
ZASADY DOTYCZĄCE FORMY I SPOSOBU PROWADZENIA PROCESU
Zasada kontradyktoryjności:
Definicja: oznacza prowadzenie procesu w formie sporu równoprawnych stron przed bezstronnym sądem.
Zasada ta oznacza trójpodmiotowy proces: sąd, oskarżyciel, oskarżony. Dla kontradyktoryjności typowe jest rozdzielenie funkcji procesowych, tzn., że każda funkcja spoczywa w rękach innego podmiotu: funkcja ścigania, oskarżania, rozstrzygania. Drugim wyróżnikiem jest zakres uprawnień stron. Strony procesowe mogą korzystać z najszerszych uprawnień procesowych w ramach zasady kontradyktoryjności.
Zasadę kontradyktoryjności spotkamy w postępowaniu sądowym, a nie mamy z nim do czynienia w postępowaniu przygotowawczym.
Zasada śledczości (inkwizycyjności):
Jest przeciwieństwem zasady kontradyktoryjności. Dominuje w postępowaniu przygotowawczym. Wszystkie trzy funkcje procesowe skoncentrowane są w rękach jednego podmiotu (prokuratora) – ścigania, obrony i rozstrzygania. W śledztwie ograniczone są także uprawnienia stron.
Na egzamin 315-318 KPK:
Art. 315.
§ 1. Podejrzany i jego obrońca oraz pokrzywdzony i jego pełnomocnik mogą składać wnioski o dokonanie czynności śledztwa.
§ 2. Stronie, która złożyła wniosek, oraz jej obrońcy lub pełnomocnikowi nie można odmówić wzięcia udziału w czynności, jeżeli tego żądają. Przepis art. 318 zdanie drugie stosuje się.
Art. 316.
§ 1. Jeżeli czynności śledztwa nie będzie można powtórzyć na rozprawie, należy podejrzanego, pokrzywdzonego i ich przedstawicieli ustawowych, a obrońcę i pełnomocnika, jeżeli są już w sprawie ustanowieni, dopuścić do udziału w czynności, chyba że zachodzi niebezpieczeństwo utraty lub zniekształcenia dowodu w razie zwłoki.
§ 2. Podejrzanego pozbawionego wolności nie sprowadza się wtedy, gdy zwłoka grozi utratą lub zniekształceniem dowodu.
§ 3. Jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo, że świadka nie będzie można przesłuchać na rozprawie, strona lub prokurator albo inny organ prowadzący postępowanie mogą zwrócić się do sądu z żądaniem przesłuchania go przez sąd.
Art. 317.
§ 1. Strony, a obrońcę lub pełnomocnika, gdy są już w sprawie ustanowieni, należy także na żądanie dopuścić do udziału w innych czynnościach śledztwa.
§ 2. W szczególnie uzasadnionym wypadku prokurator może postanowieniem od-mówić dopuszczenia do udziału w czynności ze względu na ważny interes śledztwa albo odmówić sprowadzenia oskarżonego pozbawionego wolności, gdy spowodowałoby to poważne trudności.
Art. 318.
Gdy dopuszczono dowód z opinii biegłych albo instytucji naukowej lub specjalistycznej, podejrzanemu i jego obrońcy oraz pokrzywdzonemu i jego pełnomocnikowi doręcza się postanowienie o dopuszczeniu tego dowodu i zezwala na wzięcie udziału w przesłuchaniu biegłych oraz na zapoznanie się z opinią, jeżeli złożona została na piśmie. Podejrzanego pozbawionego wolności nie sprowadza się, gdy spowodowałoby to poważne trudności.
Postępowanie sądowe w Polsce nie jest w pełni kontradyktoryjne, a przygotowywane zmiany w KPK przewidują wprowadzenie pełnej kontradyktoryjności.
Podsumowanie:
- Kontradyktoryjność (sporność stron) – w postępowaniu sądowym,
- Śledczość z elementami kontradyktoryjności – w postępowania przygotowawczym.
Reguła równości broni:
Definicja: korzystanie z tych samych praw i obowiązków przez strony.
Zasada konsensualizmu:
Definicja: dojście do porozumienia w procesie karnym. Zjawisko, które umożliwia porozumiewanie się uczestników procesu co do treści końcowego rozstrzygnięcia. Strony postępowania karnego uzgadniają treść wyroku.
Trend narodził się w USA, gdzie 95% spraw karnych załatwianych jest w tym trybie. W USA w zamian za przyznanie się oskarżonego do winy, może on liczyć na ustępstwa ze strony prokuratora. Oskarżony rezygnuje w ten sposób z jawnego rozpoznania sprawy przy udziale przysięgłych, a rozstrzygnięcie zapada na posiedzeniu sądu. Porozumienie może dotyczyć zarówno złagodzenia kary, jak i np. zmiany kwalifikacji prawnej czynu, co prowadzi do fikcji prawnej (np. zamiast karać za zabójstwo, karze się za zabójstwo w afekcie).
W Polsce także wprowadzono zasadę konsensualizmu, która miała na celu głównie przyspieszenie i uproszczenie procesu. Istotą konsensualizmu są wzajemne ustępstwa.
W ramach zasady konsensualizmu:
Skazanie bez rozprawy (Art. 335, 343 KPK) – do negocjacji dochodzi w postępowaniu przygotowawczym, a sąd wniosek rozpoznaje na posiedzeniu, na którym wydaje wyrok w przypadku, gdy wniosek rozpatruje pozytywnie. Nie ma w tym wypadku rozprawy, co znacznie przyspiesza procedowanie. Możliwe, gdy występek zagrożony karą nieprzekraczającą 10 lat pozbawienia wolności
Dobrowolne poddanie się karze (Art. 387 KPK) – następuje już na rozprawie. Oskarżony składa wniosek o dobrowolne poddanie się karze i w przypadku jego pozytywnego rozpoznania sąd nie prowadzi dalej rozprawy. Możliwe, gdy występek (wg projektu także w sprawach o zbrodnie, np. o zabójstwo).
Postępowanie mediacyjne – budzi mniej wątpliwości, bo dotyczy tylko kwestii naprawienia szkody.
Zgodnie z konstytucją wyrok wydaje sąd w imieniu RP, zatem kara ma charakter publiczny, a nie prywatny. Powstaje wątpliwość, czy sąd może/powinien rezygnować ze swego władztwa, oddając w ręce stron ustalanie kary.
Zasada jawności:
Jawność zewnętrzna:
Dostęp społeczeństwa do procesu karnego – skoro ktoś popełnił przestępstwo, naruszył porządek społeczny, zatem całe społeczeństwo ma prawo uczestniczyć w procesie.
jawność zewnętrzna bezpośrednia (reguła publiczności) – udział publiczności w rozprawie
jawność zewnętrzna pośrednia – relacjonowanie procesu karnego przez dziennikarzy
Jawność wewnętrzna:
Rozpoznanie sprawy z udziałem stron i ich przedstawicieli, czyli osób bezpośrednio zainteresowanych rozstrzygnięciem.
Funkcje jawności procesu:
Funkcja kontrolna – sąd prowadzi postępowanie pod kontrolą społeczną
Funkcja informacyjna – wychowawczy charakter jawności budzi wątpliwości
Funkcja gwarancyjna – jawność stanowi rękojmię zabezpieczenia praw i interesów uczestników procesu karnego.
Art. 45 Konstytucji RP:
Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.
Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie.
Jawność zewnętrzna uwidacznia się, jeśli chodzi o postępowanie sądowe, a postępowanie przygotowawcze opiera się w dużej mierze na zasadzie tajności.
Art. 355 KPK: Rozprawa odbywa się jawnie. Ograniczenia jawności określa ustawa. Jest to reguła ogólna. Praktycznie każdy może wejść na salę rozpraw, przysłuchiwać się przebiegowi rozprawy i nie musi wykazać ku temu interesu prawnego. Ograniczenia wynikają z Art. 356 KPK:
§ 1. Na rozprawie oprócz osób biorących udział w postępowaniu mogą być obecne tylko osoby pełnoletnie, nie uzbrojone.
§ 2. Przewodniczący może zezwolić na obecność na rozprawie małoletnim oraz osobom obowiązanym do noszenia broni.
§ 3. Nie mogą być obecne na rozprawie osoby znajdujące się w stanie nie licującym z powagą sądu.
Ograniczenia wiążą się także z ewentualnym ujawnieniem spraw intymnych uczestników procesu, ujawnieniem tajemnicy państwowej.
Niejawne rozpoznanie sprawy na rozprawie:
Niejawność rozprawy z mocy prawa (ex lege) – nie jest potrzebna decyzja sądu, tylko już w świetle prawa dla danej kategorii spraw rozprawa odbywa się niejawnie, np.: wniosek prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności i o zastosowanie środka zabezpieczającego. Niepoczytalność jest przesłanką wyłączającą winę, a zatem nie ma przestępstwa. Rozprawa jest niejawna, bo kwestia związana ze stanem zdrowia psychicznego należy do intymnych i rozstrzyganie w tej kwestii musi być niejawne; sprawy o poniżenie lub pomówienie – ale na wniosek pokrzywdzonego może rozprawa odbywać się jawnie. Są to czyny ścigane z oskarżenia prywatnego. Jeśli pokrzywdzony godzi się na jawność, na jego wniosek rozprawa będzie jawna. Nie bierze się tu pod uwagę interesu oskarżonego, który mógłby przeprowadzić dowód prawdy i zmierzać do swojego uniewinnienia i może mu zależeć na jawności rozprawy.
Wyłączenie jawności rozprawy – rozprawa niejawna tylko w wyniku postanowienia sądu. Np.:
jawność mogłaby wywołać zakłócenie spokoju publicznego;
jawność mogłaby obrażać dobre obyczaje (wg. Kopera przestarzałe);
jawność mogłaby naruszyć ważny interes prywatny (dobre imię, cześć oskarżonego, pokrzywdzonego, świadka);
na czas przesłuchania świadka co do okoliczności objętych klauzulą ściśle tajne, tajne, poufne, lub zastrzeżone, lub co do okoliczności objętych tajemnicą zawodową;
jeśli chociażby jeden z oskarżonych jest nieletni – ten kto nie skończył 17 roku życia;
na czas przesłuchania świadka małoletniego – ten kto nie ukończył 15 roku życia;
na żądanie osoby, która złożyła wniosek o ściganie – pokrzywdzony składa wniosek, a sąd jest nim związany.