Zasada jawności (kontynuacja wykładu II):

Wyłączenie jawności rozprawy nie oznacza oczywiście, że nikt nie może w niej uczestniczyć i przyglądać się jej przebiegowi. Wyłączenie jawności nie dotyczy przede wszystkim samych stron procesu, świadków, innych uczestników.

Jeśli jest wyłączona jawność, to zabroniony jest także wstęp dla dziennikarzy. Relacjonowanie przez dziennikarzy jest uregulowane w KPK, gdy chodzi o sprawozdawczość audiowizualną. Audiowizualne rejestrowanie procesu reguluje 357 KPK (trzeba znać), który określa trzy warunki, które muszą być spełnione:

1. Przemawia za tym uzasadniony interes społeczny, tj. w sytuacji, gdy sprawa karna cieszy się dużym zainteresowaniem społecznym; sprawca wywołał rezonans w lokalnej lub ogólnopolskiej społeczności.

2. Dokonywanie utrwaleń nie będzie utrudniać prowadzenia rozprawy. Obecność kamer może zniechęcać świadków i stron do składania zeznań. Prowadzić to może także do teatralizacji procesu.

3. Nie sprzeciwia się temu ważny interes uczestnika postępowania. Sąd nie wyrazi zgody na rejestrację audiowizualną, gdyby naruszało to dobra osobiste osób, których informacje prywatne i intymne byłyby przez to ujawnione.

Art. 357. KK: § 1. Sąd może zezwolić przedstawicielom radia, telewizji, filmu i prasy na dokonywanie za pomocą aparatury utrwaleń obrazu i dźwięku z przebiegu rozprawy, gdy uzasadniony interes społeczny za tym przemawia, dokonywanie tych czynności nie będzie utrudniać prowadzenia rozprawy, a ważny interes uczestnika postępowania temu się nie sprzeciwia. § 2. Sąd może określić warunki, od których uzależnia wydanie zezwolenia przewidzianego w § 1.

Regułę jawności odnosi się do postępowania sądowego. Postępowanie przygotowawcze jest oparte na zasadzie tajności.

Jawność wewnętrzna – szczegółowo w podręczniku, należy przygotować we własnym zakresie.

UWAGA! Przystępowanie do egzaminu po 15 marca jest „niemile widziane” – „marne szanse na zdanie.”

Zasada rzetelnego procesu:

Zasada ustrojowo-organizacyjna, choć można ją zaliczać do zasad ściśle procesowych. Jest opisana w art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji O Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności:

Prawo do rzetelnego procesu sądowego

1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej. Postępowanie przed sądem jest jawne, jednak prasa i publiczność mogą być wyłączone z całości lub części rozprawy sądowej ze względów obyczajowych, z uwagi na porządek publiczny lub bezpieczeństwo państwowe w społeczeństwie demokratycznym, gdy wymaga tego dobro małoletnich lub gdy służy to ochronie życia prywatnego stron albo też w okolicznościach szczególnych, w granicach uznanych przez sąd za bezwzględnie konieczne, kiedy jawność mogłaby przynieść szkodę interesom wymiaru sprawiedliwości.

2. Każdego oskarżonego o popełnienie czynu zagrożonego karą uważa się za niewinnego do czasu udowodnienia mu winy zgodnie z ustawą.

3. Każdy oskarżony o popełnienie czynu zagrożonego karą ma co najmniej prawo do:

a) niezwłocznego otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego zrozumiałym o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarżenia;

b) posiadania odpowiedniego czasu i możliwości do przygotowania obrony;

c) bronienia się osobiście lub przez ustanowionego przez siebie obrońcę, a jeśli nie ma wystarczających środków na pokrycie kosztów obrony - do bezpłatnego korzystania z pomocy obrońcy wyznaczonego z urzędu, gdy wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości;

d) przesłuchania lub spowodowania przesłuchania świadków oskarżenia oraz żądania obecności i przesłuchania świadków obrony na takich samych warunkach jak świadków oskarżenia;

e) korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie rozumie lub nie mówi językiem używanym w sądzie.

Trudno jest określić, czym dokładnie jest „rzetelny proces”.

Są cztery składniki, które intuicyjnie mogą być z rzetelnym procesem powiązane:

1. Zapewnienie oskarżonemu prawa do obrony i prawa do korzystania z pomocy tłumacza.

2. Zapewnienie równości broni – wyposażenie stron w te same prawa i obowiązki.

3. Reguła lojalności organów procesowych wobec uczestników procesu. Zawiera w sobie dwa elementy:

   1. Nakaz udzielania informacji. Na organach procesowych ciąży obowiązek udzielenia informacji:

• Forma bezwzględna – przepis wyraźnie nakłada na organ obowiązek udzielenie informacji. Np. pouczenie o prawie, terminie i sposobie wnoszenia środka zaskarżenia. Pouczenie musi być dostosowane do poziomu intelektualnego osoby informowanej, czyli być sformułowane w taki sposób, aby osoba informowana pouczenie zrozumiała.

• Forma względna – przepis nie przewiduje takiego obowiązku, jednakże pouczenie powinno być dokonane w razie potrzeby. Art. 16 KPK: § 2. Organ prowadzący postępowanie powinien ponadto w miarę potrzeby udzielać uczestnikom postępowania informacji o ciążących obowiązkach i o przysługujących im uprawnieniach także w wypadkach, gdy ustawa wyraźnie takiego obowiązku nie stanowi. W razie braku takiego pouczenia, gdy w świetle oko-liczności sprawy było ono nieodzowne, albo mylnego pouczenia, stosuje się odpowiednio § 1.

Brak pouczenia lub mylne pouczenie nie może wywoływać ujemnych skutków dla osoby, której to dotyczy. Art. 16 KPK: § 1. Jeżeli organ prowadzący postępowanie jest obowiązany pouczyć uczestników postępowania o ciążących obowiązkach i o przysługujących im uprawnieniach, brak takiego pouczenia lub mylne pouczenie nie może wywoływać ujemnych skutków procesowych dla uczestnika postępowania lub innej osoby, której to dotyczy.

1. Zakaz wprowadzania w błąd. Np. jeśli porozumienie między prokuratorem a oskarżonym zostało zawarte, powinno ono dojść do skutku i zostać spełnione. Prokurator nie może się z niego wycofać, lub zadziałać inaczej, niż uzgodnił to z oskarżonym. Kontrowersyjną jest kwestia użycia podstępu.

1. Rozstrzygnięcie sprawy w rozsądnym terminie – nakaz takiego prowadzenia rozprawy, aby rozstrzygnięcie nastąpiło tak szybko, jak tylko optymalnie jest to możliwe.

ZASADY DOTYCZĄCE SYTUACJI PRAWNEJ OSKRAŻONEGO

Zasada domniemania niewinności:

Domniemanie niewinności jest przedłużeniem zasady uczciwości, czyli założenia, że w życiu człowiek postępuje uczciwie. Nie można przesądzać winy oskarżonego, dopóki wina ta nie zostanie udowodniona. Jest to zasada konstytucyjna i skodyfikowana w art. 5 KPK: § 1. Oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona i stwierdzona prawomocnym wyrokiem.§ 2. Nie dające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego.

Istota tej zasady tkwi we właściwym jej definiowaniu: oskarżonego należy traktować jako osobę niewinną, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona i udowodniona prawomocnym wyrokiem.

Dwie koncepcje domniemania niewinności:

1. Koncepcja obiektywna – od organów procesowych domaga się tylko tyle by w sferze zewnętrznej odnosiły się do oskarżonego jak do osoby niewinnej.

2. Koncepcja subiektywna – organy procesowe muszą ponadto wewnętrznie zakładać jego niewinność.

Bardziej życiowa jest koncepcja obiektywna, ponieważ koncepcja subiektywna stwarza fikcję – nie da się nikomu narzucić tego, co ma myśleć. W związku z tym przyjmujemy koncepcję obiektywną. W art. 5 par. 1: „oskarżonego uważa się za niewinnego”. „Uważać”, to co innego niż „traktować”. Zatem ustawodawca w powyższym artykule dał wyraz aprobacie koncepcji subiektywnej. Nie należy zasady domniemania niewinności rozumieć na podstawie powyższego artykułu KPK. Za słuszną przyjmujemy koncepcję obiektywną.

Wymiar wewnętrzny zasady domniemania niewinności – jest jedna osoba, do której nie jest ta zasada adresowana. Jest nią oskarżony w procesie. Oskarżony nie ma obowiązku uważać się za niewinnego.

Wymiar zewnętrzny zasady domniemania niewinności – całe społeczeństwo winno traktować oskarżonego jak osobę niewinną. Prawo prasowe przewiduje zakaz wyrażania opinii co do treści rozstrzygnięcia przed wydaniem wyroku w I instancji.

Konsekwencje domniemania niewinności:

1. In dubio pro reo – jest to konsekwencja zasady procesowej, więc sama jest regułą, a nie zasadą. Definicja: niedające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego. Uwaga: nie wszystkie wątpliwości, ale tylko te, których nie da się usunąć. Wątpliwości nie da się usunąć, gdy: brakuje dowodów, dowody zostały wyczerpane, dowody są sprzeczne ze sobą, nie ma dowodów winy, a są tylko dowody pośrednie, jest dużo wątpliwości, itd. W takich przypadkach przyjmujemy wersję korzystną dla oskarżonego. Najczęściej wydaje się w takich sytuacjach wyrok uniewinniający. (Po ewentualnym wejściu w życie zmian w KPK reguła brzmieć będzie: na korzyść oskarżonego rozstrzygać należy te wątpliwości, których nie usunięto. Jest to związane z zasadą kontradyktoryjności przewidzianą przez znowelizowany KPK) Reguła ta chroni tego, który jest faktycznie niewinny.

2. Udzielenie odpowiedzi na pytanie na kim spoczywa obowiązek dowodzenia – przerzucenie obowiązku dowodzenia na organy procesowe. Organy procesowe mają udowodnić winę oskarżonemu, natomiast oskarżony nie ma obowiązku dowodzenia ani swojej winy, ani swojej niewinności.

3. Obowiązek obiektywnego badania faktów – uwzględniamy okoliczności przemawiające nie tylko na niekorzyść, ale także na korzyść oskarżonego.

4. Stosowanie środków przymusu – zwłaszcza takich, które powodują ograniczenie wolności, najczęściej tymczasowe aresztowanie. Prowadzi to do pewnej dysharmonii. Tymczasowe aresztowanie traktujemy jako ustawowe odstępstwo od zasady domniemania niewinności. Przyczyny stosowania tymczasowego aresztowania dzieli się na procesowe: zabezpieczenie prawidłowego przebiegu procesu (obawa ucieczki, ukrycia się, matactwa); i pozaprocesowe: tymczasowe aresztowanie można zastosować tylko dlatego, że oskarżonemu grozi surowa kara.

Zasada prawa do obrony:

Polega na tym, że oskarżonemu należy zapewnić prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy. Zapewnić prawo do obrony ma prokurator na etapie postępowania przygotowawczego i sąd na etapie postępowania sądowego.

Zapewnienie możliwości korzystania z obrońcy – zasady konstytucyjna, skodyfikowana w art. 6 KPK: Oskarżonemu przysługuje prawo do obrony, w tym prawo do korzystania z pomocy obrońcy, o czym należy go pouczyć.

Obronę możemy podzielić na dwa zasadnicze rodzaje:

1. Obrona materialna: podejmowanie jakichkolwiek czynności przez jakikolwiek podmiot, jeśli są one korzystne dla oskarżonego.

1. Dokonywanie czynności przez samego oskarżonego – prawo do obrony może polegać na tym, że odpowiednich czynności realizujących to prawo dokonuje sam oskarżony.

2. Dokonywanie czynności na korzyść oskarżonego przez organy procesowe – Organy procesowe zobowiązane są uwzględniać zarówno te okoliczności, które przemawiają zarówno na korzyść, jak i niekorzyść oskarżonego. Np. jest dopuszczane, aby prokurator wniósł apelację od wyroku niekorzystnego dla oskarżonego. Art. 4 KPK: Organy prowadzące postępowanie karne są obowiązane badać oraz uwzględniać okoliczności przemawiające zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego.

1. Obrona formalna: korzystanie z pomocy obrońcy. Obrona może być:

1. Fakultatywna – oskarżony może, ale nie musi korzystać z pomocy obrońcy.

2. Obligatoryjna – gdy obowiązujące przepisy nakładają na oskarżonego obowiązek korzystania z obrońcy, od czego oskarżony nie może się uchylić. Jeśli sam go sobie nie wybrał, musi mu być przydzielony obrońca z urzędu.

• Gdy oskarżony jest głuchy, niemy, lub niewidomy – ułomności fizyczne znacznie utrudniają samodzielną obronę.

• Gdy oskarżony jest nieletni – nieletni skończy 15 lat i popełni czyn z katalogu określonego w art. 10 KK: § 2. Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego określonego w art. 134, art. 148 § 1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 § 3 lub 4, art. 223 § 2, art. 252 § 1 lub 2 oraz w art. 280, może odpowiadać na zasadach określonych w tym kodeksie, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.

• Gdy zachodzi uzasadniona wątpliwość co do poczytalności oskarżonego – wystarczy sama wątpliwość co do niepoczytalności do wyznaczenia obrońcy, jeśli obrońcy nie ma. Jeśli dwóch biegłych stwierdzi, że oskarżony nie jest niepoczytalny, nie musi on dalej posługiwać się obrońcą.

• Gdy sąd uzna to za konieczne ze względu na okoliczności utrudniające obronę. – może to być jakaś ułomność, niepełnosprawność, nieporadność życiowa oskarżonego. Sąd może uznać, że oskarżony nie radzi sobie z obroną i przyznać mu obligatoryjnie obrońcę.

• W postępowaniu przed sądem okręgowym w I instancji w sprawach o zbrodnie oraz gdy oskarżony jest pozbawiony wolności – np. tymczasowo aresztowany, lub odbywa już karę pozbawienia wolności w innej sprawie już zakończonej.

1. Obrona z urzędu: obrońcę wyznacza prezes sądu, lub upoważniony do tego sędzia. Może to mieć miejsce:

1. gdy obrona jest obligatoryjna, a oskarżony nie ma obrońcy z wyboru,

2. gdy oskarżony w należyty sposób wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i swej rodziny. Przy czym nie każda zła sytuacja finansowa jest przesłanką do przydzielenia obrońcy z urzędu, bo tylko gdy wynagrodzenie obrońcy spowoduje istotny uszczerbek w majątku, istotne ograniczenie podstawowych środków do życia.

1. Obrona z wyboru: oskarżony sam dokonuje wyboru obrońcy zawierając z nim umowę cywilnoprawną, umowę zlecenia, lub umowę o dzieło. Na podstawie tej umowy oskarżony udziela adwokatowi pełnomocnictwa do obrony.

Projekt zmian KPK przewiduje rozszerzenie udziału obrońcy z urzędu. Oskarżony będzie mógł wystąpić o przydzielenie obrońcy w każdej sytuacji, gdy będzie on potrzebny. Kosztami obrony z urzędu obciążony zostanie oskarżony w razie skazania prawomocnym wyrokiem.

PRZESŁANKI PROCESOWE

Teorie i sposoby definiowania: podręcznik.

Przesłankami procesowymi są stany, które w myśl obowiązujących przepisów decydują o dopuszczalności lub niedopuszczalności procesu karnego. Los procesu zależy od przesłanek procesowych.

Podział przesłanek procesowych:

1. Przesłanki pozytywne (dodatnie): muszą wystąpić, żeby proces karny mógł być prowadzony. Np. istnienie strony procesowej – strona musi istnieć, żeby proces mógł być prowadzony.

2. Przesłanki negatywne (ujemne): w razie zaistnienia takich przesłanek proces karny staje się niedopuszczalny. Należy wtedy odmówić wszczęcia procesu, a jeśli jest już wszczęty, to należy go umorzyć. Są to przeszkody procesowe. Np. przedawnienie – nie można prowadzić procesu karnego.

Może nie być przesłanki pozytywnej, co oznacza, że mamy do czynienia z przesłanką negatywną. Nie ma strony procesu bo oskarżony umarł – brak przesłanki pozytywnej, zatem brak strony procesu – przesłanka negatywna. Lub: skarga została wniesiona przez nieuprawniony organ – przesłanka negatywna, ale po jakimś czasie wniósł ją organ uprawniony – przesłanka pozytywna.

1. Przesłanki ogólne: warunkują dopuszczalność procesu w trybie zwykłym.

2. Przesłanki szczególne: warunkują dopuszczalność procesu w trybie szczególnym (uproszczonym, przyspieszonym).

1. Przesłanki bezwzględne: warunkują dopuszczalność procesu w każdym układzie procesowym. Np. przedawnienie – zawsze należy albo odmówić wszczęcia, albo umorzyć postępowanie.

2. Przesłanki względne: decydują o dopuszczalności procesu tylko w określonym układzie procesowym. Np. brak skargi uprawnionego oskarżyciela – dzisiaj wnosi skargę podmiot, który jest nieuprawniony, a za jakiś czas skargę wnosi podmiot uprawniony.

1. Przesłanki o charakterze materialnym: takie, które wynikają z przepisów prawa karnego materialnego, np. znikomy stopień szkodliwości społecznej czynu.

2. Przesłanki o charakterze procesowym: takie, które wynikają z przepisów prawa procesowego, np. istnienie skargi.

3. Przesłanki o charakterze mieszanym: mają charakter i materialny, i procesowy, np. przedawnienie.

Na organach procesowych spoczywa obowiązek zbadania zaistniałych przesłanek, czyli stwierdzenie dopuszczalności lub niedopuszczalności procesu.

Forma i treść decyzji organu procesowego w razie stwierdzenia przeszkody procesowej:

1. w postępowaniu przygotowawczym: wydaje się postanowienie o umorzeniu – bez wyjątków.

2. w postępowaniu sądowym:

• postanowienie o umorzeniu, wydaje się do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego,

• wyrok umarzający, wydaje się po rozpoczęciu przewodu sądowego,

• wyrok uniewinniający, wydaje się w razie stwierdzenia okoliczności wymienionych w art. 17 par. 1 pkt. 1 i 2 KPK:

§ 1. Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy:

1) czynu nie popełniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia,

2) czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia przestępstwa. Treść przepisu należy znać.

Wyjątek od wyjątku: następuje wyrok umarzający, jeśli sprawca w chwili czynu był niepoczytalny.

Zbieg przeszkód procesowych (kumulacja przeszkód procesowych):

Występuje więcej niż jedna przeszkoda procesowa: dwie, lub nawet trzy.

1. Zbiegają się dwie przesłanki umorzenia: np. art. 17 par. 1 pkt. 6 i 10 – umorzenie następuje z powodu wszystkich zbiegających się przesłanek.

2. Występują dwie przesłanki umorzenia i bezwzględna przyczyna uchylenia orzeczenia:

Art. 438 KPK:

Orzeczenie ulega uchyleniu lub zmianie w razie stwierdzenia:

1) obrazy przepisów prawa materialnego,

2) obrazy przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia,

3) błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, je-żeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia,

4) rażącej niewspółmierności kary lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego lub innego środka.

Art. 439 KPK:

§ 1. Niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów oraz wpływu uchybienia na treść orzeczenia sąd odwoławczy na posiedzeniu uchyla zaskar-żone orzeczenie, jeżeli:

1) w wydaniu orzeczenia brała udział osoba nieuprawniona lub niezdolna do orzekania bądź podlegająca wyłączeniu na podstawie art. 40,

2) sąd był nienależycie obsadzony lub którykolwiek z jego członków nie był obecny na całej rozprawie,

3) sąd powszechny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu szczegól-nego albo sąd szczególny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu powszechnego,

4) sąd niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu wyższe-go rzędu,

5) orzeczono karę, środek karny lub środek zabezpieczający nieznane ustawie,

6) zapadło z naruszeniem zasady większości głosów lub nie zostało podpisane przez którąkolwiek z osób biorących udział w jego wydaniu,

7) zachodzi sprzeczność w treści orzeczenia, uniemożliwiająca jego wykona-nie,

8) zostało wydane pomimo to, że postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało już prawomocnie zakończone,

9) zachodzi jedna z okoliczności wyłączających postępowanie, określonych w art. 17 § 1 pkt 5, 6 i 8–11,

10) oskarżony w postępowaniu sądowym nie miał obrońcy w wypadkach okre-ślonych w art. 79 § 1 i 2 oraz art. 80 lub obrońca nie brał udziału w czyn-nościach, w których jego udział był obowiązkowy,

11) sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa.

§ 2. Uchylenie orzeczenia jedynie z powodów określonych w § 1 pkt 9–11 może nastąpić tylko na korzyść oskarżonego.

§ 3. W posiedzeniu mają prawo wziąć udział strony, obrońcy i pełnomocnicy. Prze-pis art. 451 stosuje się odpowiednio.

Są to najpoważniejsze uchybienia procesowe. Dla sytuacji z art.439 koniecznie należy uchylić wydane orzeczenie, choćby nawet wyrok był stwierdzony prawidłowo. Np. przedawnienie i brak właściwości sądu razem – skt oskarżenia w sprawie przestępstwa o zabójstwo winien być wniesiony do sądu rejonowego i dodatkowo nastąpiło przedawnienie. Paradoks: w takiej sytuacji należy najpierw orzec o niewłaściwości sądu, a po przekazaniu do sądu okręgowego będzie on mógł postępowanie umorzyć. Aby nie narazić się na zarzut bezwzględnej przyczyny uchylenia orzeczenia z art. 439 KPK najpierw należy orzec o przesłance względnej o niewłaściwości, a sąd okręgowy orzeknie o przesłane bezwzględnej o przedawnieniu.

1. Zbiega się przesłanka uniewinnienia i przesłanka umorzenia: np. przedawnienie i brak danych uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa. Sytuacja patowa – nie można jednocześnie uniewinnić i umorzyć. Pierwszeństwo ma przesłanka uniewinnienia, ponieważ skoro nie ma dowodów świadczących o możliwości popełnienia przestępstwa, to oznacza, że nie zdołano obalić domniemania niewinności. Nie ma tego w podręczniku, a jest o to pytanie na egzaminie.

PRZEGLĄD PRZESŁANEK PROCESOWYCH

1. Przesłanki pozytywne:

1. Podsądność – stwierdzenie czy sprawca podlega orzecznictwu polskiego sądu.

• Jurysdykcja krajowa sądów polskich: zakres spraw karnych podległych polskim sądom. Podleganie wynika z przepisów prawa materialnego. Art. 5 KK: Ustawę karną polską stosuje się do sprawcy, który popełnił czyn zabroniony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak również na polskim statku wodnym lub powietrznym, chyba że umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, stanowi inaczej. – zasada terytorialności.

Jeśli w sprawie pojawia się czynnik obcy:

• Sprawcą przestępstwa jest obywatel innego kraju: podlega jurysdykcji polskich sądów, gdyż popełnił przestępstwo na terytorium RP.

• Sprawcą jest obywatel polski ale przestępstwo popełnione jest poza granicami Polski: także podlega jurysdykcji polskich sądów.

Wyjątkiem jest immunitet zakrajowości dyplomatyczny i konsularny, w ramach którego sprawca nie podlega jurysdykcji sądów polskich.

Wyjątkiem jest także umowa międzynarodowa, a której Polska zrzekła się swojej jurysdykcji w sprawach o określone przestępstwa, co nazywamy przejęciem ścigania.

• Podsądność sądom karnym powszechnym: zakres spraw karnych podlegających sądom powszechnym.

• Podsądność sądom karnym wojskowym: zakres spraw karnych podlegających sądom wojskowym.

• Podsądność Trybunałowi Stanu (spoza wykładu, podręcznik): w podręczniku K. Marszała w tomie I wydanie II na stronie 152.

WYJĄTKI:

• Sprawy o wykroczenia

• Immunitety – przygotować należy we własnym zakresie z podręcznika, uwaga na rozróżnienie immunitetu formalnego i materialnego

1. Właściwość sądu: istotne jest który sąd będzie rozpatrywał sprawę. Właściwość sądu ustalamy po ustaleniu podsądności.

2. Skarga: sąd wszczyna postępowanie na żądanie uprawnionego oskarżyciela. Sąd nie działa z urzędu, a czynności może podjąć dopiero wtedy, gdy zostanie wniesiona skarga.

• Skarga musi być wniesiona przez uprawniony podmiot (oskarżenie publiczne: prokurator, oskarżenie prywatne: pokrzywdzony)

• Dwa fundamentalne składniki skargi, które muszą wystąpić łącznie, aby skarga istniała:

• Oznaczenie czynu

• Oznaczenie sprawcy

1. Wniosek o ściganie: wyjaśnienie na wcześniejszych wykładach.

2. Istnienie stron procesowych:

• Egzystencjalne istnienie stron: strona musi fizycznie istnieć, żyć. Jeśli oskarżony umiera, jest to przesłanka bezwzględna powodująca konieczność umorzenia procesu. Wyjątek: można prowadzić postępowanie po śmierci oskarżonego, jeśli prowadzi ono do jego rehabilitacji.

Jeśli pokrzywdzony umiera przed wszczęciem procesu, to jego najbliżsi (a w razie ich braku prokurator) realizują jego prawa jako strony zastępcze.

Jeśli pokrzywdzony zmarł w trakcie procesu, to wymienione osoby mogą wstąpić w prawa pokrzywdzonego i występują jako strony nowe.

• Zdolność procesowa: na dalszych wykładach.

• Legitymacja procesowa: na dalszych wykładach.