Miejsce pedagogiki w systemie nauk.
Pedagogiką nazywamy naukę o wychowaniu należącą do nauk społecznych. Nazwa wywodzi się z greckiego paidagogos i oznacza prowadzący chłopca. Zazwyczaj ”prowadzącym chłopca” był niewolnik opiekujący się chłopcem podczas ćwiczeń fizycznych. Z biegiem czasu znaczenie greckiego pedagoga ewoluowało do miana osoby, której zadaniem było wychowywanie dziecka w znaczeniu fizycznym, psychicznym i intelektualnym.
Pedagogika jest nauką humanistyczną z elementami nauk przyrodniczych. Jest ona kojarzona głównie z instytucjami zajmującymi się kształceniem ludzi, stąd często jest dzielona na 3 części. Są to: andragogika, czyli nauka o nauczaniu osób dorosłych; hebagogika, która zajmuje się wychowaniem i nauczaniem młodzieży; gerontagogika, której obszarem zainteresowania jest pedagogika osób starszych.
Głównym zadaniem pedagogiki jest wyposażenie osób, które zajmują się organizowaniem procesów dydaktycznych lub wychowawczych w wiedzę o skuteczności różnych zabiegów, tak, aby owe procesy były jak najefektywniejsze. Dodatkowo, zadaniem pedagogiki jest również gromadzenie informacji o rzeczywistości wychowawczej, uogólnianie ich, wyjaśnianie, oraz tworzenie norm, zasad czy reguł. Zadania te zaliczamy do grupy zadań analitycznych, opisowo – wyjaśniających. Pedagogikę, traktując ją, jako naukę można podzielić na trzy części. Pedagogika empiryczna zajmuje się stawianiem problemów dotyczących współzależności między zjawiskami, formułowaniem hipotez na ich podstawie, oraz ich weryfikowanie za pomocą obserwacji lub dużej ilości przypadków potwierdzających lub zaprzeczających hipotezie. Pedagogika teoretyczna opisuje rzeczywistość oraz ujawnia zależności w niej zachodzące. Pedagogika praktyczna ma za zadanie stawiać i rozwiązywać problemy dotyczące realizacji jednego celu.
Podstawowe pojęcia pedagogiczne
Współczesną pedagogikę można podzielić używając kryteriów tworzących strukturę pedagogiki jest kryterium metodologiczne. Dzieli ono pedagogikę na trzy rodzaje.
Pierwszym z nich jest pedagogika opisowa zwana również eksperymentalną. Uogólnia ona pojęcia i doświadczenia dydaktyczno-wychowawcze, a swoje twierdzenia tworzy na podstawie badań ekstremalnych.
Drugim rodzajem jest pedagogika praktyczna, która składa się z opisów doświadczeń oraz działalności dydaktyczno-wychowawczej. Ogólnie rzecz ujmując jest to praktyka oraz doświadczenia.
Ostatnim spośród rodzajów jest pedagogika normatywna. Bazuje ona na różnych źródłach, a jej zadaniem jest określanie celów, ideałów i norm wychowania.
Różne gałęzie nauk mają różne cele, zadania lub idee, które niejako określają daną dziedzinę nauki. Podobnie jest z pedagogiką. Nauka ta ma kilka głównych celów oraz wiele pobocznych. Głównym zadaniem jest formowanie, wyjaśnianie, opisywanie i uogólnianie norm, zasad i reguł. Do pobocznych zadań zalicza się tworzenie naukowych podstaw wykształcenia, określanie różnic i zależności między różnymi systemami, typami kształcenia, ustalanie prawidłowości w kształceniu osób w różnym wieku. Dodatkowo określa kryteria, jakimi odpowiada dobry nauczyciel i uczeń.
Pedagogika zaliczana jest do dyscyplin naukowych, ponieważ posiada przedmioty, podmioty i metody badań oraz teorię w postaci dorobku naukowego.
Podstawowe pojęcia pedagogiczne
Do najważniejszych pojęć pedagogicznych zaliczamy: wychowanie, nauczanie, kształcenie, osobowość, środowisko, kultura oraz czas wolny.
Wychowanie jest to świadomie organizowana działalność społeczna oparta na stosunku wychowawca – wychowanek. Celem jest wywołanie celowych i zamierzonych zmian w osobowości wychowanka. Proces ten warunkowany jest przez wiele czynników, w tym zrozumienie określonych norm społeczno-moralnych oraz nadanie im znaczenia osobistego.
Proces i rezultaty kształtują się pod wpływem świadomego i celowego oddziaływanie osób, instytucji oraz systemu odpowiedzialnego za wychowanie oraz wysiłku jednostki nad kształtowanie samego siebie.
Głównymi składnikami wychowania zalicza się: wychowanie umysłowe, moralne, społeczne, religijne, obywatelskie, fizyczne oraz kształcenie polityczne.
Nauczanie jest to systematyczne, celowe i zaplanowane działanie nauczyciela w celu wykształcenia zmian w osobowości, zachowaniu i postępowaniu uczniów.
Kształcenie jest to ogół procesów, które dają możliwość człowiekowi poznania tego, co go otacza i tego, w czym uczestniczy oraz pozwala na tworzenie i przekształcaniu rzeczywistości, która go otacza. Kształcenie umożliwia, również rozwój umysłowy i fizyczny. Efektem procesu kształcenia jest wykształcenie, które można podzielić na dwa typy. Ogólne, czyli nabycie wiadomości i umiejętności przydatnych każdej jednostce, oraz specjalne, czyli nabycie określonych kompetencji zawodowych
Osobowość zazwyczaj jest określana, jako zbiór cech i procesów, które charakteryzują daną jednostkę od innych.
Na środowisko składa się ogół procesów społecznych, gospodarczych, politycznych i kulturowych oraz współzależności między nimi będące.
Kultura jest to stworzony przez człowieka twór, który charakteryzuje daną grupę ludzi. Składa się na to kilka czynników. Są to wartości naukowe, społeczne, artystyczne i technologiczne oraz proces tworzenia tych wartości.
Czas wolny jest to czas przeznaczony na dowolne czynności przeznaczony dla jednostki po wykonaniu określonych zadań (nauka, praca czy obowiązki domowe).
Metody i techniki badań w pedagogice
Metody badań to zbiór zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujący całość postępowania badacza, zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego. Do metod badawczych można zaliczyć: eksperyment, monografię pedagogiczną, sondaż diagnostyczny i metody indywidualnych przypadków.
Techniki badań są to czynności praktyczne określone przez wytyczne oraz dyrektywy, które pozwalają na uzyskanie sprawdzalnych informacji, opinii oraz faktów. Niektóre z nich to: obserwacja, wywiad, ankieta oraz analiza dokumentów i informacji.
Do jak najlepszego wykonania technik badawczych wykorzystuje się narzędzia badawcze. Co więcej niektóre techniki mogą być wykonane tylko za pomocą narzędzi. Są to: arkusze obserwacyjne, dyktafon, kwestionariusze, aparaty fotograficzne, kamery, itp.
Przy organizacji badań pedagogicznych należy pamiętać o dokładnym określeniu przedmiotu, podmiotu oraz celu badań, sformułowaniu hipotez i problemów badawczych. Ważnym elementem jest monografia pedagogiczna, biografia osoby, obserwacji i wywiadzie, które znacząco wpływają, na jakość badania pedagogicznego.
Istota, cele i zadania wychowania
Proces wychowania obejmuje całe społeczeństwo i trwa przez całe życie człowieka. Najpierw my jesteśmy wychowankami. Następnie stajemy się wychowawcami naszego potomstwa pomimo tego, iż nadal jesteśmy pod wpływem procesu wychowania, dlatego można powiedzieć, że wychowanie jest procesem ciągłym i niezależnym od wieku i stanu, w jakim jest człowiek. Proces wychowania wpływa na wiele rzeczy na przykład na: świadomość, mowę, wiedzę czy umiejętności praktyczne. Wychowanie jest również rozumiane, jako pierwszy krok w stronę samowychowania. Proces wychowania jest bardzo złożony i długotrwały. Cechuje się on przede wszystkim złożonością długotrwałością interakcyjnością relatywnością i intencjonalnością.
Wychowanie ma na celu wszechstronny rozwój człowieka, utrwalenia pewnych dyspozycji i cech wychowanka, dlatego cele muszą odnosić się do osobowości jednostki. Można, więc wyróżnić kilka głównych celów:
Kreatywne – oddziaływanie ma na celu rozwinąć w jednostce nowe zainteresowania, wywołać reakcję lub zachowanie
Optymalizujące – zwiększenie lub rozszerzenie zainteresowania jednostki w danej dziedzinie
Minimalizujące – likwidowanie niepożądanego zachowanie czy postawy
Korekcyjne – gdy jednostka wymaga zmiany, przekształcenia, korekcji danego zachowania lub postawy
Zadaniem procesu wychowania jest wspomaganie wychowanków w ich rozwoju zarówno psychicznym jak i fizycznym. Zadania wychowania są następstwem prawidłowo postawionych celów. Dodatkowo zadaniem tego procesu jest ochrona wychowanka przed złym wpływem niektórych czynników na przykład mediów, w celu ich prawidłowego rozwoju.
Wychowanie moralne- cele zadania zasady metody
Wychowanie moralne jest to proces kształtowania takich postaw, zachowań wartości i norm, które uznawane są w danym społeczeństwie za słuszne. Wychowanie moralne jest uzupełnieniem wychowania społecznego, które jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania w społeczeństwie. W toku wychowywania moralnego jednostka nie tylko poznaje i przyswaja określone normy, ale również uczy się działania według nich. Jednostka poznaje, również postawy moralne takie jak tolerancja, altruizm egoizm cynizm czy lojalność.
Głównymi celami wychowania molarnego jest wytworzenie pożądanych postaw i zachowań, wykształcenie poglądów dotyczących określonych spraw moralnych, wykształcenie uczuć i przekonań moralnych. W dalszym toku wychowania celem powinno być nabycie przez wychowanka podstawowych cech takich jak szacunek dla drugiej osoby, wykształcenie sumienia, chęć do pracy nad sobą, umiejętności samooceny, ograniczenie egoizmu i rozwój tolerancji czy altruizmu.
Metodą wychowawczą możemy, więc nazwać każde zachowanie wychowawcy w stosunku do wychowanka mające na celu wpływa na wychowanka. Możemy wyróżnić trzy metody wychowania moralnego: metoda manipulacji, metoda wpływu osobistego i metoda wpływu sytuacyjnego
Można wyróżnić cztery elementy każdej sytuacji, którymi może manipulować wychowawca, w celu wywarcia wpływu na wychowanku: ·-osoba wychowawcy – może własnym zachowaniem wywierać bezpośredni wpływ na wychowanka. Wychowawca jest autorytetem dla wychowanka, a ten darzy go szacunkiem.
-Aktualny stan rzeczy, od którego w danym momencie zależą możliwości lub perspektywy zaspokojenia jakichś motywów wychowanka
-społeczne otoczenie wychowanka
-osoba wychowanka i jego już ukształtowane zasady.
Metoda wpływu osobistego, czyli osobisty wpływ wychowawcy na wychowanka. Składa się on z sugestii wychowawcy, perswazji wychowawcy na wychowanku, oddziaływanie poprzez osobisty przykład, okazywanie aprobaty lub dezaprobaty oraz ocena w szkole
Metoda wpływu sytuacyjnego odnosi się do momentu z przeszłości (często zaraz po zdarzeniu) i przyszłości. Elementami wykorzystywanymi w tej metodzie są: nagradzanie lub ukaranie za dane postępowanie, instruowanie wychowanka, organizowanie doświadczeń u wychowanka, przedstawienie wychowankowi alternatywnego sposobu zachowania, przydzielenie ważnych ról i funkcji społecznych oraz ćwiczenia (np. jak zachowałbyś się gdyby…)
Rodzina, jako środowisko wychowawcze
Rodzina jest pierwszym środowiskiem – z racji tego, iż towarzyszy nam już od urodzenia, z jakim mamy do czynienia. Rodzina jest to mała grupa społeczna o charakterystycznej strukturze i charakterystyce funkcjonowania. Co ważniejsze, jest to również najistotniejsze środowisko wychowawcze z kilku powodów. Przede wszystkim, rodzice są bardzo mocnym autorytetem dla dziecka i mają ogromny wpływ na jego rozwój. Od swoich rodziców dziecko uczy się już od samego początku niezbędnych wiadomości tak, aby w przyszłości mogło obejmować kolejne role społeczne. Dodatkowo dziecko przebywa z rodzicami bardzo dużo czasu, co pozytywnie wpływa na jego rozwój. Dobrze funkcjonująca rodzina zapewnia dziecku poczucie bezpieczeństwa, akceptacji, zrozumienia, poczucia własnej wartości, uczy tolerancji, altruizmu, ufności i uczciwości. Pośród stylu wychowywania dziecka przez rodziców można wyróżnić 3 główne style, które ogólnie charakteryzują metody wychowawcze.
Rodzina autokratyczna nie akceptuje żadnych odstępstw od wcześniej ustalonych reguł i zasad. Rodzice wymagają bezwzględnego szacunku i podporządkowania. Wychowanie w takich rodzinach oparte jest na lęku i karach.
Rodziny, w których wychowanie opiera się na rozmowie i kompromisie nazywamy demokratycznymi. W takich rodzinach również istnieje zespół norm, ale w pewnych przypadkach istnieje możliwość ustępstw.
Liberalne rodziny to takie, które wychowują swoje dzieci zostawiając im dużo swobody, decyzje nie są narzucane a wszystkie potrzeby i zachcianki są spełniane. Takie wychowanie prowadzi do wytworzeniu w dziecku cech egoistycznych, a sam wychowanek nastawiony jest na własną korzyść.
Przyjęte zasady, styl wychowanie, atmosfera to tylko kilka czynników, które są ważne w wychowaniu dziecka przez rodzica. Te elementy mają znaczący wpływ na rozwój psychiczny i fizyczny dziecka.
Istota cele i zadania dydaktyki, jako teorii nauczania i uczenia się
Dydaktyka to teoria nauczaniu i uczenia się, jeden z podstawowych działów pedagogiki ogólnej. Zakresem zainteresowania dydaktyki są idee, treści, metody, sposoby, środki dydaktyczne, zasady i formy uczenia się.
Dydaktyka pełni trzy funkcje: diagnostyczną, która bada i określa stan wiedzy; prognostyczną, która prognozuje rozwój metod, norm i zasad; instrumentalno-techniczną, której zadaniem jest określanie warunków, metod i środków potrzebnych do realizacji celów.
Do zadań dydaktyki należy głównie opis i analiza składowych badań dydaktyki ogólnej, wykrywanie prawidłowości w procesie nauczania i formowanie na ich podstawie zasad i norm postępowania.
W dydaktyce można wyróżnić kilka głównych pojęć związanych z tą teorią. Głównym zagadnieniem jest nauczanie, uczenie się oraz wykształcenie.
Nauczenie jest to celowe i systematyczne organizowanie sytuacji dydaktycznej. Gdy mówi się o nauczaniu, należy wspomnieć również o kształceniu. Jest to długotrwałe, planowe i systematyczne działanie mające na celu osiągnięcie wyznaczonych celów.
Uczenie się jest to planowy i złożony proces, który w toku postępowanie może ulec zmianom z racji zmiany przez jednostkę motywów i rezultatów, które są niezbędnym czynnikiem do tego, aby proces mógł w ogóle zajść.
Końcowym rezultatem kształcenia i uczenia się jest wykształcenie, będącą sumą tego, czego jednostka osiągnęła w ciągu procesów dydaktycznych.
Systemy dydaktyczne.
Systemy dydaktyczne są to zasady, treści, metody i środki nauczania wykorzystywane w procesie nauczania i uczenia się. Istnieją trzy główne systemy dydaktyczne wykorzystywane w nauczaniu klasowo-lekcyjnym.
Szkoły wykorzystujące system dydaktyczny stworzony przez J.F. Herbarta charakteryzowały się naciskiem na uczenie się pamięciowe, zazwyczaj wiedzy encyklopedycznej. Motywacją do nauki były częste kontrole wyników, oceny oraz współzawodnictwo. Występuje w tym systemie tradycyjny podział treści nauczania na przedmioty, uczeń nie miał wpływu na treść nauczania. Bardzo mały nacisk na samorzutną twórczość uczniów.
Szkoły progresywistyczne można nazwać swoistą przeciwnością szkół herbartowskich. Treść nauczania podzielona została na bloki, a uczniowie sami zdobywają wiedzę. W tym systemie nauczyciel pełni rolę obserwatora. Nauczanie zostało oparte na rozwiązywaniu problemów, a kontrola wyników została zmieniona (nie całkowicie, lecz w znacznym stopniu) w samokontrolę. Motywami nauki są bodźce wewnętrzne, czyli zainteresowania. Postawiony został duży nacisk na samorzutną twórczość uczniów.
System współczesny wykorzystuje mnogość różnych form i sposobów nauczania. Celem nauczania w tym systemie jest nabycie wiadomości, umiejętności, zachowań i postaw odpowiednich dla osoby, która zakończyła działania dydaktyczno-wychowawcze. Dużą zaletą jest połączenie szkoły progresywistycznej i herbartowskiej, czyli teorii i praktyki, duża ilość wykorzystywanych form i metod nauczania przez nauczyciela, respektowanie potrzeb społecznych i indywidualnych.
Proces nauczania (zasady, metody, formy)
Proces nauczania jest to ciąg zaplanowanych, celowych, systematycznych i długotrwałych czynności zarówno nauczyciela i ucznia, które są ze sobą ściśle powiązane. Proces nauczania zmierza do osiągnięcia wcześniej określonych założeń programu nauczania.
Zasady nauczania są to normy, dzięki którym uczniowie zapoznają się z podstawami usystematyzowanej wiedzy, pozwalają one rozwijać zainteresowania i zdolności, pokazuje i utrwala poglądy i przekonania i wdraża samokształcenie.
Istnieje siedem zasad nauczania:
Zasada poglądowości – poprzez bezpośrednie poznanie rzeczywistości poprzez obserwację i inne czynności praktyczne uczeń rozwija zdolności zapamiętywania oraz ułatwia mu to zrozumienie.
Zasada przystępności – w myśl tej zasady programy układane są tak, aby stopień trudności był dostosowany do ucznia oraz tak, aby zacząć od rzeczy łatwych i przechodzić stopniowo do rzeczy trudniejszych.
Zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania – nauczyciel stara się aktywizować uczniów między innymi poprzez poznanie ich zainteresowań
Zasada systematyczności – treści przedmiotu powinny być realizowane w logicznej kolejności, uprzednio upewniając się przed przejściem do następnej części materiału, że poprzednie są dobrze przyswojone przez uczniów
Zasada trwałości wiedzy – nowy materiał powinien w pewnym stopniu odnosić się do zainteresowań uczniów po to, aby wywołać pozytywne chęci do nauki, systematyczna kontrola wiedzy połączona z uzasadnioną i komunikowaną oceną ich pracy korzystnie wpływa na trwałość wiedzy
Zasada operatywności wiedzy – zasada ta kładzie nacisk na samodzielne znalezienie i rozwiązanie problemu przez ucznia
Zasada wiązania teorii z praktyką – zasada ta kładzie nacisk na przygotowanie przez nauczyciela, uczniów tak, aby potrafili wykorzystać wiedzę teoretyczną w praktyce
W metodach aktywizujących to uczeń jest stroną bardziej aktywną, niż nauczyciel. Dzięki nim uczniowie pogłębiają swoją wiedzę, jej zastosowanie w praktyce oraz jej trwałość.
Kształcenie wielostronne
Kształceniem wielostronnym nazywamy koncepcję, w której harmonijnie rozwija się zdolności poznawcze, emocjonalne i praktyczne. Koncepcja ta odnosi się głownie do działań i aktywności wykorzystywanych w procesie kształcenia. Wyróżnia się trzy rodzaje aktywności: odpowiedzialne za przyswajanie wiadomości – intelektualne; emocjonalne i praktyczne. Mówiąc o kształceniu się wiele osób rozumie to, jako naukę. Uczymy się całe życie, poprzez poznawanie nowych wiadomości, nabywanie umiejętności i doświadczeń, często poprzez ćwiczenia zmieniają się nasze umiejętności w inne. Dlatego też wyróżnia się trzy rodzaje uczenia się.
Uczenie poznawcze opiera się na spostrzeganiu nowych rzeczy, co wpływa na nas w postaci trwałych zmian.
Uczenie problemowe można rozpatrywać w dwóch płaszczyznach – w sensie subiektywnym i obiektywnym. W sensie subiektywnym jest to trudność natury teoretycznej lub praktycznej, którą można rozwiązać tylko za pomocą własnej aktywności badawczej. W sensie obiektywny problem jest układem o niewystarczających danych, a zadaniem jednostki jest te dane odkryć i uzupełnić.
Ostatnim rodzajem jest uczenie się poprzez przeżywanie. Polega ono na wywołanie przeżyć emocjonalnych u wychowanków, co skutkuje poznaniem samego siebie, rozwinięciem uczuć wyższych oraz umocnieniem umiejętności wartościowania.
Kontrola i ocena w procesie nauczania i rehabilitacji, samoocena i samokontrola
Tradycyjnym, nieodłącznym i często przez uczniów nielubianym elementem szkolnictwa jest kontrola wyników i ocena. Oba elementy są formami procesu dydaktyczno-wychowawczego, dzięki, którym uczniowie nabywają umiejętności samokontroli oraz nawyku systematycznej pracy.
Prawidłowo przeprowadzona kontrola składa się zazwyczaj z trzech elementów: kontroli wstępnej, bieżącej i końcowej. Dzięki takim etapom wychowawca może korygować ewentualne błędy oraz zmotywować do dalszej pracy. W szkolnictwie kontrole podlegają ocenie, zazwyczaj w formie ustnej lub pisemnej.
Oceną wg. W. Okonia nazywamy ustosunkowaniem się nauczyciela do osiągnięć ucznia w formie ustnej, pisemnej a także zewnętrznego zachowania (mimika lub gest).
Samoocena jest to próba oceny własnych osiągnięć, wiedzy czy zachowania. Samoocena rozwija u ucznia umiejętności samokrytyki, pozwala dostrzec błędy w zachowaniu oraz może być czynnikiem motywującym.
Dostrzeganie własnych błędów oraz ich poprawa nazywamy samokrytyką. W odpowiednim stopniu samokrytyka jest bardzo dobra dla jednostki, lecz jej brak lub nadmiar może prowadzić proces dydaktyczno-wychowawczy w złym kierunku a co za tym idzie złe efekty. Samokrytyką nazywamy również publiczne przyznanie się do błędów, uznanie swojej odpowiedzialności i akceptację konsekwencji.
Trudności szkolne, niepowodzenia szkolne. Przyczyny niepowodzeń
Uczniowie uczęszczający do szkoły natykają się na niepowodzenia szkolne, które powstają w skutek rozbieżności między możliwościami poznawczymi, emocjonalnymi i społecznymi ucznia a wymaganiami szkoły. Trudności w nauce w pierwszej fazie przejawiają się brakiem umiejętności w matematyce i języku ojczystym. Następnie uczeń żeby trzymać poziom swoich rówieśników korzysta z strategii, które nie są skuteczne (ściągi, spisywanie prac domowych, itp.) . Następnym etapem wynikającym z nakładania się problemów w nauce uczeń unika szkoły, rezygnuje z niej poprzez wagary, które często są przejawem okresu buntu i dorastania. Przyczyny trudności w nauce mogą wynikać z czynników indywidualnych takich jak: osobowość, temperament, zaburzenia rozwojowe czy potencjał intelektualny. Przyczyny mogą wynikać ze środowiska, na przykład: warunki domowe, atmosfera w rodzinie, metody wychowawcze rodziny, status rodziny. Ostatnią grupą przyczyn są czynniki dydaktyczne, postawa nauczyciela, metody i środki nauczania, przeładowany program czy czynniki organizacyjne.
Podobnie można wyróżnić trzy rodzaje niepowodzeń szkolnych. Niepowodzenia ukryte spowodowane są przez niedostrzeganie braków w wiadomościach i umiejętnościach uczniów. Niepowodzenia jawne są to dostrzeżone braki w wiadomościach, skutkujące niezadowalającymi wynikami nauczania. W niepowodzeniach ukrywanych nauczyciel ukrywa braki w wiadomościach i umiejętnościach u uczniów przed dyrekcją, kuratorium oświaty, rodzicami czy samymi uczniami w obawie przed negatywną oceną swojej pracy.
Elementy procesu nauczania warunkujące skuteczne usprawnianie
Procesem nauczania nazywamy ciąg zdarzeń, który obejmuje kierowanie, uczenie się i rozwój. Sam proces zależny jest od wielu czynników, takich jak wiek, rozwój psychofizyczny ucznia, jego trudności i niepowodzenia szkolne.
Wyróżnia się siedem faz procesu nauczania:
Stawianie problemów przed uczniem oraz uświadamianie go, jakie są cele i zadania dydaktyczne
Zapoznanie uczniów z Nowem materiałem za pomocą słów, tekstu oraz innych środków dydaktycznych
Kierowanie procesem uogólnienia, uczniowie natomiast opanowują podstawowe pojęcia, itp.
Utrwalenie wiadomości uczniów
Kształtowanie nawyków, umiejętności i przyzwyczajeń
Połączenie teorii i praktyki
Kontrola i ocena wyników pracy
Usprawnienie ma na celu rozwinięcie predyspozycji i sił biologicznych organizmu. Celem działań usprawniających takich jak ćwiczenia dynamiczne oraz w przypadku osób z dysfunkcjami intelektualnymi ćwiczeń słowno-pojęciowych, jest utrzymanie ciała i umysłu na dobrym poziomie, szczególnie odporności i wydolności organizmu.
Wykorzystanie mediów w rehabilitacji
Zgodnie z myślą zasady poglądowości procesu kształcenia, coraz częściej w nauczaniu wykorzystywane są różne media, przykładowo komputer czy telewizor. Wykorzystanie tego typu środków może według W. Okonia zastąpić w pewnym stopniu czynności należące do ucznia czy nauczyciela. Media pozwalają na szersze poznanie rzeczywistości, wiedzy na temat rzeczy, które nas otaczają oraz umożliwia rozwijanie działalności przekształcania naszego otoczenia. Przykładowo komputer daje użytkownikowi na przykład uczniowi możliwość popełniania błędów bez ponoszenia konsekwencji, dzieci i młodzież nie mają większych problemów z obsługą tego urządzenia, a wiadomości są łatwo przyswajane z racji bezstresowości takich zajęć. Dodatkowo Internet daje możliwość pełnego uczestniczenia w życiu kulturowym i społecznym.
Nieco starsze urządzenia, ale równie skuteczne, czyli radio i telewizor, emitują programy edukacyjne, które uczą jednocześnie wszystkie pokolenia z nich korzystające. Często na łamach tych mediów poruszane są trudne i wrażliwe tematy, nagłaśniając jednocześnie tematy, które są ważne. Przykładem mogą być spoty reklamowe dotyczące działalności fundacji i akcji charytatywnych.
Pedagogiczne uwarunkowania skuteczności pracy fizjoterapeuty w poszczególnych fazach rozwojowych człowieka
Fizjoterapeuta jest wykwalifikowanym wykonawcą zabiegów fizjoterapeutycznych w terapii, rehabilitacji oraz profilaktyce. Powinien on być otwarty i opanowany, po to, aby nawiązać kontakt ze swoim pacjentem. Bardzo ważna jest również cierpliwość i umiejętność mobilizacji oraz zmotywowania pacjenta do podjęcia dalszej terapii, gdy ten będzie chciał z niej zrezygnować, mimo iż jest ona nadal. Aby zabiegi był jak najefektywniejsze pacjent musi zaufać fizjoterapeucie. Z racji, iż fizjoterapeuta pracuje z innymi ludźmi często z dziećmi, musi on posiadać cechy i umiejętności pedagoga. Dzięki wiedzy pedagogicznej może on w pełni wykorzystać swoje umiejętności i wiedze, co rzutuje na jego pracę. Bez gruntownej wiedzy i umiejętności pedagogicznych owocna współpraca z pacjentem będzie możliwa. Pacjentami są osoby z różnych przedziałów wiekowych, gdzie można zauważyć różnice nie tylko od strony fizycznej, ale również psychicznej i emocjonalnej. Wiek powinien być jednym z głównych czynników, jaki należy wziąć pod uwagę przy planowaniu terapii, ponieważ warunkuje on jej intensywność i charakter.
Wyróżnia się u człowieka następujące etapy życia: Noworodkowy (1 miesiąc życia), niemowlęcy (od miesiąca do roku po urodzeniu), poniemowlęcy (od 1 do 3 roku życia), dzieciństwa (od 3 do 9 lub 12 roku życia), dojrzewania ( u dziewcząt od 9 roku życia a u chłopców od 12 roku życia), okres dojrzałości ( od 20-25 do 40 lat), wiek średni (od 40 do 65 lat) oraz starość (od 65 lat do śmierci). Z racji przemian, jakie zachodzą w organizmie podczas każdego z etapów, dlatego dla każdego pacjenta trzeba dobrać odpowiedni program zabiegów dostosowany do wieku schorzenia, itd. Jednak pacjent to nie tylko „ciało”, ale także psychika i ona również wymaga –w zależności od etapu, na jakim się ona obecnie znajduje- odpowiedniego podejścia. Profesjonalny terapeuta inaczej będzie zachowywał się podczas zabiegu z noworodkiem czy niemowlęciem, gdzie na uwadze powinno się mieć delikatną strukturę narządów i układu ruchu oraz dopiero, co rozwijającą się jego świadomość. W dalszych etapach rozwoju młodego człowieka należy wziąć pod uwagę takie odkrywanie własnej tożsamości przez dziecko czy przejawianie indywidualności. Dziecko w wieku przedszkolnym oraz dziecko dorastające może stawiać opór podczas wykonywania poszczególnych ćwiczeń. Dzięki narzędziom i możliwością, jakie udostępnia pedagogika, można przeciwdziałać tym zachowaniom lub eliminować przyczyny ich powstania. Osoba dorosła świadoma działań fizjoterapeuty i wpływu, na jakość dalszego funkcjonowania w życiu codziennym na ogół podejmuje z nim współpracę. Często takie osoby wykazują ciekawość przebiegu i skuteczności terapii. Wymaga to wyrozumiałości ze strony rehabilitanta, ponieważ powinno się cierpliwie tłumaczyć bieżące postępowanie, aby nie pozostawiać pacjenta w stanie niewiedzy i braku świadomości własnego ciała, co może negatywnie wpływać na przebieg terapii i relację między rehabilitantem a pacjentem. Na każdym etapie okresu rozwoju człowieka fizjoterapeuta powinien postępować dostosować terapię do pacjenta. Będąc w posiadaniu wiedzy pedagogicznej oraz psychologicznej rehabilitant rozumie poszczególne zachowania i potrafi dostosować się do danej sytuacji tak, by działać na korzyść pacjenta w jak największym stopniu.
Kształcenie i doskonalenie zawodowe fizjoterapeuty.
Fizjoterapeuta jest to osoba posiadające wiedzę, umiejętności i zdolności pozwalające pomagać ludziom z różnego rodzaju dysfunkcjami mającymi wpływ na ciało. Fizjoterapeuci muszą z jednej strony dysponować znaczną wiedzą biologiczną, a z drugiej wielką sprawnością manualną i odpornością fizyczną. Ze względu na charakter pracy powinni potrafić nawiązać kontakt z innymi. Bardzo ważnym elementem pracy rehabilitanta jest umiejętność wzbudzania u pacjenta motywacji do usprawniania. Z racji częstych i regularnych kontaktów z pacjentami, niezbędnym jest posiadania podstawowej wiedzy z psychologii i pedagogiki. Dzięki tej wiedzy fizjoterapeuta może dostosować się do indywidualnych potrzeb pacjenta, jego osobowości czy stanu psychicznego. Prócz niesienia ulgi pacjentom w sferze fizycznej, pełnią rolę swego rodzaju przyjaciela, zachęcając i mobilizując do wysiłku.
Fizjoterapia to aktualnie dynamicznie rozwijająca się gałąź medycyny, w związku, z czym zapotrzebowanie na tego rodzaju osoby jest duże. Zatrudnienie można uzyskać w szpitalach, ośrodkach zdrowia, salonach odnowy biologicznej czy klinikach zdrowia i urody. Z racji tak dużego zapotrzebowania, fizjoterapeuci zmuszeni są do nieustannego dokształcania się i podnoszenia kwalifikacji. Elementami podnoszenia kwalifikacji są: udoskonalanie i modernizacja procesu usprawniania, polepszenie bazy materialnej i sprzętu oraz inspiracje, innymi słowy twórczy stosunek do zawodu.
Udoskonalaniu i modernizacji procesu usprawniania służą rehabilitantowi liczne kursy i warsztaty fizjoterapeutyczne. Ze względu na różnorodny charakter niepełnosprawności czy dolegliwości istnieje duża liczba kursów specjalizujących. Dotyczą one między innymi sensoryki, warstw głębszych czy bezpośrednio układu kostnego lub powięziowego. Przybliżają uczestnikowi metody działania bezpośredniego lub z udziałem dodatkowych akcesoriów, np. kursy zapoznające z diagnostyką i technikami kinesiotapingu. Aby terapie przyniosły jeszcze lepsze rezultaty, należy wspomagać się odpowiednią bazą materialną i sprzętem. Pełnią one funkcję pomocniczą w trakcie zabiegów. Odpowiednie poinstruowanie chorego umożliwia mu samodzielną pracę w domu, co pozwala na kontynuację leczenia nawet poza gabinetem. Dodatkowo część sprzętów odciąża fizjoterapeutę, na przykład stoły rehabilitacyjne czy podnośniki. W przypadku metod fizykoterapii, gdzie oddziałuje się na pacjenta bodźcami fizycznymi, niemożliwym jest wykonanie zabiegów bez odpowiedniego osprzętu, takich jak lasery, aparaty podciśnieniowe czy aparaty do magnetoterapii.
Fizjoterapia jest połączeniem nauk biomedycznych, psychologicznych i pedagogicznych. Wymaga, więc odpowiednio wszechstronnego wykształcenia. Ze względu na dynamikę rozwoju wymaga się od rehabilitanta ustawicznego kształcenia i podnoszenia kwalifikacji w celu podniesienia poziomu usług oferowanych pacjentom. Służą temu liczne kursy doskonalące warsztat oraz liczne sklepy ze sprzętem rehabilitacyjnym oraz ortopedycznym.