11.     Nieprawidłowości w wychowaniu.

a)       błąd w wychowaniu

b)       pseudowychowanie ( definicja, formy oraz ich charakterystyka

a)     Definicja błędu wychowawczego w/g Atoniny Guryckiej.

Najtrudniejszą definicję formułuje A. Gurycka w/g autorki „Błąd wychowawczy to także zachowanie wychowawcy, które stanowi realna przyczynę powstawania szkodliwych dla rozwoju wychowanka skutków, (…) wszędzie tam, gdzie obserwujemy zaburzenia interakcji między wychowawcą a wychowankiem, a szczególnie jej zerwanie, możemy z ogromnym prawdopodobieństwem mówić o błędzie wychowawczym”. Autorka wyróżnia dwa rodzaje błędów:

Błędy dydaktyczne (rzeczowe), które powstają wtedy, gdy do przekazywanej wiedzy przez nauczyciela wkrada się nieprawda, brak precyzji, nadmierne uproszczenia, pomijanie istotnych faktów czy błędne myślenie.

Błędy wychowawcze.

Antonia Gurycka twierdzi, że błędów należy szukać nie w tych dwóch płaszczyznach, ale poprzez analizę przebiegu sytuacji wychowawczych, wychowawczych interakcji, gdyż błąd jest produktem konkretnej i określonej sytuacji, w której są zaangażowani wychowawca i wychowanek. Ponadto o błędzie wychowawczym możemy mówić tylko wtedy, jeżeli towarzyszy temu nieświadomość nauczyciela w chwili lub trakcie jego zaistnienia. W przypadku, gdy nauczyciel z całą świadomością działa na szkodę ucznia np. katowanie, zastraszanie, ubliżanie, odgrywanie się na uczniach, to mamy do czynienia z wykroczeniem i przestępstwem.

Konsekwencje błędów wychowawczych mają zróżnicowany charakter. Mogą być one doraźne, natychmiastowe i odległe w czasie, ujawniające się w późniejszym okresie, mogą być słabe lub głębokie.

Warunkiem wystąpienia skutków doraźnych jest pejoratywna ocena sytuacji przez wychowanka. Skutki odległe w czasie powstają w wyniku zapisu zdarzenia w pamięci trwałej, tj. doświadczenia o mocy regularnej, czyli takiego, które sprawia , ze doraźne skutki błędów wychowawczych wytwarzają nowe, niekorzystne lub zaburzają dotychczasowe prawidłowe sposoby funkcjonowania.

Cztery strefy szkodliwości błędów wychowawczych: 1. Zaburzona lub zerwana interakcja wychowawcza oraz powstała u wychowanka reprezentacja tego faktu mająca cechy negatywne dotyczące całej sytuacji, w której błąd wystąpił, jak również osoby wychowawcy, a czasami także wychowanka. 2.Przeniesienie (generalizacja)pejoratywnej oceny obrazu bądź zaburzonego zachowania wychowanka poza sytuację, w której błąd wystąpił. 3.Doswiadczenia, które dla dalszego rozwoju są niekorzystne, hamują i zaburza rozwój oraz nadają mu niekorzystny kierunek. 4.Skutki trudniej odwracalne, występujące w kształtującej się osobowości ucznia. Biorąc pod uwagę rzeczywiste skutki konkretnych błędów, ustalono, że:

Agresja nauczyciela wywołuje u dziecka zagrożenie, lek, spadek nastroju, poczucie winy, ucieczkę, izolacje, agresje wobec wychowawcy,

Hamowanie aktywności może prowadzić do podporządkowania z leku przed wychowawcą ,

Zniżenie samooceny, spadku nastroju, buntu, łamania zakazów, agresji , obrażania się izolacji,

Obojętność powoduje zniżenie samooceny, utratę wiary w siebie , „zebranie” o uczucie, izolację od wychowawcy.

Jak postępować, aby uniknąć błędów wychowawczych.

Przedstawiona powyżej analiza zmusza do pewnych refleksji i wniosków. Ważne jest jednak, abyśmy mieli świadomość, ze niektóre nasze zachowania, reakcje czy brak reakcji mogą mieć konsekwencje wychowawcze. Powinniśmy wiedzieć co jest błędem a co nie jest. Wiedza ta z kolei powinna nieść za sobą refleksję, czy mogę postępować unikając błędów wychowawczych, choć pierwsze pytanie powinno chyba brzmieć - czy chcę ? Ważne jest to , ze aby wychowawca stale analizował tworzone sytuacje wychowawcze, własne zachowanie i reakcje wychowanków, tak aby można było skutecznie korygować i naprawiać.

b) pseudowychowanie ( definicja, formy oraz ich charakterystyka).

Pseudowychowanie jest zjawiskiem odrębnym, ma miejsce wówczas, gdy nie następuje przekraczanie przestrzeni międzypodmiotowej, którego istotą jest przenikanie się działania

(podmiotu wychowującego) z doznaniem (podmiotu wychowywanego). Między podmiotami wychowania zachodzi pewna nierówność.

wychowanie nieadekwatne – nie rozpoznaje faktycznej sytuacji wewnętrznej wychowanka i działa na oślep obok czy też nawet wbrew tkwiącym możliwością.

wychowanie fikcyjne – kiedy nie rzekomy wychowawca i nie rzekomy wychowanek w swych interakcjach nie potrafią zharmonizować swego współdziałania – doznawania współ.

wychowanie wyobcowane – polega na tym, że to nie bezpośredni podmiot doznawania jest odbiorcą, to nie dla niego inicjowany jest proces wychowawczy, jedynie stwarza się takie pozory, podczas gdy właściwym odbiorcom wytworów wychowania są pośrednie podmioty doznawania, osoby czy instytucje.

wychowanie zawładające – rezygnuje najczęściej ze zdobycia autentycznego wpływu na wychowanka, stara się wpływać na niego poprzez rozmaite układy zależności. Jego środkiem jest przymus.

3.        Teoria wychowania jako subdyscyplina pedagogiki  ( jej przedmiot, problematyka badawcza i miejsce w strukturze nauki o wychowaniu )

*teoria od praktyki różni się tym, że teoria zawiera uporządkowaną wiedzę o określonym fragmencie rzeczywistości a praktyka jest zespołem działań przekształcających ten fragment rzeczywistości

*teoria jest wytworem powstającym w wyniku działalności badawczej w której badacz musi stosować określone procedury, zasady i reguły legitymizacji wiedzy zawartej w teorii

*teoria jest systemem twierdzeń uporządkowanych merytorycznie i logicznie. Kryterium uporządkowania merytorycznego wyznacza przedmiot. Logicznie są związane z dwoma formami- dowodzeniem i wyjaśnianiem

Cechami wyróżniającymi teorię naukową są:

a) abstrakcyjność

b) weryfikalność

c) najczęściej dotyczy ogólnych praw i prawidłowości oraz ujmuje prawdy ponadjednostkowe czyli odnoszące się do szerszej klasy zjawisk, cech, procesów niż jeden konkretny przykład

Teoria wychowania-jej miejsce w strukturze ogólnej wiedzy o wychowaniu.

Niema jednoznacznych rozstrzygnięć czy teoria wychowania jest samodzielną dyscypliną naukową czy też subdyscypliną pedagogiki. Dyskusja może odbywać się na dwóch płaszczyznach:

a) formalno-leksykalna

b) teoretyczno-metodologiczna

7. Antropologiczna perspektywa- filozoficzna analiza wychowania

Antropologia to najszerzej pojęta nauka o człowieku, jest to dziedzina filozoficzna.

Antropos – człowiek , logos – nauka

Nie ma jednej filozofii człowieka

- wizja człowieka istoty społecznej, człowiek najwyższa wartość, ale podporządkowuje się społeczności

- człowiek najwyższa wartość

- człowiek istota ekonomiczna

- człowiek twórca narzędzi

- człowiek twórca

Kim jestem jako człowiek ? Dlaczego istnieję ? Jaki mam być?

Są różne nurty antropologiczne.

Człowieczeństwo ma wymiar pewnych wartości, praw. Na całym świecie jest uznawana deklaracja człowieka jako swoisty kodeks praw ludzkich, które są uznawane. Prawa człowieka są podstawowymi wartościami, tworzą fundament doboru treści wychowania. Mamy obowiązki względem siebie i innych. Człowiek potrzebuje wychowania, musi mieć możliwość wychowania do pełni człowieczeństwa. Wizja człowieka potrzebującego wychowania w XX wieku została podważona.

8. Aksjologiczna perspektywa- analizy procesu wychowania (wartości, ich znaczenie w procesie edukacji)

Podejście aksjologiczne jest kwestią istotną w procesie kształtowania świadomości nad jakością wychowania w różnych formach instytucjonalnych. KAZIMIERZ DEMEK podkreśla, że niedocenianie a niekiedy brak wartości w edukacji szkolnej ale również w życiu człowieka i społeczeństwa jest główną przyczyną i najczęstszą drogą do dewiacji i patologii. Podkreśla porzucenie w szkole, aksjologicznej busoli(wartości) powoduje zakłócenia logosu z etosem, zwiększa rozmiary zjawiska brutalizacji życia, kryzys świadomości, zanik sakrum, ekspansję profanum na czele z nauką, która przestaje być narzędziem a staje się wartością. Również WŁADYSŁAW CICHOŃ podkreśla, że wiedza o wartościach stanowi fundament wychowania zarówno w wymiarze indywidualnym(jednostkowym) jak i zbiorowym(społecznym). Ta wiedza daje podstawę do formułowania realizowania norm wychowawczych, normy te stanowią ogólne zasady jakimi powinien kierować się wychowawca w relacjach z wychowankiem. Dopiero wówczas możemy mówić o urzeczywistnianiu się wartości w wychowaniu. Wychowanie zawsze uwikłane jest w naturalne związki ze światem wartości, stąd ważne pytanie, to pytanie o związki, o to co one wyrażają, jak przebiegają, np. czy można sensownie rozważać wychowanie poza wartościami albo czy i jakie wartości realizowane są dzisiaj w wychowaniu? Albo czy i co powinno się mówić o wartościach w wychowaniu? Wybór systemu wartości od którego nie można uciec w procesie wychowania powinien mieć swe nie tylko w samej naturze aksjologicznej ale także w naturze człowieka. Wg. CICHONIA wychowawcze kształtowanie charakteru, woli, postawy życiowej a przede wszystkim osobowego JA musi być wyznaczone takimi wartościami, które w duchowej swerze człowieka znajdują swe zakotwiczenie i jednocześnie służą formułowaniu i rozwijaniu jego osobowości. Wybór świata wartości zawsze uzasadnia sens relacji wychowawczej.

9.  Teleologiczna perspektywa- analiza wychowania (cele wychowania, ich funkcje, możliwe żródła wyprowadzenia celów wychowania oraz ich ideał wychowawczy, cel wychowania, wzór osobowy).

Teologiczna płaszczyzna (cel) – w ramach tej analizy dokonujemy rozważań nad celami wychowania tzn. istotą, źródłem, rodzajami celu i sposobami formułowania celów wychowania, ideałów wychowania, wzorów osobowych ale również klasyfikacji celów, ich hierarchizacji, operacjonalizacji i taksonomii: co?, po co?, jak długo?

Teologia to nauka o celach lub pogląd filozoficzny wg którego celowość stanowi zasadę oraz wyjaśnienie istoty i przebiegu zjawisk i procesów.

Cel wychowania to punkt do którego skierowane jest jakieś działanie. Centralne miejsce akcji, cel wyraża intencjonalność, świadomość, ukierunkowanie procesu wychowania. Są to inaczej stany rzeczy które w wychowaniu chcemy osiągnąć. W ujęciu pedagogicznym najczęściej cele wychowawcze określa się jako postulowane zmiany w osobowości wychowanka albo zamiar wychowawczy lub standard wychowania.

Pojęcie celu nie jest jednoznacznie zdefiniowane. Często podejmuje się próbę przedstawienia celu wychowania poprzez wyodrębnienie pewnych cech które powinny być u człowieka ukształtowane np. uczciwość, sumienność, odpowiedzialność, życzliwość, wsparcie, pomoc, twórczość.

Cele wychowania pełnią ważne funkcje :

- cele stanowią punkt odniesienia oraz kryterium oceny

- pełnią funkcję regulacyjną tzn. stanowią gwarancję przeciw rozbudowywaniu środkó

- organizują struktury szkolne, programy, metody kształcenia

- wzmacniają to co ważne ale mogą demaskować to co ukryte , złe i niewłaściwe

- pełnią funkcję koordynującą i integrującą oraz mobilizującą w procesie wychowania

- zapewniają trwanie wartości i ich wzmacnianie

Źródło wyprowadzania celów wychowania:

a) stanowisko teoretyczne w zakresie wyprowadzania celów wychowawczych

Są różne np. Józef Gurniewicz wyodrębnia 5 źródeł wyprowadzania celów wychowawczych można dzielić je tradycyjnymi źródłami choć współcześnie do niektórych się nawiązujesz to: natura człowieka , świat wartości uniwersalnych, życie społeczne, wizje świata zawarte w ideologii, wartości religijne

Inni autorzy np. B. Śliwierski, A. Tchórzewski, K. Sośnicka źródła dzielą na dwa typy: klasyczne sposoby uzasadniania i wprowadzania celów wychowania najbardziej utrwalone w tradycji teorii i praktyki wychowawczej

b) źródła współczesne (podział ten jednak umowny)

Do źródeł klasycznych zalicza się te o rodowodzie antropologicznym czyli wyprowadzenie celów wychowawczych. Z natury człowieka (kim jest człowiek) miejsca człowieka w świecie i roli świata w życiu człowieka. Nurty antropologiczne dzieli się na naturalistyczne i humanistyczne. Przykładem naturalistycznego źródła wywodu i uzasadniania celów wychowywania jest koncepcja Kazimierza Sośnickiego i B. Suchodolskiego. Innym źródłem uzasadnienia celu wychowania są wartości. Szczególnie ma to odzwierciedlenie w koncepcjach religijnych oraz tradycyjnych opartych o wartości ogólnoludzkie i historycznie trwałe

c) wprowadzanie celów wychowania z ideologii społecznej (najbardziej krytykowane) Bowiem ideologia ma zawsze charakter dyrektyw a więc nie ma miejsca na indywidualność, twórczość w procesie wychowania.

d) wyprowadzenie celów wychowania z dziejów oświaty i pedagogiki oraz nauk podstawowych: biologii, psychologii i socjologii. B. Śliwierski podkreśla, że jedno z ważniejszych klasycznych źródeł wyprowadzania celów to odwoływanie się do zróżnicowanego jakościowego świata wartości. Ta perspektywa uzasadnia nie tylko cele wychowawcze ale także treści i metody programów wychowawczych. Autor podkreśla, że cele wychowawcze mają ścisły związek z wartościami, cel wypływa z wartości, jawi się jako pewien standard.

Perspektywą optymalną wyprowadzania i uzasadniania podzielone przez znaczną część teoretyków wychowania jest łączenie przy wyprowadzaniu i uzasadnianiu celów wychowania trzech perspektyw:

1) antropologiczne czyli z odpowiedzi na pytanie o istotę i godność człowieka

2) normatywne tj. na podstawie norm i wartości przyjętych

3) pragmatyczne tj. uwzględniające współczesne oraz prognozowane przewidywane problemy i zadania jakie należy podejmować dla przetrwania społeczeństwa i jego kultury

Drugą współczesną propozycję wyprowadzania i uzasadniania celów wychowawczych są prawa człowieka. Mówimy tu o prawach człowieka jako podstawowej zasadzie wychowania w szkole

Prawa te wskazane są w następujących źródłach:

a) Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej

b)Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

c) Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wartościach

d) Międzynarodowy Pakt Praw Politycznych i Obywatelskich

e) Konwencja o Prawach Dziecka

Trzecie współczesne źródło wyprowadzania celów wychowania z wyzwań dla przyszłości.

a) Źródłem tym mogą wyzwania które zostały określone (nazwane) i zamieszczone) w powszechnie znanych dokumentach np. w Białej Księdze kształcenia i doskonalenia wydanej przez Komisję Europejską do spraw wychowania i kształcenia młodzieży

b) Raport Międzynarodowy sporządzony przez Komisję do spraw edukacji dla XXI wieku

c) Raport Klubu Rzymskiego

W raportach tych wskazuje się na 3 wielkie czynniki przemian:

a) rozwój społeczeństwa informatycznego

b) rozwój cywilizacji naukowej i technicznej

c) narastające procesy globalizacyjne

4.        Związek teorii wychowania z innymi naukami oraz jej zadania i funkcje

ZADANIA TEORII WYCHOWANIA:

-określenie przedmiotu poznania z uwzglednieniem wieloaspektowosci

-ustalenie podst.założeńtzn.epistemologicznych,ontologicznych i

metodologicznych w oparciu o ktore dokonuje siepisu i wujaśnień

przedmiotu poznania

-zdefiniowanie i sklasyfikowanie podstawowych pojec tak aby tworzyły

logiczna całość

-okreslenie problemów i sformulowanie ich w określonejperspektywie

epistemologicznej czyli w polu poznawczym

-ustaleniei przyjęcie określonej srategii orazaby mozna bylo gromadzic

materiał empiryczny,opracować dane empiryczne oraz formułować sady i

twirdzenia które wchodzą w skład teorii

FUNKCJE TEORII WYCHOWANIA:

-funkcja poznawcza-wyraża sie w poszukiwaniu prawd o swiecie,człowieku

oraz zwiazku człowieka ze światem

-funkcja generalizujaca-polega na porzadkowaniu systematyzacji twierdzeń

tworzących teorie w pewna logiczna calość

-funkcja deskryptywna(opisowa)-żetelny opis badanej rzeczywistosci

kryjacej sie pod nazwą wychowanie i pochodzenie tej nazwy

-funkcja praktyczna-wypracowane twierdzenia i sądy oraz opinie w ramach

t.wychow. mają społeczną uzyteczność

-funkcja prognostyczna-woparciu w oparciu o zgromadzone

stwierdzenia,wyniki badań empirycznych,opisy i sądy dotyczące

rzeczywistosci,mozemy przewidywac pewne zdarzenia lub fakty którymi

zajmuje sie teoria

-funkcja ewaluacyjna tzn.dzieki poddawaniu ocenie pewnych

zjawisk,faktow,mozemy wprowadzac dzialania naprawcze jak rownież odnosic

je do określonego systemu wartosci

ZADANIA TEORII WYCHOWANIA:

Teoria wych.jako subdyscyplina pedagog.współpracuje z róznymi

dyscyplinami.Podst.jestFILOZOFIA dostarcza ona podst.twierdzeń dotyczącyc

człowieka(kim jest jaki jest)i relacji człowieka ze światem.Szczegolnie

TEORIA kożysta z antropologii filozoficz.teleologi i aksjologii.

2 dyscypliną jest SOCJOLOGIA.Powiazania T.WYCHOW.z socjologia obejmuja

wiedzę o spolecznych mechanizmach,ktore prowadza do zmian w osobowości

czlowieka,natomiast SOCJOLOGIA WYCHOWANIA opisuje relacje między

ludzkie,analizuje statusy spoleczne roznych osob oraz diagnozuje srodowiska

wychowawcze.

PEDAGOG.SPOŁECZNA-J.Gurniewicz podkresla ze jest ona teorią

wych.spolecznego a wiec istotne znaczenie ma spoleczny kontekst

wychowania,oraz funkcjonowanie człowieka w roznych srodowiskach

spolecznych.

PED.OPIEKUNCZA-dostarcza teorii wychowania refleksji nad

czlowiekiem(kategoria ludzi którzy nie potrafia zaspokoic swoich potrzeb)

PED,SPECJALNA-dostarcza waznej wiedzy w zakresie wychowania ludzi z

roznymi deficytami i defektami rozwoju

GERONTOLOGIA I ANDRAGOGIKA

2.Rodzaje teorii (ze względu na zasięg) i ich charakterystyka.

Teoriami będziemy nazywać zespoły praw uporządkowanych tak, aby stanowiły one pewne wewnętrznie spójne konstrukcje logiczne, bez względu na to czy twierdzenia w tych teoriach dotyczą zjawisk mniej lub bardziej obserwowanych.

Teoria jest zbiorem zdań empirycznych, wyjaśniających za pomocą praw i hipotez, definicji, twierdzeń oraz sądów klasyfikujących fakty, w tym te, które należą do rzeczywistości społecznej.

Fakt stanowi bazę wszystkich nauk empirycznych, w tym również społecznych, bywa stosowany w różnym znaczeniu.

Wyróżnia się trzy rodzaje teorii wychowania.

a). Teorię ogólną – zwaną teorią orientacji filozoficzno-metodologicznej o najszerszym zasięgu i zawierającą twierdzenia antologiczne (teorie wychowania ,bu człowieka, twierdzenia są to tezy i stwierdzenia dotyczące rzeczywistości społecznej jako bytu człowieka) epismologiczne (dział filozofii teorie poznania –sposób poznania świata na temat możliwości poznawania świata, granic możliwości poznania świata naukowego), metodologiczna (są to dyrektywy odnoszące się do sposobu np. badania rzeczywistości edukacyjnej opracowanie materiałów .

Definiowanie pojęć)i przykładem tych teorii mogą być naukowe systemy pedagogiczne np. system pedagogiki katolickiej ,liberalnej , socjalistycznej lub kierunki w pedagogice

b). Modele (teorie średniego zasięgu) –są to systemy twierdzeń i hipotez , które opisują i wyjaśniają pewien fragment rzeczywistości np. rozwój poznawczy jednostki uczenie się indywidualne Są to sposoby w myśleniu o pewnym fragmencie rzeczywistości

- Na strukturę tych teorii składają się możliwe do sformuowania pytania problemy wyznaczające pole badawcze

-Stosowanie hierarchiczne uporządkowanie pojęć

-Kryteria klasyfikacji i typologie zjawisk

- Hipotezy i twierdzenia tworzące system TARNER podkreśla warnek jednej dyscypliny może istnieć w kilku teoriach średniego zasięgu opisujących wyjaśniającyh ten sam fragment rzeczywistości w teoriach wychowawczych stosowane są różne teorie ról społecznych

-Należy pytać w jakiej ogólnej teorii ma uzasadnienie ta teoria

c). Teorie prakseologiczne (najwęższy zasięg, empiryczne ,szczegółowe ) są to teorie o najwęższym zasięgu przedmiotem tych teorii są zależności miedzy zmiennymi mogą być też cechy zjawiska procesy te zależności są potwierdzone lub obalone w wyniku bezpośrednio przeprowadzonych badań empirycznych –są one bezpośrednio związane z praktyką wychowania w pedagogice będą to teorie nauczania problemowego i zintegrowanego te teorie są podstawą dla projektowania metodyki działań pedagogicznych.

1. Teoria w nauce ( definicja teorii- poznawcza, naukowa) oraz kryteria teorii we współczesnych naukach humanistycznych

Teoria wychowania jako nauka. Miejsce teorii wychowania w naukach pedagogicznych od początku XIX w. Pedagogika jako nauka wywodzi się z filozofii. Psychologizm – nurt pedagogiczny, który dążył do stłumienia pedagogiki. W latach 20/30 pojawiła się pedagogika kultury, później marksizm. Na początku pedagogika kształtowała się jako całościowa, jednorodna nauka. Później pojawiło się zjawisko dyferencjacji naukowej – zróżnicowanie w pedagogice. Pedagogika przestała być całością.

Można mówić o kompleksie nauk pedagogicznych, o systemie nauk pedagogicznych.Bogdan Suchodolski mówił, że pedagogika to nauka jednorodna i interesuję ją całość działań.Prof. Konarzewski uważał, że istnieje pedagogika jako pewna całość, ale składa się z trzech części:

aksjologia pedagogiczna, formułuje się cele, które poddajemy sferze wartościowania,

teoria wychowania, która bada warunki i sposoby dokonywania zmian w psychice człowieka,

technologia wychowawcza – projekty działalności wychowawczej, które projektuje tylko pedagogika.

Prof. Stefan Kurowski, personalista zbudował pionową i poziomą strukturę pedagogiki.

Pojęcie teoria słownictwo występuje w trzech znaczeniach:

A)teoria potoczna-zbiór twierdzeń dotyczących określonej dziedziny rzeczywistości.

B) teoria interpretowana jako rezultat działalności badawczej-wynikają z przeprowadzania badań

C) teoria jako system twierdzeń logicznie i merytorycznie uporządkowanych ( udziela odpowiedzi "dlaczego")

TEORIA WYCHOWANIA OPZEZ FILOZOFÓW –są to wielkie systemy filozoficzne

TEORIE NAUKOWE –są weryfikowane opisem pewnego fragmentu rzeczywistości.

POJMOWANIE TEORII WE WSPÓŁCZESNYCH NAUKACH HUMANISTYCZNYCH:

Społecznie – S.POLKA , TARNER – podkreślają że w naukach społecznych do treści należą : teoria wychowania pedagogicznego ,możemy mówić o próbie budowania teorii, bowiem dyscyplina społeczna humanistyczna na ogół jest jeszcze w stadium przed teoretycznym , a jej wytwory można nazywać koncepcjami autorzy ich podkreślają że dla oceny teorii nauk społecznych stosujemy łagodne kryteria

Teoria nauki musi mieć :

Wyraźnie określony przedmiot

Hierarchiczną siatkę pojęć

Musi zawarte w tej teorii twierdzenia i hipotezy uporządkować pod względem logicznym i merytorycznym (aby tworzyły spójny system), następnie twierdzenia muszą być zweryfikowane i uzasadnione

Powinna umożliwiać wyjaśniać i przewidywać zjawiska zachodzące w rzeczywistości

Wymaga aby określała swoje miejsce wśród innych teorii np. nadrzędnych czy tez równorzędnych

NAJWAŻNIEJSZE TWIERDZENIA POJMOWANIA TEORII W NAUKACH SPOŁECZNYCH(HUMANISTYCZNYCH)

1.Teoria od praktyki różni się tym że teoria zawiera uporządkowaną wiedze o określonym fragmencie rzeczywistości , a praktyka jest zespołem działań przekształcających ten fragment rzeczywistości

2.Określone procedury , zasady i reguły legi mityzacji wiedzy zawartej w teorii

3.Teoria jest systemem twierdzeń uporządkowanych merytorycznie i logicznie

-Teoria logiczna związana jest z dowodzeniem i wyjaśnianiem

-Celami wyjaśniającymi teorie naukową są :

a). Abstrakcyjność

b).Wryfikowalność – twierdzenia zawarte w teorii podlegają twierdzeniu 4.Najczęściej dotyczy ogólnych praw i prawidłowości oraz ujmuje prawdy ponadjednostkowe ,czyli odnoszące się do szerszej klasy zjawisk cech procesów niż jeden konkretny przykład

TEORJA WYCHOWANIA –JEJ MIEJSCE W STRUKTRZE OGÓLNEJ WIEDZY O WYCHOWANIU

Niema do dnia dzisiejszego jednoznacznych rozstrzygnięć czy teoria wychowania jest samodzielną dyscypliną pedagogiczną. Dyskurs może odbywać się na dwóch płaszczyznach

1.Formalno-leksykalna

2.Teoretyczno-metodologiczna- ważniejsza

Dyskurs łączy się z genezą teorii wychowania i obszaru tego rozwoju wiedzy.

10.  ?   Prekseologiczna perspektywa analizy wychowania (style kierowania, strategie wychowania, metody wychowawcze, techniki wychowania).

METODY:

Wychowanie jest procesem ciągłym i jednolitym, można w nim wyróżnić takie elementy jak: motywacja, wybór (decyzja) realizacja i rezultat. Mówiąc o wychowaniu nie sposób nie powiedzieć o celach wychowania. Cele wychowania to inaczej zamierzenia, które stawia przed sobą wychowawca. Te zamierzenia ukierunkowują działanie i dostarczają miary jego skutków, dzięki czemu następne zamierzenia mogą być realistycznie modyfikowane.” 3 Z celami wychowania ściśle powiązane są teorie i metody wychowania. Teorie wychowania mają za zadanie dostarczenie uporządkowanej wiedzy o sposobach wywoływania zmian w człowieku. Możemy wyróżnić dwie teorie wychowania :
- indywidualną - w metodzie tej „wychowawca oddziałuje bezpośrednio na względnie izolowaną jednostkę
- grupową – wychowawca wpływa na jednostkę za pośrednictwem grupy społecznej, której jednostka jest członkiem” 4
Metody wychowania to „powtarzalne czynności zmierzające do celów (zazwyczaj cząstkowych) pracy”.
Metodami wychowania zajmuje się także Krzysztof Konarzewski. Dzieli on metody wychowania na :
a/ „metodę nagradzania – to metoda wychowawcza polegająca na tworzeniu atrakcyjnych dla jednostki zdarzeń (dostarczeniu nagród) w następstwie jej określonych czynności.. Skuteczność nagradzania uzależniona jest od : atrakcyjności nagrody, opóźnienia nagrody, rozkładu nagród, stopnia opanowania czynności, źródła motywacji czynności” 7 . Metoda nagradzania stosowana jest w celu utrwalenia tendencji do wykonywania określonej czynności oraz jej intensyfikacji.
b/ metodę karania – „karanie to każda działalność wychowawcza polegająca na tworzeniu awersyjnych dla wychowanka zdarzeń pozostających w czasowym związku z jego określonym zachowaniem się. Karanie może być stosowane w celu osiągnięcia dwóch rodzajów zmian wychowawczych – eliminacja oraz intensyfikacja pewnej czynności. W stosowaniu kar ważne są : awersyjność kary, synchronizacja kary, rozkład karania, unikanie bierne i unikanie czynne, rodzaj karanej czynności, łatwość różnicowania, osobowość wychowanka, społeczny kontekst karania” 8
c/ metodę modelowania – w metodzie tej niezmiernie ważna jest obserwacja zachowania się innego człowieka. Wpływa ona na zmianę zachowania się obserwatora. Uczenie się przez obserwację prowadzi do imitacji , tj. wykonywania ruchów lub wydawania dźwięków podobnych do tych , jakie uprzednio wykonywał obserwowany człowiek- model..
d/ metody perswazyjne – „polegają na przekazywaniu wychowankowi komunikatów językowych w celu zmiany jego przekonań” 9 .Wyróżnić tu możemy szereg przekazów językowych np.: przekazy definicyjne, powiadomienia, metafory, .
e/ metody zadaniowe - w metodzie tej „wychowawca tworzy realne sytuacje, będące dla wychowanka wyzwaniem, to jest wymagające od niego podjęcia odpowiednich działań; działania te prowadzą zwrotnie do pożądanych zmian w jego psychice” 10 .
f/ jednostka w grupie – „grupowe metody wychowania opierają się na założeniu, że źródłem
zmian psychicznych w jednostce może być nie tylko działalność wychowawcy, lecz także zachowanie się innych ludzi tworzących jej społeczne otoczenie” 11 .

TECHNIKI:

Do technik znanych w procesie wychowania zalicza się:
1/ technika arbitralnego stanowienia ról i norm – polega to na ustanowieniu określonej
roli społecznej np. roli przywódcy.
2/ technika decyzji grupowej- polega ona na stworzeniu grupie możliwości podjęcia decyzji o zaproponowanych przez wychowawcę rolach i normach. Decyzja podjęta przez każdego w obecności innych członków grupy stwarza poczucie, uzgodnionej normy aprobaty zmiany – blokuje rozwój grupowego oporu.
3/ technika pobudzania wynalazczości kulturowej- metoda ta wymaga obmyślenia działań grupowych, które mogą:
- „uruchomić pożądane zachowania jednostek,
- postawić grupę przed odpowiednim zadaniem,
- konieczna jest bieżąca obserwacja procesów grupowych i korygowanie
niepożądanych skutków ubocznych
- pomoc w uświadomieniu sobie przez grupę własnych osiągnięć, czyli pomoc w przeniesieniu zmian społecznych na poziom kultury grupowej.” 12

6. Możliwe sposoby (perspektywy) analizy wychowania jako przedmiotu teorii wychowania i krótka ich charakterystyka.

a) antropologiczno-filozoficzna (człowiek!)- kształtuje się świadomość rozumienia jednostki i jej roli w procesie wychowania, ta perspektywa jest źródłem dla teorii pedagogicznej i praktyki edukacyjnej w zakresie wyboru koncepcji człowieka (wizji), czyli udzielamy odpowiedzi na następujące pytania:

*pyt. o uczestników procesu wychowania:

-czym jest wychowanie?

-kim(jaki) jest człowiek?

-kim może stać się człowiek?

*pyt. o istotę wychowania:

-czy i dlaczego wychowywać?

-czym wychowanie nie jest i czym nie powinno być?

b) aksjologiczna (wartość!)- pytania zasadnicze na które poszukujemy i udzielamy odpowiedzi:

*w imię czego wychowujemy, w imię jakich wartości? Dokonujemy wyboru świata wartości, jakie wartości w procesie wychowania mają być urzeczywistniane.

Świat wartości uzasadnia sens relacji wychowawczej można powiedzieć, że perspektywa ta włącznie z pierwszą otwierają drogę do dalszej refleksji, tzn. teleologicznej i prakseologicznej.

c) teologiczna (cel!)-dokonujemy rozważań nad celami wychowania, tzn. istotę, źródłem, rodzajami celów, sposobów formułowania celów wychowania, ideałów, wzorów osobowych ale również klasyfikacji celów, ich hierarchizacji, operacjonalizacji i taksonomii. Ta płaszczyzna udziela odpowiedzi na pytania:

*co?

*po co?

*jak dugo?

d)prakseologiczna(działanie!)- dostarcza nam informacji związanych z racjonalnym, skutecznym i efektywnym działaniu. Tutaj wyraża się praktyczny sens i sprawność relacji wychowawczej. Ta płaszczyzna udziela odpowiedzi na pytania:

*jak?

*w jaki sposób?

*poprzez jakie mechanizmy realizujemy proces wychowania?

Tu rozstrzyga się czy w wychowaniu ważna jest techniczna, instrumentalna sprawność czy też bogata w osobowościowe walory sztuka wychowania. W tej płaszczyźnie koncentrujemy się na wyborze stylów i strategii wychowania metod, środków i technik wychowania, sytuacji wychowawczych oraz wyboru typu relacji w wychowaniu.

e)legitymizacja(prawo!)- pytamy o prawomocność wychowania, ale również o prawo do wychowywania i prawa w wychowywaniu, tu pytamy o typ i zakres odpowiedzialności w wychowaniu oraz pytania o swobodę i przymus w wychowaniu, pytamy o zakres wolności wychowania i wolności w wychowaniu.