Ciąża – stan szczególny dla tkanek jamy ustnej
Ciąża to czas szczególny dla przyszłej mamy, charakteryzujący się huśtawką hormonalną, jaka nastaje w organizmie kobiety z początkiem okresu rozwoju i wzrostu płodu, trwa aż do rozwiązania i stabilizuje się dopiero wiele miesięcy po porodzie, jeśli kobieta karmi piersią.
Zmiany hormonalne mają silny wpływ na kondycję tkanek jamy ustnej ciężarnej:
bezpośrednio, ponieważ wzrost progesteronu może powodować rozpulchnienie, obrzmienie i przerost dziąseł, a wzrost stężenia estrogenów we krwi zwiększa podatność śluzówki jamy ustnej na podrażnienia;
pośrednio, ponieważ modulują zachowania kobiety i sprawiają, że ma ona dużą ochotę na podjadanie między posiłkami (szczególnie przekąsek słodkich lub kwaśnych), co obniża pH w jamie ustnej i zmniejsza sprawność omywania zębów przez ślinę. Modyfikują też działanie układu odpornościowego.
Kobiety w ciąży narażone są na:
Zwiększone ryzyko próchnicy – z powodu wspomnianego wyżej podjadania między posiłkami. Sprzyja to osadzaniu się nalotu na szkliwie i odkładaniu się kamienia nazębnego. Bakterie żyjące w jamie ustnej wykorzystują zawarty w przekąskach cukier do podtrzymania własnego metabolizmu i rozmnażania się, wytwarzając przy tym produkty uboczne w postaci kwasów. Związki te demineralizują szkliwo, osłabiając je w ten sposób, i sprzyjają pojawianiu się ubytków próchniczych. Ryzyko próchnicy zwiększa także przesadnie ostrożne i oszczędne (a przez to niedokładne) szczotkowanie tkliwych i rozpulchnionych dziąseł objętych stanami zapalnymi.
Krwawienia z dziąseł – to rezultat:
wpływu hormonów, które zwiększają podatność śluzówki na uszkodzenia i rozpulchniają dziąsła;
wciskania się kamienia nazębnego między krawędź dziąsła a ząb;
infekcji przyzębia.
Stany zapalne dziąseł i głębiej położonych tkanek przyzębia – ciążowe zapalenie dziąseł najczęściej ujawnia się na początku drugiego trymestru i w większości wypadków jest zjawiskiem, które przemija w okolicach terminu porodu. Główną przyczyną jest nieusunięta płytka nazębna. Z powodu zmian hormonalnych podczas ciąży, znajdujące się w płytce bakterie i związane z nimi czynniki drażniące wywołują silniejszą niż zazwyczaj odpowiedź układu immunologicznego i stan zapalny w dziąsłach. Nie pozostaje to bez wpływu na sam stan odmienny, ponieważ wzrasta wtedy produkcja prostaglandyn – hormonów tkankowych, które uaktywniają skurcze macicy (co może grozić przedwczesnym rozpoczęciem akcji porodowej). Niedoleczone lub zlekceważone powierzchowne zapalenia dziąseł atakują tkanki przyzębia położone głębiej. Mogą ostatecznie doprowadzić do przedostania się drobnoustrojów do krwiobiegu i wystąpienia groźnej bakteriemii lub rozwoju paradontozy. Skutkiem paradontozy jest m.in. rozchwianie zębów i późniejsza utrata nawet zdrowych egzemplarzy. O zmniejszenie stabilności zębów w ciąży nietrudno, ponieważ sprzyjają temu rozpulchnione dziąsła.
Erozję szkliwa – powodem są: kwaśne przekąski lub napoje i wymioty ciążowe. Kwasy zawarte w produktach spożywczych i w treści żołądkowej niszczą uporządkowaną, mineralną strukturę szkliwa i powodują ubytek znajdujących się w tkance wapnia i fosforu. Rezultatem są zęby osłabione i bardziej podatne na uszkodzenia oraz na powstawanie ubytków.
Rozwój ziarniniaków, guzów ciążowych – choć zmiany te pojawiają się nagle (najczęściej między pierwszym i drugim trymestrem ciąży) i rosną szybko, nie są nowotworami. Ich powstanie wiąże się ze zmienioną równowagą hormonalną. Guzy ciążowe pojawiają się najczęściej w okolicach brodawki dziąsłowej, czasem na języku czy wargach. Nie bolą. Jeśli wywołują dyskomfort, stomatolog usuwa je chirurgicznie lub laserowo. Próbki tkanek kieruje się do badania histopatologicznego.