Etyka Gospodarcza
Temat Etyki Gospodarczej mógłby wydawać się całkiem chybiony, bo co właściwie wspólnego może mieć etyka- nauka o moralności z ekonomią, badającą zachowania się podmiotów w dziedzinie wykorzystania ograniczonych zasobów, które mogą być w różny sposób wykorzystane w sferze produkcji, wymiany i konsumpcji?
Głownie w etyce począwszy od klasycznych koncepcji (Heraklit, Sofiści, Sokrates, Platon, Arystoteles) poprzez konsekwencjalizm, Deontologizm po tradycje Chrześcijańskie czy Etykę Kanta chodzi o różne kryteria dokonywania wyborów moralnych i różne kryteria moralnej oceny działań, których podmiotem jest człowiek oraz bezpośredni związek przyczynowy między osobą a jej czynem.
W działaniach gospodarczych ciężko jest ustalić jednoznacznie taki właśnie związek. Wyodrębić możemy zatem 2 sytuacje.
- Odpowiedzialność agenta,
Odpowiedzialność firmy
Agent – to osoba, która zgadza się działać na korzyść i pod kontrolą innej osoby zwanej pryncypałem.
Agent w stosunku umówionym z pryncypałem ma za zadanie wybierać i realizować działania, zaś pryncypał oczekuje pozytywnych skutków. Jednak agent może nie spełnić oczekiwań pryncypała, ponieważ w działaniach gospodarczych zawsze występuje przypadkowość i ryzyko.
Teraz omówimy dokładnie Odpowiedzialność agenta. Do obowiązków agenta należy lojalne wykonywanie zleconych zadań oraz posłuszeństwo wobec zleceń pryncypała. Pryncypał zobowiązuje się do wyrównania wartości usług wykonywanych przez agenta oraz opłacania kosztów poniesionych przez agenta.
Jeśli chodzi o odpowiedzialność agenta względem pryncypała, mamy do czynienia z odpowiedzialnością wynikająca z norm prawnych, regulujących zawieranie umów ich realizacje i skutki oraz odpowiedzialnością moralną, w której agent ma sposobność ukrytej akcji oraz ukrycia informacji, ponieważ nie jest bezpośrednio obserwowany przez pryncypała i pryncypał nie wie jakie działanie agenta jest rzeczowo skuteczne.
Również Pryncypał ma odpowiedzialność moralna i wynikającą z norm prawnych względem agenta. Odowiedzialność moralna w tym przypadku to rodzaj zlecenia i możliwość wystąpienia konfliktu interesów.
Teraz przejdziemy do teoretycznej części odpowiedzialności społecznej firmy. Można podzielić ją na 6 grup:
Pierwsza to działania wobec właścicieli. Zapewnienie długofalowej egzystencji firmy czyli wygospodarowywanie zysku, zapewnienie stabilnej i rosnącej dywidendy, zapewnienie płynności finansowej, otwartość na nowe idee i postęp techniczny, poszerzanie obszarów działania oraz informowanie właścicieli.
Druga grupa to działania wobec współpracowników, czyli tworzenie dobrego, motywującego klimatu, jasny podział obowiązków i odpowiedzialności, zapewnienie humanitarnych warunków pracy, tworzenie możliwości awansu, stałe rozwijanie zdolności i możliwości pracowników, zapewnienie wynagrodzenia, informowanie pracowników
Trzecim działem jest odpowiedzialność wobec dostawców i nabywców. Do tego zalicza się dostarczanie dobrych produktów, systematyczne poprawianie ich jakości, orientacja na teraźniejsze i przyszłe potrzeby klientów, wzorowe traktowanie klientów, niezawodna dostawa, nienaganny serwis, gwarantowanie dostawcom niezależności, informacja i porada dla klientów.
Czwarta etyka dotyczy działań wobec konkurentów. Jest to popieranie wolności gospodarczej, akceptacja liberalnego ładu gospodarczego, popieranie uczciwego współzawodnictwa.
Piąta grupa to działania wobec społeczeństwa czyli troska o ochronę środowiska, współpraca ze społeczeństwem oraz informacja dla opinii publicznej.
Ostatnią grupą są działania wobec państwa. Należy pamiętać o lojalnej współpraca z instytucjami publicznymi, wywiązywaniu się z obowiązków publicznych oraz odpowiedzialności obywatelskiej.
Często dochodzi do tego, że w biznesie mamy do czynienia z konfliktami moralnymi. Chodzi tu o sytuację, w której człowiek musi dokonać wyboru czy podjąć działania, ale można różnie ocenić sytuację w zależności od tego jakie przyjmiemy kryterium. Przyczyny mogą być różne: sprzeczności w systemie etycznym, jedną sytuację regulują dwie sprzeczne normy, trudności w hierarchizacji wartości, uznaniu co jest ważniejsze, sprzeczności cenionymi przez jednostkę a wartościami cenionymi przez grupę, sprzeczności wynikające z pełnienia różnych ról.
Konflikt moralny między społeczną odpowiedzialnością a lojalnością wobec firmy, występuje wówczas, gdy negatywne skutki działania firmy wobec osób trzecich znane pracownikowi, są przed tymi osobami ukrywane., pracownik ma prawo sądzić, że akcja zaradcza będzie nieskuteczna lub sytuacja wymaga natychmiastowego działania., zaradzenie negatywnym zewnętrznym skutkom działań firmy jest możliwe tylko wtedy jeżeli zostaną poinformowani stejkholderzy, intencje osoby przeżywającej konflikt nie są emocjonalne.
Teraz pozostaje pytanie, jakie działania należy podjąć w przypadku konfliktu moralnego?
- należy ustalić, czy szkoda, którą może ponieść podmiot jest poważna i znacząca.
- należy ustalić, twoje intencje nie mają charakteru osobistego
- należy przedstawić spostrzeżenia bezpośredniemu przełożonemu
- należy przedstawić sprawę zarządowi
- W razie pilnej konieczności, jeżeli masz dowody istnienia zagrożenia i powody by sądzić, ze twoje doniesienie wyeliminuje zagrożenie, to jesteś moralnie uprawniony do nielojalności wobec firmy
Teraz zaprezentuję Państwu reguły konkurencji pozytywnej.
Zasada inicjatywy niezależnej – firmy kierują się własnymi celami i własną odpowiedzialnością nie dysponując wiedzą o działaniach konkurentów.
Zasada działań konstruktywnych – obowiązek działania najlepszego z możliwych.
Zasada formalnej równości - o ile realne szanse funkcjonowania są zawsze różne, to szanse formalne powinny być równe.
Zasada poszanowania podmiotów zewnętrznych.
Zasada poszanowania reguł.
Pytania do egzaminu
Czym zajmuje się etyka biznesu?
Sformułuj argumenty za i przeciw odpowiedzialności podmiotów gospodarczych.
Co nazywamy społeczną odpowiedzialnością podmiotów gospodarczych
Wymień rodzaje odpowiedzialności jakie możemy wyróżnić badając aspekty moralne działań gospodarczych.
Wymień obowiązki agenta i pryncypała wynikające ze stosunku agencyjnego.
Na czym polega odpowiedzialność agenta wobec pryncypała, i jakie z niej wynikają dylematy moralne?
Na czym polega odpowiedzialność pryncypała wobec agenta, i jakie z niej wynikają dylematy moralne?
Czym są kodeksy etyczne firm ?
Co powinny zawierać kodeksy etyczne firm ?
Wymień przyczyny konfliktów moralnych w biznesie ?
Kiedy mamy do czynienia z konfliktem moralnym ?
Kiedy występuje konflikt moralny między społeczną odpowiedzialnością a lojalnością wobec firmy ?
Jakie są reguły konkurencji pozytywnej?