Kluczowe pytania:

• Jak życ?

• Jak postępować?

Jeżeli ktos pyta jak [postępować a nie stawia pytania jak zyc to pytanie o postepowanie zostaje zawieszone w próźni. Jeśli natomiast pytanie o jakość naszego zycia jest już roztrzygnione to pytanie o nasze postepowanie może się na nim oprzec w poszukiwaniu właściwego rozwiązania

Filio (grec.)- sługa

Sophia (grec.)- mądrość

Personalizm (tomizm)- św Tomasz z Akwinu.- godność i wartość człowieka punktem odniesienia

Etyka- jest to nauka filozoficzna która ustala moralne podstawy i reguly ludzkiego dzialania przy pomocy wrodzonych człowiekowi zdolności poznawczych.

Ludzkie działania- rozumie się przez nie ogół ludzkich czynów świadomych (rozumnych) i wolnych.

Poza nawiasem etyki znajduje się dzialanie w których człowiek nie wie co czyni albo czyni cos z musu, wbrew swojej woli

Rozumowanie- oznacza w etyce podobnie jak w innych dyscyplinach filozoficznych właściwą, wyłącznie człowiekowi zdolności myslenia abstrakcyjnego dzieki czemu tworzy on ogolnie pojecia etyczne i odpowiednie zasady postepowania.

Doświadczenia- do nich zalicza się refleksje jakiej człowiek dokonuje nad wlasna świadomością moralna i jej ideami czyli zdolność uswiadomienia sobie stanow wlasnej świadomości moralnej

Etyka a teologia moralna

Władze duchowe człowieka:

• Rozum (świadomośc)

• Materia

• Wola (wolność)

Rozum z natury dazy do prawdy. Wola z natury dazy do dobra. Prawda tozsama z dobrem. Człowiek ze swej istoty nastawiony na dobro i prawde.

Historia etyki

Czasy starożytne i średniowieczne

Sokrates- uwazany za ojca etyki, intelektualizmem etycznym, etyki można się nauczyc, czynienie dobra nie jest bowiem czyms czego każdy może się nauczyc. W każdym z nas tkwi zarodek potencjalny wiedzy etycznej . Jeśli pozwolimy mu się rozwinąć w pełna i glebsza wiedze staniemy się otwarci na dobro a zlo nie będzie mialo do nas tak łatwego dostępu.

Arystoteles- wyodrebnil etyke jako osobna dyscypline, przydzielil etyce jej obecna nazwe, Moralna powinnośc postępowania wyznacza jego stosunek do najwyższego dobra (endajmoinizm perfekcjonistyczny)

Św Augustyn, Św Tomasz z Akwinu- wpływ objawienia chrześcijan na moralną świadomośc i rozwój refleksji etycznej zaznacza się głównie przez ukazanie GODNOŚCI CZŁOWIEKA jako instancji moralnie powinnościorodnej

Przeszkody ograniczające wykonywanie czynów ludzkich

• Choroba psychiczna

• Niewiedza

• Przymus

• Nałogi

• Ciężkie przeżycia

• Stres

• Emocje

Przez przeszkody czynu ludzkiego rozumiemy ogół tych czynników które oddziaływując na określony czyn ludzki bądź utrudniją normalne funkcjonowanie rozum lub woli bądź całkowicie jej uniemożliwiają.

1. Aktualne

2. Habitualne (stałe)

Do aktualnych nalezą te które pojawiają się w człowieku w pewnym momencie przez jakiś czas oddziałowują na jego władze duchowe następnie zaś przemijają. Przedstawiają się więc jako przejściowe stany ppsychiczne:

• Niewiedza

• Uczucia

• Strach

• Przymus

Niewiedza oznacza brak należytego poznania wymaganego dla dokonania właściwej oceny moralnej danego czynu. Różni się od nieuwagi, która jest tylko chwilowym zapomnieniem czegoś co się w rzeczywistości wie

1. Niepokonalna

Jeżeli w świadomości człowieka nie zachodzi w ogóle uzasadnione podejrzenie, że jego przekonanie odnośnie danego działania jest błędne, wówczas należy powiedziec ze jest on niezdolny do osiągnięca należytej świadomości czyli że znajduje się on w stanie niewiedzy niepokonalnej.

1. Pokonana

Uczucia: wzruszenie, afekt (silne wzburzenie), emocje, żądza, namiętność, pożądanie są albo pomoca w spełnieniu czynów moralnych albo tez przeszkoda. Uczucia stanowia stały składnik psychicznego życia człowieka i dlatego mogą występowac zarówno przed jak i po spełnieniu określonego czynu.

Wpływ na wolność czynu wywieraja tylko te uczucia, które czyn poprzedzaja. Wpływa ten polega zasadniczo na tym, że zmniejszają one wolność czynu ale zdarza się czasem i tak ze ja całkowicie znoszą. Zależy to od intensywności z jaką człowiek przeżywa dany stan uczuciowy. Wazne zadanie: kształtowac i wychowywac emocjonalna przestrzen swojego życia.

Przymus (gwałt) zachodzi wtedy, kiedy dana osoba spełnia określoną czynność pod fizycznym naciskiem ze strony innej osoby ale wbrew własnej woli. Istotne sa tu 2 elementy:

1. Zewnętrzny nacisk fizyczny (materialny lub psychiczny)

2. Opór woli przymuszonej czyli czyn niechcenia

Przeszkody habitualne

Za przeszkody habitualne uważa się takie, które stanowią trwały element psychofizycznej konstytucji człowieka utrudniający lub wrecz uniemożliwiający spełnienie czynów w pełni świadomych. Jedne z nich paraliżuja przede wszystkim wolę, inne natomiast zakłócaja funkcje rozumu, a są i takie które oddziałowuja na całość duchowej struktury człowieka.

Zasadnicze ich typy:

1. Fałszywe opinie- silne przekonanie umysłowe niezgodne z obiektywną prawdą moralną, a wykształcone w wyniku wychowania czy wpływu środowiska (otoczenie, literatura, środki masowego przekazu

2. Nałogi

3. Choroby psychiczne

Cechy dojrzałego studenta: systematyczny, odpowiedzialny, punktualny, otwarty, pracowity, samodzielny, rozsądny

Temat: Pojęcie temperamentu

Temperament- zespół cech dziedzicznych charakteru. Temperament jest jednym z ważniejszych czynników wpływających na styl działania człowieka. Stanowi on te część składowa osobowości, która bywa różnie definiowana

1. Wg. G. W. Allporta

Temperament odnosi się do zjawisk charakteryzujących emocjonalna nature jednostki, takich jak podatność na wzbuzenie emocjonalne, charakterystyczna dla niej sila i szybkość reakcji, dominujacy nastroj łacznie z jego specyficzna zmiennością i intensywnością, które to zjawiska zaleza od wyposażenia konstytucjonalnego i sa w przeważającej mierze dziedziczne. Tak rozumiany temperament jest jedna z tych dyspozycji, które niemal nie zmieniaja się w cigu calego zycia.

1. Wg. Le Senne’a

Temperament to zasadniczy składnik indywidualności ludzkiej uwarunkowany 3 właściwościami podstawowymi

• Emocjonalnością (E,nE)

• Aktywnością (A,nA)

• Oddźwiękowością (prymarną P) lub sekundarną S

Mój typ temperamentu: PASJONAT

Temat: Mechanizm obronny

Nauka o moralnej specyfikacji czynu ludzkiego- 3 klasyczne moralności czynu: aspekty, które brac trzeba pod uwage przy moralnej ocenie czynu.

1. Cel przedmiotowy- czyli to co przedmiot czyni

2. Cel podmiotowy (intencja)- czyli to, dlaczego przedmiot czyni to co czyni

3. Okoliczności- czyli to jak realizuje podmiot swe dzialania

Cel przedmiotowy- czyli to co podmiot czyni. Czyn sam w sobie może być:

• Dobry

• Zły

• Obojętny

Pierwszą istotna moralność (dobroc czy złośc) czyn ludzki otrzymuje z przedmiotu moralnego.

Okolicznosci moralne czynu:

• KTO (guis) jest to okolicznosc tycz asa osoby działającej…

• CO (guid) okoliczność ta wyraza znowu jakas wlasciwosc podmiotu

• GDZIE (ubi) chodzi tu o okoliczność miejsca, w jakim czynność zostala spełniona

• JAKIMI SRODKAMI (guibus auxillis) okoliczność ta uwzglednia fakt czy sprawca czynności działa sam na własna odpowiedzialność czy tez np. korzysta z pomocy a czasem zachety kogos innego

• W JAKI SPOSÓB (guo modo) na wartość etyczna aktu może mieć wpływ np. wielkość wysiłku w jakim dana czynność została spełniona

• KIEDY (guando) okoliczności czasu, dotyczy pewnych specjalnych momentów, które rzutuja na spełniony wówczas czyn

Dobroc lub złość moralna czynów ludzkich rodzi Se także z okoliczności moralnych: ….. Przyczyniają się one do powiekszebia lub zmniejszenia dobra lub zła moralnego czynów ludzkich.

Okolicznosci nie mogą same z siebie zmienic jakości moralnej samych czynów; nie maja uczynic ani dobrym ani słusznym tego działania, które samo w sobie jest złe.

Czynność z przedmiotu dobra, może stac się zła, ale czyn zły nie może stac się dobry pod wpływem nawet najszlachetniejszej okoliczności.

Cel podmiotowy (intencja) czyli to dlaczego podmiot czyni to co czyni.

Wplyw intencji na wartość moralna czynu jest nastepujaca:

• Może sprawic, ze czynność z przedmiotu obojętna, staje się moralnie dobra lub zła

• Może sprawic, że czynność z przedmiotu dobra staje się więcej lub mniej dobra a nwet zła

• Może sprawic, że czynność zła z przedmiotu stanie się bardziej zła lub mniej zła, ale nie może sprawic by czynność zła stała suę moralnie dobra

Czyn zły z przedmiotu nie miże stac się dobrym, choćby intencja działającego była najszlachetniejsza. Dobry cel nie uświęca złych środków.

Czyn moralnie dobry jest tylko wtedy gdy charakter pozytywny mają zarówno: podmiot, intencja, okoliczności.

Moralnosc czynu o podwójnym skutku:

Jak ocenic czyn, który rodzi wiele skutków, a wśród nich jest jakis skutek moralnie zły? Wolno wykonac taki czyn, o ile spełnione zostaną równocześnie nastepujące warunki:

1. Sam zyn musi być moralnie dobry

2. Cel działającego (intencja) musi być godziwy. Znaczy to, ze człowiek dązy do osiągnięcia dobrego skutku, skutek zły nie jest chciany, lecz tylko tolerowany

3. Skutek dobry może być osiągnięty za pośrednictwem złego skutku. Obydwa skutki są albo równorzędne albo zły jest następstwem dobrego

4. Musi istniec racja usprawiedliwiająca takie działanie. Racja ta powinna być proporcjonalna do zła, które w ten sposób powstaje

Im większe jest przewidywane zło, tym większe musi być dobro, którego oczekujemy za spełnienie czynu.

Sumienie moralne:

• Sumienie jako specyficzne zjawisko moralne ma postac konkretna

• Odnosi się do czynow ujednostkowionych, czyli spełnionych przez dany podmiot w oznaczonym miejscu i czasie

• Sumienie zwraca się ku własciwymczynom spełniającego je podmiotu- jedna i ta sama osoba jest sprawca czynu, a zarazem podmiotem określającym wartość moralna tego czynu

• Sumienie zwraca się ku zamienianym dopiero, ale jeszcze nie zmienionym aktom, bądź tezz ku aktom już dokonanym, ma charakter prospektywno-retrospektywny

• W funkcjonowaniu sumienia odzywa się silny rezonans uczuciowy, ale ujawniające się emocje nie sa sadem sumienia, ale temu osadowi towarzyszą

• Istota sumienia sprowadza się do pierwiastka rozumowego: intelektualno-……..

Sumienie- jest to wartościująco-imperatywny sąd człowieka, uformowany na podstawie ogólnych ocen i norm moralnych o konkretnym akcie spełnionym przez niego samego (przez dany podmiot)

Istotne cechy sumienia:

• Norma subiektywna i konkretna

• Instancja, która w człowieku i w imię człowieka decyduje o dobru lub złu jego czynów, a zarazem trybunałem przed którym jest za uczynki odpowiedzialny

• Sumienie jest norma normowaną czyli poprzez przyjęte normy ogólne, ogólne postawy dobra i powinności moralnej stale podlega kształtowaniu

Rodzaje sumienia:

1. Sumienie przeduczynkowe (prospektywne)

2. Sumienie pouczynkowe (retrospektywne)

3. Sumienie prawdziwe

Rozróżnienie to za punkt wyjścia bierze stosunek sądu sumienia do norm obiektywnego porządku moralnego. Stosunek ten zawiązuje się jednak za pośrednictwem ogólnej reguły postępowania, która wystepuje w swiadomości moralnej osoby oceniającej swój czyn. Jeżeli reguła ta jest zgodna z obiektywnym porządkiem moralnym wówczas zachodzi stan sumienia prawdziwego.

1. Sumienie błędne

• Nieprzezwyciężalne- wyraża etyczną opinie jednostki, która nie żywi i nie może żywic żadnych wątpliwości co do zawartego w niej błędu czyli ma niezachwiane przekonanie o słuszności tej normy. Działanie „w dobrej wierze”.

• Sumienie pokonanie błędne- u człowieka zrodzi się wątpliwośc co do słuszności jego etycznego, ogólnego przekonania i może on dojśc do ustalenia rzeczywistego stanu rzeczy, ale tego czy to z lenistwa czy też z premedytacji nie czyni, nie chce poznac prawdy ani nie przejmuje się powinnością prawego postepowania. W takim przypadku człowiek jest winny deformacji swego sumienia oraz zła, które popełnia.

1. Sumienie pewne- oznacza stan sumienia, w którym człowiek w formowanych przez siebie konkretnych sądach moralnych wyklucza uzasadnione dostępnym mu potocznym poznaniem racje wątpienia

2. Sumienie wątpliwe- oznacza stan sumienia, w którym człowiek albo nie jest zdolny uformowac sobie jakiegokolwiek sądu o wartości moralnej konkretnego czynu, albo też formułuje taki sąd, ale z towarzyszącą mu uzasadnionym podejrzeniom, że zamierzany akt jest zły i zakazany

3. Sumienie trafne- wyznacza habitualną dyspozycji człowieka do zachowania właściwej miary w ocenie wartości moralnej spełnionych przez siebie czynów. Zachodzi ono szczególnie w ocenie popełnionego zła i polega na umiejętności osądzenia dużego zła moralnego jako zła małego

4. Sumienie szerokie-polega na stałej skłonności do uznawania za moralnie dopuszczlne to co w rzeczywistości jest zakazane względnie do przedstawienia sobie winy ciężkiej jako winy lekkiej

5. Sumienie skrupulanckie- oznacz stan sumienia, który bez wystarczających racji upatruje wine moralną tam gdzie jej nie ma i z tego powodu pozostaje w permanentnym lęku popełniania zła moralnego.

Podstawowe zasady etyczne dotyczące funkcjonowania sumienia

W działaniu moralnym jako warunek konieczny i wystarczający wymagany jest stan sumienia moralnie pewnego. Człowiek winien isc za sumieniem pewnym zawsze, nawet wówczas kiedy znajduje się on w stanie sumienia niepokonalnie błędnego. Postępuje on wtedy zgodnie z wewnętrznym przekonaniem o godziwości dokonanego czynu. Czyni dobro, a unika zła w stopniu w jakim go na to w danej sytuacji stac.

Człowiekowi nie wolno podejmowac czynu co do którego moralnej wartości żywi uzasadnione praktyczne wątpliwości, czyli znajduje się w stanie sumienia wątpliwego. Winien zatem urobic sobie sumienie pewne.

Kształtowanie sumienia pewnego

Droga bezpośrednia- polega na zwróceniu się do osób konkretnych w sprawach moralnych z prośbą o rozstrzygniecie przezywanych obaw moralnych

Droga posrednia- polega na przeprowadzeniu swoistego praktycznego rozumowania zmierzającego do usunięcia przeżywanej wątpliwości przy pomocy odpowiednich ogólnych dyrektyw.

Dla realizacji nakazów sumienia człowiek powinien stale kształtowac, wzmacniac swoja wole, by chciała ona realizowac imperatywy sumienia

Temat: Etyka biznesu

Wolnosc- odpowiedzialność, zależność odpowiedzialności odwolnosci, która daje się zamknąc w tezie- nie ma odpowiedzialności od wolności. O odpowiedzialności człowieka można mówic bowiem jedynie w świecie pozwalającym na wolny wybór, w świecie wolności

Zależności…:

Nie ma wolności bez odpowiedzialności, ograniczona bowiem wolność przeradza się w samowole, rodzi anarchie, unicestwia sama siebie, zamieniejac się w swe przeciwieństwo czyli zniewolenie.

Odpowiedzialnośc, wyznaczając granicę wolności, spełnia wobec niej funkcję racjonalizujacą, a tym samym nadaje działaniu wymiar moralny

W praktyce gospodarczej można wyróżnic 3 poziomy odpowiedzialności:

• Odpowiedzialność indywidualna

• Odpowiedzialność przedsiębiorstwa

• Odpowiedzialność biznesu jako całośc

3 x E

Efektywnośc, ekonomicznośc, etyczność, (ekologiczność 4E)

Etyka biznesu- dyscyplina naukowa lub realne zastosowanie zasad etycznych w biznesie

Narodziny etyki biznesu (współcześnie)- 1891 r., papież Leon XIII, encyklika, RERUM NOVARUM poświęcona kwestii pracy robotników

Celem ekonomii jest człowiek, nie zaś zysk. Człowiek nigdy nie może być podporządkowany zyskowi.

Podstawowe zakresy etyki biznesu:

• Wzajemne relacje podmiotów gospodarczych: współwłaścicieli, kontrahentów, konkurentów

• Relacje: pracodawcy- pracownicy

• Relacja: przedsiębiorcy (firmy)- klienci (odbiorcy ich działalności)

• Relacja: podmioty gospodarcze- całośc społeczeństwa i jego instytucji (państwowych, samorządowych, prawnych)

• Relacja: podmioty gospodarcze- środowisko przyrodnicze

Czynniki wpływające na poziom etyczny firmy:

1. Czynniki zewnętrzne

• System gospodarczy

• Prawo

• Polityka

• Etyka społeczna

1. Czynniki wewnętrzne

• Sytuacja firmy

• Misja

• Polityka firmy

• Moralność pracowników

Podstawowe sposoby realizacji etyki biznesu:

• Programy etyczne

• Kodeksy etyczne

• Etyka zawodowa

• Społeczna odpowiedzialnośc przedsiębiorstwa (SOP=CSR)

• Inne np. fair play, „przejrzysty urząd, przejrzysta gmina”

Program etyczny/Kodeks etyczny- uczynienie z etyki biznesu najwyższego standardu zachowań

Co składa się na program etyczny firmy?

1. Wskazanie wartości firmy

2. Sformułowanie wizji i misji firmy

3. Okreslenie standardów etycznych i zawodowych

4. Opracowanie kodeksu etycznego

5. Opracowanie podręcznika standardów zawodowych

6. Opracowanie programu kształcenia etycznego

7. Utworzenie stanowiska (komórki) ds. etyki

8. Promowanie zachowania etycznego

9. Monitorowanie przestrzegania norm etycznych oraz standardów zawodowych

10. Utworzenie etycznej infolinii

11. Okresowe przeprowadzenie audytu etycznego

W celu zaangażowania współpracowników w proces przygotowania programu/kodeksu etycznego należy:

• Kształtowac świadomość potrzeby opracowania programu etycznego wśród wszystkich pracowników

• Zidentyfikowac zagadnienia nurtujące ludzi w organizacji oraz zewnętrznych interesariuszy

• Zachęcac jak największą liczbe pracowników do uczestnictwa w opracowaniu programu

• Znaleźć entuzjastów pośród ludzi zatrudnionych na różnych stanowiskach, którzy byliby gotowi włączyc się w tworzenie programu etycznego i jego realizacje

• Zapoznac się co w tej sprawie robia inni

• Rozważyć sposób w jaki powinny być sformułowane dokumenty

• Zastanowic się nad tym co będziemy robic później

• Jak powinien przebiegac proces stałego komunikowania się?

• Jak często i w jaki sposób dokonywac zmian?

Społeczna Odpowiedzialnosc Przedsiębiorstw (SOP)- uważana jest za filozofie prowadzenia działalności gospodarczej, polegającej na uwzględnianiu i godzenia przez przedsiębiorstwa interesów szerokiego kregu różnych podmiotów tzw. Interesariuszy czyli takich grup lub jednostek, które mogą wpływac lub są pod wpływem działania przedsiębiorstwa poprzez jego produkty, strategie, procesy wytwórcze

Podstawowym założeniem społecznej odpowedzialości jest: oparcie sukcesu przedsiębiorstwa na jego długofalowym, zrównoważonym rozwoju wynikającym z uwzględnienia w swojej działalności trzech wymiarów: ekonomicznego, ekologicznego i społecznego. Przekłada się to na dobrowolne projektowanie działan gospodarczych, które jednocześnie są:

• Społecznie odpowiedzialności

• Ekologiczne przyjazne

• Ekonomicznie wartościowe

SOP zakłada również, że przedsiębiorstwa podejmują działania społecznie odpowiedzialnie, mające pomóc stworzyc lepsze społeczeństwo i czystsze środowisko w sposób dobrowolny i wychodzący….

Kazde przedsiębiorstwo opracowuje swój własny sposób bycia odpowiedzialnym społecznie. Jest on uzależniony od struktury organizacyjnej, wielkości firmy, charakteru jej działalności. Niemniej jednak można wyróżnic 2 podstawowe grupy mechanizmów:

1. Formalizujące- polegające na ustaleniu reguł postępowania opracowaniu kodeksów, podejmowaniu działań na rzecz przejrzystości w biznesie, przyjmowanie standardów dotyczących społecznej odpowiedzialności czy poddawaniu się oceno i audytom

2. Uczestniczące- w postaci uczestnictwa we wszelkich typu akcjach od własnych programów (edukacyjnych, ekologicznych) poprzez sponsoring lub współudział w programach i akcjach organizowanych przez różne stowarzyszenia, fundacje i organizacje pozarządowe