Etyka w gospodarowaniu

1. Wyjaśnij pojęcia etyka i moralność. Jaki jest między nimi związek?

Moralność – zespół przeświadczeń o tym co dobre i złe, pociągający za sobą akceptację lub negatywną ocenę postępowania. Dzieli się na :

- psychologię moralności, która stawia pytanie jak doszło do określonego działania moralnego.

-socjologię moralności, która bada sposoby zachowania się oraz normujące je nakazy i zakazy

-filozofię moralności, która zajmuje się wartościami moralnymi oraz ich hierarchią, a także konkretnymi koncepcjami etycznymi.

Etyka – zasadnicza część filozofii praktycznej. Jest nauką o moralności, tzn. stawia sobie za zadanie analizę i filozoficzne uzasadnianie faktów moralnych, z których można by wyprowadzić normy ludzkiego postępowania. Etykę dzieli się na:

-opisową, w skład której wchodzi psychologia moralności, socjologia moralności oraz filozofia moralności – opisuje ludzkie postępowanie

-normatywną, która stara się znaleźć optymalny system norm.

Etyka (gr. Ethos – zwyczaj, obyczaj)

Jest częścią (jednym z działów) filozofii praktycznej. Etyka to nauka o moralności tzn. stawia sobie za zadanie analizę i filozoficzne uzasadnienie faktów moralnych, z których można by wywnioskować normy ludzkiego postępowania.

Etyka koncentruje się wokół pytań

• Czym jest dobro, powinność moralna, sumienie, odpowiedzialność?

• Jaki jest wpływ działania moralnie dobrego i moralnie złego na naturę człowieka oraz społeczność?

• Jaki jest sens i cel ludzkiej egzystencji?

• Etyka jest dziedziną filozoficznego namysłu, dla którego fundamentalnym pytaniem jest pytanie jak żyć?

Jako część filozofii praktycznej etyka nie ogranicza się tylko do sfery teoretycznego namysłu ale także do sfery praktycznego działania. Etyka jest działaniem zmierzającym do dobra.

Związek etyki z moralnością

Etyka jest to filozofia praktyczna badająca i analizująca zjawiska moralne, z których można zasadnie wyprowadzić normy ludzkiego zachowania.

Na co dzień używamy tych pojęć zamiennie. Aby zachować precyzję pojęciową należy jedno od drugiego oddzielać. Moralność to coś praktycznego. Etyka ma inne zadanie – jest po prostu nauką, a moralność to fakt społeczny. Przedmiotem etyki jest moralność jako pewien fakt społeczny.

Moralność to jest ta strona ludzkich zachowań, postaw, reakcji, ocen, która ma charakter opisowy. Moralność jest rodzajem sprawozdania ze stanu wzajemnych relacji między jednostkami i między grupami społecznymi wdanym momencie czasu.

Etyka natomiast jest nauką normatywną. Jej zadanie polega na formułowaniu zasad postępowania, na wprowadzaniu ocen pozwalających wartościować. Jest nauką budującą kodeksy, wskazującą wzorce, odwołującą się do autorytetów.

2. Wymień przynajmniej 5 przykładowych problemów etycznych z jakimi można spotkać

się w organizacjach sektora publicznego. Wybierz jeden z tych problemów i omów

możliwe sposoby i narzędzia jakie ma do dyspozycji menadżer/przełożony, aby móc

zapobiegać temu problemom i/lub minimalizować jego skutki.

Problemy i zachowania nieetyczne w organizacji:

-konflikty

-mobbing

-szantaż

-sabotaż

-łapówki

-protekcja

Narzędzia i sposoby zapobiegania problemom:

-system selekcji i rekrutacji

-szkolenia pracowników

-przywództwo etyczne

-kodeksy etyczne

-komitety etyczne

-instytucja doradcy ds. etyki

3. Wykaż rolę etyki zawodowej, zarówno w odniesieniu do danej grupy zawodowej, jak i w

szerszym kontekście.

Najstarsze etyki zawodowe to etyka lekarska (Vw.p.n.e. Hipokrates) i adwokacka (Cyceron). Warto wspomnieć o etyce rycerskiej ze średniowiecza.

Skutkiem powstawania coraz to nowszych zawodów powstają również nowe etyki z nimi związane.

Etyki zawodowe są dowodem kryzysu moralności. Nie byłyby potrzebne gdyby wszyscy byli uczciwi i wykonywali swój zawód poprawnie.

Niestety powstawanie etyk zawodowych często jest działaniem pozornym które ma tylko ukryć demoralizacją danej grupy zawodowej.

Kolejną wadą etyk zawodowych jest niszczenie naturalnych zdolności człowieka do samodzielnych refleksji, co jest dobre i złe oraz jak powinien postępować. Zamiast własnej refleksji człowiek postępuje mechanicznie wg określonych zasad, nakazów gubiąc się w bardziej skomplikowanych sytuacjach. Również wychodzi z założenia że co nie jest zakazane jest dozwolone. (zwolnienie z odpowiedzialności)

Etyki zawodowe nie SA uniwersalne i podobne. Często wynikają z konkretnych umów – charakter relatywny

Niejasny tryb ustalania obowiązków i nakazów. np Kto ustalił?

Brak sankcji w przypadku łamania etyk zawodowych

Zwolennicy:

Zaletą etyk zawodowych jest fakt iż uszczegóławiają treści norm etycznych do konkretnych specyficznych sytuacji.

Pomagają rozwiązywać specyficzne problemy dla danych zawodów które nie są spotykane gdzie indziej. Kogo ma ratować lekarz dziecko czy starszą osobę?

Etyka zawodowa pozwala na odstępstwa od norm etyki ogólnej. Np. pozwala adwokatom zataić prawdę lub policjantowi pozbawić kogoś życia. Jednak ustala również granice tych odstępstw

Etyka zawodowa reguluje stosunek do obowiązków nadzwyczajnych. Obowiązkiem lekarza jest ratować życie jednak nie 24h na dobę 356 dni w roku. Lub nie oczekuje się że będzie leczył osoby zakażone bez odpowiedniego zabezpieczenia własnego zdrowia.

Etyka zawodowa określa wzorzec osobowy danego zawodu np. dokładny chirurg albo cierpliwy nauczyciel.

Kodeksy etyki zwiększają szacunek do danego zawodu, tworzą etos i tradycje.

W 1 części pytania to można się skupić na lekarzach: obowiązek udzielania pomoczy i nie szkodzenia. Kogo ratować w jakiej kolejności. Kiedy i w jakich warunkach można leczyć. Czy można zrezygnować z pomocy jeśli zagraża ona również zdrowiu lekarza. Prestiż i zaufanie do tego zawodu przez panujące zasady. Zasady trwające od wieków.

4. Podaj przykłady działań lub decyzji charakterystycznych dla życia gospodarczego lub

funkcjonowania organizacji, które są etyczne i legalne, nieetyczne i nielegalne, etyczne i

nielegalne, nieetyczne i legalne.

Etyczne i legalne- wynagrodzenie pracownika, zasiłki, przyznanie urlopów, księgowanie dochodów.

Nieetyczne i nielegalne- kradzież, nie płacenie za nadgodziny, uchylanie się od podatków

Etyczne i nielegalne- ???

Nieetyczne i legalne- legalne omijanie prawa podatkowego

5.Wyjaśnij na czym polega pragmatyzm etyczny.

Polega na łączeniu racjonalności i emocji w podejściu do etyki biznesu.

Podejście pragmatyczne uznaje teorie etyczne z całą różnorodnością, równocześnie akceptując, że współgrają one z czynnikami osobistymi, kulturowymi, psychologicznymi, poznawczymi, oraz kontekstem sytuacji i wszystkim co ma wpływ na podejmowanie decyzji moralnych.

6.Wyjaśnij kim są interesariusze (wymień przykłady dla wybranej organizacji) i jaki jest ich związek z osiągnięciem sukcesu przez organizację.

Interesariusze to grupy lub jednostki, które mogą wpływać lub są pod wpływem działania przedsiębiorstwa za pośrednictwem jego produktów, strategii i procesów wytwórczych, systemów zarządzania i procedur.

Interesariusze to osoby lub instytucje, które mogą wchodzić w relacje z organizacją, interakcje te mogą być zarówno bezpośrednie jak i pośrednie, pozytywne i negatywne.

Interesariusze dzielą się na:

Wewnętrznych:

• Pracownicy przedsiębiorstwa

• Udziałowcy

• Rady nadzorcze

Zewnętrznych:

• Klienci

• Dostawcy

• Instytucje finansowe

• Konkurenci

• Władze samorządowe

• Media

• Związki zawodowe

7.Wymień znane Ci teorie etyczne i szerzej omów jedną z nich.

Teorie tradycyjne:

• Egoizm

• Utylitaryzm

• Etyka obowiązku

• Etyka praw

Teorie współczesne:

• Etyka cnót

• Etyka feministyczna

• Etyka dyskursu

• Etyka postmodernistyczna

Etyka obowiązku – tzw. nonkonsekwencjalizm - ocenie moralnej podlegają czyny bez względu na ich konsekwencje. O wartości moralnej czynu decyduje to czy wypełnia on zalecenia normy, o której z góry wiadomo czy jest dobra czy zła. To słuszność/niesłuszność danej zasady postepowania decyduje o tym, czy mamy do czynienia z dobrem/złem. Skutki działania mogą nie odgrywać żadnej roli.

Utylitaryzm:

-szczęście = pożytek = dobro (inne dobra, czyli wiedza, przyjaźń, uczciwość, miłość są celem do osiągnięcia tego jedynego, czyli szczęścia.

-dobre jest to, co zwiększa sumę szczęścia (dobro wspólne ponad indywidualizm).

-nieszczęście więcej waży na minus niż szczęście na plus.

Etyka praw- zupełna odwrotność etyki feminizmu. Konflikty i problemy rozwiązuje się siłą i agresją, a nie rozmową.

Etyka cnót – stwierdza, że poprawne moralnie działania to te, które są podejmowane przez osoby, które posiadają określone „cnoty”. Zatem formowanie takiego charakteru to pierwszy krok do moralnie poprawnego zachowania. Główne uzasadnienie w etyce cnót: „dobre działanie pochodzi od dobrego człowieka”. Inna perspektywa niż w pozostałych etykach: zamiast odnosić pojedyncze działanie do jego konsekwencji czy zasad, które leżały u jego podłoża, musimy skupić się na charakterze osoby podejmującej decyzje.

Cnoty:

To zestaw osiągalnych cech charakteru, które umożliwiają osobie prowadzić „dobre życie”

Wyróżniamy cnoty intelektualne- najważniejsza to mądrość, i moralne – które tworzą długa listę możliwych cech np. uczciwość, odwaga, przyjaźń, litość, skromność, lojalność, cierpliwość.

Cechy manifestują się w działaniach, które są bardziej wzorami zachowań osób cnotliwych niż zdarzającymi się raz przy podejmowaniu pojedynczej decyzji.

Głównym zagadnieniem etyki cnót jest idea dobrego życia.

Etyka feministyczna – zakłada, że mężczyźni i kobiety mają odmienny sposób podejścia do organizowania życia społecznego, ze szczególnym wpływem na sposób rozwiazywania konfliktów. Główna cecha tej etyki to odpowiedzialność za członków sieci i podtrzymywanie wzajemnych zależności. Etyka feministyczna to podejście, według którego empatia, harmonijne i zdrowe społeczne więzi, dbałość o innych i unikanie krzywdy są najważniejsze.

Etyka dyskursu – normy nie mogą być ostatecznie uzasadnione argumentami racjonalnymi, lecz muszą być niemal codziennie generowane i stosowane do rozwiązywania etycznego konfliktu w codziennej praktyce. Etyczna refleksja powinna mieć swój początek w doświadczeniach życia codziennego. Ostateczny cel to pokojowe rozwiązywanie konfliktów.

Etyka postmodernistyczna – kodyfikacja moralności za pomocą zasad i kodeksów zachowania i racjonalne podejście niszczy prawdziwe źródło moralności, które jest zakorzenione w „moralnym impulsie” w stosunku do innych. Impuls ten to subiektywne, emocjonalne przeświadczenie, które człowiek ma na temat dobra i zła, oparte na doświadczeniu, sentymentach. Osąd moralny to fundamentalne odczucie.

8. Jaka jest różnica pomiędzy kognitywizmem i nonkognitywizmem oraz konsekwencjalizmem i nonkonsekwencjalizmem.

Kognitywizm – możemy poznać dobro i zło, gdyż są to wartości istniejące obiektywnie. Zdania dotyczące przekonań moralnych mogą być prawdziwe lub fałszywe. Możemy zweryfikować osądy moralne.

Nonkognitywizm - nie możemy poznać dobra i zła, gdyż nie istnieją jako właściwości obiektywne. Wydając osąd moralny nie możemy go zweryfikować jako prawdziwy lub fałszywy. Przekonania moralne są subiektywne.

Konsekwencjalizm – upatruje dobro w konsekwencji czynu, o wartości moralnej decyduje jego użyteczność. Obowiązkiem człowieka jest dążenie do jak największego szczęścia jak największej liczby jednostek. Jeśli skutki czynów są korzystne to czyn jest dobry, a my postępujemy słusznie.

Nonkonsekwencjalizm - ocenie moralnej podlegają czyny bez względu na ich konsekwencje. O wartości moralnej czynu decyduje to czy wypełnia on zalecenia normy, o której z góry wiadomo czy jest dobra czy zła. To słuszność/niesłuszność danej zasady postępowania decyduje o tym, czy mamy do czynienia z dobrem/złem. Skutki działania mogą nie odgrywać żadnej roli.