Temat: Wychowanie w pedagogice radykalnego humanizmu
Twórca nurtu:
Twórcą nurtu pedagogika radykalnego humanizmu był Erich Fromm, który żył w latach 1900-1980. Urodził się on w Frankfurcie nad Menem, w rodzinie rabinackiej. Studiował filozofię oraz psychologię, uzyskał tytuł doktora nauk filozoficznych.
Pod koniec 1932 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych za zaproszenie Chicagowskiego Instytutu Psychoanalitycznego.
W 1941 roku ukazała się jego pierwsza książka pod tytułem ,, Ucieczka od wolności’’, która przyniosła mu światowy rozgłos i uznanie.
Ważnym dziełem o wielkim znaczeniu dla współczesnej humanistyki było ,, Mieć czy być ‘’z 1976r.
W tym dziele oraz innych krytykował istniejące formy wysokorozwiniętych społeczeństw przemysłowych , przeciwstawił im własną wizję kultury i edukacji zorientowanej na moduł typu ,, być’’ i biofilną orientacje życia.
Według współczesnych badaczy piśmiennictwa Ericha Fromma , chociaż nie był on pedagogiem tylko psychologiem , to w znaczący sposób wpłynął na postrzeganie przez samych pedagogów teorii i rzeczywistości wychowawczej.
założenia
Fromm jest nielicznych filozofem krytycznym, który pytając o zło w procesie socjalistycznym , poszukiwał przyczyn szeroko rozumianej przemocy, zniszczenia, czynienia komuś krzywdy, braku szacunku dla jednostki ludzkiej czy pogardy.
Fromm stara się zrozumieć istnienie przemocy między ludźmi , agresji i okrucieństwa, upatrując ich przyczyn w niemożliwości rozwiązywania przez człowieka podstawowych problemów swojego życia, nie zdolności do kochania innych , ale także w niekrofilnej orientacji wszystkich nowoczesnych społeczeństw przemysłowych , bez względu na ich polityczne struktury.
Rozróżnia przy tym dwa rodzaje wrogości :
Wrogość reakcyjną – reakcja jednostki ludzkiej na zagrożenie życia, godności, własności;
Wrogość rekompensacyjną – będąca dla ludzi słabych, zniewolonych, bezsilnych swoistego rodzaju uniwersalny środek do odzyskania poczucia własnej mocy dzięki stosowaniu wobec nich przemocy, dominacji czy siły. Jest pochodną dominującej w człowieku orientacji nekrofilnej (ku śmierci, ku destrukcji, ku złu) oraz postępującej biurokratyzacji współczesnych społeczeństw przemysłowych.
W instytucjach edukacyjnych nie mamy do czynienia z otwartą wrogością, ale jedną z dwóch form bliskości pomiędzy podmiotami procesu kształcenia:
Bliskość submisyjna to podporządkowanie się komuś, od kogo się zależy. Prowadzi do braku niezależności czy skłonności buntowniczych oraz hamuje pełny rozwój jednostki, powodując w niej samej głębokie konflikty między podległością a buntem.
Bliskość całkowitej i najgłębszej zażyłości między dwiema osobami. Polega na dojrzałej miłości przy zachowaniu całkowitej niezależności i odrębności podmiotów. Typ ten nie hamuje rozwoju, nie powoduje konfliktów wewnętrznych ani utraty energii.
Istota człowieka według Fromma:
Człowiek jako wilk – istota niszcząca innych z natury, wykorzystująca w swym życiu codziennym okazje dla okrucieństwa i sadyzmu w stosunku do innych osób;
Człowiek jako owca – istota uległa, wyrzekająca się własnej woli, rezygnująca z własnej autonomii, indywidualności, tożsamości, osobą podatną na zewnętrzne wpływy.
Orientacja nekrofilna:
Charakteryzuje się specyficzną zdolnością człowieka do stosowania wobec innych przemocy, do przekształcania wszystkiego co organiczne w zwłoki, do traktowania życia w sposób mechaniczny, przedmiotowy.
Nie jest to wyraz pojedynczej cechy osobowości człowieka, ale ogół wszystkich cech, które reprezentują całościowy styl życia, wyrażając się na procesach cielesnych danej osoby, w sferze jej emocjonalno-wolicjonalnej, myślach, gestach i zachowaniach.
Nekrofil jest osobą kochającą destrukcję, wierzącą w słuszność przemocy. Kieruje się przeszłością, a nie przyszłością, która jest dla niego nieznana i nie daje mu oparcia we władaniu innymi.
Jeśli pełni funkcje kierownicze, to ludźmi administruje jak rzeczami, cieszy się nietykalnością i jest dumny z zadawania bólu innym.
Władza nad innymi potrzebna mu jest do zapewnienia sobie lepszej sytuacji i do możliwości wpłynięcia na zmianę własnych warunków życia. Władza jest okazją dla zakamuflowania własnych kompleksów, zawiedzionych nadziei, poczucia niemocy czy niedowartościowania.
Dzięki formalnej dominacji nad innymi nekrofil potęguje swoją zdolność do czynienia zła i okrucieństwa, znęcając się nad podwładnymi.
Władza w rękach o tej orientacji demoralizuje, gdyż daje panowanie nad umysłem czy uczuciami innych osób.
Fromm w procesie wychowania kładzie nacisk na: formowanie zdolności obronnych osoby na zagrożenie jej życia, indywidualności, mocy sprawczej czy godności osobistej.
Erich Fromm przywiązuje wielką wagę do asertywności i obrony własnego humanum. W procesie wychowania i kształcenia sprowadza się to do zdolności obronnych osoby na zagrożenie jej życia, indywidualności, mocy sprawczej, godności oraz sublimowanie skłonności nekrofilnych, destrukcyjnych, pasji niszczenia siebie czy innych.
Nadzieja jest paradoksalna . nie jest ani biernym czekaniem , ani nierealistycznym forsowaniem zdarzeń , które nie mogą się wydarzyć. Jest jak gotujący się do skoku tygrys , który poderwie się jedynie wtedy gdy nadejdzie właściwy moment.
orientacja biofilna:
Biofilia jest dążeniem osoby do ochrony życia, do twórczości, przedkładaniem radości, otwartości, prospołeczności nad pesymizm, niepewność czy egoizm.
Biofilna świadomość motywowania jest dążeniem do życia i radości.
Biofil -jest osobą promieniującą na otoczenie ciepłem, serdecznością, empatią, poczuciem wolności i świadomością silnych stron własnej osobowości.
Swoją orientację życiową wyraża bardziej w sposób niewerbalny, aniżeli deklaratywny.
Nie pogrąża się w wyrzutach sumienia i poczuciu winy.
Natura człowieka nie jest ani dobra, ani zła, ale staje się patologiczna w zależności od dominacji orientacji nekrofilnej nad biofilną i od styczności z zewnętrznym światem.
Wpływ społeczeństwa na jednostki niesie z sobą negatywne elementy w tym sensie, że ludzie są od siebie zależni i potrzebują się nawzajem.
Wg Fromma cywilizacja przemysłowa zorientowana jest nie na życie, ale na jego struktury, mechanizmy, wytwory materialne.
Wszystko to wspiera wzrastająca rola biurokracji i fetyszyzacji rzeczy, liczb, wskaźników ilościowych, urzeczowienie stosunków międzyludzkich, administrowanie ludźmi tak, jakby byli przedmiotami.
Szkoły zdaniem Fromma zostały zdominowane przez zasadę maksymalnej wydajności. Prawu stałego i nieograniczonego przyspieszenia podlega proces kształcenia. Wzrost ilościowy wiedzy, pożądanych stopni szkolnych, promocji uczniów wyznacza cele edukacyjnej rzeczywistości, stając się miarą „postępu”.
W systemie oświatowym mamy do czynienia z dehumanizacją w imię wydajności. Administracja oświatowa narzuca nauczycielom „właściwe” podejście do zadań zawodowych oraz usług, zmierzające w rzeczywistości do zwiększenia wydajności korzyści władz oświatowych, kształtując uległych i posłusznych pracowników.
Charakterystyczne jest usuwanie elementów twórczych, gdyż wprowadzają element ryzyka i niepewności.
Zarządzający takim systemem starają się ograniczyć do maksimum indywidualizm, twórczość, alternatywne rozwiązania i jakościowe mierniki kształcenia – gdyż pragną biurokratycznie kontrolować jakość życia wewnątrzszkolnego.
Takie podejście wytwarza nudę i bierność, pozbawia zdobywania wiedzy, umiejętności emocjonalnego z nim związku, całkowitym milczeniem pomija ludzki stres, niepokój, upokorzenie czy utratę nadziei.
Szkoła humanistyczna:
Powinna promować postawę typu „być” zamiast „mieć”, praktykującą miłość, a więc orientację biofilną.
Najważniejszym czynnikiem rozwoju miłości życia u dziecka jest bowiem współżycie z ludźmi, którzy to życie kochają. Miłość jest bowiem najwznioślejszym i najtrudniejszym do osiągnięcia stanem rodzaju ludzkiego.
Zadaniem wychowawcy:
Jest poszerzanie marginesu wolności oraz wspieranie warunków sprzyjających biofilii.
Nie może wywierać na wychowanków wpływu, dokonywać za nich wyboru.
Powinien ukazać im możliwości wyboru w sposób prawdziwy z miłością, rozbudzając w nich energię ku życiu.
Rewolucyjny optymizm:
Pedagog humanistyczny nie czeka na czyjeś (władzy, prawa, ideologii) „przyzwolenie”, „nakazy”, ale kierując się głosem serca, realizmu, wierzy w moc przemian w sobie i innych; jest odważny, nieustraszony.
Zdrowe społeczeństwo – jego funkcją ma być przyczynianie się do powstania nowego, odrodzonego duchowo człowieka tzn. zdolnego do miłości, twórczości i braterstwa; społeczeństwo skupione wokół pełnego rozwoju człowieka.
Demokracja uczestnicząca – potrzeby wspólnoty są dla jednostki tak samo ważne, jak jej własne sprawy lub w której dobro wspólne jest uznawane przez każdego obywatela za jego własne.
Fromm wierzy w wolność, w prawo człowieka do bycia sobą, samo potwierdzenia i walki przeciw wszystkim tym, którzy usiłują nie dopuścić, żeby stać się sobą.
Wolność – to wolność bycia niezależnym, swoboda tego, żeby więcej być, a nie więcej mieć czy używać rzeczy i ludzi.
W zbiurokratyzowanych społeczeństwach nasila się poczucie beznadziejności i bezsilności wychowawców wobec struktur oświatowych. Mówi się o syndromie wypalenia zawodowego.
Krytyka Fromma istniejących form życia społecznego (społeczeństwa nabywców i społeczeństwa produktywne prowadzi do odmiennych form organizacji społeczeństw czyli do zdrowego społeczeństwa. W takim społeczeństwie ma się odrodzić duchowo człowiek: zdolny do miłości, twórczości i braterstwa.
Pedagog popierający Fromma dostrzega w dziecku potencjał jego indywidualnych sił rozwojowych, dobro natury ludzkiej, zdolność do miłości, ufa możliwościom konstruktywnej, nieskrępowanej aktywności wychowanków oraz ich zdolności do samostanowienia i samorealizacji. Wykonawca jest zwolennikiem demokratycznych rozwiązań ustrojowych i systemów wychowawczych.
Fromm jest zwolennikiem demokracji uczestniczącej. – aktywne współstanowienie w toku edukacji.
Efektem edukacji społecznej i samorealizacji jednostek będzie struktura ich charakteru o następujących cechach:
gotowość do porzucenia wszystkich form życia zorientowanych na posiadanie, gromadzenie rzeczy, władzy, w zamian tego życie personalne, wywodzące się z miłości
pewność i wiara w samego siebie, odwoływanie się do własnych zainteresowań, miłość, solidarność z otoczeniem
poczucie radykalnej niezależności, czerpanie radości z dzielenia się z innymi
doznawanie miłości, szczęścia i szacunku we wszystkich przejawach życia
dążenie do redukowania chciwości, nienawiści i iluzji, przezwyciężanie własnego narcyzmu
rozwijanie sztuki kochania i krytycznego myślenia
poznanie siebie i świadomość wartości rozwoju własnej osobowości i innych
pojmowanie wolności jako szansy bycia z samym sobą
Socjalizacja jednostek wymaga odrodzenia humanizmu – centralnym zagadnieniem jest tu najpełniejszy rozwój człowieka a nie tylko produkcja i praca.
Optymistyczna koncepcja człowieka jako istoty z natury dobrej.
Zadaniem człowieka jest rozwijanie swoich możliwości, a więc pedagogikę Fromma określa się mianem pedagogiki wzrostu.
Krytyka teorii wychowania :
Wychowanie jest tożsame z pomocą, której udziela się dziecku aby mogło urzeczywistnić swoje możliwości
Przeciwieństwem wychowania jest manipulacja
Bazowanie na orientacji „BYĆ” a nie „MIEĆ” .
Porównanie pedagogikę Fromma z antypedagogiką: Obie formułują zarzuty przeciw wychowaniu:
Antypedagogika rozpatruje zachowanie z perspektywy jego personalnej przemocy i destrukcji a Fromma wskazuje na negatywne dla rozwoju jednostki wpływy struktur i procesów społecznych.
Wg koncepcji Fromma wychowanie może pomóc człowiekowi w odnalezieniu swojego prawdziwego JA.
W odróżnieniu od antypedagogów postrzega wychowanie w ścisłym związku z procesem rozwoju struktur i życia społecznego.
To co jest wspólne: szczególna wrażliwość na te aspekty wychowania, które prowadzą do niszczenia JA u człowieka. Są to koncepcje uwrażliwiające, oświecające, stymulujące do samoanalizy i działań wychowawczych. Wskazują nową drogę do autentycznego JA, prowadzącą za pomocą terapii do samoakceptacji i autoprzemiany.