WSTĘP DO JĘZYKOZNAWSTWA OGÓLNEGO, WYKŁAD IV, 9.03.11

Generatywizm

Noam A. Chomsky – generatywizm - To najbardziej wpływowa i najszerzej rozpowszechniona szkoła językoznawcza II poł. XX wiek. Chomsky – twórca generatywizmu.

Urodzony w 1928 r.

Dla Chomskyego ważne – język jako wyróżnik naszego gatunku. Zwierzęta też się komunikują, systemy komunikacyjne mogą być skomplikowane – taniec pszczół.

Zmiany ewolucyjne, adaptacja, nagle my mamy język, a inne zwierzęta nie. Język – tworzenie struktur składniowych. Tym się różnimy od pszczół i małp, że umiemy stworzyć struktury składniowe.

Chomsky – poglądy anarchizujące.

Struktury składniowe nie powstają w ludzkim umyśle od tak sobie, ale jest to proces. Najpierw łączymy ze sobą słowa, na końcu mamy produkt finalny – Janek zabił Marysię młotkiem.

Generatywizm – najistotniejsze założenia

• Krytyka strukturalizmu – strukturalizm amerykański patrzył na języka jako behawior. Język rodzi się w grupie, jeden wysyła bodźce, drugi na nie reaguje. Język – coś , co się dzieje w interakcji między ludźmi. Język – zachowanie, jak podawanie sobie ręki.

  • Podstawowy termin – indukcja. Przez nią rozumie się proces, który prowadzi od szczegółu do ogółu i od zbierania danych szczegółowych do generalizacji.

  • Generalizacje – dane, nadbudowywane nad generalizacjami.

  • Strukturaliści - Język – zachowanie społeczne, które służą komunikacji. Ale nie wg. Chomsky ‘ ego.

  • Zasada nieograniczonej różnorodności – języki mogą się od siebie różnić w sposób nieprzewidywalny, nie istnieją uniwersalia językowe. Nie ma nic w języku, co jest zdefiniowane przez dziedzictwo genetyczne. Chomsky: musi być uniwersalne podłoże. Strukturaliści tego problemu nie widzieli. Badania nad językami migowymi – nawet gdy nie produkujemy dźwięki, produkujemy migi, zdania. Jest podmiot, orzeczenie itd.

  • Strukturalizm - Językoznawca nie powinien formułować hipotez na temat badanego języka na podstawie danych z innych języków lub swojej intuicji. Dlaczego? Doświadczenie języków indiańskich – nie możemy zakładać, ze gdzieś jest tak, jak w łacinie. Zakładanie czegoś a priori jest błędne. Nie można zakładać, ze są zdania, orzeczenia, należy analizować metodą drobnych kroczków. Odrzucenie introspekcji – językoznawca bazuje na introspekcji, własnym doświadczeniu. W strukturalizmie – badacz nie powinien opierać się własnej intuicji ale obiektywizacji.

  • Osobno powinna być opisywana fonologia, składnia – są różne podsystemy, procedury badawcze. W ten zobiektywizowany sposób dojdziemy do tego, czym jest dany język.

• Tracimy dużo o ile chodzi o rozumienie języka jako systemu w umyśle ludzkim – to najbardziej przeszkadzało Chomsky ‘ emu. Uważał, ze całe podejście jest do chrzanu. Odpowiedź Chomsky ‘ emu na strukturalizm – rewolucja w językoznawstwie:

  • Język nie jest zjawiskiem społecznym, nie służy komunikacji. Komunikacja nie jest właściwą funkcją języka. Język pozwala nam myśleć, a nie grupie społecznej się komunikować. Dzięki nadaniu myśli struktury syntaktycznej, można ją właściwie uformować. Potem te myśli można zakomunikować, ale nie jest to konieczne, nie po to nam język, by komunikować. Umiejętność wstawanie, chodzenia nie wyewoluowały, by coś komunikować.

  • Teoria mentalistyczna – mentalizm to nastawienie na myślenie jako na zjawisko umysłowe, nie komunikacyjne. Społeczeństwa może nie być, język będzie. Język – proces mentalny.

  • Chomsky – często odwołuje się do Kartezjusza. Chomsky odkrywa XVII wieczny racjonalizm na nowo.

  • W badaniach językoznawca powinien odwoływać się do intuicji rodzimego użytkownika. Tylko rodzimy użytkownik języka jest w pełni kompletną maszynka do produkcji języka. Kompletna kompetencja, działa na dwa sposoby – wiemy, co jest gramatyczne, a co nie w języku.

  • Egalitaryzm języka – największy debil tak samo się nauczy gramatyki swojego języka, jak noblista. Wszyscy jesteśmy równi w świetle gramatyki. Powinienem polegać na swoim poczuciu językowym.

  • Jaki jest cel gramatyki w ujęciu generatywnym? Danie jasno, wyrażony precyzyjnie opis, tego, co się dzieje, gdy posługujemy się językiem. Jakie procesy mentalne zachodzą, gdy posługujemy się konstruktami zdaniowymi.

  • Generowanie - jednoznaczne wyznaczanie.

  • Język zdefiniowany jako algorytm – wyznacza co jest a co nie jest gramatyczne.

  • Liczba zdań, którą jesteśmy w stanie wyprodukować, jest nieograniczona.

  • Kompetencja językowa – program.

  • Kreatywność sprowadza się do terminu rekurencja – stosowanie tej samej operacji wielokrotnie. Cały cza stosujemy tę samą regułę – weź dwa fragmenty i je połącz. To nas odróżnia od komunikacji małp.

  • I – Language – wewnętrzny język, ten, który każdy z nas ma w sobie, w swoim poczuciu językowym. E – Language – język zewnętrzny, artefakt, „polszczyzna”. Nie ma czegoś takiego, jak polszczyzna, jest język pana X, pani K itd. Gdy zaczynamy badać poszczególne języki, każdej z osób, okaże się, że ktoś może używać innych konstrukcji niż ktoś, kto mieszka 5 km dalej. Języki regionalne – ale w obrębie regionu, każdy mówi inaczej. Artefakty w postaci języków masowych nie istnieją. Nie ma znaczenia, czy jeden idiometr jest podobny do drugiego idiometru. Dla danej osoby możemy stworzyć opis jego języka.

  • Język to taki dialekt, który ma armię i flotę – język jest artefaktem politycznym.

  • Chomsky – gramatyka uniwersalna. Zbiór podstawowych pryncypiów, na tyle ogólnych, ze da się je przełożyć na gramatykę chińską i polską. Gramatyka uniwersalna – biologiczne dziedzictwo, gdy się rodzimy, mamy ze sobą gramatykę uniwersalną. Powinniśmy koncentrować się na podobieństwach między językami. Wszystkie języki oparte na wspólnej podstawie gramatycznej.

  • Postulat natywizmu – język jest wrodzony. Rodzimy się z nim, dziecko ma coś, co pozwala mu szybko język przyswoić. Wszystkie dzieci na świecie uczą się języka w bardzo podobny sposób. We wszystkich środowiskach języka dzieci przechodzą przez te same etapy nauki języka. Proces niezależny od środowiska i rodziców.

  • Dziecko nabywa język w sposób zaprogramowany niezależnie od otoczenia. Dziecko ma biologicznie zaprogramowany język. Dziecko przez pierwsze kilka lat życia nabywa systemu bardzo skomplikowanego – gramatyki.

  • LAD – Language Acquisition Device – język jest organem językowym, narzędziem, jak ręka, noga, z którym się rodzimy.