Aretologia - dyscyplina filozoficzna zajmująca się badaniem sprawności, cnót i wad.
Cnoty kardynalne: roztropność, umiarkowanie, męstwo, sprawiedliwość. *Roztropność- usprawnienie samego rozumu, aby był zdolny takie dobro odczytać *Umiarkowanie – umiejętność i panowanie nad uczuciami przyjemnymi i przykrymi, *Męstwo – panowanie nad uczuciami strachu i bólu, *Sprawiedliwość – ma tak wychować wolę, aby miała ona na względzie nie tylko nasze osobiste dobro ale także dobro innych ludzi, sprawiedliwość jest więc stale wolą oddawania tego co komuś się należy.
CNOTA – pochodzi z języka greckiego, w którym areté oznacza męstwo
Sokrates (469 –399 p.n.e.)
utożsamiał cnotę z wiedzą i w efekcie mówił o
cnocie mądrości.
Platon (ok. 427–347 p.n.e.)
wyróżniał już cztery cnoty:
mądrość, męstwo, umiarkowanie i sprawiedliwość.
Arystoteles (384–322 p.n.e.)
uważał, że każde działanie ma swoją cnotę i wielość cnót podzielił na dwie grupy, na
cnoty dianoetyczne (intelektualne) i cnoty etyczne
Wada moralna – stała skłonność do czynów moralnie złych. Jako ujemna cecha moralna wada stanowi osłabienie woli w dążeniu do dobra, ale nie pozbawia człowieka wolności działania. Powstaje ona przez dłuższe popełnianie jakiegoś grzechu i niszczy dotychczasową łatwość spełniania czynów dobrych (cnotę). Człowiek działając pod naciskiem jakiejś wady ma coraz mniej oporów i trudności i nie doświadcza niepokojów sumienia. Może nawet odczuwać specyficzną wewnętrzną przyjemność, nawet w przypadku czynów odrażających. Wady szczególnie mocno zakorzenione zwane są nałogami.
Tradycyjnie wymienia się ich siedem: - pycha - nieumiarkowana żądza wywyższania siebie, z której bezpośrednio rodzi się próżność (żądza zewnętrznego uznania, szukania pochwał itp.); - chciwość - nieumiarkowane pożądanie dóbr materialnych, łatwo rodzące skąpstwo; jej wpływ jest tak destrukcyjny, że św. Paweł pisze, że "korzeniem wszelkiego zła jest chciwość pieniędzy" (1 Tm 6, 10); - nieczystość - nieuporządkowana żądza przyjemności płciowej; - zawiść - utrwalony stan smutku z powodu czyjegoś dobra; łatwo prowadzi do nienawiści, gniewu, oszczerstw, obmów itp.; - nieumiarkowanie w jedzeniu i piciu - choć wyraża się w grzechach na ogół lekkich (nieopanowania siebie), prowadzi do licznych innych wad i wykroczeń, jak lekkomyślność, niesprawiedliwość, nieczystość itp.; - gniew - nieopanowana żądza zemsty prowadząca do wybuchów złości, obelg, kłótni, bluźnierstw itp.; - lenistwo, zniechęcenie - stałe zniechęcenie do dóbr duchowych, do stałej pracy nad sobą.
Deontologia - dział etyki traktujący o obowiązkach moralnych i o tym, co decyduje o moralnej wartości czynów; także zbiór norm moralnych, które obowiązują przedstawicieli danego zawodu, np. d. lekarska będąca zbiorem zasad ustalonych pierwotnie przez Hipokratesa i wyrażonych w lekarskiej przysiędze, obecnie określa to kodeks etyki lekarskiej.
Prawo naturalne - Jest to prawo przyrodzone, które posiadamy ze względu na sam fakt bycia człowiekiem. Prawa naturalnego nikt nam nie nadał, więc jest ono prawem niezbywalnym. Istnieje w świadomości człowieka. Wydaje się słusznym stwierdzenie, że prawo istnieje wtedy, gdy ludzie uznają, iż coś jest prawem. Prawo naturalne człowieka istniało zawsze, jednak po raz pierwszy zostało sformułowane w aktach stanowiących prawo w XVIII wieku. Uczyniono to niemal równocześnie w Ameryce w Deklaracji Niepodległości i we francuskiej Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela. W tych aktach prawnych za najważniejsze prawo naturalne uznano: prawo do życia, wolności i szczęścia.
Prawo pozytywne - pojęcie z zakresu teorii prawa, oznaczające prawo stanowione. Inaczej prawo tworzone przez człowieka (w odróżnieniu od prawa naturalnego), w tym także przez uprawnione do tego władze państwowe (tzw. prawo stanowione). Prawo pozytywne to prawo pojmowane przede wszystkim jako - zależne od czasu i miejsca - dzieło danego społeczeństwa, tworzone w ramach nowoczesnej demokracji parlamentarnej, uwzględniającej prawotwórczą rolę organów państwa, partii politycznych, organizacji pozarządowych i grup nacisku.
Synejdezjologia – dział zajmujący się sumieniem.
Sumienie – pewna wewnętrzna sprawność, która pod kątem dobra i zła ocenia dany czyn, a wcześniej decyzje na podstawie tej decyzji. Ma pewną moc wiążącą.
Sumieniem przeduczynkowym nazywa się ocenę jakiegoś uczynku przed jego dokonaniem. Jest związane z wewnętrznym nakazem, aby wybrać to co rozpoznane zostało jako dobre i odrzucić to co złe. Grzech polega na świadomym przekroczeniu nakazu sumienia przeduczynkowego.
Sumieniem pouczynkowym określa się ocenę czynu już dokonanego. Człowiekowi może towarzyszyć zadowolenie, uczucie pewnej satysfakcji duchowej, jeśli jego działanie było dobre bądź mieć wyrzuty sumienia, kiedy uczynił coś złego.
Sumienie towarzyszące Sumienie, którego głos towarzyszy człowiekowi w trakcie wykonywanej czynności i uznaje ją za dobrą, bądź nie. W zależności od stosunku do obiektywnej normy moralnej można wyróżnić sumienie prawdziwe i fałszywe/ błędne, które jest reprezentowane przez różne typy: sumienie faryzejskie, skrupulanckie, szerokie.
Sumienie prawdziwe, zwane również słusznym i właściwym, jest sumieniem zdolnym do rozróżniania dobra i zła. Sumienie prawdziwe czyni człowieka odpowiedzialnym.
Sumienie szerokie Osoby o sumieniu szerokim nie dostrzegają zła, które czynią.