Indie kultura

UBIÓR

Wśród elementów kultury Indii na szczególną uwagę zasługują stroje. Ich charakterystyczną cechą są różnorodne barwy o intensywnym nasyceniu. Dopełnieniem strojów są liczne wzory haftów oraz ponaszywanych paciorków. Całość stanowi barwny przepych. Tradycyjnym strojem jest sari, którego upięcie nie jest łatwą sztuką. Największą popularnością cieszy się sari z Waranasi lub Kanchipuramu, które ma piękną złotawą kolorystykę. Europejki często kupują sari, aby z jego materiału uszyć inne stroje. Uzupełnieniem sari jest obowiązkowo ćoli, czyli dopasowana do ciała bluzka z krótkim rękawem, a pod samym sari nosi się bawełnianą halkę. Mężczyźni noszą za to dhoti lub lungi. Wśród młodych dziewcząt oraz muzułmanek rozpowszechnione jest noszenie salwar kamiz, która jest luźną, długą tuniką noszoną do szerokich spodni. Uwagę przyciągają zakończone szpicem buty, które noszą nazwę zuti.

Małżeństwo

Według tradycji kobieta, jako spoiwo rodziny powinna być traktowana z najwyższym szacunkiem, jak bogini. Z drugiej strony to ona jest podporządkowana mężczyźnie, a nie odwrotnie. W ogóle w Indiach szczególnym szacunkiem są otaczani mężczyźni oraz duchowni. Hinduska religia odmawiała nawet wdowom respektowania ich prawa do życia. Obecnie wdowy wciąż noszą piętno osób gorszej kategorii. Analfabetyzm, który wciąż panuje w Indiach, w dużej mierze dotyczy kobiet. Ma to również wpływ na niezmieniającą się tradycję wybierania męża przez rodziców kobiety. Oczywiście zdarzają się wyjątki, a wśród społeczności klasy średniej zamieszkującej miasta nie jest to już powszechną praktyką. Jednak zgodnie z tradycją mąż jest wybierany spośród mężczyzn z określonej kasty i według posagu. Po ślubie kobieta zachowuje posłuszeństwo wobec matki swojego męża. Dopiero, gdy jej własne dzieci opuszczą dom jej sytuacja się zmienia. W Indiach możemy rozróżnić właściwie dwa modele małżeństw: północno-indyjski oraz południowo-indyjski. W północno-indyjskim nie dopuszcza się do ślubu pomiędzy osobami bliskiego pokrewieństwa np. kuzyna z kuzynką. Natomiast model południowo-indyjski z pewnością budzi w wielu krajach niesmak ze względu na łączenie się w pary osób spokrewnionych, w tym wujów z siostrzenicami lub bratanicami. Najwięcej wesel odbywa się w okresie pomiędzy listopadem i marcem.

Inne

ludzie, bez względu na stopień ich zamożności, zwykle są gościnni wobec obcych przybyszów. Podczas jedzenia powinniśmy pamiętać, że w Indiach używa się do tego prawej ręki, lewa jest uznawana za nieczystą i służy raczej do higieny osobistej. W związku z tym nie podajemy nigdy lewej ręki na powitanie ani nie podajemy nią pieniędzy i nie dotykami nią drugiej osoby. Zwyczajem jest ściąganie butów przed wejściem do meczetu lub innej świątyni. Podczas odwiedzin w prywatnym domu również powinniśmy pamiętać o ściągnięciu butów przed progiem.

Religia

Hinduizm. Opiera się na tradycji wedyjskiej oraz elementach braminizmu i dżinizmu. Odłamy religii łączy m.in. szacunek dla świętych ksiąg nazywanych Wedami. Poza tym wiara w reinkarnację oraz karmę rozumianą, jako prawo przyczyny i skutku. Każdy nurt odrębnie rozumie dążenie do wyzwolenia, które jest powszechnie uznawane. Hinduiści są wyznawcami bóstw. Dewa jest bóstwem męskim, a dewi bóstwem żeńskim. Bóstwa zazwyczaj uważa się za postacie uosabiające Boga. Rzadziej uznawane są za postaci niższej kategorii, takie jak anioły w religii chrześcijańskiej. Niezliczona liczba świętych pism określa założenia religii, ale tylko część z tych ksiąg jest podstawą hinduizmu. Reszta uznawanych pism zależy od indywidualnych założeń nurtów tej religii. Podstawę stanowią wspomniane już wcześniej święte księgi Wedy. Pozostałe księgi, które w skład ksiąg kanonicznych weszły dopiero w późniejszym okresie, to m.in. zapisy eposów Ramajana i Mahabharata oraz inne zapisy, w tym Purany i Manusmryti. Hinduizm odróżnia się od innych religii brakiem zdecydowanego ośrodka kultu, zróżnicowaniem postaci Boga oraz brakiem struktury organizacji i instytucji. Jest to religia o płynnym charakterze. Jednak hinduizm ogólnie skłania się w pewnym sensie ku religii monoteistycznej. Wyznawcy zakładają, że jest jeden Bóg, ale posiada on różne wcielenia. Właściwie różne regiony Indii mają swoje odmienne bóstwa o symbolicznym znaczeniu. Najważniejszymi bóstwami są Brahma, Wisznu i Śiwa. Według założeń hinduizmu Brahma jest stwórcą świata. Jego postać jest przedstawiana, jako mężczyzna z brodą i często kilkoma głowami i ramionami. Długość życia Brahmy określa okres trwania świata. Według wierzeń po okresie stu lat życia Boga następuje zniszczenie świata i jego samego. Przez następne sto lat kosmos trwa w umyśle Wisznu a w odpowiednim momencie pojawia się nowy Brahma. Postać Wisznu jest młodzieńcem z diademem usadowionym na kwiecie lotosu lub dosiadającym mitycznego ptaka Garuda, ewentualnie węża świata. Wisznu jawi się, jako dobry i przyjazny Bóg. Dba o zachowanie wszechświata. Śiwa za to dba, aby każdy okres, aż do końca świata, został doprowadzony do końca. Istnieje też wierzenie, że raz na kilka tysięcy lat Bóg zstępuje na ziemię pod postacią awatara, aby uchronić ludzi przed upadkiem. Jednym z awatarów był Kryszna pod postacią pasterza, który został w końcu władcą. Nieśmiertelność duszy pozwala na reinkarnację i dążenie do boskiej doskonałości. Ciekawym i nieco zaskakującym punktem hinduizmu są założenia etyczne, według których wszyscy są sobie równi. W praktyce jednak w kulturę Indii wpisał się system kastowy, co oznacza, że każdemu należy się według jego pochodzenia. Oficjalnie system kastowy został zniesiony, ale w mniejszych skupiskach ludności wciąż funkcjonuje. Podstawowe prawo do życia każdego człowieka nie przysługuje wdowom. Ma do niego prawo tylko najmłodsza żona zmarłego.

Sztuka

Świat natury zawsze odgrywał ważną rolę w życiu ludzi, którzy patrzyli na niego w sposób emocjonalny, co widać w kulturowych motywach. Między innymi indyjskie rzeźby mają charakter kultowy i są uosobieniem życia. Buddyzm początkowo zakazywał tworzenia postaci Buddy, ale zakaz ostatecznie zniesiono. Pojawiły się wtedy posążki nawiązujące nieco w swojej prostocie do sztuki greckiej. Mitologia indyjska dostarczała mnóstwo motywów, które pojawiały się w sztuce. Jednym z nich jest żeński duch lasów i gór – jakszini, którą artyści przedstawiali w ściśle określonej postaci. Jakszini prezentowała się, jako młoda kobieta o pełnym biuście, stojąca pod drzewem w wygiętej pozie. Ważnym miejscem, w którym zachowały się starodawne malowidła dające świadectwo ówczesnej sztuce, jest Adżanta. Adżanta to wzgórza w stanie Maharashtra, w których znajduje się około 30 jaskiń pokrytych malowidłami o tematyce buddyjskiej. Ustalono, że cztery z tych grot stanowią miejsca kultu, a pozostałe zamieszkiwali bądź zbierali się w nich mnisi. Powstanie grot szacuje się na okres pomiędzy II w. p.n.e. a VII w. n.e. Wykute w skale groty znaleźli przypadkiem angielscy myśliwi. W tym właśnie czasie nastąpił rozwój w architekturze skalnej. Istniejące w takich wykutych wnętrzach filary służyły tylko i wyłącznie do podziału wnętrza. W przeciwieństwie do klasycznego budownictwa, nie służyły za podpory konstrukcji budowli. Nie tylko groty zostały wykute w skale, ale również liczne świątynie. Potem pojawiły się w nich rzeźby. Okres pomiędzy 600 a 1200 r. n.e. określa się mianem hinduskiego renesansu. W tym czasie tysiące świątyń zostały bogato ozdobione. Zazwyczaj budowano je w kilkukondygnacyjnej postaci a dzieło zwieńczały misterne reliefy, czyli płaskorzeźby będące właściwie rzeźbionymi obrazami. Tak właśnie wyglądają świątynie Mahabalipuram i Ellura. Niesamowita architektura hinduska wymknęła się poza granice kraju. W Kambodży na przełomie XI i XII w. powstało wiele świątyń w stylu hinduskim, a największą jest Angkor Wat zbudowana ku czci boga Wisznu. Również na Jawie, na wzgórzu Borobudur w IX w. powstała największa świątynia z pięknymi reliefami. W okresie średniowiecza panowały dwa style architektoniczne. Wyodrębniamy północny styl nagara oraz południowy drawida. W stylu nagara dominował plan przypominający kształt krzyża lub bardziej zaokrąglony, jakby wyginający się w łuk. Styl północny reprezentuje zespół świątynny Khadżuracho, Orisy oraz świątynia w Bhubaneśwarze. Styl drawidyjski charakteryzuje się z kolei sporej wielkości kompleksami z prostokątnym dziedzińcem. Nie możemy też zapomnieć, że na architekturę miał wpływ islam, który pozostawił po sobie meczety. Od XVII w. na rozwój sztuki zaczęły wpływać państwa europejskie. Nowe Delhi powstało w efekcie brytyjskiego projektu E. Lutyensa i R. Bakera. Cała sztuka Indii jest niezwykła i należy przyjrzeć się z osobna każdej dziedzinie sztuki hinduskiej: architekturze, rzeźbie, malarstwu i rzemiosłu ręcznemu.

Tańce

Liczne plemiona w tańcu modliły się i nadal modlą do bogów o zesłanie deszczu lub słońca, odegnanie choroby lub urodzaj plonów. Tańce rytualne towarzyszą również m.in. ceremoniom zaślubin. W rozwijających się krajach taniec jest propagowany ostatnio, jako świetna forma rozrywki i równocześnie zachowania dobrej kondycji. Tańce pochodzące z Indii są niezwykle interesujące i barwne. Taniec hinduski odwołuje się głównie do wierzeń religijnych i zazwyczaj jest opowieścią o bogach i wydarzeniach z mitologii indyjskiej. Najczęściej tańczą kobiety, które przyciągają już uwagę samym wyglądem. Przyodziane w kolorowe, orientalne stroje pobrzękują zwykle dzwoneczkami umieszczonymi na nogach. Ogromną rolę w tańcach indyjskich odgrywają płynne, ale szczegółowe ruchy rąk i dłoni oraz mimika twarzy. Dłonie, tak jak u niewidomych, służą do przekazania historii a twarz wyraża uczucia. Ruchy stóp za to podkreślają rytm muzyki. Taniec hinduskiej tancerki jest opowieścią wyrażoną w niezwykle precyzyjnych formach, uwodzi nas i zachwyca. Według legend taniec w Indiach zapoczątkował Siva, który nauczył tej sztuki swoją żonę Parvati. Sam tańczył tandava aspekt, czyli taniec o męskiej formie a Parvati lasya aspekt, czyli bardzo kobiecy styl. To jednak historia tańca bogów, a jak przywędrował na ziemię? Parvati nauczyła tańca Usę – córkę króla Bany, który był wielbicielem Sivy. Ona z kolei przekazała swoje umiejętności dalej. Jako główne tańce hinduskie wymienia się cztery pochodzące z południa kraju i trzy z północy. Na południu popularne są przede wszystkim: Bharatanatyam, Kathakali, Kuchipudi i Mohini Attam, a na północy: Kanthak, Manipuri oraz Odissi. Bharatanatyam wywodzi się ze stanu Tamilnadu. Według jednej z teorii nazwa pochodzi z połączenia członów trzech słów: bhawa, raga, tala oraz dodanego do nich słowa natyam. Bhawa oznacza nastrój, emocje; raga to po prostu melodia; tala to rytm, a natyam zwieńcza nazwę, ponieważ słowo to oznacza taniec. Nazwa jest kwintesencją całego tańca, który jest pełen gracji i łączy w sobie emocjonalną wrażliwość, pełne zmysłowości a równocześnie temperamentu ruchy z ich niebywałą precyzją. Kathakali jest za to tańcem, który bardzo zbliżył się do przedstawienia teatralnego. Właściwie jest tanecznym dramatem, tancerze są ubrani w charakterystyczne kostiumy a ich całe twarze są pomalowane w teatralny sposób. Kuchipudi swoje źródło ma w stanie Andrha Pradesh, a sama nazwa pochodzi od nazwy miejscowości Kuchelapuram. Początkowo był to taniec prezentowany przez mężczyzn. Kuchipudi jest tańcem o poważnym, a nawet nieco dramatycznym charakterze. Łączy w sobie siłę i delikatność. Tancerze są przystrojeni biżuterią i ubrani w kostiumy składające się z pięciu części. Mohini Attam jest klasycznym tańcem, który według wierzeń stworzył Wisznu. Specyfiką północnego tańca Kanthak jest zastyganie tancerza na chwilę pomiędzy sekwencjami ruchów. Odissi jest uznawany za najstarszy taniec hinduski. O jego istnieniu przed kilkom tysiącami lat świadczą ornamenty na starych świątyniach z wizerunkami tancerzy.

Kuchnia

Nie da się jednoznacznie scharakteryzować kuchni indyjskiej. Prym wiodą przyprawy, ale jej różnorodność jest tak ogromna, że może zaskoczyć nawet jej znawców. Każdy region ma do zaoferowania inne potrawy. Na aromatyczną kuchnię indyjską wpływają panujące tu wierzenia religijne oraz bogactwo przypraw. Niemniej ważne jest położenie geograficzne oraz klimat. Swoje wpływy w Indiach zaznaczyły kuchnie innych krajów Azji oraz Bliskiego Wschodu. W pierwszej kolejności należy opowiedzieć nieco o przyprawach. Ten naturalny składnik był używany od zarania dziejów. Przy pomocy ziół i innych przypraw odprawiano rytuały. Przyprawy uznawane są też za afrodyzjak. Ich wartość niejeden raz w historii przewyższała cenę drogocennych kruszców i materiałów. Przyprawy są ukoronowaniem każdej potrawy. Kuchnia indyjska posiada bardzo bogata gamę tych specyfików. Wśród nich znajdują się: asafoetida, chilli, cynamon, curry, czosnek, gałka muszkatołowa, garam masala, imbir, kardamon, kolendra, kmin, kurkuma, proszek mango, oregano, papryka, pieprz czarny i kajeński, szafran, tamadryn i wiele innych. Wspomniana asafoetida jest gorzkawą przyprawą o intensywnym zapachu. Dodaje się ją w niewielkich ilościach. Posiada właściwości lecznicze, dobrze wpływa na trawienie. Garam masala w tłumaczeniu na język polski oznacza „ostre przyprawy” i jest mieszanką przypraw, na którą składają się: chilli, cynamon, goździki, pieprz, kardamom, kmin, liść laurowy i gałka muszkatołowa. Proszek mango jest przygotowywane z jeszcze niedojrzałych owoców mango. Ma lekko cierpki, cytrynowy smak z nutką słodyczy specyficzną dla mango. Najczęściej używa się go do przyrządzenia chutney, będącego gęstym sosem podawanym do potraw mięsnych i wegetariańskich. Chutney jest przyrządzany na różne sposoby, od zdecydowanie ostrego po lekko słodki. Pewnie niewielu wśród Europejczyków spotkało się z nazwą tamadryn, bo jest to przyprawa pochodząca ze wschodu Indii i u nas jeszcze niezbyt spopularyzowana. Ma specyficzny cierpko-kwaskowy smak. Religie wyznawane na terenie Indii wpłynęły głównie na spożycie mięsa. Część wyznawców hinduizmu nie spożywa w ogóle mięsa a w szczególności wołowiny, a mieszkający na terenie Indii islamiści, wieprzowiny. Ogólnie w kuchni indyjskiej częściej spotkamy się z mięsem baranim i kozim. W tradycyjnych domach główny posiłek dnia jest spożywany wieczorem, najczęściej składa się z dwóch lub trzech dań głównych oraz dodatków. Podstawą dań jest ryż gotowany z dodatkiem szafranu, który nadaje mu żółtą barwę i delikatny aromatyczny smak. W kulturze Indii zakorzeniło się spożywanie posiłków prawą ręką. Rodzajów potraw jest mnóstwo, ale są takie, które spotkamy w każdym regionie. Należy tu wspomnieć o rodzaju chlebka nazywanego ćapati. Poza tym w bogatszych domach wyrabia się chleb naan lub placek roti. Apetyczne trójkątne pierożki o nazwie samosa smaży się na głębokim oleju. Dosa to z kolei cienkie naleśniki, a laddu w postaci kulek oblepionych migdałami i orzechami służą za słodką przekąskę. Pani pura dostaniemy z pewnością na ulicach Indii, jako zamiennik naszego fast foodu w postaci placka na ciepło z pomidorami, ciecierzycą, ziemniakami i polanego sosem tamaryndowym.

Święta

Tradycje religijne, panujące powszechnie na terenie Indii oraz dodatkowo te zależne od poszczególnych regionów, wpływają na zaskakująco dużą liczbę świąt oraz festiwali. Wiele z nich przypada na okres pełni, ponieważ według wierzeń jest to szczęśliwy czas. Indyjski kalendarz księżycowy zaczyna się od miesiąca Chaitra, przypadającego u nas na marzec-kwiecień. Wtedy odbywa się dżinijskie święto Mahawir Jayanti ku czci narodzin twórcy dżinizmu, Mahawir Jayanti. Z obchodami Ramanawami spotkamy się we wszystkich świątyniach hinduskich, przypomina o narodzinach Ramy. W kolejnym miesiącu Vaishakha swoje miejsce mają święta: Muharram oraz Buddha Jayanti. Muharram jest świętem religii muzułmańskiej dotyczącym męczeństwa Imama Husajna, będącego wnukiem Mahometa. Buddha Jayanti jest z kolei świętem obchodzonym z okazji rocznicy narodzin Buddy. Podczas miesiąca Jyaystha mamy do czynienia z kolejnym muzułmańskim świętem Milad an-Nabi, które obchodzi się z okazji rocznicy narodzin Mahometa. Podczas Asadha trafimy na Rath Yatra - Święto Powozów. Miesiąc Sravana ma swoje dwa główne święta: Naag Panchami i Raksha Bandhan (Naryal Purnima). Wywodzące się z religii hinduistycznej święto Naag Panchami jest hołdem dla węża Ananta, nazywanego wężem świata. Na jego tułowiu według mitów zasiadał Wisznu. Raksha Bandhan to nieco mniej doniosłe święto o symbolicznym charakterze. Podczas niego dziewczęta zakładają na nadgarstki, braciom lub przyjaciołom, własnoręcznie zrobione amulety rakhi, które mają przynieść szczęście. W zamian otrzymują drobne upominki. Miesiąc Bhadra obfituje w większą ilość świąt. 15 sierpnia jest obchodzone narodowe święto odzyskania przez Indie w 1947 r. niepodległości – Dzień Niepodległości. Drukpa Teshi upamiętnia za to dzień, w którym Budda udzielił ludziom pierwszej lekcji. Całe Indie świętują Ganesh Chaturthi wiążące się z narodzinami boga Ganeśi mającego głowę słonia. Każdy kupuje wtedy gliniany posążek tego boga, aby po uczestnictwie w pochodzie utopić go w najbliższej wodzie. Jest to wesołe święto, któremu towarzyszy odpalanie petard. Janmashtami jest również radosnym świętem związanym z narodzinami Kryszny. Dussehra i Gandhi Jayanti przypadają na miesiąc Asvina. Dussehra jest świętem upamiętniającym zwycięstwo Durgi nad demonem z głową byka o imieniu Mahishasura. Podczas święta symbolicznie palone są podobizny króla diabłów Rawany oraz jego podwładnych. Gandhi Jayanti jest drugim świętem narodowym, upamiętnia dzień narodzin Gandhiego. Na piętnasty dzień miesiąca Kartika przypada uroczyste i wesołe święto Diwali. Jednym z elementów jego obchodów jest zapalanie lampek oliwnych wskazujących drogę do domu Ramie powracającemu z wygnania. Podczas święta czci się też Lakśmi i Kali. Tradycją jest obdarowywanie się cukierkami. W religii hinduistycznej swój dzień - Gowardhana Puja mają święte krowy. W miesiącu Ghan ma swój czas muzułmański Ramadan. Pausa to miesiąc z czasem Bożego Narodzenia. Potem następuje Magha z Dniem Republiki przypadającym na 26 stycznia. W ostatnim miesiącu Phalguna obchodzi się m.in. Holi obwieszczające koniec zimy oraz Shivaratri poświęcone Śiwie, podczas którego się pości. Losar jest początkiem tybetańskiego nowego roku.

Ja mówię o życiu codziennym (kupa, ubiór, święta, kuchnia, tańce, sztuka) 3 min

KUPA- mężczyźni chodzą o swicie nad rzekę bądź koło torów po to by załatwić swoja potrzebę i przy okazji obejrzeć wschód słońca; natomiast kobiety jako, że nie mogą się pokazywać, załatwiają swoja potrzebe jeszcze przed wschodem słońca.( rozdział 3 książki Moni)