1. Bilans płatniczy i jego części

2. Wpływ bilansu handlowego na gospodarkę.

3. Kredyty międzynarodowe.

4. Systemy rozliczeń w handlu zagranicznym.

5. Kursy walutowe i systemy kursów walutowych.

6. Europejska Unia walutowa.

Ad1.

Bilans płatniczy – zestawienie wszystkich płatności danego kraju w stosunku do zagranicy i zagranicy w stosunku do danego kraju w jakimś okresie czasu. Obejmuje on wszystkie przepływy finansowe w tym również tzw. transfery jednostronne np. darowizny, emerytury zagraniczne itp. Bilans ten sklada się z 2 podstawowych części: 1) bilansu obrotów bieżących który obejmuje:

1. Bilans handlowy tj. płatności z tytułu eksportu i importu towarów i usług

2. Transfery dochodów z zagranicznych inwestycji

3. Transfery jednostronne (honoraria, emerytury itp.)

2) bilansu obrotów finansowych i kapitałowych który obejmuje:

1. Przepływy z tytułu lokat pożyczkowych

2. Przepływy finansowe z tytułu inwestycji portfelowych.

3. Przepływy finansowe z tytułu bezpośrednich inwestycji zagranicznych

4. Przepływy kapitałowe dotyczące darowizn ale w zakresie środków trwałych i zakupy licencji, praw autorskich itp.

Każda z wymienionych części płatniczego może mieć inny wynik salda(zestawienia wpływów i wypływów np. w Polsce bilans obrotów bieżących jest ujemny natomiast rachunek przepływów finansowych i kapitałowych jest dodatni stąd końcowy bilans jest dodatni). Saldo bilansu płatniczego w warunkach płynnego kursu walutowego wpływa na wartość waluty danego kraju. Jeżeli jest dodatni to sprzyja aprecjacji(wzrostowi wartości waluty i świadczy o tym, że do kraju więcej napływa obcych walut i dewiz niż wypływa), jeżeli jest ujemny to oddziałuje w kierunku spadku wartości waluty danego kraju w stosunku do innych walut i zadłużania się danego kraju.

Ad2. Saldo bilansu handlowego zależy od relacji między importem a eksportem towarów i usług.

(-) import>eksport (nadwyżka importu) -> powoduje, że PKB wytworzone w danym roku w danym kraju jest mniejszy niż ten którym dysponuje dane społeczeństwo w danym roku o nadwyżkę importu. Społeczeństwo „żyje na kredyt”(mniej wytwarza niż konsumuje). Kraj korzysta z „oszczędności zagranicznych” i ma do dyspozycji więcej ale musi w przyszłości za to zapłacić. Taka sytuacja może być pozytywna ale głównie wtedy kiedy importuje się czynniki produkcji, technologie, maszyny, które w przyszłości zwiększą potencjał rozwojowy kraju. Gorzej jak to zadłużenie dotyczy głównie konsumpcji.

(+) import<eksport (nadwyżka eksportu)-> PKB wytworzone w danym kraju jest większy niż PKB do dyspozycji w kraju. Ta sytuacja oddziaływuje inflacyjnie bo płace wytwarzających zostają w kraju a produktów nie ma. Nadwyżka pobudza popyt i poprawie koniunkturę gospodarczą stad często nazywana „inwestycjami zagranicznymi”

Ad.3 Współcześnie w handlu międzynarodowym podobnie jak w całej gospodarce wykształciły się operacje bezgotówkowe tzn. że wszyscy kupują i sprzedają na kredyt gdzie zapłatą są różnego rodzaju zobowiązania finansowe w postaci weksli, czeków itp. czyli papierów wartościowych. Każdy kraj kupuje i sprzedaje na kredyt w pewnym sensie, nie mniej jednak w poszczególnych krajach ma miejsce przewaga kupowania na kredyt w stosunku do sprzedawania na kredyt -kraje dłużnicze jeżeli więcej sprzedaje niż kupuje to jest to kraj wierzycielski. Polska jest krajem dłużniczym. Bezpieczny poziom zagrożenia (aby nie przekroczyć niebezpiecznego pułapu) mówi się, że pułap górny zadłużenie nie powinno przekraczać 25 %eksportu w skali roku.

Ad4. Najbardziej popularną formą rozliczeń jest tzw. system dewizowy – polega on na obrocie bezgotówkowym, gdzie dewizy to dokumenty takie jak weksle, czeki itp. gdzie podmiot z jednego kraju zobowiązuje się do uregulowania płatności w wymienianej walucie w stosunku do podmiotu z innego kraju. Takie dokumenty mogą wystawiać różne podmioty: przedsiębiorstwa, banki, osoby fizyczne(wiarygodne) takie dokumenty stają się środkiem płatniczym (jakby pieniądzem światowym) np. Polskie przedsiębiorstwo wystawia weksel Niemieckiemu a Niemieckie ma w stosunku do Włoch a Włochy do Polski i rozlicza się nadwyżkę.

Istnieją dodatkowo 2 systemy rozliczeń ale są to systemy pomocnicze, które odgrywają niewielką rolę i są stosowane w sytuacjach awaryjnych(jak jeden z krajów ma trudności płatnicze, niewymienialną walutę):

1. Clearingowy system rozliczeń – polega na tym, że na poziomie rządowym (krajowym) zawierana jest umowa co do wielkości i struktury wzajemnych obrotów tak aby ograniczyć do minimum transfery pieniężne(towar za towar)

2. System barterowy – gdzie tego typu kompensacyjne transakcje(towar za towar) zawierają przedsiębiorstwa

Ad 5. W rozliczeniach międzynarodowych istotnym problemem jest przeliczanie jednej waluty na drugą. Służą do tego tzw. kursy walutowe.

Kurs waluty – cena jaką trzeba zapłacić za pozyskanie innej waluty. Jak każda cena zależy ona od popytu i podaży danej waluty. Kursy walutowe mogą wpływać na efektywność transakcji.

Znane są 2 podstawowe systemy czyli sposoby ustalania kursów walutowych.

1. System kursu stałego - który był stosowany w krajach zachodnich do połowy lat 70(w PL do lat 90). Polega na tym, że istnieją dwa kursy tzw. rynkowy, który się waha bo zależy od popytu i podaży i po którym zawierane są transakcje i tzw. kurs oficjalny(rządowy, parytet), który stanowi zobowiązanie rządu, że utrzyma kurs rynkowy na poziomie zbliżonym do oficjalnego tzn. że gdy kurs rynkowy odchyla się zbyt mocno niż dopuszczalna granica to rząd podejmuje interwencję na rynku pieniężnym.

2. System kursu płynnego – który jest powszechnie stosowany od lat 70 w krajach zachodnich i od 2000 w Polsce. Polega na tym że istnieje tylko kurs rynkowy.

W praktyce jednak nie występują w pełni płynne kursy zdarza się często, że rządy podejmują interwencje na rynkach pieniężnych kiedy ten kurs się bardzo zmienia.

Kiedy wartość waluty danego kraju w stosunku do obcych walut się obniża(maleje) np. kiedy za dolara trzeba płacić więcej zł(cena rośnie) jest to tzw. deprecjacja(w systemie kursu płynnego) lub dewaluacja(w systemie kursu stałego). Jeżeli wartość waluty rośnie w stosunku do innych jest to tzw. aprecjacja (w systemie kursu płynnego) albo tzw. rewaluacja(w systemie kursu stałego).

Jak oddziałuje deprecjacja i aprecjacja na obroty w handlu zagranicznego i gospodarkę.

Deprecjacja(obniżanie się wartości waluty) – powoduje, że produkty danego kraju z samego faktu przeliczania walutowego stają się dla zagranicy tańsze czyli bardziej konkurencyjne i chętniej kupowane czyli wzrasta eksport natomiast za import po deprecjacji trzeba płacić drożej czyli rosną ceny produktów importowanych w danym kraju i maleje na nie popyt, więc maleje import. Deprecjacja wpływa też na inne czynniki. Po deprecjacji raty zaciągniętych za granicą kredytów rosną. Jeżeli rosną ceny produktów importowanych to może to oddziaływać inflacyjnie.

Aprecjacja – odwrotnie niż w deprecjacji tzn. produkty danego kraju dla zagranicznych podmiotów stają się droższe tym samym mniej konkurencyjne i hamuje to eksport. Natomiast za import płaci się mniej. Importowane produktu w kraju stają się tańsze, chętniej kupowane stąd rośnie import. Aprecjacja obniża eksport i zwiększa import. Po aprecjacji spłaty zagranicznych kredytów maleją i nie grozi inflacja. Zagrożeniem jest, że produkty krajowe na rynku krajowym stają się mniej konkurencyjne w stosunku do importowanych(kraj jest zalany tanimi importowanymi produktami).

W systemie kursu płynnego deprecjacja i aprecjacja tworzą automatyczny mechanizm regulacji płatniczych i równowagi na rynku międzynarodowym.

Ad6. Prekursorem utworzenia wspólnej strefy walutowej był tzw. Europejski System Walutowy funkcjonujący głownie w latach 80 gdzie istniała wspólna waluta EQ ale miała ona charakter tylko rozliczeniowy. Pozytywne doświadczenia z tego okresu spowodowały, że postanowiono na początku lat 90 na mocy z traktatu z Maastrit ustanowić Unię Walutową. Tworzono ją stopniowo w latach 1999- 2002. Obecnie do strefy euro należy 17 państw większość państw tzw. Starej Unii (krajów 15) oprócz WB, Szwecji i Dani, które to kraje mimo, że spełniały warunki zdecydowały, że nie będą wchodziły. Grecja weszła z pewnym opóźnieniem w 2001r. Później w 2007r. Słowenia dołączyła. Cypr i Malta w 2008r. Słowacja w 2009r. Estonia w 2011r. Są tzw. kryteria z Maastrit, które muszą spełniać kraje chcące wejść do Unii Walutowej:

1. Dotyczy deficytu budżetowego, który nie może przekraczać 3% PKB

2. Dotyczy długu publicznego, który nie może przekraczać 60% PKB

3. Dotyczy inflacji, która nie może być większa niż 1,5 punktu procentowego ponad średnią inflację trzech krajów członkowskich o najniższej inflacji.

4. Dotyczy oprocentowania obligacji(głównie papierów wartościowych) nie może być ono większe o 2 punkty procentowe w stosunku do średniego oprocentowania z trzech krajów o najniższym oprocentowaniu.

5. Przez 2 lata przed wstąpieniem kraj musi utrzymać na stabilnym poziomie wartość swojej waluty w stosunku do euro (ERM 2).

Są pewne plusy i minusy wchodzenia do strefy euro.

Korzyści:

1. Zmniejszenie tzw. kosztów transakcyjnych

2. Zmniejsza się tzw. ryzyko kursowe przy transakcjach długoterminowych.

3. Zwiększa się swoboda wymiany czynników produkcji.

Minusy/koszty:

1. Dany kraj traci autonomię w zakresie polityki pieniężnej i posługiwania się nią w oddziaływaniu na własną gospodarkę.

2. Stworzenie wspólnej waluty powoduje, że zanika ten automatyczny mechanizm doprowadzania do równowagi w bilansie płatniczym(nie ma deprecjacja ani aprecjacji).

3. Nie wiadomo do końca czy stworzenie wspólnej strefy oddziałuje w kierunku wyrównywania się poziomu i niwelowania różnic strukturalnych czy odwrotnie pływa na wykształcanie się pewnych specjalizacji i podziałów na kraje przemysłowe i te co specjalizują się w turystyce itp. co niekoniecznie musi być korzystne dla nich.

W teorii wskazuje się, że stworzenie wspólnej waluty daje tym większe korzyści im bardziej zintegrowane i podobne są gospodarki czyli tworzą tzw. „optymalny obszar walutowy”(nie ma dużych zróżnicowań). Czy stworzą taki obszar zdania są podzielone.

W odniesieniu do handlu zagranicznego istnieje teoria kosztów komparatywnych, której twórcą jest D. Ricardo, powstała w XIXw, która pokazuje możliwości wymiany, która by była opłacalna dla dwóch krajów. Do czasów Ricardo uważano, że opłacalna wymiana między dwoma krajami jest możliwa wtedy kiedy istnieją różnice w tzw. absolutnych(bezwzględnych) kosztach wytwarzania tzn.

Przyjmuje że wymiana musi być dwukierunkowa(wzajemna). W tej teorii wskazuje się, że wzajemna wymiana między dwoma krajami może być również dla obu tych krajów wzajemnie opłacalna gdy jeden z tych krajów jest na wyższym poziomie technologicznym i produkuje większość dóbr tanich w stosunku do drugiego a mimo to ten kraj który produkuje taniej może opłacalnie kupić coś co jest w tym kraju który jest droższy. Warunkiem aby w takich okolicznościach wymiana była opłacalna jest istnienie tzw. różnic we względnych(komparatywnych) kosztach wytwarzania przy czym koszt komparatywny jest to stosunek kosztu wytworzenia określonego produktu do kosztu wytworzenia innego produktu w tym samym kraju.

Ta teoria najpełniej ilustruje się w tzn. handlu turystycznym(ktoś coś wywiózł na eksport i za to kupił coś innego).

Koszt komparatywny wytworzenia X w kraju A to 5/8;< w kraju B to 11/10

Koszt wytworzenia Y w karaju A to 8/5; >w Kraju B to 10/11