cd.

Przeważają negatywne skutki tego zjawiska polegające na tym ze następują okresy niepewności jutra, różnego rodzaju negatywne zjawiska społeczne wynikające z braku pracy itp. Jest jednak jedno pozytywne zjawisko. Kryzys wymuszał postęp techniczny i podejmowanie działań zmierzających do obniżania jednostkowych kosztów wytwarzania. W XIX w. zjawisko cykliczności przebiegało stosunkowo łagodnie, produkcja jeżeli się zmniejszała to o 5-10% i co ważne gospodarki same potrafiły wychodzić z kryzysu bez interwencji państwa. Określa to powiedzenie, że cykle przypominają następstwo dnia i nocy. Natomiast po I Wojnie Światowej, kiedy ma miejsce znaczne zmonopolizowanie gospodarki kryzysy stają się coraz głębsze i trudne jest wyjście z nich. Przykładem tego jest tzw. Wielki Kryzys lat 30(1929-1933r.), który objął cały świat praktycznie i był wyjątkowo dramatyczny w przebiegu i skutkach. Stosunkowo najszybciej wyszły z kryzysu państwa, których rządy podjęły aktywną politykę oddziaływania na gospodarkę(Niemcy, USA). W Niemczech poprzez rozwijanie produkcji na potrzeby militarne spowodowało wzrost zatrudnienia i wzrost popytu i stosunkowo szybkie wyjście z kryzysu. Zadziałał tu typowy mechanizm, że rozwijano działalność, która kreowała zatrudnienie i popyt nie zwiększając podaży. Natomiast w USA jest to polityka tzw. „Nowego Ładu” („New Dealu”) prezydenta Roosevelta polegającą na rozwijaniu tzn. robót publicznych na dużą skalę, które to są inwestycjami finansowanymi/współfinansowanymi ze środków publicznych(zwiększa popyt ale bez zwiększania podaży).

Ad.

Doświadczenia Niemiec i USA spowodowały, że po II Wojnie Światowej w większości krajów zachodnich wysokorozwiniętych realizowano politykę państwa, nakierowaną na oddziaływanie na gospodarkę i popyt( tzw. polityka państwa dobrobytu), w dużym stopniu opartej na teorii Keynesa, gdzie jedną z metod nakręcania koniunktury gospodarczej jest oddziaływanie na zwiększanie popytu poprzez tworzenie różnego rodzaju inwestycji publicznych, opieki społecznej itp. Tego typu polityka spowodowała zmiany w zjawisku cykliczności. Cykle są znacznie łagodniejsze nie zawsze występuje spadek produkcji ale często tylko zwolnienie tempa. Dla przeciętnego człowieka są często niezauważalne a obserwowane głównie w przedsiębiorstwach i na rynkach finansowych (charakteryzują się spadkiem rentowności i niepełnym wykorzystaniem możliwości produkcyjnych i wzrasta bezrobocie).

Cykle są mniej regularne, krótsze(faza wzrostu i faza spadku).

Temat: Rynek pracy.

1. Specyfika rynku pracy.

2. Bezrobocie.

3. Płace – funkcje płac i podstawowe systemy.

Ad.1 Rynek pracy to taki gdzie towarem jest praca ludzka a odpowiednikiem płaca. Popyt na tym rynku jest tzw. popytem pochodnym tzw. ze zależy od popytu na rynku dóbr i usług i zależy również od wysokości płacy jak płaca rośnie to popyt na prace maleje. Zależy też od postępu technicznego.

Podaż pracy zależy przede wszystkim od:

1) liczby i struktury demograficznej ludności

2) wysokości pracy(zależność jednokierunkowa)

3) innych możliwości zdobycia środków do życia.

Rynek pracy nie jest typowym rynkiem wolnokonkurencyjnym jest rynkiem niedoskonałym, ponieważ:

1. Ma miejsce ograniczenie konkurencji po stronie popytu na pracę w postaci monopolizacji gospodarki w tym występowania tzw. monopolu przestrzennego(tzw. że np. w jakimś miasteczku jest jeden duży przedsiębiorca) a także kartelizacji na rynku pracy (zmowy pracodawców w odniesieniu do wysokości płac)

2. Ma miejsce ograniczona konkurencja między pracownikami głównie w wyniku działania związków zawodowych.

3. Współczesny rynek pracy jest rynkiem, który podlega systematycznej segmentacji w wyniku pogłębiającej się specjalizacji zawodowej tzn. że nie jest to jednolity rynek na którym są przepływy. (okulista nie koniecznie umie leczyć raka)

4. Współczesne rynki pracy są w dużym stopniu regulowane przez państwo, które poprzez ustawodawstwo w zakresie pracy, płacy itd. stara się chronić słabszą stronę (ustala minimalną płacę warunki zwolnień itp.)

Ad2. Cechą współczesnych rynków pracy jest brak równowagi typu podaż pracy większa niż popyt na nią (bezrobocie).

Bezrobotni to ci którzy chcą i mogą pracować ale nie mogą pracy znaleźć.

Bezrobocie mierzy się stopą bezrobocia jest to procentowy stosunek bezrobotnych do ludności tzw. aktywnej zawodowo.

Ludność aktywna zawodowo to ludność zdolna do pracy.

Jest tzw. naturalna stopa bezrobocia to jest taki niski poziom bezrobocia kiedy wynosi ona ok. 3- 5 % co uznaje się za sytuacje normalną w gospodarce.

Rodzaje bezrobocia:

1. Bezrobocie jawne - rejestrowane

2. Bezrobocie ukryte – kiedy ludzie formalnie mają pracę ale nie zapewnia ona odpowiednich środków utrzymania (przykładem w PL jest ukryte bezrobocie w rolnictwie)( w USA jak ktoś pracuje nie w swoim zawodzie bo nie ma innego wyjścia)

W PL bezrobocie mierzy się w dwojaki sposób – 1) rejestrowane przez urzędy pracy 2) badania aktywności ekonomicznej ludności tzw. badania reprezentatywne gdzie są nieco inne kryteria pracy i bezrobocia i wg. Których bezrobocie jest nieco mniejsze bo przyjmuje się tutaj że jeżeli ktoś przepracował nawet 1h w tygodniu gdzie było przeprowadzone badanie jest jako pracujący(w celu wyeliminowania szarej

Ze względu na

1. Bezrobocie dobrowolne – występujące na skutek żądania zbyt wysokich płac

2. Bezrobocie przymusowe

Bezrobocie:

1. Przejściowe (frykcyjne) – ludzie tracą pracę lub sami ją porzucają poszukując lepszej i znajdują pracę po kilku- kilkunastu tygodniach.

2. Cykliczne(koniunkturalne) – związanie z cyklem koniunkturalnym.

3. Strukturalne – ludzie tracą pracę ze względu na przekształcenia strukturalne w gospodarce np. związane z postępem technicznym(bezrobocie technologiczne) albo z konkurencją międzynarodową. Istotą tego jest że nie znajdą pracy bez przekwalifikowania.

4. Sezonowe – w niektórych zawodach zapotrzebowanie na pracę zmienia się sezonowo.

Skutki bezrobocia, skutki te są negatywne i z punktu widzenia jednostek ludzkich jak i makroekonomicznego czyli całej gospodarki bo bezrobocie oznacza marnotrawstwo zasobów.

prawo Okuna wg. którego każdy dodatkowy procent stopy bezrobocia ponad tą naturalna oznacza aż 3% spadek PKB.

Przeciwdziałanie bezrobociu zależy od poglądów ekonomicznych. Przedstawiciele poglądów liberalnych i neoliberalnych wskazują na potrzebę doskonalenia mechanizmu rynkowego również na rynku pracy i potrzebęuelastycznienia rynku pracy i deregulacji. I poprawę informacji na tym rynku poprzez organizowanie również prywatnych biur pośrednictwa.

Natomiast zwolennicy drugiego podejścia Keynsowskiego i post keynesowskiego. Wskazują na potrzebę oddziaływania państwa w zakresie przeciwdziałania bezrobociu. 1)Poprzez pobudzania wzrostu gospodarczego przy pomocy różnego rodzaju pośrednich instrumentów np. ulg podatkowych, wydatków budżetowych itp. 2)Poprzez wyspecjalizowane działania państwa na rynku pracy w formie szkolenia stosowania dopłat dla przedsiębiorstw kiedy te tworzą miejsca pracy itp.

Natomiast w praktyce w większości krajów państwo oddziałuje na gospodarkę i stara się przeciwdziałać bezrobociu. Rozróżnia się: 1)bierne metody przeciwdziałania bezrobociu (dawanie zasiłków) 2) aktywne metody(polegające na takim oddziaływaniu żeby zwiększyć przedsiębiorczość i zainteresowanie bezrobotnych w szukaniu pracy)

W teorii ekonomii znana jest tzw. Krzywa Phillipsa, która ukazuje że zjawisko bezrobocia jest substytucyjne do inflacji .

Natomiast okazuje się, że współcześnie krzywa Phillipsa nie zawsze się sprawdza i dość często (od lat 80 XXw) występuje jednocześnie wysoka inflacja i bezrobocie i przy tym dekoniunktura (niski poziom popytu) zjawisko stansfalcji.

Histereza –polega na tym, że nawet przejściowy wzrost bezrobocia powoduje trwałe zwiększenie ludzi zniechęconych do pracy a w konsekwencji wzrost naturalnej stopy bezrobocia.

Ad3. Rozróżnia się 3 podstawowe funkcje płac:

1. Funkcja dochodowa – wskazuje, że płace w większości krajów są podstawą utrzymania ludzi, z tego względu dla dobrobytu czy tzw. stopy życiowej istotne znaczenie ma średni poziom płac ale tzw. płacy realnej( w ilości dóbr i usług , które można kupić za nominalną) a nie nominalnej(liczona w pieniądzu). Poziom życia w danym kraju zależy dodatkowo jeszcze od tzw. rozkładu płac w społeczeństwie. Rozkład ten może być różny najlepiej jeżeli w tym zakresie jest tzw. rozkład normalny tzn. jeżeli ok 1/3 ludzi ma niskie płace 1/3 średnie płace 1/3 wysokie płace.

Może też być rozkład gdzie większość ma niskie a mało wysokie i następuje zanik klasy średniej. W tym zakresie rozróżnia się 2 przeciwstawne podejścia tzw. egalitaryzm -> podejście w polityce gospodarczej polegającej na dążeniu do zmniejszania różnic płacowych i dochodowych(skrajny prowadzi do zahamowania motywacji do pracy i wykształcenia) elitaryzm -> gdzie akceptuje się duże równice płacowe i dochodowe(nadmierny prowadzi do tego że zmienia się struktura popytu w kraju i nie sprzyja to wzrostowi gospodarczemu).

1. Funkcja motywacyjna – polega na tym że płace są głównym czynnikiem motywującym do pracy, żeby tak się działo płace muszą być zróżnicowane w zależności od cech takich cech jak intensywność pracy, wydajności pracy, uciążliwość pracy, odpowiedzialności, niezbędnego wykształcenia. W literaturze niemieckiej i japońskiej wskazuje się, że zróżnicowanie motywujące nie musi być zbyt duże i nie powinno być większe niż 1/5 1/3( stosunek minimalnej do maksymalnej płacy). Większe jest marnotrawstwem środków.

2. Funkcja kosztowa – polega na tym, że płace są dla przedsiębiorstwa elementem kosztów i są brane pod uwagę jako element w rachunku ekonomicznym np. przy wyborze technik zatrudnianiu ludzi czy ocenie jakiegoś przewidywanego przedsięwzięcia. Niskie płace nie skłaniają do ograniczania zatrudnienia i zastępowania pracy technikami. Natomiast wysokie płace tak.

Współczesny wzrost gospodarczy jest praco oszczędny.

Znane są 2 podstawowe systemy płac :

1. Czasowy – płaci się za czas pracy (godzinę, dniówkę, miesiąc). Stosuje się wszędzie tam gdzie:

• Efekty pracy są niemierzalne lub słabo mierzalne

• Wszędzie tam gdzie efekty są mierzalne ale bardziej zależy nam na precyzji, perfekcji

• Wszędzie tam gdzie efekty są mierzalne ale nie zależą od pracownika(np.produkcja taśmowa)

Główną wadą tego systemu jest obniżenie efektywności.

1. Akordowy – płaci się za efekty. Może być indywidualny lub zespołowy. Można wyróżnić akord prosty(stawki są identyczne) i akord progresywny(stawki wzrastają przy większych efektach)(bardzo motywacyjny, że aż może prowadzić do wypadkowości). Główną wadą akordu jest to, że w pogoni za ilością może stracić jakość wykonania stąd jest potrzeba żeby premiować za jakość.

Każdy z tych systemów powinien być stosowany w innych warunkach. Współcześnie istnieje bardzo wiele systemów płac, które są mieszaniną tych dwóch.

Temat: Równowaga na rynku pieniężnym.

Rynek pieniężny to taki gdzie towarem jest pieniądz w formie kredytu. Natomiast odpowiednikiem ceny jest stopa procentowa. Jest to rynek też niedoskonały, jest rynkiem regulowanym przez państwo a ściślej przez działające w imieniu państwa banki centralne.

Bank centralny jest podmiotem odpowiedzialnym za podaż pieniądza na tym rynku i dostosowanie tej podaży do popytu(czyli zapotrzebowania na pieniądz). Bank centralny realizuje to swoje zadanie za pomocą 4 głównych instrumentów.

1. Stopy procentowej

2. Stopy rezerw bankowych

3. Operacji na otwartym rynku

4. Emisji pieniądza gotówkowego

Bank może tylko do pewnego stopnia kontrolować podaż pieniądza przy pomocy tych instrumentów bo zwłaszcza współcześnie gdy ma miejsce tzw. obieg bezgotówkowy duża role może odgrywaćtzw. kreacji pieniądza kredytowego realizowana przez banki komercyjne. Popyt na pieniądz zależy przede wszystkim od:

• wzrostu gospodarczego(przyrostu dóbr i usług) (zależność dodatnia jednokierunkowa).

• od poziomu cen(zależność jednokierunkowa).

• od stopy procentowej(zależność odwrotna ujemna) ( jak stopy rosną to zapotrzebowanie na pieniądz jest mniejsze).

Rynek ten jest zrównoważony tj. wtedy kiedy wartość pieniądza nie zmienia się znacznie tzn. że podaż pieniądza jest mniej więcej dostosowana do popytu. Jeżeli nie to występuje inflacja lub deflacja.

Podaż pieniadza> popyt ->infalcja

Podaż pieniądza < popyt -> deflacja

2.Inflacja

1. istota i sposób mierzenia

2. stopnie nasilenia inflacji

3. skutki

4. rodzaje inflacji i ich przyczyny

5. przeciwdziałanie inflacji

Inflacja – wzrost przeciętnego poziomu cen w jakimś okresie czasu

Inflację mierzy się stopą inflacji i jest to procentowy stosunek wzrostu cen w jakimś okresie czasu. W PL inflację mierzy się jako średnią ważoną a nie arytmetyczną. Można mierzyć inflację w odniesieniu do różnych grup towarów w tym całego PKB. Bardzo ważną rolę odgrywa stopa inflacji – tzw. indeksy cen dóbr i usług konsumpcyjnych, które decydują o kosztach utrzymania i są uwzględnianie przy rozmowach o płacach, emeryturach itp. Liczy się je ustalając tzw. koszyk utrzymania przeciętnej statystycznej rodziny.

Mogą być różne stopnie nasilenia inflacji:

• inflacja pełzająca (sekularna) – ceny w skali roku rosną do 5%

• inflacja krocząca ( przyśpieszona) – ceny rosną od 5 do 20 % w skali roku ma tendencje do samo przyśpieszania

• inflacja galopująca – od 20 do 100% w skali roku

• hiperinflacja – ceny rosną pow. 100% w skali roku

Skutki dużej inflacji są negatywne bo:

• hamuje wzrost gospodarczy (nie opłaca się inwestować, bo nie można nic przewidzieć)

• sprzyja niegospodarności i marnotrawstwu(ucieka od pieniądza, kupuje się byle co byle kupić)

Inflacja może sprzyjać przegrupowaniu dochodów w społeczeństwie, czyli są grupy, które tracą ci który pracują w dziedzinach gdzie ceny wolniej niż inflacja a zyskują ci którzy pracują w dziedzinach gdzie ceny rosną szybciej niż inflacja.

Rodzaje inflacji:

1. inflacja popytowa(rynkowa) – taka kiedy ceny rosną z powodu nierównowagi rynkowej typu popyt>podaż (dóbr i usług), typowa dla gospodarek typu socjalistycznego i gospodarek lat 20.Przyczyny:

• niewłaściwa struktura gospodarki w tym nadmierny rozwój działów, które kierują popyt a nie dają produktów rynkowych

• nadmierna emisja pieniądza i pokrywanie w ten sposób deficytu budżetowego

• przyczyna roszczeniowa tj. strajki, protesty, wymuszanie wzrostu płac większe niż wzrost produkcji

• kiedy eksport jest większy od importu(dobre dla gospodarki ale oddziałuje inflacyjnie na gospodarkę bo pieniądze w kraju a produkty za granice)

1. Inflacja kosztowa(podażowa) – ceny rosną ze względu wzrostu kosztów wytwarzania.

Przyczyny:

• wyczerpywanie się łatwo dostępnych złóż surowców(tanich i konieczność przechodzenia do droższych)

• przyczyna roszczeniowa ( jak rosną koszty robocizny w przeliczeniu na jednostkę produktu)

• wzrost podatków( w tym VAT)

• wzrost stopy oprocentowania kredytów i tym samym obsługi kredytu

• kiedy w recesji maleje skala produkcji to koszty stałe na jednostkę są większe

• koszty ochrony środowiska

• tzw. urynkawianie czyli wycofywanie dotacji