Przeciwdziałanie inflacji

Zależy to w dużym stopniu od poglądów ekonomicznych. Liberałowie w tym monetaryści zwolennicy tzw. ilościowej teorii pieniądza wskazują, że inflację należy zwalczać ograniczając wypływ pieniądza czyli podaż pieniądza tzn. stosując tzw. restrykcyjną politykę pieniężną, która polega na wzroście stopy procentowej, stopy rezerw bankowych, likwidacji ulg podatkowych i wzroście tzw. efektywnie płaconej stopy podatkowej.

Natomiast zwolennicy podejścia Keynesowskiego wskazują, że przeciwdziałanie inflacji powinno zależeć od rodzaju inflacji i w przypadku inflacji popytowej rzeczywiście należy stosować restrykcyjną politykę ograniczającą wypływ pieniądza. Natomiast w przypadku inflacji kosztowej(podażowej) odwrotnie taką politykę, która będzie oddziaływała w kierunku wzrostu produkcji ale także postępu technicznego i obniżania jednostkowych kosztów wytwarzania(np. wprowadzanie metod materiało/energooszczędnych) i polegającej na stosowaniu np. ulg podatkowych zachęcających do wprowadzania różnych innowacji umożliwiających obniżanie jednostkowych kosztów wytwarzania. Jest to polityka łagodzenia restrykcji poprzez obniżanie stopy procentowej i obniżanie efektywnej stopy podatkowej.

Temat: Rola państwa w gospodarce.

1. Liberalizm gospodarczy a interwencjonizm państwowy.

2. Ewolucja poglądów w zakresie aktywnej roli państwa.

3. Budżet państwa jako jeden z głównych instrumentów aktywnej polityki gospodarczej.

Ad1.

W zakresie oddziaływania państwa na gospodarkę istnieją 2 przeciwstawne poglądy.

1. Liberalizm gospodarczy – polega na tym, że wskazuje się tu potrzebę ograniczania roli państwa w gospodarce do minimum i wskazuje, że państwo powinno pełnić rolę tzw. „stróża nocnego” czyli przestrzegania prawa(własności, porządku publicznego). Główną rolę regulującą ma spełniać mechanizm rynkowy. Wskazuje również na potrzebę wolnego handlu również między krajami czyli ograniczania ceł i innych przeszkód w handlu międzynarodowym. Trzeba pamiętać, że liberalizm gospodarczy nie oznacza tego samego co sam liberalizm(w sprawach etycznych).

2. Interwencjonizm państwowy – wskazuje się na potrzebę i konieczność oddziaływania państwa w gospodarce w celu pobudzania wzrostu i przeciwdziałania negatywnym zjawiskom takim jak: bezrobocie, inflacja, recesje, ujemny bilans płatniczy itp. Wskazuje się, że państwo może pełnić różnego rodzaju role: stymulującą, regulującą, alokacyjną a także funkcje redystrybucyjną i przeciwdziałać wahaniom koniunkturalnym.

Ad2.

1) Początki interwencjonizmu to XVI – XVII w. - kiedy rodził się nowy system kapitalizm, który potrzebował wsparcia ze strony państwa np. w postaci likwidacji pańszczyzny, rozwoju infrastruktury i poglądy tzw. merkantylistów wg. których o bogactwie kraju, ludzi decyduje rozwój przemysłu i handlu właśnie wskazywały na potrzebę oddziaływania państwa a nawet budowania państwowych manufaktur.

2) 2 połowa XVIII i XIX w. i XX do I Wojny Światowej – okres liberalizmu gospodarczego w miarę jak prywatna własność umacniała się i dawała sobie radę.

3) W latach 30 Wielki Kryzys spowodował znów powrót do aktywnej polityki państwa. Po II Wojnie Światowej przez 30 lat do połowy lat 70 ma miejsce tzw. aktywna polityka państwa – tzw. państwa dobrobytu, która polega na zasadach Keynesowskich nakręcania koniunktury przez państwo, rozbudowy infrastruktury i także pomocy społecznej.

4) Lata 70 są przełomem kolejnym w tym zakresie. Tzw. kryzysy naftowe z lat 70 będące następstwem stworzenia będące następstwem stworzenia organizacji krajów produkujących ropę naftową a także kryzysy walutowe powodują, że następuje tzw. powrót do liberalnych koncepcji okres ten nazywa się kontrrewolucją liberalną. W okresie tej rewolucji krytykuje się państwo dobrobytu za 1) że ludzie tracą motywacje do pracy, kształcenia się i brania odpowiedzialności za własny byt 2) zbyt wysokie podatki.

5) Przełom wieku XX i XXI to rozczarowanie polityką liberalną i powrót do potrzeby aktywnej roli państwa z tym, że jest ona trochę inna nie typowo Keynesowska tu państwo powinno oddziaływać nie tylko na popyt ale też na produkcje i oddziaływać poprzez rozwój nauki

Ad3.

Głównym instrumentem oddziaływania państwa na gospodarkę jest budżet państwowy – jest to zestawienie wszystkich dochodów i wydatków państwa. We wszystkich krajach rozwiniętych jest to sformalizowany sposób ustalania budżetu. Projekt budżetu robi rząd ale ustanawia go parlament. Rząd realizuje budżet ale rozlicza się przed parlamentem. Parlament udziela lub nie absolutorium(brak oznacza dymisje rządu).

Zasady ustalania budżetu:

1. Roczny okres sprawozdawczy

2. Zasada jedności i kompletności

3. Zasada jawności i specjalizacji

4. Zasada dążenia do równości budżetowej - tzn. żeby dochody i wydatki mniej więcej się bilansowały(teoretycznie przyjmuje się, że w okresach niekorzystnej koniunktury dopuszcza się deficyt ale powinien on być później wyrównany w latach wzrostu(korzystnej koniunktury)

Budżet państwa może się kończyć 1) deficytem (wydatki >dochody) 2) nadwyżką budżetową (dochody> wydatki)

Funkcje budżetu: stymulacyjna, regulacyjna, redystrybucyjną, alokacyjną, może służyć również jako funkcja kontrolno-informacyjną(zwłaszcza dochody)

Główne grupy dochodów i wydatków.

Dochody powstają głównie z:

• Podatków(ponad 80%) 1) podatki bezpośrednie do których należy podatek dochodowy, od osób fizycznych (rozliczany pitem) oraz podatek dochodowy od osób prawnych (rozliczany citem), podatek od osób prawnych ma charakter liniowy a od fizycznych progresywny. 2) podatki pośrednie – vat (podatek od towarów i usług jest on kaskadowy tzn. płacą go kolejne ogniwa wytwarzania danego produktu, płacony od tzw. wartości dodanej) i podatek akcyzowy(płacą go tylko producenci i ma on charakter fiskalny- ma dostarczyć dochodów, nakładany z reguły na towary luksusowe) 3) podatki majątkowe (np. przy darowiznach, sprzedaży nieruchomości od powierzchni gruntu zajmowanej głównie zasilają lokalny budżet).

• Cła – opłaty stosowane przy przewozie towarów za granicę. Stosowane głównie przy imporcie, które mają chronić krajowych producentów przed konkurencją zewnętrzną ale generalnie występowała w ostatnich Dziesięcioleciach tendencja do rozwoju wolnego handlu i cła są coraz mniejsze.

• Dochody z prywatyzacji.

• Dochody z podmiotów przedsiębiorstw skarbu państwa.

Wydatki

• Związane z funkcjonowaniem państwa, administracji publicznej i służb mundurowych oraz sądownictwa.

• Związane z tzw. usługami publicznymi takimi jakie się tu dokonują (wyższe uczelnie, kultura, oświata)

• Świadczenia społeczne( dla chorych, bezrobotnych itp.)

• Inwestycje publiczne(np. związane z infrastrukturą w tym dopłaty do funduszy strukturalnych)

• Dotacje i subwencje(dla rolnictwa, ochrona środowiska, trochę mieszkalnictwo)

• Obsługa zadłużenia(krajowego i zagranicznego)

Deficyt budżetowy czyli roczny niedobór środków może być pokrywany poprzez: 1)zaciąganie kredytów bankowych w bankach krajowych lub zagranicznych 2) można zaciągać dług publiczny poprzez sprzedawania papierów wartościowych(obligacji i weksli skarbowych). Te sposoby oznaczają przesuwanie płatności w czasie i oznaczają, że czasem nawet następne pokolenia będą je spłacały. W odległych czasach państwo mogło pokrywać deficyt drukowaniem pieniądza(powodowało to inflację). Kumulujące się roczne deficyty wraz z oprocentowanie powoduje, że państwo się zadłuża i powstaje dług publiczny.

Temat: Polityka makroekonomiczna i jej rodzaje.

Rozróżnia się 2 podstawowe rodzaje:

1. Politykę pieniężną – może być restrykcyjna (nakierowana na ograniczanie infalcji…) lub ekspansywna(nastawiona na pobudzanie wzrostu i miejsc pracy.

2. Politykę fiskalną – jako zespół instrumentów związanych z podatkami i budżetem państwa może być 1. Pasywna(restrykcyjna) -nakierowana głównie na zrównoważenie wydatków z dochodami. 2. Aktywna(ekspansywna) – nastawiona na pobudzanie wzrostu gospodarczego i nowych miejsc pracy.

Każda z nich może mieć różny charakter

Rozróżnia się 2 podstawowe cele polityki makroekonomicznej.

1. Nakierowana na stabilizowanie warunków gospodarowania t.j. niedopuszczania do inflacji, deficytu budżetowego.

2. Nakierowana na wzrost gospodarczy i tworzenie nowych miejsc pracy.

Generalnie istnieje sprzeczność między tymi dwoma celami. Bo stabilizowanie warunków wymaga przede wszystkim pasywnej polityki fiskalnej i restrykcyjnej polityki pieniężnej. Natomiast realizacja drugiego celu wymaga aktywnej polityki fiskalnej i ekspansywnej polityki pieniężnej. Zwolennicy liberalnego podejścia akcentują głównie potrzebę stabilizowania warunków gospodarowania(cel 1) uważając, że wzrost dokonuje się samoczynnie poprzez mechanizm rynkowy. Natomiast zwolennicy podejścia Keynesowskiego są zwolennikami celu 2. Natomiast w praktyce współcześnie przyjmuje się podział ról: za politykę pieniężną odpowiedzialne są niezależne od rządu banki centralne i przypisane są im cele związane ze stabilizowaniem warunków(dbania żeby nie było inflacji). Przyjmuje się, że istnieje tzw. asymetria skuteczności polityki pieniężnej tzn. że jest ona bardziej skuteczna jako restrykcyjna(hamująca inflację) niż jako pobudzająca wzrost gospodarczy. Za politykę fiskalną odpowiada rząd i jemu jest przypisany cel 2 związany z pobudzaniem wzrostu i aktywną polityką fiskalną. Niekiedy dochodzi do konfliktu między tymi politykami(banki centralne stosując restrykcyjna politykę mogę hamować wzrost). W związku z tym wskazuje się na potrzebę harmonizacji obu tych polityk i fakt, że sprawą wyboru politycznego jest co ważniejsze jest w danym momencie(czy wzrost czy hamowanie inflacja).

Temat: Międzynarodowa wymiana i współpraca gospodarcza.

1. Międzynarodowy podział pracy.

2. Przyczyny wymiany międzynarodowej.

3. Korzyści bezpośrednie i pośrednie wymiany międzynarodowej.

4. Czynniki kształtujące efektywność handlu zagranicznego.

5. Zakres i formy międzynarodowej współpracy.

Ad.1 Międzynarodowy podział pracy to inaczej specjalizacja poszczególnych krajów w wytwarzaniu określonych dóbr i usług. Polega to na tym, że żaden kraj nie wytwarza wszystkiego co mu niezbędne a to co mu dobrze wychodzi sprzedaje na inne kraje też. Specjalizacja się ciągle zmienia. Dawniej kraje dzieliły się na produkcyjne i rolnicze(wydobywcze). Dzisiaj dużą role odgrywa kooperacja produkcyjna – jedne kraje robią części i podzespoły.

Poszczególne kraje mogą w mniejszym lub większym stopniu uczestniczyć w międzynarodowym podziale pracy tzn. że ich gospodarki mogą być bardziej zamknięte(autarkiczne – nakierowane na samowystarczalność)albo bardziej otwarte(nakierowane na współpracę i specjalizacje). Są tendencje w kierunku coraz większego otwierania się gospodarek. Nie mniej jednak w okresach napięć politycznych, niepokojów mogą pojawiać się tendencje do autarkii.

Ad2. Przyczyny wymiany:

1. Przyczyny obiektywne – polegają na tym, że żaden kraj nie ma wszystkiego co mu niezbędne i z konieczności musi handlować

2. Przyczyny ekonomiczne – handel powoduje, że wzrasta efektywność wyspecjalizowanej produkcji i kare odnoszą korzyści ze specjalizacji. Wyrazem tego jest tzw. import substytucyjny gdzie kupuje się za granicą również takie produkty które są lub mogą być produkowane w kraju (za granicą są lepsze lub tańsze). Czynniki ekonomiczne są coraz bardziej istotne.

Ad3. Bezpośrednie korzyści z wymiany międzynarodowej polegają na zwiększaniu wartości PKB w wyniku handlu zagranicznego i różnicy cen

Pośrednie korzyści z wymiany:

1. Możliwość zwiększenia skali produkcji i produkowania na szersze rynki a tym samym obniżania jednostkowych kosztów.

2. Handel zagraniczny umożliwia przepływ technologii, innowacji, upowszechnianie się w produkcji i konsumpcji.

3. Umożliwia lepsze dostosowanie struktury podaży do struktury popytu.

Ad4. Czynniki kształtujące efektywność(opłacalność) wymiany:

1. Ceny (ceny światowe na ogół – ustalane w oparciu o światową podaż i popyt) w przypadku surowców i produktów rolnych ceny światowe polegają znacznym wahaniom koniunkturalnym natomiast ceny produktów przemysłowych są bardziej stabilne i te ceny w większości wyznaczają firmy największe tzw. przywódcy cenowi i te ceny obniżają się najczęściej z obniżaniem się kosztów wytwarzania. W handlu zagranicznym znane są również ceny dumpingowe – ceny bardzo niskie, niższe za granicą niż w kraju pochodzenia tych dóbr.

2. Struktura towarowa eksportu i importu - opłacalność handlu rośnie wtedy kiedy ceny produktów które my sprzedajemy rosną szybciej niż tego co kupujemy.

3. Umiejętność handlowania – bardzo ważna + stosowanie zasad marketingowych

4. Protekcjonizm państwowy – stosowana przez poszczególne kraje polityka handlowa, która może:

1. Chronić własny krajowy rynek przed konkurencją zewnętrzną poprzez cła importowe, kontyngenty(ograniczenia ilościowe) i inne instrumenty.

2. Może wspierać eksport danego kraju poprzez dopłaty dla eksporterów lub pomoc przy kredytowaniu zakupów.

Ta polityka handlowa może być czynnikiem, który utrudnia handel stąd istnieją 2 organizacje międzynarodowe, które działają w kierunki ograniczania polityki protekcyjnej GATT (układ ogólny w sprawie handlu i taryf celnych) i wyłoniona w ramach GATT światowa organizacja handlu (WTO).

Ad 5. Zakres i formy międzynarodowej współpracy.

Międzynarodowa współpraca gospodarcza to nie tylko tradycyjny handel dobrami i usługami ale też przepływ czynników produkcji takich jak: kapitału, pracy i technologii.

Przepływy kapitału miały miejsce od dawna ale w ostatnich 20 latach się nasilily wraz z globalizacja. Mogą się dokonywać w 3 formach:

1. Tzw. przepływów i lokat pożyczkowych.

2. W postaci inwestycji portfelowych - gdzie podmioty zagraniczne kupują akcje i udziały innych firm w innym kraju np. na rynku kapitałowym ale w ilości która nie daje możliwości zarządzania tymi firmami – tzw. kapitał spekulacyjny, który może szybko napływać do danego kraju i szybko odpływać.

3. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne(BIZ) gdzie zagraniczny podmiot buduje od podstaw przedsiębiorstwo lub przejmuje udziały już istniejącego przedsiębiorstwa w ilości dającej możliwość kontrolowania i zarządzania tym przedsiębiorstwem. Inwestycje typu greenfield (budowane od podstaw- dają możliwości pracy).

Przepływ siły roboczej :

1. Przepływ osiedleńczy (na stałe).

2. Okresowy (zarobkowy) – dotyczy głównie ludzi o niskich kwalifikacjach.

3. Przepływ technologii –

a) W postaci uprzedmiotowionej – kiedy kupuje się maszyny, automaty itp.

b) w postaci czystej wiedzy – zakup licencji. 1.Licencje patentowe(kupujemy prawo do korzystania z opatentowanego wynalazku). 2. Licencje know how (kupuje się nieopatentowaną wiedzę, doświadczenie, tajemnice, przeszkolenie dla pracowników). 3. Licencje mieszane(kupuje się patent ale to za mało i trzeba dokupić know how)