System Ochrony Prawnej Unii Europejskiej

Wykład 18.11.2012r

Prof. Dr. Hab. J. Sandorski

c.d.

Komisja Europejska ukształtowała się jako organ ponad narodowy. Członkowie Komisji nie są przedstawicielami państw (analogicznie jak to jest w organach sądowych). Członkowie Komisji są zupełnie niezależni od władzy państwowej.

Kompetencje oraz zadania Komisji Europejskiej:

1. Zapewnienie stosowania postanowień traktatów oraz środków podjętych przez organy na podstawie traktatów (o UE, o funkcjonowaniu UE)

2. Formułowanie zaleceń i opinii w kwestiach określonych w traktatach

3. Realizowanie własnych kompetencji do podejmowania decyzji

4. Współuczestniczenie w podejmowaniu działań przez Radę i Parlament Europejski

5. Wykonywanie kompetencji przekazanych jej przez Radę do wprowadzania wydawanych przez Radę przepisów.

3 grupy kompetencji Komisji:

1. W zakresie stanowienia prawa

2. Funkcje kontrolne i stosowanie sankcji

3. Kompetencje w dziedzinie stosunków zewnętrznych, kompetencje do negocjowania układów akcesyjnych oraz do zawierania innych umów z innymi państwami oraz organizacjami

Kompetencje Komisji w zakresie stanowienia prawa wtórnego (pierwotne to traktaty – wykreowały one Unię)

Ważna jest kompetencja kontrolna Komisji, aby wszystkie państwa przestrzegały przepisów prawa unijnego (jest strażniczką traktatów)

Może ona skierować do Trybunału Sprawiedliwości skargę na państwo członkowskie jeżeli takowe nie przestrzega prawa unijnego. Wobec takiego państwa Komisja może również zastosować sankcję.

Komisja utrzymuje stosunki zewnętrzne Unii i reprezentuje ją w innych organizacjach międzynarodowych. Komisja ma wpływa na wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa.

Komisja podejmuje decyzje większością głosów (czasami zwykłą a czasami absolutną) Do głosowania konieczne jest kworum. Członkowie Komisji mogą być zastępowani przez szefów swoich gabinetów. Posiedzenia zwoływane są 1 raz w tygodniu, są niejawne i poufne. Komisja ma obowiązek udostępnić na żądanie swoją dokumentację.

Organy Komisji – Komisja jest głównym pracodawcą w UE. Zajmuje się również problemami gospodarczymi. Składa się z 40 służb i dyrekcji.

Pracę Komisji Europejskiej koordynuje Sekretariat Generalny Komisji.

Przykładowe Dyrekcje Generalne to:

1. Dyrekcja Generalna I – zawiązuje stosunki gospodarcze

2. Dyrekcja Generalna IA – zawiązuje stosunki polityczne

3. Dyrekcja Generalna II – finanse

4. Dyrekcje Generalne zajmujące się: przemysłem, rolnictwem, transportem, rozwojem, środowiskiem, bezpieczeństwem nuklearnym, energetyką, rybołówstwem itp.

5. Dyrekcja Generalna XX – kontrola finansów Unijnych

Dyrekcje Generalne mają również swój aparat pomocniczy. Każdemu Komisarzowi podlega przynajmniej jedna dyrekcja generalna. Komisja ma na chwilę obecną około 22000 stanowisk pracy.

PARLAMENT EUROPEJSKI

Składa się z 32 eurodeputowanych wybieranych na okres 5 lat. Nie mogą oni łączyć tej funkcji z stanowiskami państwowymi. Funkcjonuje on na bazie frakcji politycznych. Najsilniejsze partie to: Europejska Partia Ludowa, Socjaldemokratyczna Partia Europy, Liberalna i Demokratyczna Partia Europy.

Parlament zbiera się w drugi wtorek miesiąca marca każdego roku. Wtedy podejmowane są decyzje co do terminów kolejnych zjazdów (takie spotkanie organizacyjne) Później Europosłowie zbierają się przynajmniej raz w miesiącu – ich posiedzenia są jawne.

Zadania i kompetencje Parlamentu:

1. Udział w procesie stanowienia wtórnego prawa

2. Wykonuje zadania kontrolne

3. Podejmuje się spraw budżetowych

4. Wyraża zgodę lub opinię na temat określonych aktów wspólnotowych

Ad. 1

Na początku parlament nie miał nic do powiedzenia w zakresie stanowienia prawa (od 51’) Z biegiem lat sytuacja uległa zmianie. W 86’ roku przyjęto kolejne traktaty na mocy których parlament uzyskał kompetencje współdecydowania. Może zwracać się do Komisji z wnioskami dotyczącymi działalności uchwałodawczej Unii.

Ad.2

1. Ma uprawnienia kontrolne wobec Komisji. Może zgłosić dla niej wotum nieufności.

2. Może oceniać sprawozdania Komisji i po ocenie tego sprawozdania udziela absolutorium, które jednak dotyczy wykonywania budżetu.

3. Ma prawo do interpelacji – Komisja musi ustnie albo pisemnie udzielić odpowiedzi

4. Nie ma on żadnych kompetencji kontrolnych w stosunku do Rady Unii Europejskiej

W celu wzmocnienia roli parlamentu powołano komitet dochodzeniowy który służy badaniu ewentualnych wykroczeń lub niewłaściwego zarządzania wspólnotowym prawem.

Po traktacie z Maastricht Parlament może przyjmować petycje od osób pokrzywdzonych przez Unię (może takową złożyć każda osoba fizyczna lub prawna Unii)

UE dba nie tylko o gospodarkę ale także o prawa obywateli. Najważniejszy jest człowiek a dopiero później kapitał. Dąży się aby Unia była członkiem Rady Europy.

Ad. 3

Wydatki obowiązkowe i nieobowiązkowe. Parlament kontroluje wykonanie budżetu.

Ad. 4

Zgoda parlamentu jest niezbędna jeżeli chodzi o przyjęcie nowego państwa do Unii Europejskiej

Parlament i podejmowanie decyzji.

ETS – najwyższy organ sądowy Unii. Składa się z 15 sędziów z gwarancją niezależności od władzy państwowej, są oni specjalistami z dziedziny prawa a ich powołanie zależy od wspólnego porozumienia przedstawicieli państw członkowskich czyli od decyzji Rady Europy. Kadencja trwa 6 lat – zmienia się część sędziów co 3 lata.

Zadania Trybunału:

1. Zapewnienie przestrzegania prawa przy jego wykładni i stosowaniu traktatów

Trybunał interpeluje także prawo wtórne. Decyzje czyli orzeczenia zapadają zwykłą większością głosów. Kworum wynosi minimum 9 sędziów (małe Plenum). Trybunał orzeka najczęściej w Izbach. Rzadko zwołuje się tzw. Wielkie Plenum. Izby składają się z 3,5 lub 7 sędziów.

Bardzo ważną rolę w ETS odgrywają rzecznicy generalni (adwokaci generalni). Muszą spełniać te same warunki co sędziowie – wybitni specjaliści z różnych dziedzin prawa. Ich zadaniem jest motywowanie publiczne wyroków ETS, pomagają oni sędziom, opiniują orzeczenia.

SĄD I INSTANCJI

W 1986 roku – jednolity akt EU. Instytucja Rzecznika Generalnego – pełni tę funkcję sędzia sprawozdawczy, nie może uczestniczyć w głosowaniu dotyczącym orzeczenia.

Z kompetencji Sądu I Instancji wyłączone zostały sprawi skierowane przeciwko państwu członkowskiemu i organizacji międzynarodowej.

TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY

Składa się z 15 członków – specjalistów obrachunkowych. Mianowani są na 6 lat, po zasięgnięciu opinii parlamentu. Jego głównym zadaniem to kontrola wewnętrzna Unii pod kątem dochodów i wydatków Unii. Sporządza roczne sprawozdania.

W skład komitetu ekonomicznego i społecznego wchodzą osoby prywatne. Członków jest około 222.

Komitet Regionu

Komitety Społeczne

Ponadto z Unią współpracuje jeszcze Europejski Bank Inwestycyjny. Kompetencje tego banku zostały opisane w Traktacie Nicejskim.

1. Może popierać rozwój regionów słabiej rozwiniętych

2. Modernizację oraz przekształcenie przedsiębiorstw a więc ich restrukturyzację

3. Nie jest to bank nastawiony na zysk. Środki własne tego banku pochodzą ze składek państw członkowskich.

PRAWODAWSTWO UE

I Zasada Subsydiarności – fundamentalna zasada wprowadzona przez traktat z 1986 roku. Głosi, że UE winna podejmować wtenczas działania gdy poszczególne państwa nie mogą tym działaniom sprostać. Taką sprawą jest np. ochrona środowiska w UE.

Katalog norm prawa wtórnego w UE.

W UE są 4 podstawowe uchwały:

1. Rozporządzenia

2. Dyrektywy

3. Decyzje

4. Zalecenia, opinie

Do wydawania rozporządzeń uprawnione są 3 organy UE:

1. Parlament na zasadzie współdziałania z Radą UE

2. Rada UE

3. Komisja UE – podejmuje rozporządzenia tylko wówczas gdy takie kompetencje zleci jej Rada UE

Rozporządzenie ma zasięg ogólny, co oznacza, że reguluje abstrakcyjną ilość stanów faktycznych (jest kierowane do wszystkich). Ważne jest, że rozporządzenie obowiązuje w całości, ma bezpośrednie zastosowanie w państwach członkowskich. Państwo nie musi potwierdzić obowiązywania rozporządzenia – ono obowiązuje bez tej zgody. Jest to zjawisko które nie występuje w innych organizacjach międzynarodowych. Jeżeli jest konflikt między rozporządzeniem a prawem krajowym, prawo krajowe jest mniej ważne i musi ustąpić

Skutek bezpośredni polega na tym, że z rozporządzenia wynikają wprost prawa i obowiązki dla osób fizycznych i prawnych. Rozporządzenia muszą być jasne i klarowne, dawać się wykonać przez organ państw członkowskich.

Ad.2

Dyrektywy wydaje parlament razem z radą oraz komisją. Mogą być skierowane do jednego, kilku lub wszystkich państw członkowskich. Dyrektywa wiąże państwo członkowskie, które musi się do niej dostosować, jednakże sposób w jaki osiągnie państwo swój cel w niej zawarty jest dowolny. Dyrektywa jest wiążąca tylko w odniesieniu do zawartego w niej celu, ma ona określoną formę prawną, ma nieprzekraczalny termin w jakim państwo musi się do niej dostosować, wywołuje skutek blokujący w tej dziedzinie materii której dotyczy – państwo nie może podjąć kroków prawnych z nią sprzecznych.

Jeżeli państwo nie zastosuje się do dyrektywy narażone jest na sankcje, konsekwencje finansowe.

Ad. 3

Decyzja

Parlament, Rada i Komisja tworzą decyzje. Decyzja dotyczy i więzi tylko państwo adresata. Mogą być kierowane do państw członkowskich oraz osób prywatnych i prawnych. Adresat jest wyraźnie wskazany (przypomina to decyzję administracyjną) Decyzja wiąże adresata w całości, wchodzi w życie z chwilą jej uchwalenia.

Ad. 4

Zalecenia i opinie – Komisja głównie je wydaje. Kieruje je pod adresem innych organów, np. Rady jak i państw czy osób fizycznych lub prawnych.

Pojawiają się one gdy chce np. złożyć skargę do TS – musi wydać opinię, że coś się źle dzieje, kieruje ją wobec sprawcy zamieszania. Bez wydania opinii Komisja nie może zwrócić się do trybunału. Adresat musi się też ustosunkować do opinii i dopiero wtedy sprawa może trafić do Trbunału.

Wszystkie akty prawne są zamieszczane w dzienniku urzędowym Unii Europejskiej. W 20 dni po publikacji wchodzą one w życie. Dyrektywy i decyzje wchodzą w życie z dniem ich przekazania adresatowi.

Sankcje – Rada może nakładać kary pieniężne, zwłaszcza w kwestii likwidacji nadmiernego deficytu budżetowego. W innych sprawach takie sankcje może również nałożyć TS. Jeżeli państwo nie wykona wyroków TS, Komisja określa wysokość kary pieniężnej.