1. Geneza i przedstawiciele socjologii medycyny. (SM)

SM czerpała z takich nauk medycznych jak np. epidemiologia oraz subdyscyplin socjologii.

Jej kolebką jest USA_ to wyznaczyło jej zakres na całym świecie i jej wszechstronność.

XIX wieczna medycyna zauważyła wpływ czynników społecznych, warunki życia itd.

Tendencje wzmocniły pierwsze teorie epidemiologiczne.

Dominacja modelu biomedycznego została zahamowana w wieku XX.

Dyscypliny lekarskie

• Pierwsze teorie epidemiologiczne

• R. Dubois „Miraże zdrowia”- środowisko też ma wpływ na choroby.

• Przemiany psychiatrii- zwrócenie uwagi na psychologiczne aspekty (psychologia środowiska)

• Rozwój epidemiologii społecznej- czerpie z socjologii (metodologie, pojęcia)

• Saxton Graham- podsumował tworząc ŁAŃCUCH ETIOLOGII CHORÓB

Socjologia ogólna i nauki społeczne

• Demografia, antropologia, psychologia społeczna

• Durkheim , Spencer- czerpano z ich poglądów, +darwinizm (identyfikacja tego co jest socjomedyczne)

• Szkoła chicagowska i wpływ biedy oraz niedostatku na choroby

• Helena i Rober Lyndonowie- zbadali zachowania ludzi w sytuacji zdrowia i choroby; jak czynniki codzienne wpływają na zdrowie i chorobę + opis sytuacji medycznych

• Koncepcja funkcjonalno- strukturalna (Talbot Parsons) -> „System społeczny” I rozdział socjomedycyny koncentruje się na opisie praktyki medycznej i roli społecznej chorego.

Poziom środowiskowy Poziom jednostkowy

Czynniki środowiska przyrodniczego cechy genetyczne

Sytuacja społeczna Historia fizjologiczna organizmu

Wzory zachowań Cechy socjologiczno-psychologiczne

Czynniki pośredniczące(czynnik zakaźny)

Zmiany patologiczne

1. Geneza

XIX- wieczna medycyna społeczna dostrzegała klasowe i środowiskowe uwarunkowania wcześniej występujących chorób. Tendencje te umocniło powstanie pierwszych teorii epidemiologicznych oraz organizacja zdrowia publicznego w Niemczech i Anglii.

W połowie lat 50. XX w. lekarze zaczęli uświadamiać sobie ze czynniki socjokulturowe wpływają na powstawanie, przebieg i rokowanie wielu rozpowszechnionych chorób cywilizacyjnych

Podjęto w końcu pierwsze próby adaptacji wybranych teorii i metod badawczych nauk społecznych na użytek medycyny.

Istotne znaczenie w upowszechnianiu bardziej prospołecznych stanowisk w ówczesnych środowiskach lekarskich miała szeroka dyskusja wywołana głośną książką R. Dubos „Miraże zdrowia„.

Autor ukazał w nich ekologiczne uwarunkowania zdrowia oraz konieczność zachowania równowagi pomiędzy czynnikami środowiskowymi a organizmem człowieka.

Do uznania społecznego wymiaru choroby przez nauki medyczne przyczyniły się również przemiany psychiatrii, która stopniowo odkrywała rolę, jaką czynniki psychosocjologiczne odgrywają w etiologii i leczeniu psychoz, depresji, nerwic.

Zaczęto zwracać uwagę na problematykę stylu życia w powiązaniu z chorobami krążenia i nowotworami.

Socjologia medycyny była również kształtowana przez rozmaite idee i poglądy pochodzące z nauk społecznych. Głównym punktem odniesienia były tu poszczególne koncepcje teoretyczne i założenia metodologiczne w obrębie takich dyscyplin jak: demografia, antropologia, psychologia społeczna oraz socjologia ogólna i jej subdyscypliny.

Socjologia medycyny we wczesnych etapach rozwoju bardzo często nawiązywała do poglądów E. Durkheima , H. Spencera, koncepcji darwinizmu i innych. Szczególną rolę w autorefleksji socjologów medycyny odegrały też koncepcje szkoły chicagowskiej i jej przedstawiciele. To w ramach tej szkoły prowadzono pierwsze studia na temat instytucji medycznych, systemu ochrony zdrowia, potrzeb zdrowotnych, wpływu biedy i niedostatku na zachowania w chorobie.

Socjologia medycyny odwoływała się również (i ciągle odwołuje) do koncepcji strukturalno-funkcjonalnej.

W 1952 r. Parsons opublikował swój „System społeczny”, w którym umieścił rozdział poświęcony problematyce socjomedycznej. Skoncentrował się w nim na charakterystyce praktyki medycznej oraz opisie roli społecznej chorego, co zaowocowało włączeniem omawianej tematyki w szeroki cykl rozważań dotyczących m.in. procesów i instytucji społecznych.

Historyczny proces kształtowania podstawowej problematyki socjomedycznej zakończył się w połowie lata 60., kiedy to ukazała się kolejna praca Parsonsa – „Struktura społeczna i osobowość”

Stanowiła ona swoiste podsumowanie wcześniejszych zainteresowań autora zdrowiem, medycyną i zawodem lekarza. Po raz pierwszy opisał on terapię jako rodzaj procesu społecznego, ponadto przedstawił cechy interakcji lekarz – pacjent i scharakteryzował organizację społeczną szpitala oraz rolę społeczną chorego.

1. Wkład T. Parsons’a w rozwój socjologii zdrowia i choroby.

Choroba to fenomen socjokulturowy

Chorowanie to proces społeczny

Człowiek chory- on i jego ograniczenia, nie spełnia ról i zadań społecznych

-o wejściu w rolę chorego decyduje lekarz i instytucje medyczne

• Terapia= proces społeczny

• Opisał interakcję lekarz- pacjent

• Opisał rolę społeczną chorego (pacjent ma być aktywnie nastawiony na poszukiwanie drogi do wyzdrowienia)

• Próbował wprowadzić problematykę zdrowia na grunt społeczny

• Odpowiedzialność za zdrowie leży po stronie każdego człowieka

• Ułatwił wszczepienie elementów kulturowo- zdrowotnych

• Rozp…? Zdrowia- kontekst socjokulturowy + psychologiczny= dorobek socjomedycyny…., są skierowane do polityków, służby zdrowia ale i zwykłych ludzi.

• Parsons spowodował , że socjologowie dostrzegali bogate źródło weryfikacji swoich poglądów.

• R. Straus_ podział na

1. Socjologia w medycynie (celem jest poprawa konkretnych problemów zdrowotnych; bliżej pacjenta)

2. Socjologia medycyny (instytucje, role społeczne, normy ważności, zachowania jako element ogólnego zachowania)

1+2 analizowali wszystko.

Lata 70- rola stresu i wydarzeń traumatycznych

Lata 80- interesują się samo leczeniem

Dziś- socjologia ciała.

USA i WLK BRYT.

• Wpływ sytuacji społecznej, kulturowe państwo dobrobytu; państwo ma dbać o jednostkę

• Zainteresowanie jakością służby zdrowia

• Relacja lekarz-pacjent

• XIX zaczęto prowadzić statystyki- dot. Zdrowia i choroby, umieralności, statusu społecznego osób zmarłych i chorych

• Medakelizacja??? Chorób psychicznych (społeczny kontekst powstawania depresji)

• Badania nad społecznymi nierównościami zdrowiu

• Opieka nieformalna (opieka nad ludźmi starszymi, niepełnosprawnymi, choroby w fazach terminalnych)

Przyczynia się do wzbogacenia – socjologia feministyczna; ten podział na kobiety opiekunki był umacniany; Przemiana następuje na nurt indywidualistyczny (Giddens)

3. Rozwój socjologii medycyny w Polsce.

• Na rozwój tej dziedziny nauki w Europie Zachodniej wpłynęły poglądy następujących myślicieli:

  1. T. Parsons - uważał, iż rola chorego sprowadza się w głównej mierze do destabilizacji ładu i porządku życia społecznego.

  2. E. Fleidson – kontynuator myśli Parsonsa.

• Powstanie socjologii medycyny w latach 60-tych i jej rozwój zbiega się z działalnością dwóch ośrodków naukowych: nowo powstałą pracownią socjologii medycyny w Państwowej Akademii Nauk przy Polskim Towarzystwie Nauk (socjologia w medycynie) oraz w Instytucie Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Marii Curie - Skłodowskiej w Lublinie (Magdalena Sokołowska, Ostrowska, Malinowski).

Magdalena Sokołowska. W pracy: „Socjologia medycyny w działaniu” widać uniwersalizm problematyki badawczej w Polsce i na Zachodzie. Sokołowska znalazła się pośród 12 czołowych postaci socjologii medycyny. Była ona jednocześnie pomysłodawczynią i współredaktorem tego tomu. Socjologia medycyny w Polsce była umiejscowiona między naukami społecznymi a medycyną – tak jak w innych krajach.

• W latach 60-tych podjęto próby określenia przedmiotu socjologii. Stwierdzono, że może być ona „potężnym sprzymierzeńcem w zwalczaniu chorób”. Uważano, że zyska ona możliwości rozwoju, jeśli polscy lekarze wyciągną wnioski ze wzrastającej zachorowalności na choroby przewlekłe i starzenia się populacji. Ukaże to jednocześnie rolę czynników socjotiologicznych i umożliwi prowadzenie badań socjomedycznych i da impuls do użycia metod socjotechnicznych. Rozwój dyscyplin medycznych, zwłaszcza epidemiologii przyczyni się do stosowania metod i pojęć socjologicznych. Wzrost zainteresowania problematyką „całego człowieka” zwróci uwagę lekarzy na rolę środowiska społecznego.

• W połowie lat 60-tych tematyka polskich badań socjomedycznych zawierała się w 3 grupach problemowych:

1. Analizy socjologiczne systemu ochrony zdrowia

2. Badania nad zawodami medycznymi

3. Zagadnienia dotyczące socjologii choroby

• Pracownia socjologii medycyny HFIS PAN podjęła się szczegółowych badań nad socjomedyczną charakterystyką pracy kobiet, sytuacją społeczną lekarzy przemysłowych i prowadziła prace dotyczące opinii o studiach medycznych. Zaczęto realizować projekt związany z uwarunkowaniami zdrowia psychicznego, prowadzić studia z zakresu socjologii kalectwa i rehabilitacji.

• Lata 70-te to rozwój 3 form praktycznych zastosowań socjologii medycyny: prowadzenie badań, nauczanie i przygotowywanie ekspertyz. Pojawił się też postulat badań zdrowia w kontekście analizy struktury społecznej i stylów życia Polaków i zajmowanie się definicjami zdrowia. Podkreślono konieczność podjęcia badań ukierunkowanych na opis zachowań służących zdrowiu, a nie jedynie społecznych konsekwencji choroby, jak np. zdrowie jako centralna kategoria badawcza zostało wpisane na listę tematyki powiązanych ze zworami konsumpcji społeczeństwa polskiego.

• Na początku lat 70-tych włączono problem stylów życia różnych grup społecznych do badań empirycznych. Na przełomie 1972/73 roku miał miejsce pierwszy wykład monograficzny – Magdalena Sokołowska wygłosiła go na Akademiach Medycznych.

• Od lat 90-tych przeplatają się dwa nurty badawcze:

1. Jeden ukierunkowany na analizę społecznych przyczyn i skutków choroby oraz zajmuje się opisem socjokulturowych czynników chorób przewlekłych kalectwa.

2. Drugi obejmuje głównie teoretyczne i empiryczne badania zachowań i jego korelatów.

• Teoria socjologii w niewielkim stopniu obrała sobie obszar medycyny. Wynikało to z braku kompetencji socjologów w dziedzinie medycyny oraz z silnego oporu środowisk medycznych, który wynikał z niezgodności w definiowaniu choroby (statystyczne jej ujęcie w medycynie oficjalnej). Pod wpływem koncepcji socjologicznych oraz za sprawą wyników badań empirycznych środowisko medyczne przestało traktować chorobę jako zjawisko chorobowe, lecz zaczęło ujmować ją w kategoriach społecznych (zwłaszcza w zakresie wielowymiarowości zdrowia i choroby, wpływu problemów zdrowotnych na funkcjonowanie instytucji społecznych – w tym medycznych – a nawet całych społeczności i społeczeństw, zmiany ról społecznych i obrazu samego siebie na skutek choroby, zmiany w kanałach interakcyjnych). Medycyna w większym stopniu zaczęła interesować się socjologią wykorzystując wiedzę socjologów np. w zakresie korelacji pomiędzy zaburzeniami zdrowotnymi a poczuciem dyskomfortu pacjenta czy stopniem zanieczyszczenia środowiska, a także do zdiagnozowania choroby zawodowej.

• Na zwiększenie zaufania medycyny do socjologii przyczyniły się problemy związane z kondycją byłych więźniów obozów koncentracyjnych – wspólnie zbadano i zdiagnozowano poobozowy proces przedwczesnego starzenia się oraz wykazano korelację pomiędzy okresem pobytu więźniów w obozach a występowaniem problemów zdrowotnych (zaburzenia snu, psychiczne, układu krążenie, związane z pożyciem seksualnym) i nieumiejętnością bądź gorszym funkcjonowaniem w społeczeństwie. Na zainteresowanie medycyny socjologią wpłynęła również zmiana w oczekiwaniach społecznych dotyczących relacji między lekarzem a pacjentem, wynikająca ze wzrostu wiedzy medycznej rozpowszechnianej za pośrednictwem środków masowego komunikowania się – powyższa zmiana przejawiała się w społecznej wymagalności stawiania diagnozy i podjęcia leczenia przez lekarza w sposób zindywidualizowany i „terapeutyczny” (zwłaszcza w komunikowaniu o chorobie i przedstawianiu zaleceń).

4. Przedmiot i obszary badań socjologii medycyny.

Według Parsonsa oferta socjologii medycyny kierowana jest do dwóch grup odbiorców:

1. Specjaliści w dziedzinie nauk o zachowaniu, politycy społeczni, ekonomiści (zajmują się oni badaniami obszaru życia zbiorowego i wprowadzają zmiany w regułach jego funkcjonowania) oraz pracownicy ochrony zdrowia

2. Zwykli ludzie, którzy interesują się własnym zdrowiem,

Obszary badawcze, w ujęciu których znajduje się socjologia medycyny:

1. społeczno – kulturowe uwarunkowania zdrowia i choroby oraz społeczno – kulturowe konsekwencje chorób dla życia jednostek oraz ich wpływu na funkcjonowanie poszczególnych grup społecznych i całego społeczeństwa:

   • kształtowanie się postaw wobec zjawisk chorobowych, wobec ludzi chorych
     i osób niepełnosprawnych, wobec działalności systemu opieki medycznej,

   • badanie procesu leczenia (stosunki na płaszczyźnie lekarz – pacjent - pielęgniarka),

   • funkcjonowanie rodziny i innych organizacji wspierających (wspólnot, stowarzyszeń, systemu laików) w czasie choroby,

   • określenie w jakim stopniu wyznawcy różnych kościołów realizują zadania prozdrowotne (elementy socjologii religii),

   • problematyka niepełnej sprawności i rehabilitacji (elementy socjologii kalectwa i rehabilitacji),

   • problemy związane z opieką nad umierającymi, stosunek rodziny do osoby umierającej, stosunek człowieka do śmierci (tanatosocjologia);

2. uwarunkowanie wyboru zawodu medycznego i problematyka instytucji medycznych:

• problemy z funkcjonowaniem instytucji medycznych,

• funkcje i dysfunkcje zakładów opieki zdrowotnej,

• uwarunkowania wyboru specjalności zawodu lekarza (specyficzne cechy osobowości);

1. socjologia zdrowia – socjologia promocji zdrowia:

• problemy związane ze stylami życia różnych grup społecznych,

• warunkowanie realizacji zadań prozdrowotnych.

Zakres problematyki badawczej:

1. Zagadnienia tożsamości dyscypliny, jej związki z naukami społecznymi z jednej, a z medycyną z drugiej strony; zależności od tych dziedzin

2. Problematyką teorii socjologicznych stosowanych przez tę subdyscyplinę

4. Społeczne definiowanie pojęć zdrowia i choroby oraz terminów pochodnych

5. Zagadnienia związane z rolami społecznymi chorego oraz relacje osób chorych z innymi ludźmi

6. Charakterystyka zachowań związanych ze zdrowiem i chorobą

5. Biomedyczny a społeczno – ekologiczny model zdrowia

Biomedyczny model zdrowia:

1. wywodzi się z nauk medycznych

2. definiuje zdrowie jako brak choroby, w sposób statyczny, definicja negatywna

3. traktuje stresory jako kategorycznie szkodliwe dla zdrowia i skupia się na tworzeniu sterylnego środowiska

4. posługuje się normą statystyczną w odniesieniu do zdrowia i choroby

5. postuluje przedmiotowe podejście do zdrowia

6. przedmiotem zainteresowań badawczych pozostaje człowiek chory oraz koncentracja na konkretnej jednostce chorobowej, punktem wyjścia jest choroba i patogenny, orientacja patogenetyczna

Społeczno – ekologiczny model zdrowia:

1. uznanie skomplikowanych powiązań między człowiekiem i jego środowiskiem, ilustrowanych przez Mandalę zdrowia – model ekosystemu człowieka (jednostka; zachowanie, biologia, środowisko fizyczne, psychospołeczne i ekonomiczne; styl życia, praca, środowisko stworzone przez człowieka, system opieki nad chorym; kultura, biosfera)

2. człowiek jako element wielu systemów

3. zdrowie człowieka podlega wielorakim wpływom (dążenia i działania w kierunku rozwoju potencjału w zgodzie z wymaganiami społecznymi)

4. dynamiczna równowaga systemów – podstawowe pojęcie

Krytyka modelu biomedycznego

Założenia:

1. Choroba jest fizyczną usterką organizmu spowodowaną przez konkretny czynnik biologiczny.

2. W procesie terapii pacjent nie ma do odegrania żadnej roli, a jego „chore ciało: można leczyć w oderwaniu od umysłu.

3. Lekarze maja „wiedzę specjalistyczną” i oferują jedynie prawomocna terapię.

4. Właściwym miejscem leczenia jest szpital, który dysponuje techniką i personelem medycznym.

Zarzuty:

1. Choroba jest konstruktem społecznym, którego nie można uchwycić w kategoriach „prawdy naukowej”.

2. Opinie pacjenta i jego doświadczenie choroby mają dla terapii kluczowe znaczenie.

3. Lekarze nie SA jedynym źródłem wiedzy na temat zdrowia i choroby. Równie prawomocne są alternatywne formy wiedzy.

4. Zdrowienie nie musi przebiegać w szpitalu. Leczenie z zastosowaniem techniki, środków farmakologicznych i chirurgii niekoniecznie przewyższa inne formy terapii.

5. Choroba jako zjawisko socjologiczne – wybrane koncepcje

1. Choroba jako dewiacja

   • Prawidła życia społecznego

   • Choroba jako zjawisko społeczne

   • Choroba jako zakłócenie ładu społecznego

   • Osoby kontrolują ludzi chorych

Parsons – aby osiągnąć sukces jednostki muszą być zdrowe.

Podstawowe cechy roli społecznego chorego:

1. Osoba chora nie jest odpowiedzialna za swoją chorobę.

2. Choroba może być podstawą do zwolnienia z normalnych zadań i ról społecznych.

3. Obowiązkiem osoby chorej jest uznanie swego stanu zdrowia za niepożądany i dążenie do celu pełnego uzdrowienia.

4. W celu powrotu do zdrowia chory ma obowiązek szukania kompetentnej, profesjonalnej pomocy medycznej.

1. Choroba jako płaszczyzna konfliktu

Eliot Freidson

1. Choroba jako piętno

Dewiacja pierwotna – gdy choroba modyfikuj pełnione role społeczne i zadania.

Dewiacja wtórna – jest konsekwencją przewlekłej, niewyleczalnej choroby

* profesjonalne i laickie koncepcje choroby

* potoczne rozumienie choroby i profesjonalna profilaktyka, jak ludzie postrzegają chorobę, badamy postawy i zachowania wobec choroby

Konflikt lekarz – pacjent:

• Zależność pierwotna i wtórna

• Czas trwania, ciężkość i stopień choroby

• Niezdolność do odgrywania ról społecznych

• Wywołanie piętna społecznego

• Przebieg choroby wpływa na relacje pacjent – lekarz

• Przyczyny -> pacjent może mieć różne oczekiwania

• Wiedza potoczna -> niezgodność potocznych wyobrażeń

• Nastawienie na zysk

• Biurokracja

• Odmienne rzeczywistości kulturowe

1. Choroba jako źródło niezależności

Zależność społeczno – fizyczna, psychiczna.

Fizyczna -> gdy pomoc innych ludzi determinuje egzystencję innych ludzi

Psychiczna -> efekt przyjaźni i miłości otoczenia

Zależności – konsekwencje dla chorego:

1. rytualizacja stosunków społecznych -> schematyczne i ograniczenie typów interakcji

2. etykietowanie -> przypisanie określonych schematów

3. izolacja -> ograniczenie całkowite w życiu społecznym

1. Choroba jako przeżycie

   • Interakcjoniści symboliczni -> jak ludzie interpretują świat i przypisują im cechy

   • Zmiana organizacji dnia codziennego

   • Strategie radzenia sobie z chorobą na co dzień

   • Zmiany w tożsamości -> sposób postrzegania interakcji społecznych może być inny osoby chorej niż zdrowej

   • Corbin i Strauss – „reżimy zdrowotne”

Trzy rodzaje pracy: (Jak osoby chore radzą sobie z chorobą na co dzień)

1. Praca nad chorobą -> codzienne czynności np. zabiegi medyczne, radzenie sobie z bólem

2. Praca nad codziennością -> interakcje społeczne, prowadzenie domu

3. Praca nad biografią -> jednostka wpisuje w biografię chorobę i tłumaczy innym

1. Choroba z perspektywy teorii adaptacji

Adaptacja – dynamiczna zdolność przystosowywania się jednostek i grup społecznych do zmieniających się warunków życia w celu zaspokojenia podstawowych funkcji życiowych.

Choroba jest wieloaspektową strukturą socjokulturową, biologiczną. Pokazuje różne scenariusze przygotowywania się do ciężkiej choroby.

1. Choroba w ujęciu socjoekologicznym

Uwypukla znaczenie zdrowia. W odniesieniu do chorób to choroby przewlekłe. Ważna jest profilaktyka, warunki środowiskowe, grupa społeczna / otoczenie pacjenta. Zwraca się uwage na styl życia, dopuszcza się samoleczenie, które może prowadzić do wyzdrowienia.

Znachor -> wspomaga leczenie.

7. Teorie społecznych przyczyn choroby.

1. teoria drobnoustrojów:

-wydaje się najbliższa lekarzom i innym zawodom medycznym i nie wymaga omówienia.

2. teoria epidemiologicznej triady:

- gospodarz, „agent”, środowisko – warunkują powstanie choroby, cechy gospodarza i środowiska warunkują czy jestem bardziej lub mniej podatny,

- zapobiegać chorobom można poprzez modyfikację czynników wpływających na ekspozycję i podatność

- teoria ta jest przydatna w przypadku chorób infekcyjnych, a nie przewlekłych

- profilaktyka w zakresie naszych działań i środowiska

3. teoria materii przyczyn choroby:

- zastosowanie do chorób przewlekłych,

- przyczyną chorób jest interakcja wielu czynników, które mogą się splatać w łańcuchu przyczynowo – skutkowym np;

• Czynniki społeczne

• Czynniki biologiczne -> promotor choroby

• Nasze zachowania -> inhibitor choroby

• Czynniki psychiczne

- jeden czynnik może implikować więcej niż jedną chorobę

- zapobiegać chorobie można poprzez modyfikowanie czynników ryzyka

4. teoria ogólnej podatności:

- niektóre grupy społeczne wykazują zwiększone wskaźniki zgonów i chorobowości wśród wszystkich przypadków

- zwiększona podatność na wystąpienie choroby jest prawdopodobnie pochodną kompleksu interakcji środowisko – zachowania – styl życia

- dostęp do opieki zdrowotnej

5. teoria społeczno środowiskowa:

- baza dla działań w promocji zdrowia

- zdrowie jest silnie determinowane wpływem społecznego i fizycznego środowiska życia jednostki

- czynnikami ryzyka są integralne, związane ze środowiskowymi szkodliwościami, których źródłem mogą być czynniki fizyczne, społeczne, psychiczne

- poprawa statusu zdrowotnego związana jest z realizacją działań strategicznych w zakresie modyfikacji szeroko rozumianego środowiska.

8. Społeczne i psychologiczne czynniki i zdrowie.

1. zmiana społeczna i kulturowa

2. wydarzenia życiowe

3. integracja i wsparcie społeczne

4. praca

ad. a. Społeczna i kulturowa zmiana a zdrowie.

Podstawowym elementem struktury społecznej jest rodzina.

1. Teoria strukturalno – funkcjonalna i teoria konfliktu -> (siłą napędową konfliktu jest nierówność) : studia nad industrializacją i urbanizacją, migracjami społeczeństwa, geograficzną ruchliwością -> zdrowotne skutki zmiany społecznej.

- nierówności w zdrowiu, nierówności klas społecznych, nierówna dystrybucja i dochód narodowy, walka z dyskryminacją, zwłaszcza w sferze opieki zdrowotnej

• Zmiana musi zachodzić niezbyt szybko, lecz w uporządkowany sposób. Istnieją specjalne instytucje, które zajmują się zaspokajaniem potrzeb odpowiednich grup.

Przykład zastosowania teorii: funkcja lekarza rodzinnego.

• Społeczne relacje są nieuporządkowane stąd konflikt różnych klas społecznych. Gospodarka( jedna z ważniejszych struktur) kontroluje i nadzoruje społeczeństwo.

Zmiana następuje bo jest konflikt interesów 2 grup społecznych, zachodzi w sposób nagły, gwałtowany i jest trudnym procesem.

• Teoria wydarzeń życiowych -> związek z kryzysem, wywołują go wydarzenia emocjonalne o większym lub mniejszym nasileniu, o pozytywnym bądź negatywnym zabarwieniu, wywołują skutki zdrowotne. Osoby z problemami życiowymi częściej chorują, lub dłużej i ciężej przechodzą choroby, są gorsze konsekwencje, powikłania chorób. Wiążę się to z poszczególnymi epizodami mogącymi wywołać różne

Ad. b. Wydarzenia życiowe a zdrowie.

Każda istotna zmiana sytuacji danej osoby wymaga od niej dostosowania psychicznego i praktycznego np.: ślub, śmierć, problemy finansowe itp

Thomas Holmes i Richard Rahe (1967) - “Skala oszacowania dostosowania społecznego”

Przeprowadzono szereg badań na ten temat. Pierwotna wersja składa się z 43 twierdzeń, do których podawane są punkty. Osoby wypełniające skalę miały zaznaczyć jakie zdarzenie miało miejsce w ich życiu – pozytywne bądź negatywne.

Cała koncepcja opiera się na założeniach, że każda destabilizacja pożądana, bądź nie jest potencjalnie stresująca i jako taka może zwiększać podatność na choroby

Główne zarzuty skali:

- tylko część osób choruje (10 – 15%) nawet jeżeli ma wysoki wynik w tej skali

- chorują też osoby, które mają niższy wynik tego stresu

- pewna współzależność, a nie związek przyczynowo skutkowy

- to choroba powoduje pewne zdarzenia, a czasem choroba jest przyczyną nie stresu lecz innej choroby niezdiagnozowanej

- trzeba wiedzieć co było pierwsze, choroba czy …..

- retrospektywny charakter badań

Najlepiej prospektywny (?) - zbiór danych na temat przyczyn chorób

- ludzie sami szukają przyczyn chorób

- różne zdarzenia życiowe mają różną wartość dla każdego z nas

Ad. c. integracja i wsparcie społeczne a zdrowie

• Emil Durkheim (1897) – relacje pomiędzy środowiskiem społecznym a zdrowiem, prekursor w zakresie problemu wsparcia społecznego, poziom samobójstw

• Fundamentalną rolę ochronną spełniają więzi społeczne oraz integracja jednostki w grupach pierwotnych (rodzina, przyjaciele, społeczność lokalna)

• Idea integracji społecznej – teoria wymiany społecznej oparta na relacji wzajemności – udzielenie wsparcia, miłości, przyjaźni

• Procesy społecznej interakcji są podstawą do tworzenia więzi społecznych ( stały społeczny wzór interakcji między dwoma lub więcej osobami) im silniejsze więzi społeczne, tym zdrowie i stan psychiczny są lepsze/

Wsparcie społeczne:

- strukturalne -> hierarchia, częstotliwość, struktura

- funkcjonalne -> emocjonalne, dobra rada, pomoc finansowa

Według Hous’a istnieją 4 klasy zachowań wspierających:

1. Wspierające zachowania emocjonalne – wsparcie uczuciowe

2. Wspierające zachowania oceniające – sądy, ocena

3. Wspierające zachowania informacyjne – rada, pomoc

4. Wspierające zachowania instrumentalne – pomoc finansowa, pomoc w pracach porządkowych.

Ad. d. praca i miejsce zamieszkania

• Fizyczne środowisko pracy – choroby zawodowe

• Niewielki wpływ na decyzje i przebieg własnej pracy lub wykonywanie stresującej pracy = ryzyko zdrowotne

• Społeczne i fizyczne środowisko życia, a zdrowie (np. grzyb na ścianie)

• Wzory zachowań w zdrowiu i chorobie są wynikiem społecznych i środowiskowych wpływów.

9. Sposoby rozumienia kategorii zdrowie przez socjologów

Kategoria zdrowie jest przez socjologów szeroko rozumiana i rozmaicie definiowana:

• początkowo ujęcie fizjologiczno- biologiczne – zdrowie jako prawidłowe funkcjonowanie organizmu jako całości biologicznej,

• jako pojęcie przeciwne chorobie (wykluczenie choroby);

• jako stan pozytywny;

• jako „stan pełnej równowagi, na który nakłada się pełny fizyczny, psychiczny i społeczny dobrostan (…) skuteczność w działaniach, dobre relacje z innymi ludźmi (…) (B. Tobiasz-Adamczyk);

• wg WHO „zdrowie to nie tylko brak choroby, lecz pełny dobrostan jednostki w sensie biologicznym, psychicznym, społecznym”

• wg Kacprzaka ujmowane jako proces dynamiczny,

• w punktu socjologicznego: zdrowie jako stan, w którym jednostka wykazuje optymalne umiejętności do pełnienia ról społecznych i zadań

• Socjologia zdrowia umieszcza zdrowie, jego ochronę i promocję w centrum zainteresowań teoretycznych, badawczych i praktycznych.

• Lata 80. XX w. – podejmowanie coraz częstszych prób teoretycznych analiz pojęcia zdrowie przez socjologów;

• Coraz szersze zainteresowanie problematyką „subiektywnego stanu zdrowia”, zdrowia jako wartości deklarowanej i realizowanej oraz jego uwarunkowań;

• Rozważania dotyczące zachowań i postaw wobec zdrowia – istotne znaczenie dla zaszczepienia problematyki zdrowia na grunt socjologii;

• Kierunek badań terenowych – potrzeby, zachowania

• i postawy wobec zdrowia oraz różnorodne sposoby określania stanu własnego zdrowia;

• Wprowadzenie kategorii „styl życia” jako sposób realizacji potrzeb zdrowotnych;

10. Znaczenie badania postaw w obszarze socjologii zdrowia i choroby:

POSTAWA - jeden z podstawowych składników ludzkiej osobowości;
Składają się na nią komponenty wewnętrzne: poznawczy i emocjonalny oraz zewnętrzne: zachowania. Na jego podstawie możliwe jest badanie postaw.

Powoduje, że poszczególne osoby są skłonne w określony, stereotypowy i specyficzny sposób reagować na określone bodźce w typowych sytuacjach społecznych.

Postawy ludzkie są determinowane i wyznaczane przez charakter i przebieg procesu socjalizacji, wpływają na preferowanie celów i wartości;

Werbalnym przejawem postaw są opinie. Postawy wyznaczają zachowania, idee, wartości.
Diagnoza wartości zdrowotnych – badamy postawy, aby dopasować je do zdrowotnych potrzeb.

11) Badanie i podział zachowań zdrowotnych:

Zachowania zdrowotne - jedno z podstawowych pojęć socjologii zdrowia i główny cel badawczy.

• „Reakcje na sytuacje i nawyki oraz celowe czynności, są to zachowania, które pozostają – w ramach pewnej wiedzy obiektywnej lub subiektywnego przekonania – w istotnym związku ze zdrowiem. Zachowania te mogą sprzyjać równoważeniu obciążeń i działaniu czynników patogennych przez aktualizowanie zgeneralizowanych zasobów odpornościowych, mogą one jednak także, przeciwnie, ten proces zakłócać oraz powodować naruszenie zasobów odpornościowych.”(Sęk 1997);

• Wszelakie czynności zmierzające do utrzymania zdrowia lub jego przywrócenia, a także wszelakie reakcje jednostki wywołane pogorszeniem się samopoczucia, występowaniem dolegliwości lub objawów choroby.

Podział:

• Zachowania zdrowotne, czyli takie zachowania w pełni świadomej jednostki, które są elementem jej życia codziennego i wpływają w jakiś sposób na stan jej zdrowia

• Zachowania związanie ze zdrowiem, w których nie ma jednak jasno wyklarowanego celu, jednak człowiek podejmuje je we instynktownie. Takie nawyki lub umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach mogą mieć pozytywny lub negatywny wpływ na jednostkę.

• sprzyjające zdrowiu, czyli pozytywnie wypływające na człowieka i jego samopoczucie, które w efekcie podtrzymują, umacniają, a nawet przywracają zdrowie. Przykładem prozdrowotnych zachowań może być: aktywność fizyczna, odpowiednio zbilansowana dieta, higiena osobista, umiejętność radzenia sobie w sytuacjach stresujących, brak nałogów.

(Możemy wyróżnić pięć klas zachowań prozdrowotnych, są to: unikanie nałogów, odpowiednia dieta, zachowania sprzyjające poprawie bezpieczeństwa, aktywność fizyczna oraz profilaktyka zdrowia.);

• zagrażające zdrowiu, czyli działania antyzdrowotne, mające negatywny wpływ na zdrowie jednostki, powodując chorobę, jej zagrożenie lub utratę sprawności. Działaniem takim jest również zaniechanie działań zdrowotnych. Przykładowe bionegatywne zachowania to: bark sprawności fizycznej, palenie tytoniu, nadmierne spożywanie alkoholu.

(Wśród prób wyjaśnienia zachowań antyzdrowotnych wymienić możemy: zbyt wybiórczą ocenę informacji, próby eksperymentalne, ufność we własną siłę woli, brak wiary w szkodliwość danych rzeczy lub substancji.)

• zachowania zdrowotne profilaktyczne, czyli dbanie o zachowanie zdrowia i zapobieganie chorobom;

• zachowanie zdrowotne w chorobie, czyli wszystkie działania wspomagające powrócenie jednostki do zdrowia;

• zachowania zdrowotne w rehabilitacji, czyli zachowania osób nie w pełni sprawnych mających wpływ na efekty rehabilitacji.

• Zachowania „w zdrowiu” (prozdrowotne, antyzdrowotne, profilaktyczne)

• Zachowania w „chorobie” (dwa etapy: gdy człowiek czuje się chory i gdy chorobę ma zdiagnozowaną)

Pionierzy badań:

- Zborowski (1952); - Zola (1966); - Kasl, Cobb (1996).

Badania I. Zoli, T. Parsonsa i innych wykazały, że ludzie niejednakowo reagują na chorobę i cierpienie, a przebieg procesu ich leczenia może być zróżnicowany i poddany nie tylko wymogom biologiczno - fizjologicznym, ale w dużej mierze kulturowym.

Zależności pomiędzy zdrowiem, chorobą i kulturą odnoszą się do następujących grup zagadnień: różnicy poglądów na temat zagrożeń zdrowia, kulturowych kryteriów zdrowia, zdrowia jako wartości w systemach wartości różnych kultur, kulturowych uwarunkowań stylu życia i zróżnicowań stosunku do chorób i chorych ludzi.

Pojecie zdrowia i choroby jest warunkowane przez kulturę. Symptomy chorobowe postrzegane w jednej kulturze za oznaki choroby, w innej traktowane będą jako oznaki zdrowia. Jako przykład może posłużyć otyłość. Przez długi czas nie uważano jej za anomalię zdrowia.

Przykład:
Jak wykazały badania Marka Zborowskiego (1969):

• Żydzi i Włosi reagują/reagowali wówczas bardzo emocjonalnie na ból,

• Amerykanie podchodzili doń stoicko,

• Irlandczycy wręcz negowali jego istnienie.

• Powodem była ponoć przesadna opiekuńczość matek włoskich i żydowskich, które – chcąc nie chcąc - wpajały dzieciom potrzebę skupiania uwagi na doświadczeniach bólowych, uczyły je reakcji lękowych na objawy bólu;

Im niższa warstwa/klasa społeczna, tym większa tolerancja na objawy chorobowe, tym bardziej ograniczone korzystanie z usług medycznych.

Osoby o niskim statusie, w porównaniu z osobami o wysokim statusie, mają większą inklinację do szybkiego szukania pomocy lekarzy po spostrzeżeniu objawów choroby.
Im niższa klasa społeczna, tym mniejszy lęk przed chorobą, tym mniejsza wiedza o profilaktyce z nią związanej, tym mniejsza liczba zaszczepionych dzieci (tu: przypadek darmowych szczepień przeciw chorobie Heinego-Medina)

12. Koncepcje teoretyczne wyjaśniające genezę zachowań antyzdrowotnych.

1. Teoria dysonansu poznawczego.

2. Znaczenie przekonań i wierzeń.

3. Model kulturowego pozostawania w tyle.

4. Model społecznych porównań

1. Teoria dysonansu poznawczego

• Ludzie potrzebują zachowań ryzykownych

• Znaczenie procesów poznawczych w odnowie zdrowia

5 typów wyjaśniania zachowań antyzdrowotnych:

• selektywna ocena informacji

• porównanie z bardziej niebezpiecznymi czynnikami ryzyka

• nie liczenie się z konsekwencjami

• przekonanie o kontroli nad zachowaniem

2. Znaczenie przekonań i wierzeń

3 rodzaje determinantów:

• motywacja zdrowia

• szukanie pomocy specjalisty

• działania prewencyjne

• podatność na choroby

• świadomość predyspozycji

- świadomość występowania objawów

• analiza zysków i strat

• dostrzegamy zyski i straty

• skuteczność nowych zachowań

• nie dostrzeganie przeszkód w podejmowaniu nowych zachowań

3. Model kulturowego pozostawania w tyle

• trwanie przy zachowaniach antyzdrowotnych

• nie poddawanie się oddziaływaniom profilaktyki

• odmienny przebieg socjalizacji w różnych grupach i klasach społecznych

klasy wyższe – perspektywa dobrych zachowań

klasy niższe – doraźne, instrumentalne podejście do zdrowia, odkładanie działań prewencyjnych, ograniczona świadomość konsekwencji zachowań antyzdrowatnych, opór przeciwko zmianie złych zachowań.

4. Model społecznych porównań

• Nawet zdarzeniowe zachowania mogą ulec zmianie, jeśli w najbliższym otoczeniu pojawią się inne wzorce o istotnym znaczeniu, które wzmacniają oczekiwane instrumentalne zachowania.

- zachowanie instrumentalne jest korzystne dla prezentacji osoby, związane z określoną pozycja społeczną.

13. Promocja zdrowia w obszarze socjologii.

1974 – Raport Marc’a Lelande’a – przełom w historii promocji zdrowia.

1984 – definicja promocji zdrowia wg. WHO- „Proces umożliwiający ludziom uzyskanie kontroli nad własnym zdrowiem oraz jego poprawę.

1986 – przyjęto strategię promocji zdrowia.

Promocja zdrowia:

• zachowania związane ze zdrowiem

• zachowania ukierunkowane na zdrowie

• zachowania zagrażające zdrowiu

Jakiekolwiek zachowania lub aktywność jednostki będące codziennością i konsekwencja ich dla zdrowia. Wszystkie zachowania odnoszące się dla zdrowia, zachowania utrwalone.

14. Psychosocjosomatyka- ewolucja, przedmiot badań i funkcje.

Psychosocjosomatyka- > analizuje znaczenie doświadczeń w sferze społecznej w kształtowaniu predyspozycji do choroby czy „wyboru” konkretnej choroby.

Medycyna psychosomatyczna-> jest nauką o związku, jaki zachodzi między psychologicznymi, biologicznymi i społecznymi czynnikami, które decydują o zdrowiu człowieka.

15. Koncepcje teoretyczne psychosomatyki:

1. KONCEPCJA SPECYFICZNOŚCI FRANZA ALEXANDRA

- nieświadome konflikty wewnątrz psychiki ujawniają się w postaci zaburzen i chorób somatycznych. Zidentyfikowanie nowych konfliktow ……………….. które charakteryzują odpowiednie choroby. W tej teorii wyrożnia się chorób: wrzody, wrzodniejące zapalenie jelita grubego, astma oskrzelowa, nadciśnienie tetnicze, reumatoidalne zapalenie stawów, nadczynność tarczycy, neurodermatitis.

1. OSOBOWOŚCIOWE UWARUNKOWANIA CHORÓB HELEN DURBAR.

- osoby o określonej strukturze osobowości reagują według stereotypu emocjonalnego, jest to powiazane z elementem fizjologicznym ( sytuacja- emocja- narząd- osłabienie narządu- choroba). Częste pobudzanie tego narządu prowadzi do choroby. Rozwój choroby spowodowany jest przeciążeniem danego narządu. Np. wzór osobowości typu A związany z chorobą wieńcową, niecierpliwy, zabiegany, zestresowany.

1. UJĘCIE SYSTEMOWE W PSYCHOSOMATYCE:

- Podstawę teoretyczną stanowi teoria systemu ogólnego organizmu człowieka. Tosystem, który współdziała na poziomie społeczno- psychologiczno- biologicznym, ale człowiek zyje w większym systemie i jest częścią większego systemu który na siebie nawzajem oddziałuje. Kiedy powstaje choroba szuka się jej przyczyny w środowisku społecznym tej choroby.

1. KATEGORIE SOCJOKULTUROWE W PSYCHOSOMATYCE:

- źródło chorób to zależności społeczne i interpersonalne i wynikające z ich konflikty. Konsekwencje chorób odnoszą się także do środowiska społecznego. Kategorie socjokulturowe w psychosomatyce:

* rola wydarzeń życiowych- do zachorowania predysponują stresujące wydarzenia życiowe

* pozycja socjoekonomiczna a zdrowie

* wsparcie społeczne- izolacja społeczna jest ważnym czynnikiem etiologicznym wielu schorzeń.

16. Styl życia a zachowania w zdrowiu.

Zachowania związane ze zdrowiem- jakiekolwiek zachowania lub aktywność jednostki, związane z codziennym życiem. Prawie wszystkie zachowania utrwalone nawykowe należą do stylu życia, konsekwencje mogą być pozytywne lub negatywne.

Do zachowań w zdrowiu zalicza się:

1. Działania podejmowane przez osobę zdrową w celu osiągnięcia lepszego poziomu swojego zdrowia.

2. Zachowania prewencyjne- każdą działalność osoby uznawanej za zdrową podejmowaną w celu zapobiegania chorobom lub wykrycia choroby w stadium przedobjawowym (przedklinicznym).

3. Postępowanie osób uznawanych za zdrowe, ale należących do grupy zwiększonego ryzyka lub z racji swej sytuacji życiowej narażonych na większe niż przeciętne osoby ryzyko zachorowania. Zachowania te zmierzają do zapobiegania skutkom tych zagrożeń.

4. Działania związane z zapewnieniem ciągłości biologicznej- w celu zajścia w ciążę, zapewnienia jej prawidłowego przebiegu.

5. Zachowania podejmowane w celu zabezpieczenia, utrzymania lub poprawy zdrowia płodu lub dziecka, za które jest się odpowiedzialnym.

6. Zachowania zmierzające do poprawy środowiska.

Do zachowań prozdrowotnych , składających się na zdrowy styl życia, zalicza się:

1. Niepalenie papierosów

2. Umiarkowane picie alkoholu

3. Sen nocny- 7-8 godzin na dobę

4. Regularne ćwiczenia fizyczne

5. Utrzymanie właściwego ciężaru ciała

6. Unikanie przekąsek (podjadanie)

7. Regularne jedzenie śniadania.

Zmiana zachowań np. w zakresie zdrowego żywienia może nastąpić w momencie dostarczenia ludziom wiedzy wywodzącej się z nauk o żywieniu. Dotyczy to wszystkich wybranych zakresów zdrowotnych.

17. Uwarunkowania zachowań w zdrowiu.

Zachowania ukierunkowane na zdrowie- działania podejmowane przez jednostkę niezależnie od faktycznego lub domniemanego stanu zdrowia w celu ochrony w celu ochrony i promocji zdrowia bez względu na to, czy są one skuteczne, czy nie (zachowania prozdrowotne).

Są świadome i ukierunkowane na zdrowie.

Zachowania zagrażające zdrowiu- zachowania, które prowadzą do niszczenia, zagrażania, osłabiania zdrowia lub wprowadzania w stan choroby mogą być wiadome lub też nie. Ważne jest to, iż są antyzdrowotne, najczęściej występują w trakcie okresu dojrzewania(nawyki, złe odżywianie, stres).

Determinanty zachowań:

1. Indywidualne- postawy, wierzenia, motywacja.

2. Społeczne- socjalizacja, instytucje, polityka, ekonomia.

3. Biologiczne- genetyczne, hormonalne, wiek, płeć.

Źródła zmiany zachowań:

1. Zewnętrzne- zmiana czynników, system edukacji, instytucjonalne zasoby

2. Wewnętrzne- świadomość, poziom wiedzy, procesy poznawcze, dostrzeganie znaków dawanych przez organizm.

Dodatkowo zdrowie może być uwarunkowane kulturowo. Rozumie się przez to wszystkie sfery życia, które nie mają charakteru biologicznego.

18. Wyznaczniki zachowań w chorobie.

• Wiedza chorego na temat zdrowia i możliwości skutecznego działania w celu opanowania choroby,

• płeć,

• wiek chorego wyznaczający zdolność organizmu chorego do opanowania choroby,

• osobowość - czynniki emocjonalne,

• status społeczno-ekonomiczny,

• uwarunkowania kulturowe,

19. Modele i strategie postępowania jednostki w sytuacji choroby

Model postępowania jednostki w sytuacji choroby:

1. Interpretacja zaistniałych objawów,

2. Postawienie autodiagnozy,

3. Wybór strategii postępowania,

Strategie postępowania jednostki w sytuacji choroby:

1. Przeczekanie,

2. Leczenie się samemu,

3. Szukanie pomocy u profesjonalisty (oficjalna medycyna),

4. Skorzystanie z usług medycyny alternatywnej.

/Chory najczęściej stosuje kilka metod jednocześnie./

Model zachowania jednostki w sytuacji choroby Parsons:

Jednostka obserwuje u siebie niepokojące objawy, zakłócające jej normalne funkcjonowanie, udaje się do lekarza, który stawia diagnozę – choroba lub nie. Zależnie od diagnozy jednostka ma się ubiegać o zwolnienie z ról i zadań lub nie. Jeśli zostanie uznana za chorą, zawiesza swoje dotychczasowe role, przyjmuje role chorego. Jej elementem jest szukanie pomocy lekarskiej.

Sposoby radzenia sobie z chorobą: (nie wiem, czy to ważne ;p)

1. Walka – choroba staje się wyzwaniem, które człowiek podejmuje, usiłując pokonać własną słabość. Może się to wyrażać ciągłym poszukiwaniem skutecznych środków leczenia lub poszukiwaniem dostępnych choremu form aktywności, aby nie dać się chorobie,

2. Rezygnacja – zanik nadziei na wyleczenie, bierne poddanie się biegowi wydarzeń, choć w zakresie form aktywności istnieją pewne różnice postaw (od całkowitego zaniku aktywności do zachowań obronnych)

3. Przeciwstawianie się i uleganie – zmaganie się z chorobą i dążenie do jej przezwyciężenia występuje na zmianę z okresami apatii i rezygnacji w zależności od spostrzeganych subiektywnie zmian w stanie somatycznym.

20. Teoria Parsons’a – choroba jako zjawisko społeczne

• 1951 r. T. Parsons „System społeczny” (The Social System) – problematyka socjomedyczna;

• choroba – fenomen socjokulturowy – traktowana jako dewiacja; zagrożenie, które skutkuje wycofaniem się z pełnionych ról;

• chorowanie – proces społeczny; zaburzenia zachowań jednostki albo na poziomie biologicznym [w przypadku choroby somatycznej], albo na poziomie osobowości [choroba psychiczna];

• człowiek chory – rola chorego – ograniczenia lub uniemożliwienie pełnienia ról i zadań społecznych; ważne podjęcie decyzji o wyzdrowieniu przez chorego;

• chory lub osoba za niego odpowiedzialna powinni dążyć do wyzdrowienia i wyjścia z niepożądanej społecznie roli;

• unikanie osoby chorej- forma profilaktyki, lecz także unikanie osoby, która znajduje się w stanie niepożądanym społecznie;

• o wejściu w rolę chorego decyduje lekarz i instytucje medyczne- także duża ich rola w wyjściu chorego z choroby;

• 1964 r. T. Parsons „Struktura społeczna i osobowość” - zakończył się proces kształtowania podstawowej problematyki socjomedycznej.

21. Rola społecznego chorego, konsekwencje oraz obowiązki, prawa i przywileje

Rola społeczna chorego:

Według Parsonsa choroba jest zinstytucjonalizowanym społecznie typem roli. Społeczeństwo stworzyło rolę chorego, by móc kontrolować stan choroby i zachowanie osoby nim dotkniętej. Istnieje zatem społecznie określony wzór zachowania w sytuacji choroby, oczekiwania stawiane choremu i pewne warunki, które musi spełnić, by mógł być uznany za chorego.

Konsekwencje roli chorego:

• Izolacja od osób, które nie są chore – chory nie jest wówczas zaraźliwym przykładem dla innych, którzy chcieliby skorzystać z przywileju zwolnienia z obowiązków bez ponoszenia konsekwencji,

• Uzależnienie chorego od pomocy tych, którzy nie są chorzy, kategoryzowanie go jako „potrzebujący pomocy”, a więc zobowiązanie do jej przyjęcia i do aktywnej współpracy z czynnikami pomagającymi.

Zatem rola chorego oferuje przywileje, nakłada obowiązki, a jedynie pod warunkiem wywiązania się z obowiązków można skorzystać z przywilejów.

Elementem roli chorego jest szukanie pomocy lekarskiej lub innej profesjonalnej pomocy medycznej – zachowanie oczekiwane i wzmacniane przez najbliższe otoczenie chorego, która wywiera presję na chorym, aby przyjął rolę „chorego”, kontroluje czy zachowuje się zgodnie z wymagani powyższej roli.

- koncepcja ta spotkała się z krytyką:

• Nie zawsze chory zawiesza swoje role,

• Nie zawsze szuka profesjonalnej pomocy medycznej,

• Zastosowanie jedynie do chorób i stanów ostrych

• Nie sprawdza się w stanie choroby przewlekłej, gdzie jednostka ma rozpoznana chorobę, a funkcjonuje w swoich rolach. Lecz mimo to koncepcja się przyjęła.

Rola społeczna chorego: (podstawowe cechy roli społecznej chorego) Parsons

1. Osoba chora nie jest odpowiedzialna za swoją chorobę,

2. Choroba może być podstawą do zwalniania z normalnych zadań i ról społecznych,

3. Obowiązkiem osoby chorej jest uznanie swojego stanu zdrowia za niepożądany i dążenie do celu, pełne wyzdrowienie,

4. W celu powrotu do zdrowia chory ma obowiązek szukania kompetencji, profesjonalnej pomocy medycznej.

Obowiązki, prawa i przywileje.

Obowiązki – konieczność wykonywania pewnych czynności:

• Chęć wyzdrowienia „chęć, aby wyzdrowieć”

• Dążenie do wyzdrowienia,

• Szukanie fachowej pomocy, współpraca w procesie leczenia

• Rola matki: kontrolowanie zachowania dziecka, karmienia go, dbania o jego ubiór, wychodzenie na spacer itp.,

• Odpowiedzialność,

Prawa (przywileje)

• Nieponoszenie odpowiedzialności za stan choroby.

• Zwolnienie z zadań zawartych w odgrywanych przez jednostkę rolach lub w ogóle zwolnienie z nich,

• Wypłata odszkodowania, zasiłek, renta (korzyści materialne)

• Zainteresowanie otoczenia, współczucie pomoc (niematerialne korzyści)

• (może) Zwolnienie od odpowiedzialności za pewne czyny np. przestępstwo, zaniechanie np. niestawienie się na egzaminie.

Te na czerwono są najważniejsze

22. Rola chorego a rola pacjenta Parsons wyróżnia 4 reguły chorego:

• uwolnienie się od dotychczasowej odpowiedzialności za wypełniane role społeczne na czas choroby (lekarz jest tu jako instytucja odwoławcza lub legalizująca ten stan),

• ustalenie w sposób formalny, że choroba wymaga interwencji wewnętrznej, pacjent nie może i nie potrafi sam wyzdrowieć,

• ustalenie, że choroba to stan nieporządany, a chory wyraża tym samym chęć współpracy z lekarzem,

• szukanie fachowej pomocy.

Parsons zauważa też asymetryczny charakter relacji :

lekarz jest stroną dominującą, posiada wiedzę w dziedzinie medycyny, jego zawód to prestiż społeczny, ma stałą rolę. Pacjent jest zależny od lekarza, musi mu się podporządkować, cechuje go brak kompetencji w sferze zdrowia, ufa lekarzowi. Akceptuje swoją rolę. (to jest z prezentacji, jaką miałyśmy nt. relacji lekarz-pacjent) Zachowania w roli pacjenta- czynności podejmowane przez osobę chorą w celu powrotu do zdrowia -wykonywanie zaleceń lekarza, jak i korzystanie z własnej inicjatywy z różnych form leczenia alternatywnego.

Zadanie pacjenta:

-wypełnianie szczegółowych instrukcji dotyczących przyjmowania leków, częstości wizyt, badań kontrolnych itp.; zalecenia zmiany trybu życia, pracy itp.

Pełnienie tej roli zależne jest od zachowań przejawianych przez lekarza wobec chorego (zaufanie, zrozumienie, zainteresowanie się pacjentem).

Choroba dla chorego może oznaczać utratę kontroli (nad ciałem, życiem, zdrowiem) i wyłączenie się z aktywnego uczestnictwa w życiu grup, do których należy.

23. Źródła konfliktu lekarz – pacjent Choroba jako płaszczyzna:

E. Freidson za podstawowe źrodła konfliktow uznaje:

1. Zakres wiedzy pacjenta o chorobie, przyczynach, sposobach leczenia i o samym pracowniku medycznym.

2. Strukturę i organizację opieki medycznej

• zależnej od pacjenta – gdzie medyk stara się usatysfakcjonować pacjenta zarowno pod względem jakości opieki medycznej jak i stosunku do samego pacjenta.

•zależnej od profesji – medyk podczas leczenia pacjenta zwraca większą uwagę na opinie innych pracownikow medycznych niż na satysfakcję pacjenta.

3.Zderzenie dwoch kultur – pracownik medyczny i pacjent funkcjonują na ogoł w rożnych środowiskach społecznych, w ktorych mogą istnieć odmienne wzorce zachowań profesjonalnych i emocjonalnych oraz rożne wizje działania systemu służby zdrowia

Eliot Freidson, krytykując model Parsonsa, zwrócił uwagę na:

1. „Zderzenie perspektyw” profesjonalisty i laika, który wymaga i krytycznie (czasem mimo ignorancji) ocenia decyzje lekarza lub daje posłuch takim ocenom (zjawisko tym częstsze, im więcej jest źródeł informacji).

2. Wpływ struktury społecznej (zmiennych społeczno-demograficznych, środowiskowych, sytuacyjnych) na zachowania lekarzy i pacjentów.

Konfliktowi na linii lekarz - pacjent sprzyjają:

1. Struktura i organizacja opieki zdrowotnej:

- praktyka „zależna od klienta” (lekarz zależy od nacisku i oczekiwań pacjentów)

- praktyka „zależna od profesjonalistów” lub „od interesów profesji” (lekarz pracujący w zespole raczej zaryzykuje niezadowolenie pacjenta niż narazi się kolegom – zob. przypadek pacjenta z odleżynami; jako specjalista może bardziej liczyć na skierowania od kolegów niż na przychylność pacjentów)

- 2. Zetknięcie się/zderzenie dwóch kultur: lekarza (to członek innego środowiska) i pacjenta (członek innych zbiorowości)

- 3. „System oddziaływania laików” (informacje sprzeczne z poglądami lekarza, z obowiązującymi wzorami roli chorego)

- Zderzenie dwóch perspektyw: jednostkowej (pacjenta) i zbiorowej (także innych pacjentów oczekujących na wizytę) i lekarza, który chce ich przyjąć

- Inne postrzeganie roli lekarza (przez pacjenta i lekarza) – prezentacja z internetu

24. Geneza i założenia konsumeryzmu.

konsumeryzm [łac.], działalność na rzecz ochrony konsumentów i reprezentacji ich interesów wobec producentów dóbr i usług; celem jest utrzymanie równowagi między producentami, państwem a ostatecznymi odbiorcami dóbr. Ochrona konsumentów jest realizowana przez agendy państwowe, organizacje społeczne i niezależne społeczne ruchy konsumentów. Główne formy konsumeryzmu: antymonopolowe ustawodawstwo, normy bezpieczeństwa produktów dla użytkowników i środowiska, testowanie jakości towarów, ochrona przed skutkami nieuczciwej reklamy i manipulacji świadomością nabywcy, informacja i poradnictwo. Konsumeryzm jako ruch społeczny pojawił się wraz z rozwojem masowej konsumpcji i reklamy w 2. połowie XIX w.; sam termin powstał w latach 40. XX w. w USA, gdzie narodził się nowoczesny konsumeryzm (R. Nader). Łączy w sobie różne nurty: od pomocy klientom w dokonywaniu racjonalnych transakcji handlowych i zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, do ruchów reformatorskich, kwestionujących konsumpcyjny charakter współczesnej cywilizacji, wzory konsumpcji i styl życia, oraz występujących z postulatami zwiększenia uczestnictwa obywateli w podejmowaniu decyzji gospodarczych.z pwn biznes

Założenia konsumeryzmu.

- Zmiana modelu roli biorcy usług medycznych.

- System ochrony zdrowia- działanie mechanizmów rynkowych

- pacjent staje się aktywnym klientem podmiotem a przedmiotem opieki.

- Klient- świadomie i racjonalnie dokonuje wyboru usług z wielu ofert

- chory porzuca rolę pacjenta- przyjmuje rolę klienta- konsumenta

CECHY: racjonalność, aktywność, niezależność, sceptycyzm,

- Konkurencyjność, między placówkami służby zdrowia, uzależnienie posiadanych środków od ilości i jakość świadczonych usług.

25. choroba jako rodzaj dewiacji społecznej w różnych ujęciach problematyki zachowań dewiacyjnych.

Dewiacja oznacza formy zachowania, które są uważane w danej kulturze za nie do przyjęcia, odbiegające od obowiązujących tam norm społecznych. Zachowanie dewiacyjne — to zachowanie, które jeśli zostanie odkryte, staje się rutynowo przedmiotem korekcji leczenia lub kary ze strony właściwych instytucji kontroli społecznej. Dlatego choroba stanowi dewiację od ustanowionych kulturowo norm lub ud standardów „dobrego zdrowia". Dlatego też każdy, kto został uznany za chorego, słusznie pragnie „leczenia" dla korekty stanu ciała i umysłu. Jeśli człowiek na początku choroby zlekceważy te obowiązki, to albo zostanie ukarany jako symulant, albo w najlepszym przypadku będzie traktowany jako osoba nieodpowiedzialna, gdyż jego zachowanie odbiega od tego, co jest oczekiwane i wymaga. Istnieje jeszcze inny związek choroby z dewiacją, który jest najczęściej badany przez socjologów ze względu na duże znaczenie społeczne. Jest to mianowicie wiele chorób lub objawów, które traktuje się w społeczeństwie jako dewiacyjne. Dotyczy to ludzi chorych wenerycznie, cierpiących na padaczkę, niewidomych, upośledzonych umysłowo i wielu innych stanów ośmieszanych, unikanych lub izolowanych od „normalnych" ludzi.

CHOROBA JAKO DEWIACJA:

- Choroba jest zjawiskiem społecznym

-stanowi prawidło życia społecznego ( każdy kiedyś był chory)

- choroba jest swoistym zakłóceniem ładu społecznego (l4, nieobecność w pracy, niemożność pełnienia swoich ról społecznych)

- reszta społeczeństwa kontroluje ludzi chorych ( czy dbają o swój powrót do zdrowia i sprawności)

- Parsons- aby jednostka mogła osiągnąć sukces musi być zdrowa.

PODSTAWOWE CECHY ROLI SPOŁECZNEGO CHOREGO

- Osoba chora nie jest odpowiedzialna za swoją chorobę

- choroba może być podstawą do zwolnienia z pełnienia swoich obowiązków i ról społecznych

- Obowiązkiem osoby chorej jest uznanie swojej choroby, i podjęcie wysiłków by powrócić do pełnego zdrowia.

- W celu powrotu do zdrowia chory ma obwiązek szukania kompetentnej, fachowej pomocy medycznej.

SPOŁECZNE ZNACZENIE PIĘTNA

Słowo piętno (stigma) odnosi się współcześnie do każdego stanu, atrybutu lub cechy, która znaczy jednostkę jako nie do zaakceptowania pod względem kulturowym lub jako „gorszą". Określenia co jest , a co nie jest do zaakceptowania są zmienne i niejednakowe w różnych epokach historycznych i kulturach. Różnice takie zawarte są również w interpretacjach profesjonalnych, gdyż teoria i praktyka medycyny nie rozwija się w pustce kulturowej i podlega wpływom publicznych stereotypów, wymagań pacjentów, organizacji pracy itp.

DEWIACJA PIERWOTNA- Gdy choroba modyfikuje pełnione role społeczne i zadania. Choroby krótkotrwałe lub ostre powodują jedynie modyfikację pełnionych normalnie ról społecznych – dewiacja pierwotna. W tym przypadku chory wypełniając cechy społeczne roli chorego powraca do zdrowia – a więc nie jest już uznawany za dewianta

DEWIACJA WTÓRNA- jest konsekwencją przewlekłej, niewyleczonej choroby. Choroby długotrwałe, nieuleczalne, kalectwo zmuszają do przyjęcia nowych ról społecznych – dewiacja wtórna, powodując rozpoczęcie tzw. kariery dewiacyjnej. Tak więc skutkiem dewiacji wtórnej jest „degradacja statusu” i swoista reakcja otoczenia pociągająca za sobą określone konsekwencje.

(Nie wiem czy adekwatne ale pod tym wszystkim w tekście było jeszcze to)

ŻYCIE Z PIĘTNEM:

Wpływ stanu stygmatyzującego na życie jednostki zależy od, jego widoczności, „natręctwa" i rozpoznania go przez innych ludzi. odczuwane piętno jest związane wyłącznie z obawą dyskryminacji na podstawie zakładanej niższości lub kulturowego braku akceptacji, nie zaś z realną sytuacją.

26. Szpital, jako instytucja społeczna

Wyróżnia się następujące funkcje szpitala:

• diagnostyczno-terapeutyczną i opiekuńczą, obejmującą usługi lecznicze w określonym środowisku

• profilaktyczną zarówno indywidualną jak i środowiskową

• naukowo- badawczą

• dydaktyczną- przekazywanie studiującym wiedzy teoretycznej i praktycznych umiejętności z zakresu medycyny oraz kształcenie zawodowe.

• pielęgnacyjna

• rehabilitacyjna

• integracja przedstawicieli różnych profesji medycznych i stworzenie z nich zespołu, którego celem jest zapewnienie jak najlepszego leczenia i opieki nad chorym

Bardzo ważne jest, aby zachować równowagę między powyższymi funkcjami, gdyż jej zachwianie odbija się niekorzystnie na sytuacji poszczególnych jednostek- chorych, lekarzy, naukowców czy studentów odbywających praktyki.

Co do celów szpitala to istnieje między nimi ścisła współzależność. Nie wystarczy samo leczenie, konieczne jest także podjęcie działań profilaktycznych, związanych z promocją zdrowia. Szpital powinien być utożsamiany, jako ośrodek informacyjny w zakresie zdrowia
i zachowań z nim związanych, a nie jedynie kojarzony z miejscem, gdzie leczy się długotrwałe ciężkie choroby lub po prostu miejsce, w którym się umiera. Programy promocji zdrowia realizowane w szpitalach dotyczą edukacji zdrowotnej pacjenta, porad zdrowotnych, programów rehabilitacyjnych oraz współdziałania w propagowaniu zdrowia wśród szerszej społeczności. Celem tych programów jest uświadomienie możliwości wyboru takich zachowań i postaw prozdrowotnych, aby sprzyjały one uzyskaniu optymalnego poziomu zdrowia fizycznego oraz poprawie naturalnego i społecznego środowiska, poprzez informowanie pacjentów jak mają zachowywać się wobec własnej choroby, przygotowując go na ewentualne zmiany, jakie niesie ze sobą choroba oraz na diagnozę lekarską.

Zharmonizowanie tak różnorodnych celów nie jest zadaniem łatwym, gdyż wymaga dobrej organizacji. Dlatego też uważa się, że szpital, jako instytucja należy do jednych
z najbardziej sformalizowanych i zhierarchizowanych struktur. Dobra organizacja, tj. taka, która oznacza się ścisłym podziałem obowiązków i zadań, zhierarchizowaną strukturą opartą na autorytetach, systemem formalnej komunikacji oraz całym systemem regulacji prawnych
i wewnętrznej kontroli. Organizacja powinna także być dostosowana nie tylko do zadań instytucji i jej otoczenia, ale także do indywidualności jednostek, z których składa się personel, ze zwróceniem szczególnej uwagi na konieczność zapewnienia specyficznych warunków, jakich wymagają chorzy.

Pobyt w szpitalu:

• daje choremu poczucie bezpieczeństwa, że znajduje się w środowisku specjalistów
  w zakresie leczenia i opieki, którzy wykorzystują całą swoją wiedzę i umiejętności
  w celu przywrócenia mu zdrowia

• stwarza dla niego sytuacje stresowe, wynikające z przekonania o zagrożeniu stanu zdrowia, a także wynikające ze znalezienia się w nowym środowisku, odizolowanym od rodziny, pozbawiony przedmiotów osobistych, poddawanie się dyscyplinie życia szpitalnego oraz różnych relacji z personelem lekarskim i pielęgniarskim.

27 Funkcjonalność i dysfunkcjonalność instytucji medycznych.

Funkcjonalność instytucji zależy od:

• określenia celu i zakresu wykonywanych czynności

• racjonalnego podziału i organizacji pracy

• stopnia depersonalizacji czynności i uzależnienia czynności od osobistych dążeń poszczególnych członków grupy

• uznania i zaufania jakim grupa darzy pracowników instytucji

• sposobu włączenia danej instytucji do systemu innych instytucji

Instytucje spełniają w społeczeństwie wiele ważnych zadań, m.in.:

• zapewnienie możliwości zaspokajania ludzkich potrzeb

• regulacja działań społecznych

• zapewnienie ciągłości życia społecznego

• integracja dążeń, działań i stosunków społecznych, umacnianie wewnętrznej spójności zbiorowości

Przykłady instytucji medycznych:

• szpital

• hospicja

• sanatoria

• przychodnie

• uczelnie medyczne

• placówki leczenia uzależnień

Odnosząc powyższe cechy konkretnie do instytucji medycznych, należy stwierdzić, że instytucje medyczne powstają po to, by:

• zaspokajać konkretne potrzeby społeczeństwa

• ich celem jest zapobieganie chorobom i walka z nimi

• przedłużanie oraz ratowanie życia ludzkiego

Dysfunkcjonalność instytucji medycznych:

• niewłaściwy proces komunikacji między personelem medycznym a pacjentem, nieprawidłowe relacje między nimi- odsyłanie pacjenta do różnych specjalistów, porozumiewanie się lekarzy za pomocą pisemnie wydawanych orzeczeń

• bagatelizowanie sfery opiekuńczo-emocjonalnej- nieliczenie się z odczuciami i emocjami pacjenta, brak wsparcia ze strony personelu medycznego

• depersonalizacja stosunku lekarz-pacjent

• zjawisko uprzedmiotawiania pacjentów-leczenie objawów, nie przyczyn; traktowanie pacjenta, jako przypadku chorobowego, nie człowieka.

• niewłaściwe lub niewystarczające przekazywanie informacji o chorobie, zalecanego leczenia czy ewentualnych skutków ubocznych leczenia- brak osoby, z którą można by przedyskutować swój stan; używanie specjalistycznej, niezrozumiałej terminologii; dyskomfort związany z biernym poddawaniem się zaleceniom personelu medycznego; brak komunikacji między lekarzem o rodziną

Dysfunkcjonalność instytucji medycznych wynikać może z błędów organizacyjnych, niedoborów ekonomicznych, braku kontroli celów i funkcji, jakie te instytucje wypełniają. Wiele instytucji zapewniających wysoki standard pomocy fachowej stwarza jednocześnie sytuację, która nie zadowala chorego człowieka. Przyczyny dysfunkcjonalności instytucji medycznych mogą tkwić w nieprzygotowaniu przez uczelnie medyczne przyszłych lekarzy do pełnionej przez nich roli zawodowej- ukierunkowanie na kariery lekarzy wąskich specjalizacji, klinicystów, wysokiej klasy specjalistów, zwracających podczas studiów uwagę na rzadkie i interesujące przypadki, a nie powszechnie występujące, banalne wręcz choroby. W efekcie może występować konflikt między wyuczoną, a wykonywaną rolą lekarza, co może doprowadzić do braku satysfakcji oraz wypalenia zawodowego lekarzy.

29. Niepełnosprawność a stigma

Wskazanie na znaczenie stigmy (dewiacji) w wyjaśnieniu postaw wobec niepełnosprawności jest zasługą E. Goffmana. Myśląc o relacji pomiędzy chorobą przewlekłą a stigmą, wskazuje się na następujące uzasadnienie : 1) traktowanie osób niepełnosprawnych jako ofiar określonych zachowań,

2) społecznie zdefiniowane znaczenia niepełnosprawności (zmiany tego znaczenia),

3) symboliczny wymiar choroby przewlekłej, niepełnosprawności,

4) stigma odnosi się do trwałych cech jednostek lub grup, które wywołują negatywne lub oskarżycielskie relacje otoczenia.

31. Rodzina jako źródło wsparcia w sytuacji choroby

Wsparcie pochodzące od członków rodziny ma największe znaczenie. Efekty oddziaływania zależą od sposobu, w jaki jednostka spostrzega tę rolę rodziny, a także od relacji chorego z innymi członkami rodziny, od układu więzi rodzinnych, które mogą mieć wpływ na kliniczną ocenę sytuacji rodzinnej jednostki. Wsparcie rodziny i przyjaciół wzmacnia próby uporania się ze stresującymi lub niemożliwymi do zmiany sytuacjami. Rodzaje wsparcia zależą w pierwszym rzędzie od relacji pomiędzy strukturą rodziny, a takim wydarzeniem życiowym jakim jest choroba. Wsparcie rodzinne jest zależne od systemu rodziny oraz jej zasobów materialnych, emocjonalnych i funkcjonalnych.

Czynnikami warunkującymi wsparcie ze strony rodziny są:

-system komunikacji wewnętrznej i komunikacji ze środowiskiem zewnętrznym
- stopień stabilności rodziny w sensie emocjonalnym i funkcjonalnym
- sigma – jako następstwo choroby
- zdolność do zapewnienia opieki w chorobie (funkcja opiekuńczo-zabezpieczająca)

Wsparcie rodziny może mieć charakter bezpośredni lub pośredni.
Wsparcie bezpośrednie - wiąże się z włączaniem chorego w strukturze rodziny, w funkcjonowanie rodziny, ze stopniem jego integracji rodziny.
Wsparcie pośrednie – oznacza uruchomienie zasobów rodzinnych dla opanowania niekorzystnej sytuacji, jaką jest choroba.

Efekt działania wsparcia rodzinnego może zależeć od:

- ilości członków rodziny
- zasobów rodziny mobilizujących pośrednie oddziaływanie
- zakresu, w którym członkowie rodziny chcą lub mogą udzielić choremu pomocy.

Wsparcie rodzinne poprzez (specyficzne funkcje wspierające) może przybierać różne formy:

- emocjonalne (miłość, opiekowanie się, empatia)
- instrumentalne (działanie na rzecz osoby potrzebującej wsparcia)
- informacyjne, prowadzące do znalezienia rozwiązania problemu
- oceniające – informacje wpływające na samoocenę
- społeczne relacje – wspólne spędzanie czasu.

W skrócie:

WSPARCIE RODZINA CHORY Liczba członków rodziny dających wsparcie. Zasoby rodziny mobilizujące pośrednie oddziaływania. Zakres, w którym członkowie chcą lub mogą dać choremu wsparcie.

32. Rola rodziny w przebiegu choroby

Rodzina jest zwykle pierwsza informowana o problemach zdrowotnych. W przypadku pojawienia się u osoby objawów chorobowych, osoba ta pyta rodzinę o radę: jak przeciwdziałać chorobie?
Osoba z objawami chorobowymi traktuje rodzinę jako źródło poradnictwa nieprofesjonalnego.

Rola rodziny w przebiegi choroby sprowadza się do:

- rozmawiania o występujących objawach chorobowych
- wysłuchania informacji o tym, co się dzieje i reakcji na szukanie porady przez chorego, ustosunkowania się do pytania, co robić
- dawania rad
- towarzyszeniu choremu
- szukaniu informacji, gdzie szukać fachowej pomocy
- upewniania chorego, że ma oparcie w zabezpieczeniu podstawowych czynności, których wykonywanie może być zakłócone
- upewnianie chorego, że znajdzie zrozumienie, wsparcie emocjonalne

Rodzina pewni pewne funkcje: FUNKCJE W LECZENIU

Funkcja opiekuńczo-zabezpieczająca (ma podstawowe znaczenie) – obserwacja zmian w stanie zdrowia, podejmowanie prób samo leczenia

Funkcja emocjonalna – wsparcie emocjonalne osób hospitalizowanych, redukowanie lęku

Funkcja materialno-ekonomiczna – wydatki związane z chorobą

Funkcja rekreacyjno-towarzyska – odwiedzanie chorego w szpitalu lub w domu, zapewnienie atrakcyjnej formy spędzania czasu wolnego.

FUNKCJE W REHABILITACJI Funkcja emocjonalna – zapewnienie bezpieczeństwa, redukcja lęków, psychologiczna akceptacja stanu zdrowia, kalectwa lub niepełnosprawności, powrót do „normalnego” życia

Funkcja opiekuńczo-zabezpieczająca – działania pielęgnacyjne oraz opieka nad osobą rehabilitowaną

Funkcja materialno-ekonomiczna – wydatki z budżetu domowego, np. zakup różnych urządzeń

Funkcja rekreacyjno-towarzyska – musi być dostosowana do sytuacji życiowej osoby rehabilitowanej np. dostosowanie sposobów spędzania czasu wolnego do rodzaju kalectwa.

33. Czynniki warunkujące opiekę rodziny nad chorymi.

Czynniki utrudniające		Czynniki sprzyjające
Zmiany w strukturze rodziny	OPIEKA RODZINY	Rozpoznanie udziału osoby zależnej (chorej)
Jednoosobowe gospodarstwo		Zmiany w polityce społecznej
Zatrudnienie kobiet		Rozwój systemów wsparcia
Zmiany demograficzne
	Stosunki w rodzinie