Zdzisław Wołk
SPOŁECZNOŚĆ LOKALNA PRZESTRZENIĄ REALIZACJI
KARIERY ZAWODOWEJ
D. Super- Czynniki wpływające na karierę zawodową:
1. Elementy ludzkiej osobowości- cechy osobowości, osiągnięcia, postawy, aktywność własna
2. Czynniki społeczne- struktury społeczne, system szkolny, pracy, polityka firm, system społeczno prawny.
Społeczność lokalna - formy obejmujące całość życia mieszkańców, kształtujące systemy odpowiedzialności grup i instytucji, umożliwiające jej członkom zaspokajanie ich potrzeb. Cechuje je ograniczona liczba aktorów a zachodzące między nimi relacje mają charakter bezpośredni.
Społeczność lokalna stanowi środowisko społeczne oraz wyznacza środowisko kulturowe kształtujące swoich członków.
Indywidualne losy ludzi zależą od mieszkańców, ich wzajemnych relacji, organizacji społeczności.
Indywidualne dążenia społeczne dają ludziom szanse na utożsamianie się ludzi ze swoją zbiorowością, dają szanse na realizację własnej kariery oraz o przekonaniu własnej aktywności.
Po II wojnie światowej w Polsce nastąpiły znaczne przemiany społeczności lokalnych. Związane to było przede wszystkim z nowym układem sił w powojennej rzeczywistości. Do terytorium Polski włączone zostały Ziemie Zachodnie, zaś wyłączono z niego wschodnie tereny dawnej Rzeczpospolitej. Stało się to przyczyną wzmożonych migracji ludności, w tym głównie migracji ze wschodu na zachód.
Przestrzeń lokalna jest silnie zróżnicowana, co sprawia, że społeczności lokalne cechuje: odrębność, niepowtarzalność sposobów działalności ukierunkowanych na stwarzanie warunków rozwoju indywidualnego i społecznego jednostek, które funkcjonują w danej społeczności. Społeczność lokalna daje jednak możliwość zinwentaryzowania potencjału kadrowego oraz określenia zapotrzebowania na kadry w oparciu o pewne określone potrzeby. Dzięki temu role społ. powierzane są osobom dobrze znającym środowisko lokalne. Nie oznacza to wszakże, że owa decentralizacja władzy i przekazywanie uprawnień samorządom lokalnym sprawia, że społeczności terenowe bardziej się uaktywniają. Wręcz przeciwnie: mieszkańcy często nie mają wystarczających kompetencji i umiejętności, poza tym cechuje ich marazm i niewiara w to, że posiadają jakąkolwiek siłę sprawczą.
Społeczność wiejska jest najliczniej reprezentowaną społecznością lokalną. Wieś to środowisko, które cechuje powtarzalność stała lub przypadkowa (nieregularna). Ponadto, cechuje ją wspólnota kulturowa oraz wspólnota powiązania. Na Ziemiach Zachodnich mamy do czynienia z ludnością napływową, która w naturalny sposób zaczęła wnosić do społeczności własne elementy kulturowe, których siła z czasem słabła, co sprawiło, że mogły ukształtować się tam wsie podobne do tych, jakie istnieją w Polsce centralnej.
Lata 60. XX wieku istotna cecha wsi na Ziemiach Zachodnich to niski poziom wykształcenia mieszkańców
Badania B. Chmielewskiej wskazują na 92% mieszkańców wsi posiadających wykształcenie podstawowe lub niepełne podstawowe. Wykształcenie średnie i średnie niepełne ma jedynie 8% ogółu mieszkańców.
Brak dużej ilości mieszkańców wsi posiadających wykształcenie średnie wpływa na wiele zaobserwowanych na obszarach wiejskich zjawisk:
-ograniczenie w znacznym stopniu kompetencji mieszkańców
-redukcja potrzeb, wartości i aspiracji (w tym edukacyjnych dzieci mieszkańców wsi)
-ograniczenie aktywności społeczne
-ograniczenie współczesnych osiągnięć techniki i gospodarki w społecznościach wiejskich
-słabo rozwinięte potrzeby kulturalne i polityczne
Powyższe zjawiska doprowadziły do ukształtowania pewnych postaw i wzorów zachowań, które obserwowalne są także współcześnie.
Migracje wewnętrzne młodych mieszkańców wsi do miast. Obserwuje się „drenaż mózgów”, czyli opuszczanie wsi przez ludzi młodych, posiadających kwalifikacje i wykształconych.
Awans najlepszych jednostek poza społeczność lokalną do instytucji ponadlokalnych,
a zarazem spadek ich zaangażowania w sprawy wsi.
Pogarszającą się sytuację społeczną wsi potęguje nadużywanie alkoholu oraz jego konsekwencje. W takich warunkach trudno realizować swoją karierę czy ożywiać aktywność społeczną. Osoby z wyższym wykształceniem mieszkające na wsi nie są w stanie wykorzystać swoich kwalifikacji. Z goła odmienna sytuacja występuje w miasteczkach
i małych miastach gdzie zapotrzebowanie na nie jest podyktowane występowaniem przemysłu i różnych instytucji obsługi mieszkańców. Miasta zapewniają zróżnicowanie ofert zatrudnienia, nasycenie instytucjami kultury i innymi, które umożliwiają aktywne formy wypoczynku i życia pozazawodowego oraz system szkolnictwa ułatwiający realizację aspiracji edukacyjnych (które są większe w większych miastach z powodu ich determinowania przez wykształcenie rodziców oraz ich zawodową i społeczną pozycję). Młodzi ludzie tym rzadziej chcą związać swoje życie z daną miejscowością im jest ona mniejsza i im mniej instytucji się w niej znajduje, co skutkuje starzeniem i osłabieniem lokalnego potencjału społecznego. Słaba więź odczuwana do mniejszych miejscowości spowodowana jest brakiem możliwości realizacji kariery. Osoby z wyższym wykształceniem zostają w środowisku, w którym się kształciły lub przenoszą się tam gdzie oferta pracy, samorealizacji społecznej i zawodowej jest w danej chwili atrakcyjniejsza.
Ucząca się młodzież podlegająca badaniu zorientowana jest na karierę zawodową – upatruje w niej możliwość rozwiązania wszystkich problemów życiowych. Praca dla jednych jest celem samym w sobie, dla innych środkiem do osiągnięcia szczęścia i dobrobytu. Im z mniejszej miejscowości pochodzą uczniowie, tym rzadziej powracają oni do niej po zakończeniu nauki – pojawia się zjawisko „wyrwania się”.
Aktywizacja społeczności lokalnej wymaga zwrócenia się w kierunku młodzieży – wykształconej, dynamicznej, chętnej do działania. Nie jest ona jednak aktywnie społecznie, nie czuje związków ze swoją miejscowością. Jeśli decyduje się na realizacje życia w miejscowości rodzinnej, to rzadko powodem jest poczucie więzi z daną społecznością.
Związki sąsiedzkie zostały ożywione dzięki działaniom w ramach infrastruktury technicznej, wprowadzania nowości technicznych – pojawiła się wtedy konieczność tworzenia komitetów społecznych i porozumiewania się mieszkańców. Ożywienie to kończy się wraz za zakończeniem podejmowanych działaniach i angażuje niewielka ilość osób.
Mieszkańcy aktywizują się poza swoim miejscem zamieszkania – w środowisku zawodowym, organizacjach społecznych i politycznych. Na przemiany w życiu społeczności lokalnych wpływają także lokalne samorządy. Wzrastają uprawnienia lokalnych reprezentantów, jednak ich związki z wyborcami są niewielkie – społeczność żyje własnym życiem, obok samorządów zorientowanych na własnych celach.
Niekiedy sami działacze administracyjny i pracownicy nie potrafią wykorzystać aktualnych możliwości do pomocy społecznościom lokalnym. Proces profesjonalizacji władz, pracowników i społeczności będzie długi. Jakość rad zależy od tego kto w nich zasiada. Mało jest ludzi młodych. Zebrania osiedlowe są zdominowane przez osoby starsze. Głównie emerytów i rencistów, którzy nie myślą globalnie, ale w celach załatwienia własnej sprawy. Skuteczność administracji na tyle niska, że zniechęca mieszkańców do aktywności.
Ubożenie społeczeństwa i wsi, kosztowna, niekiedy nieopłacalna produkcja, a także upadek gospodarstw państwowych utrudnia awans edukacyjny młodzieży wiejskiej. Zwiększa się świadomość inwestycji w edukację młodych, ale maleją możliwości finansowe, co redukuje awans nawet najlepszych. Powszechnie krytykowane szkoły zawodowe są dla niej głównym ośrodkiem kształcenia. Na jej atrakcyjność wpływa bliskość przestrzenna. Kształci szybko (3 lata) i umożliwia zarabianie w trakcie nauki. Kohn i Schooler uważają, że aspiracje edukacyjne są tym wyższe im wyższe jest wykształcenie rodziców. Ma to odniesienie do polskiej wsi. Niskie wykształcenie to niskie aspiracje. Na wzrost wpływają krewni z miast o wysokim wykształceniu, zachęcając do tego ludność wiejską. Jest to trudne, bowiem musi przekroczyć strefę wyobrażeń. Tym bardziej, że we własnym środowisku istnieją nikłe szanse na wykorzystanie nowo zdobytego potencjału.
Ważne jest aby odpowiednio przygotować ludzi mieszkających w małych wsiach i miasteczkach do samodzielnego rozwiązywania trudności. Wymaga to:
Umożliwienie realnego dostępu do edukacji dzieciom i młodzieży ze wszystkich środowisk
Realizacja powszechnego wychowania obywatelskiego
Stworzenie systemu wspierania jednostek realizujących karierę w swojej społeczności
Podejmowania działań integrujących cała społeczność wobec ważnych dla niej spraw
Krystyna Darczewska
Rola Parafii w społeczności lokalnej
Problemy w określeniu funkcji polskiej parafii:
W badaniach socjologicznych po II wojnie światowej pomijano udział parafii w społeczności lokalnej, ignorowanie problemów organizacji
Rola proboszcza miała charakter nieformalny
Niewiele treści w pamiętnikach o życiu w parafii
Materiały drukowane w pismach katolickich zawierały wyłącznie treści dotyczące spraw wewnętrznych parafii.
Lata 60/70 – zainteresowanie parafią, poświęcone sprawom wewnętrznym parafii.
Działalność religijna i duszpasterska są zasadniczymi zadaniami parafii
1987-1990 badania poświęcone działalności parafii w środowisku lokalnym, wśród proboszczów
W latach 90tych badania parafii zaczęły zanikać.
Obecnie badania wobec postaw wobec religii i ich społeczne korelaty
Parafia jest to określona wspólnota wiernych, utworzona na sposób stały w kościele partykularnym, nad którą pasterską pieczę powierza się proboszczowi, jako jemu własnemu pasterzowi.
Role jakie pełni parafia:
Kulturotwórcza rola Kościoła- podkreślenie roli kultur lokalnych dla Kościoła, stworzenie 20 maja 1982 stworzono Rade do Spraw Kultury
Walka z nędzą- walka z biedą, ubóstwem, walka polityką demograficzną, kontrola urodzeń
Udział Kościoła w życiu politycznym- deklaracja neutralności, zachęca by katolicy nie byli bierni i uczestniczyli w życiu politycznym i realizowali zasady wynikające z wiary, jako instytucja zastrzega sobie prawo moralnej oceny działań politycznych
Przeistaczanie się tradycyjnych parafii w instytucje typu usługowego.
J.H.Fitcher : parafie małych wiosek zbliżają się do ideału grupy wspólnotowej.
W parafii miejskiej wierni korzystają z kościoła jako stacji obsługi potrzeb religijnych, ich więź wspólnotowa księży z innymi parafianami jest bezosobowa i bezwartościowa.
Czynniki stanowiące o istnieniu wspólnoty parafialnej grupy społecznej: (W.Piwowarski)
Zewnętrzne warunki przynależności do grupy (przyjęcie chrztu i zamieszkanie w parafii)
Przyjęcie wartości grupy ( nauka Kościoła i wiara w Boga)
Przyjęcie określonych wzorów zachowania
Uczestnictwo we wspólnych czynnościach parafialnych
Stosunki społeczne między członkami grupy ( np. wzajemne kontakty wytworzone podczas wspólnych działań)
Intencja członków uczestnictwa w grupie parafialnej (poczucie przynależności i przyzwolenie na identyfikowanie się z nią).
Polscy katolicy postrzegają się jako członkowie Kościoła Katolickiego. Identyfikacja jednak parafii jako grupy społecznej jest większa jednak na wsi niż w mieście. Poza miejscem zamieszkania identyfikacja formalna i emocjonalna ma ograniczony zasięg.
Intensyfikacja więzi z Kościołem i parafią poprzez :
- Okres PRL- budowy kościołów bez zezwolenia władz- większa solidarność, wkład pracy, większa identyfikacja z działaniami
- Czynniki integrujące: prace organiczne i codzienne parafii, organizowanie pielgrzymek, sprzątanie kościołów, organizacja wydarzeń religijnych itp.
1990 badania dotyczące duszpasterstwa rolników, do ich podstawowego zdania należało kultywowanie tradycji związanych z życiem i praca rolnika. (dożynki, pielgrzymki, nabożeństwa itd.)
We współczesnych badaniach Nie funkcjonuje świadomość parafialna, rodzi się ona w sytuacjach szczególnych np. zagrożeń.
Charakter parafii wiąże się bezpośrednio z jej rolą w życiu społeczności lokalnej i zakresem jej wpływu
Na przełomie 1989/1990 dominował charakter formalny służbowy z instytucjami lokalnymi, najwięcej z szkołą i szkołą pożarną.
Płaszczyzny kontaktów proboszczów z instytucjami świeckimi to nauka religii i udział straży pożarnej w uroczystościach religijnych
Lista spraw i zobowiązań o charakterze poza religijnym i działalność kulturalna i rekreacyjna oraz działania tradycyjne związana z Kościołem filantropia, funkcje doradcze, pomoc skłóconym rodzinom
Do tradycyjnych funkcji parafii należy działalność w sferze kultury, związanej z kultem. (miasto)
Działalność o charakterze filantropijnym i opiekuńczym występuje w parafiach wiejskich
Kościół w sensie formalnym nie uczestniczy w życiu społecznym i publicznym. Wpływa jednak na zachowanie opinie i decyzje polityczne
Piwowarski: religijność instytucjonalna przeistacza się w indywidualną, pogłębionym i wspólnotowym o ograniczonym zasięgu.
Borowik: prywatyzacja religii z kryzysem w parafii oraz umacnianie się tradycyjnego kształtu życia parafialnego.
4 x Dudziarska
Problemy z jakimi borykają się mieszkańcy osiedla Dudziarska:
Niski standard mieszkań
Brak odpowiedniej infrastruktury
Nieodpowiednie sąsiedztwo
Społeczność patologiczna, marginalizacja społeczna (byli więźniowie)
Przeszkody życia codziennego (brak ciepłej wody)
Osiedle dudziarska jako wyzwanie dla animatorów i pracowników socjalnych
Sposoby radzenia sobie z zastaną rzeczywistością:
Projekt OGNISKO= KONSEKWENCJA
Wsparcie dzieci w odrabianie lekcji, zajęcia świetlicowe , nauka i pokazanie dzieciom konsekwencji w działaniu
ATD = GODNOSĆ
Pomoc w normalnym życiu w trudnych warunkach, czytanie książek, rozwijanie wyobraźni, wspólne rysowanie, bibliotek podwórkowa, buduje zaufanie ludzi do siebie wzajemnie
UNIWERSAL= WIDOCZNOŚĆ
Zmiana elewacji budynków na osiedlu, Zamienienie czarnych kwadratów na kolorowe, czarne kwadraty jako symbol, przenośnia do byłego, stygmatyzowanego życia, pokazanie inności, wyjątkowości nie tylko zła poprzez wizerunek bloków
Vlep(v)net – warsztaty artystyczne prowadzone przez artysów mieszkających przez miesiąc na tym osiedlu. Wychodzenie do galerii sztuki, nauka obcowania ze sztuka i jej interpretacja
PGR ART. - nauka posługiwania się sprzętem elektronicznym i obcowania z nim, kształtowanie nowych światopoglądów.
Wszystkie te działania mają za zadanie na rozwinięcie kompetencji i perspektyw mieszkańców ograniczonego osiedla. Ukazanie, że ci ludzie również tak jak każdy inny może zmienić swoje środowisko, tylko trzeba chcieć. Pokazanie im normalności w trudnych dniach życia codziennego. Generowanie pozytywnych wspomnieć, inspiracji, nowych perspektyw, nastawienia.
„Cięcie Szydłowiec”
Problem z jakim spotykają się mieszkańcy tego miasta to:
- największe bezrobocie strukturalne,
- marginalizacja społeczeństwa
- brak podstawowych zasobów do życia
-społeczeństwo zaniedbane i wycofane z każdej strefy życia
Althmer – autobus
Żmijewski – duże instytucje kulturalne angażują się w życie kulturalne Szydłowca
Kino Górnik- wznowienie działalności kina, inne filmy niż komercyjne, przekształcenie kina w dom kultury
AUTOBUS- mobilna pracownia, motyw anioła, wizerunki jego i JPII, wędrujący ołtarz.
Warsztaty muzyczne, nauka gry na instrumentach
Budowa skate parku
Ankieta wśród mieszkańców o ich potrzeby i zainteresowania
Regionalne Instytucje Kultury- tworzenie kreatywnych projektów
Ludzie nie przyzwyczajeni do jakiejkolwiek działalności w mieście
Powoli zwiększająca się frekwencja wśród wszystkich grup
Poszukiwanie i potrzeba wspólnego miejsca do spędzania wolnego czasu
Pozytywny oddźwięk, zmiana poglądów, perspektyw, pozytywne nastawienie, wiara w działanie