SOKRATES

• Ukazywał wyższość ducha nad ciałem, interesował go tylko człowiek i jego problemy etyczne

• 3 tezy:
  - cnota jest dobrem bezwzględnym (cnota to sprawiedliwość, odwaga, panowanie nad sobą), prawa dotyczące cnoty moralnej nie są pisane, wychodzą same z siebie; moralność przedmiotem etyki, dobrem najważniejszym
  - cnota wiąże się z pożytkiem i szczęściem – to co dobre, jest naprawdę pożyteczne; pożytek zależy od dobra, szczęście wynika z cnoty
  - cnota jest wiedzą – wszelkie zło wynika z nieświadomości i braku wiedzy, do cnoty potrzebna jest również wola; intelektualizm etyczny – utożsamienie wiedzy z cnotą

• Cnota nie jest wrodzona, zależy od nas samych, każda cnota jest wiedzą

• Metoda elenktyczna (zbijania) - polegała na doprowadzeniu do absurdu; fałszywą tezę rozmówcy Sokrates przyjmował poważnie i pytaniami zmuszał do wyciągania z tezy konsekwencji, aż doprowadziły one do twierdzenia sprzecznego z tezą pierwotną jego rozmówcy (sokratejska ironia); celem było zdemaskowanie tego, co jest tylko pozorem wiedzy I oczyszczenie umysłu

• Sztuka położnicza – polega na tym, że nauczyciel pomaga uczniowi „urodzić wiedzę”, gdyż każdy człowiek nosi w sobie wiedzę prawdziwą, ale sobie jej nie uświadamia; mistrz posiada mądrość na którą się składa wiedza i doświadczenie – sama wiedza jest bez znaczenia !

• Głupota – rodzi się, gdy człowiek nie jest świadomy swojej niewiedzy

• Mam wiedzę – mam cnotę – mam dobro – jestem w chuj szczęśliwa

• ROBIĄC KOMUŚ DOBRZE, ROBISZ DOBRO

PLATON

1. Nauka o ideach:

• Idee są niezmienne, nie można ich dotknąć, lecz one istnieją

• Bytem prawdziwym są wieczne i niezniszczalne idee

• idee vs. rzeczy:
  - idee przedmiotem pojęć, rzeczy postrzeżeń
  - rzeczy stają się, idee istnieją (rzeczy są cieniami idei)
  - rzecz nie jest równa idei, ale są do nich podobne
  - rzeczy są zależne od idei, idee są wzorami rzeczy – realny świat rzeczy jest odwzorowaniem idealnego świata idei

• Bóg na wzór idei, która jest bytem doskonałym, stworzył świat

• Idee wewnątrz rzeczy – immanentny świat

• Idee na zewnątrz rzeczy – transcendentny świat

1. Nauka o duszy:

• Dusza przeciwieństwem materii

• Dusza realna istnieje, materialna - nie; poprzez duszę poznaje się człowieka

• Dusza poznaje idee, które są dla niej bardziej uchwytne

• Funkcja religijna – ukryte pragnienie nieśmiertelności

• Niematerialna dusza mieszka w materialnym ciele

• Dualizm duszy i ciała:
  - 3 części duszy: rozumna (ma ją tylko człowiek), impulsywna, zmysłowa
  - dusza doskonalsza od ciała, upodabnia się do idei; jest źródłem prawdy, dobra i wszystkich najlepszych cech człowieka
  - dusza byłaby bardziej happy gdyby była wolna od body; jest nieśmiertelna, więc może ona trwać dalej mimo rozkładowi ciała
  - dusza musi odkupywać winę w ciele
  - najpewniejszym środkiem „oderwania” duszy od ciała jest poznanie prawdy

• Dusza posiada wiedzę wrodzoną; złem duszy jest tchórzostwo, lecz to nie niszczy w żaden sposób duszy

1. Nauka o przyrodzie:

• w świecie przyrody musi istnieć harmonia, wszechświatem musi rządzić rozum i ład

• „Timaios” – opis stworzenia świata splecione z mitem: Demiurg, boski budowniczy świata stworzył świat, uczynił go doskonałym, wziął za wzór idee, był siłą twórczą świata, który uczynił żywym, uduchowionym i rozumnym

• Świat jako obraz twórcy najdoskonalszy, jednolity organizm, stworzony z materii, która jest bezkształtna (może przyjmować różne kształty)

• Idee są wiecznym bytem, a materia – wiecznym niebytem

• Świat ma swój początek, którym jest doskonałość – w kształcie zawarta jest ta doskonałość; świat, planety mają duszę

1. Filozofia:

• Platon był wrogiem empiryzmu, uważał, że rozum jest potrzebny, ale nie jest on wystarczający by poznać idee dialektyki – potrzeba wiary i intuicji

• Filozofia ma za zadanie poznać prawdę, znajduje własną drogę

1. Etyka:

• Nauka o cnotach, każdej z trzech części duszy odpowiadają 3 cnoty (sprawiedliwość łączy wszystkie): panowanie nad sobą (zmysłowa), męstwo (impulsywna) oraz mądrość (rozumna)

• Etyka wprowadza ład i harmonię, jej elementem jest nauka o miłości, która jest dążeniem do wiecznego dobra

• 3 tezy:
  - dobra stanowią hierarchie
  - szczytem hierarchii jest idea dobra
  - dobra realne są początkiem do dobra najwyższego w hierarchii

• Poprzez cele realne można osiągnąć cele idealne

1. Estetyka:

• Artysta jest rzemieślnikiem

• Sztuka obniża rzeczywistość, naśladuje rzeczy realne – Platon za sztukę uznaje tylko poezję

1. Platonizm:

• Idealizm – we wszystkich formach bytu i działania istnieją pierwiastki idealne, które są wieczne (na idealizm składają się dobro, idea i dusza)

• Dusza niezależna od ciała

• Istnieje wiedza rozumowa, niedoświadczalna

• Poszukiwanie dobra, prawdy, idei

ARYSTOTELES

• Dualizm świata – istnieje byt jednostkowy i wiedza ogólna: nauka o wiedzy – logika, nauka o bycie – metafizyka

• Logika – dyscyplina formalna, która dyscyplinuje nasze myślenie, ma uczyć jak posługiwać się pojęciami, na które składa się wiedza ogólna; zajmuje się definicja i dowodem, istnieją pojęcia tak bardzo ogólne, które nie potrzebują definicji; logika jest poza obrębem filozofii

• Sądy tworzą hierarchię racji i następstw, najbardziej ogólne sądy są najwyżej w hierarchii; aby posługiwać się sądami trzeba posiadać wiedzę

• Człowiek jako niezapisana tablica – poznania zmysłowe dokonuje zapisanie umysłu człowieka, człowiek poprzez zmysły poznaje siebie – jest to podstawą myślenia

• Arystoteles skłaniał się ku realizmowi i sensualizmowi

• Podział filozofii na teoretyczną (życie badawcze; poznanie, umiłowanie prawdy; fizyka, matematyka, metafizyka) i praktyczną (życie czynne; etyka i polityka, podporządkowana jest retoryka, poetyka, ekonomika)

• Matematyka to arytmetyka, geometria, muzyka, optyka, mechanika

• Czysta materia nie ma w sobie żadnej formy, jest nieokreślonym podłożem zjawisk

• Trzeba mieć materiał, żeby wyrzeźbić człowieka

• Zasada hylemorfizmu – pojęcie metafizyki; każda substancja jest bytem złożonym z czynnika biernego – materii i czynnika czynnego – formy pojęciowej

• Forma jest ważniejsza od materii gdyż odpowiada pojęciu, prawdziwe poznanie jest natury pojęciowej; poznajemy to co jest zawarte w pojęciu (formie), które jest stałe, niezmienne, istotą rzeczy

• Każda rzecz ma przyczynę i cel: dwa posągi – posąg w umyśle i posąg w materii; celem rzeczy jest uzyskanie formy, która jest przyczyną i celem rzeczy

• Działanie stanowi istotę bytu, forma jest aktem, a materia potencją (energią)

• Każdy z nas jest potencją, ma możliwości

• Teologia – świat jest wieczny, materia nie jest wynikiem rozwoju, jest wieczna

• W świecie następuje proces formowania materii, świat tworzy łańcuch przyczynowo-celowych zdarzeń, z wyjątkiem pierwszego ogniwa; ciąg przyczyn nie może iść w nieskończoność

• Byt jest nieruchomy, niezłożony, niematerialny – jest czystą formą, istotą duchową, rozumem, porusza świat będąc celem świata; jeśli istnieje świat to istnieje absolut, czyli Bóg

• Bóg nie jest twórcą świata

• Dwa okręgi we wszechświecie – niebiański i ziemski; niebiański – ruch lepszy od ziemskiego, jest okrężny, regularny, jednolity a materia jest eteryczna; ziemski – ruch prostolinijny zbudowany z 4 żywiołów

• Forma i materia jest odpowiednikiem duszy i ciała; dusza nie jest substancją odklejoną od ciała, dusza i ciała stanowią całość, dusza ożywia ciało, ciało wykonuje czynność a dusza ma funkcje

• Myśl jest wyższa od postrzegania, a postrzeganie od odżywiania

• 3 niezależne rodzaje duszy: dusza roślinna (nie ma zmysłu postrzegania), dusza zwierzęca (posiada zmysł postrzegania, jest wyżej w hierarchii gdyż posiada uczucia i popędy) i dusza myśląca (jest właściwa człowiekowi)

• Eudajmonia – stan szczęśliwości uzyskany przez osiągnięcie najwyższego dobra (doskonałości jednostki, intelektualnej pełni)

• Teoria złotego środka – środek pomiędzy tchórzostwem a zuchwalstwem: lęk sam w sobie nie jest zły, zły jest stosunek do niego ( dobrym stosunkiem do lęku jest męstwo)

• Cnota jest usposobieniem zachowującym środek, cnoty są rozumne

• Człowiek jest istotą rozumną i cielesną, nie zawsze udaje mu się osiągnąć stan szczęścia – rozum kontra cielesność, która zakłóca uczucie szczęścia

• Arystotelizm – filozoficzna doktryna środka unikająca skrajnych rozwiązań:
  - unika idealizmu i materializmu
  - w metafizyce nie ma innych substancji niż materialnych, substancje są jednostkowe, a istota jest ogólna
  - teoria poznania –empiryczną drogą znajduje się racjonalną wiedzę
  - szczęście jako aspekt ducha, przyjemność jest tylko w sferze cielesnej; szczęście znajduje się w działalności człowieka, przez cnotę dochodzi się do szczęścia
  - pojęcia metafizyczne: forma, energia, potencja
  - nowe ujęcie duszy jako formy ciała organicznego

ŚW. AUGUSTYN

• Szczęście może dać jedynie Bóg, potrzebne jest poznanie Boga i własnej duszy

• Zmysły podlegają złudzeniom

• Szuka poznania wolnego od błędu i niezawodnego w zdobyciu wiedzy prawdziwej

• Twierdzenia są niezawodne jeśli opierają się na przeżyciach wewnętrznych, własna myśl jest najpewniejsza

• Wiedza o rzeczach jest bardziej wiarą, wszystko jest wątpliwe prócz faktu, że myślę

• Myśl szukająca prawdy – zerwanie z obiektywizmem, ucieka do przeżyć wewnętrznych; od rzeczy wewnętrznych lepiej poznaje się prawdę

• Prawdy wieczne myśli są odbiciem prawd wiecznych występujących obiektywnie; prawdy wieczne istniejące w Bogu są ideami bożymi

• Iluminizm – umysł bezpośredni widzi prawdę jak oczy widzą rzeczy, dochodzi do prawdy wprost, bez rozumowania

• Intuicja – spotęgowanie myśli, Bóg potęguje władze poznawcze człowieka; intuicja ma dar mistyczny

• Łaska oświecenia przypada dobrym (oczyszczanie serca)

• Ośrodkiem myśli filozoficznej staje się Bóg – przewaga Boga nad stworzeniem, zależność stworzenia od Boga, przewaga duszy nad ciałem, uczucia i woli nad rozumem

• Bóg jest najwyższym bytem – istnieje z własnej natury, tworzy świat ciągle na nowo – świat nie rozwija się samodzielnie; udziela prawdy umysłom ludzkim, jest najwyższym dobrem i przyczyną tego dobra

• Dobro – przynależność do Boga, zło – odsunięcie od Boga

• Dusza nie jest własnością ciała ani rodzajem ciała, posiada tylko funkcje jak myślenie, wola, pamięć; dusza poznaje Boga, ciało stanowi przeszkodę w poznaniu

• Rozkosz zmysłowa jest godna potępienia

• Rozum jest bierny, a człowiek działa dzięki czynnej woli

• Natura człowieka – nie to co wie, tylko to co chce

• Woluntaryzm – wola poprzedza intelekt (czynniki irracjonalne)

• Wiara rzeczą woli a nie rozumu „Nie pojmiesz patrząc, staraj się rozumieć wierząc”

• Szczęście można osiągnąć tylko przez miłość

• Supranaturalizm – nic w przyrodzie nie może się dziać bez udziału sił nadprzyrodzonych

• Najistotniejszy przedmiot Boga to nieskończoność, Bóg jest osobą godną miłości

• Egzemplaryzm – w Bogu istnieje wzór idealnego świata

• Etyka – teodycea augustyńska, świat jest znikomy wobec Boga, cokolwiek istnieje, o ile istnieje, jest dobre; świat jest objawem najgłębszej idei boskiej, cudem jest życie i świat – z jednej strony świat jako dzieło Boga, z drugiej niewątpliwie istnieje zło, które jest brakiem dobra, jest nierealne (nie ma absolutnego zła)

• Złe jest odwrócenie się od celów wyższych, a nie obranie celów niższych

• Bóg wolał stworzyć większe dobro ze złem niż mniejsze bez zła

• Predestynacja – nie wszyscy będą zbawieni

• Łaska jest faktem ostatecznym – jedni będą dobrzy a drudzy będą źli