RODZAJE ANALIZY EKONOMICZNEJ

Analiza ekonomiczna rozpatrywana według kryterium przedmiotowego badań wyróżnia:

• analizę mikroekonomiczną – dotyczącą badań i oceny działalności takich podmiotów gospodarczych, jak przedsiębiorstwo, gospodarstwo domowe czy pojedyncze osoby,

• analizę makroekonomiczną – dotyczącą badań i oceny wielkości ekonomicznych zagregowanych (globalnych), a więc ujmowanych dla całej gospodarki narodowej. Analiza makroekonomiczna jest przeciwstawieniem analizy mikroekonomicznej.

Podstawowe rodzaje analizy ekonomicznej oraz różnorodne kryteria ich sklasyfikowania:

a) kryterium celu

- analiza strukturalna

- analiza przyczynowa

b) kryterium horyzontu czasowego

- ex post

- operacyjna

- ex ante

- taktyczna

- strategiczna

c) kryterium stanu

- analiza wyniku

- analiza procesu

d) kryterium szczegółowości badań

- analiza ogólna

- analiza szczegółowa

e) kryterium zakresu przedmiotowego badań

- analiza całościowa

- analiza odcinkowa

- analiza synergetyczna

f) kryterium częstotliwości i czasu prowadzenia badań

- analiza ciągła

- analiza okresowa

- analiza doraźna

- analiza wstępna

- analiza bieżąca

- analiza następcza

g) kryterium metod badań

- analiza funkcjonalna

- analiza kompleksowa

- analiza systemowa

- analiza decyzyjna

- analiza przestrzenna

h) kryterium rodzaju informacji

- analiza wskaźnikowa

- analiza zależnościowa

i) kryterium zakresu rodzajowego

- analiza przedsiębiorstwa

- analiza branżowa, gałęzi lub sektora

Analiza strukturalna:

• przedmiotem tej analizy jest organizacja funkcjonująca w otoczeniu komunikujących się ze

sobą organizacji,

• polega na badaniu związków i zależności jakie zachodzą między poszczególnymi elementami struktury, między sobą, a także w stosunku do całości.

Analiza przyczynowa:

• polega na określeniu czynników oddziałujących na objęty badaniem wskaźnik ekonomiczny,

• polega również na obliczeniu wielkości wpływu poszczególnych czynników na odchylenia wynikające z uprzednich porównań.

Analiza ex post (zwana również retrospektywną):

• dotyczy badań minionych okresów bez odnoszenia się do kształtowania się przyszłości przedsiębiorstwa,

• zajmuje się decyzjami podjętymi w przeszłości, które mogą stanowić podstawę do podejmowanych zamierzeń przyszłościowych,

• może być prowadzona na poszczególnych szczeblach zarządzania w odniesieniu do różnych funkcji, a także do całości przedsiębiorstwa.

Analiza operacyjna:

• dotyczy badań wykonywanych bieżąco w relatywnie krótkich odcinkach czasowych – zmianach roboczych, dniu, dekadzie, miesiącu,

• charakteryzuje się bieżącym wykorzystywaniem wyników analizy do operatywnego kierowania przedsiębiorstwem oraz dużym stopniem decyzyjności i operatywności.

Analiza ex ante (zwana również antycypacyjną):

• może być prowadzona na wszystkich szczeblach organizacyjnych w przedsiębiorstwie,

• dotyczy określenia celowości i efektywności zamierzonych, wielowariantowych poczynań strategicznych – przyszłościowych,

• opiera się na wielkościach podstawowych i wskaźnikach techniczno – ekonomicznych przyszłościowych w określonym horyzoncie czasowym.

Analiza taktyczna:

• odnosi się do okresu jednego roku,

• może być stosunkowo szczegółowa, a przyjęte wielkości podstawowe i wskaźniki techniczno – ekonomiczne mogą być ustalone znacznie precyzyjniej.

Analiza strategiczna:

• obejmuje okresy dłuższe niż jeden rok i nieco odmienny zakres tematyczny, charakteryzuje się znacznie mniejszą szczegółowością i precyzyjnością ustalonych wielkości i wskaźników,

• składa się z analizy wewnętrznej, zajmującej się mocnymi i słabymi stronami przedsiębiorstwa oraz analizą zewnętrzną, rozpatrującą zagrożenia i szansę przedsiębiorstwa w otoczeniu – na rynku, a także sytuacją międzynarodową i krajową.

Analiza wyniku:

• dotyczy wielkości podstawowych jak i wskaźników techniczno – ekonomicznych, które mogą być wielkościami syntetycznymi odnoszącymi się do wyniku działalności całego przedsiębiorstwa oraz do rezultatu działalności zaopatrzeniowej, wewnętrznej i zewnętrznej.

Analiza procesu:

• dotyczy analizy przebiegu działalności i trudności jakie wynikały w trakcie tego przebiegu,

• może również dotyczyć przebiegów procesów pracy na stanowiskach roboczych czy procesów produkcyjnych, a także procesów transportowych, zaopatrzeniowych.

Analiza ogólna:

• dotyczy oceny działalności i jego wyników w odniesieniu do całego przedsiębiorstwa na podstawie wielkości podstawowych i syntetycznych wskaźników techniczno-ekonomicznych,

• stanowi podstawę do podejmowania decyzji dalszego kierunku badań w ramach analizy szczegółowej.

Analiza szczegółowa:

• obejmuje swoim zakresem wnikliwe badania związków i zależności stanu i pozycji przedsiębiorstwa w poszczególnych dziedzinach działalności przedsiębiorstwa,

• ustosunkowuje się co do dalszych kierunków i sposobów racjonalizacji działalności,

• zajmuje się badaniem określonego odcinka działalności, względnie określonego problemu.

Analiza całościowa:

• obejmuje całą działalność gospodarczą przedsiębiorstwa,

• zajmuje się całościowymi wskaźnikami przedsiębiorstwa bez wskazywania na przyczyny

i wzajemne zależności, jakie występują między poszczególnymi zjawiskami gospodarczymi.

Analiza odcinkowa:

• polega na odrębnych badaniach poszczególnych segmentów – dziedzin działalności przedsiębiorstwa, na takich jak: produkcja, zatrudnienie, koszty, zaopatrzenie,

• może być przygotowywana bardzo szybko i ma raczej cechy analizy wstępnej – decyzyjnej.

Analiza synergetyczna:

• bada zakres i skalę współdziałania przedsiębiorstwa z otoczeniem, np. w zakresie zbytu,

• współdziała z innymi czynnikami podobnymi,wzmacniającymi jej działalność i skuteczność.

Analiza ciągła:

• przeprowadzana jest w trybie ciągłym przez cały okres działalności przedsiębiorstwa,

• dotyczy przeważnie pojedynczych zjawisk czy procesów.

Analiza okresowa:

• przeprowadzana jest dla dokonania oceny ogólnej lub szczegółowej działalności gospodarczej w badanym okresie czasu, którym może być rok, kwartał lub miesiąc,

• jest analizą powtarzalną w określonych odstępach czasowych.

Analiza doraźna:

• ma charakter diagnostyczny i jest podejmowana jednorazowo w ściśle określonym celu,

• może dotyczyć problemów lub określonych odcinków działalności gospodarczej, a także zagadnień dotyczących całości przedsiębiorstwa, np. badania jego zdolności kredytowej.

Analiza wstępna:

• dotyczy badania, które są prowadzone przed podjęciem decyzji ekonomicznych lub przed

sformułowaniem planu działalności,

• podstawowym zadaniem tej analizy jest ustalenie celu i efektywności zamierzonych, wielowariantowych działań.

Analiza bieżąca:

• przeprowadzana jest w trakcie realizacji określonych zadań i procesów,

• jest to analiza operatywna, decyzyjna dotycząca określonego odcinka działalności gospodarczej przedsiębiorstwa,

• ma na celu wykrycie nieprawidłowości i słabych ogniw w działalności przedsiębiorstwa.

Analiza następcza:

• ma miejsce, gdy jest opracowywana po zakończeniu przez przedsiębiorstwo określonej działalności w ustalonym czasie lub po zrealizowaniu konkretnego przedsięwzięcia.

Analiza funkcjonalna:

• ogranicza się do badania zjawisk występujących w obszarze odpowiedzialności kierownika danej komórki organizacyjnej w przedsiębiorstwie,

• przedmiotem tej analizy są zjawiska, które koncentrują się na integracji i równowadze.

Analiza kompleksowa:

• dotyczy całości danego przedmiotu lub podmiotu,

• polega na stworzeniu, a następnie wykorzystaniu określonego systemu metod badawczych oraz wskaźników podstawowych i pomocniczych, pozwalających na obiektywną charakterystykę badanego odcinka w ścisłym powiązaniu z otoczeniem.

Analiza systemowa:

• wykorzystuje dorobek ogólnej teorii systemów, traktuje badany przedmiot lub podmiot jako system złożony z określonych podsystemów powiązanych ze sobą i pozostających

w interakcji ze sobą i ze swoim otoczeniem.

Analiza decyzyjna:

• obejmuje badania analityczne, których celem jest przygotowanie wszystkich informacji niezbędnych do podjęcia i realizacji decyzji,

• kładzie nacisk na porządkowanie zjawisk według zależności przyczynowo – skutkowej

i nastawiona jest głównie na odcinkowe, szczegółowe problemy,

• grupuje wszystkie zjawiska wokół określonej decyzji.

Analiza przestrzenna (zwana również międzyzakładową):

• zajmuje się badaniem polegającym na porównywaniach osiągnięć z innymi przedsiębiorstwami krajowymi oraz zagranicznymi,

• wymaga doprowadzenia poszczególnych wielkości i wskaźników do porównywalności.

Analiza wskaźnikowa:

• opiera się na badaniu działalności przedsiębiorstwa przy pomocy określonych mierników działalności gospodarczej bezwzględnych – przedstawiających absolutne rozmiary określonych zjawisk ekonomicznych i względnych – opisujących jakościowe cechy lub zjawiska oraz pozwalających określać relacje między nimi zachodzące.

Analiza zależnościowa:

• stanowi kontynuację analizy wskaźnikowej i zmierza do wyjaśnienia przyczyn kształtowania się wskaźników i współczynników i określenia związku między skutkiem,

a przyczyną pierwotną,

• w tej analizie opracowuje się chronologiczne łańcuchy przyczynowo – skutkowe.

Analiza przedsiębiorstwa:

• dotyczy działalności całego przedsiębiorstwa obejmując swoim zakresem działalność wewnętrzną oraz zagadnienia związane z otoczeniem jako analizę rynku czy też konkurencji,

• składa się z dwóch części analizy techniczno – ekonomicznej i analizy finansowej, które doprowadzają do syntezy wyników i przygotowania decyzji dla przyszłych okresów.

Analiza branżowa, gałęzi lub sektora:

• zajmuje się przedstawieniem wyników działalności poszczególnych przedsiębiorstw

w układzie przestrzennym, a następnie przedstawia w analizie branżę, gałąź lub sektor całego przemysłu,

• wyniki tej analizy powinny być przedstawione na tle sytuacji jaka występowała w danym okresie w otoczeniu,

• analiza ta powinna być zakończona przewidywaniami koniunktury na rynku krajowym

i zagranicznym oraz kierunkami rozwoju danej branży lub sektora.