KATEGORIE SYNTAKTYCZNE 2 wyrazenia naleza do tej samej kategorii syntaktycznej wtedy i tylko wtedy gdy po zastapieniu jednego wyrażenia przez drugie z wyrażenia sensownego otrzymuje się nadal wyrazenie sensowne.
Np.
Drzewo jest wysokie
Człowiek jest wysoki
To wyrazenie ma sens.
Rosnie jest wysokie. To nie ma sensu.
W takim wypadku wyrazy człowiek i drzewo naleza do tych samych kategorii syntaktycznych natomiast slowo rosnie będzie należało do innej kategorii syntaktycznej.
Często posługujemy się wyrazami mającymi kilka znaczen np. zamek, zawod.
Wyrazenie w 1 wziete w znaczeniu z1 należy do tej samej kategorii syntaktycznej co wyrazenie w2 wziete w znaczeniu z2 wtedy i tylko wtedy gdy po zastapeniu wyrazeina w1 wzietego w znaczeniu z1 przez wyrazenie w2 wziete w znaczeniu z2 z wyrażenia sensownego otrzymuje się znowu wyrazenie sensowne.
Do podstawowych kategorii syntaktycznych zalicza się:
Nazwy
Zdania
Funktory
NAZWY
Nazwa – nazwami sa wszystkie te i tylko te wyrazy i wyrażenia które w zdanaich o rzeczach lub osobach nadaja się na podmiot lub orzecznik.
Drzewo jest wysokie. Jest wysokie – orzeczenie. Wysokie – orzecznik.
A B
Zdanie ma postac A (podmiot) jest B (orzecznik).
Nazwa jest taki wyraz lub wyrażenie które w zdaniu o postaci A jest B może być podstawiony za zmienna A lub za zmienna B. A jest pdomiotem B jest orzecznikiem orzeczenia imiennego.
On jest trzeci. Nazwa będzie tutaj wszystko. Nazwami niekoniecznie musza być rzeczowniki: mogą być nimi rowneiz rzeczowniki z przydawka, przymiotniki, liczebniki, zaimki itd.
On jest studentem wydzialu prawa Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Wystapia tutaj dwie nazwy 1.on 2. Student wydzialu ……, nie oznacza to ze wyraza musi być jednowyrazowa.
Desygnatem danej nazwy nazywamy przedmiot oznaczany przez dana nazwe. Czyli za desygnat uznajemy taki przedmiot którego nazwa mowi prawde o nim. Zakres nazwy jest to zbior wszystkich desygnatow. Zakrez nazwy człowiek obejmuje wszystkich ludzi którzy istnieja – przykładowo.
Tresc nazwy jest to zespol takich cech jakie przedmiot musi posiadac aby zostac uznanym desygnatem danej nazwy.
TRESC NAZWY TO ZESPOL CECH NA PODSTAWIE KTÓREGO OSOBA UZYWAJACA DANA NAZWE WE WLASCIWY DLA DANEGO JEZYKA SPOSÓB GOTOWA JEST UZNAC JAKIS DOWOLNY PRZEDMIOT ZA DESYGNAT TEJ NAZWY JEŻELI STWIERDZA W NIM TE WLASNEI CECHY LACZNIE A PRZY STWIERDZENIU BRAKU KTOREJS Z NICH ODMOWIC MU CHARAKTERU DESYGNATU TEJ NAZWY.
Wyróżniamy nazwy ostre i nieostre
Desygnaty które można stwierdzic jednoznacznie nazywami nazwami ostrymi. Np. ksiazka to nazwa ostra.
Inna sytuacja ma się przykładowo ze zwrotem :gruba ksiazka, co to jest ksiazka wiemy, wątpliwości budzi przymiotnik gruba. Wtedy jest to nazwa nieostra.
Występują przedmioty które sa trudne do okreslenia. Jednak z nieostrej da się zrobic ostra. Np. dodając ksiazka – jest to zbiot kartek zadrukowanych, zszytych, posiadajaca oprawke i majaca 500 storn. Wtedy staje się to nazwa ostra.
Nazwy dzielimy również na JEDNOZNACZNE i WIELOZNACZNE
Wg ilości wyrazow składowych nazwy dzielimy na:
Proste (tylko jeden wyraz)
Zlozone (przynajmniej dwa wyrazy)
Wg tego do czego odnosza się nazwy:
Konkretne – sa to nazwy, które sa znakami rzeczy lub osob lucz czegos co sobie jakos rzeczy lub osobe wyobrazamy
Abstrakcyjne – sa to nazwy które nie sa znakami rzeczy lub osob lub czegos co sobie jako rzecz lub jako osoba wyobrazamy . wskazuja one na po pierwsze pewna wspolna ceche wielu przedmiotow np. szarość, kulistość. Po drugie pewne zdarzenie czy stan rzeczy np. placz, kradzież, cisza. Po trzecie pewien stosunek miedzy przedmiotami np. mniejszość, braterstwo.
Nazwy dzielimy na wedlug sposobow wskazywania desygnatow:
Nazwy generalne – sa to nazwy które przysługują przedmiotom ze wzledu na jakies cechy które tym przedmiotom przypisuja. Np. drzewo, budynek, pomnik, człowiek.
Nazwy indywidualne – sa to nazwy służące do oznaczania poszczególnych tych a nie innych przedmiotow nie przypisując przez to samo danemu przedmiotowi takich czy innych właściwości wyróżniających go. Np. imiona, nazwy miast, rzek. Nie zawsze imie będzie nazwa indywidualna to zalezy od tresci np. Anna Habrat. Jest to osoba która ma na imie Anna i na nazwisko Habrat. Jest to osoba posiadajaca określone cechy (imie i nazwisko), w takim wypadku nazwa generalna. Urodzona wtedy i wtedy corka tego i tego i jest to już nazwa indywidualna gdyz jest to okreslona osoba.
Podzial ze wzlgledu na ilość desygnatow które dana nazwa posiada dzielimy je na :
Nazwy puste – sa to takie nazwy które desygnatow nie posiadaja.
Nazwy jednostkowe – sa to nazwy które posiadaja tylko 1 desygnat.
Nazwy ogolne – posiadaja wiecej niż 1 desygnat. Stol, Krzeslo, drzewo, pomnik. Itd.
Relacje zachodzące miedzy zakresami dwoch nazw :
Zamienności czyli równoważności. S jest zamienne z P wtedy gdy kazde S jest P i kazde P jest S.
Nadrzędności zakresu nazwy S nad zakresem nazwy P. S jest nadrzedne względem P wtedy gdy nie kazde S jest P ale kazde P jest S.
Podrzędności zakresu nazwy S względem zakresu nazwy P. S jest podrzędne względem P wtedy gdy kazde S jest P ale nie kazde P jest S.
Relacja krzyzowania się zakresu dwoch nazw. S krzyzuje się z P wtedy gdy istnieje S nie bedace P istnieje S bedace P i istnieje P nie bedace S. krzyżują się wtedy tylko i wtedy gdy kiedy desygnaty nazwy S sa P i na odwrot.
Relacja wykluczania się zakresow dwoch nazw. S wyklucza się z P wtedy gdy żadne S nie jest P i żadne P nie jest S. np. wykluiczaja się nazwy pomnik i człowiek.