WSTĘP

ROZDZIAŁ I

KREDYTOWANIE OSÓB FIZYCZNYCH

1. Istota i funkcje kredytu

   1. Historia kredytowania

2. Rodzaje kredytów bankowych

3. Charakterystyka kredytów konsumpcyjnych

4. Istota ryzyka związana z udzielaniem kredytów

5. Gromadzenie dokumentów i ich wstępna klasyfikacja

6. Rola pośredników w udzielaniu kredytów bankowych

ROZDZIAŁ II

METODOLOGIA BADAŃ WŁASNYCH

2.1. Przedmiot i cel badań

2.2. Problemy i hipotezy badawcze

2.3. Metody i narzędzia badawcze

ROZDZIAŁ III

CHARAKTERYSTYKA DZIAŁALNOŚCI BIURA KREDYTOWEGO FINES W DZIAŁDOWIE

3.1. Charakterystyka badanej grupy

3.2. Charakterystyka badanej grupy pod względem źródeł i wysokości dochodów osób wnioskujących o udzielenie kredytu za pośrednictwem Biura Kredytowego FINES

3.3. Przyczyny korzystania z usług Biura Kredytowego FINES

3.4. Przeznaczenie, wysokość i okresy spłaty kredytów zaciąganych za pośrednictwem Biura Kredytowego FINES

3.5. Rodzaje kredytów udzielanych za pośrednictwem Biura Kredytowego FINES

3.6. Ryzyko kredytowe dla kredytów udzielanych przez Biuro Kredytowe FINES

PODSUMOWANIE

Spis rysunków

Aneks – kwestionariusz ankiety

STRESZCZENIE

Celem niniejszej pracy było wykazanie, że Biura Pośrednictwa Kredytowego są ważnym elementem rynku kredytów detalicznych, a ich pozycja jest ugruntowana i zajmują one coraz większy obszar tego sektora rynku kredytowego.

Główną hipotezą badawczą mojej pracy jest założenie, że oferta handlowa Biura Kredytowego FINES zaspokaja potrzeby klientów w zakresie kredytów konsumpcyjnych.

Hipotezy szczegółowe odpowiadające szczegółowym problemom badawczym to: Klientami Biura Kredytowego FINES są przede wszystkim osoby w wieku produkcyjnym posiadające rodziny, potencjalni klienci Biura Kredytowego FINES mają w większości stałe, udokumentowane źródła dochodu, dochody potencjalnych klientów Biura Kredytowego FINES w zdecydowanej większości kształtują się poniżej średniej krajowej, dochody na członka rodziny badanych kształtują się w większości na poziomie minimum socjalnego lub nieco powyżej, głównymi przyczynami skłaniającymi klientów do skorzystania z usług Biura Kredytowego FINES są: szeroka oferta handlowa, przyjazna obsługa i bliskość miejsca zamieszkania, kredyty udzielane przez Biuro Kredytowe FINES to głównie kredyty średnioterminowe, w wysokości 1000 do 5000 zł, przeznaczone na inwestycje w gospodarstwie domowym, Biuro Kredytowe FINES dobrze zarządza ryzykiem kredytowym.

Niniejsza praca składa się z trzech rozdziałów. W rozdziale pierwszym omówiono ogólne zasady kredytowania osób fizycznych, w tym istotę i funkcję kredytu, jego definicję i historię, rodzaje kredytów bankowych, charakterystykę kredytów konsumpcyjnych, istotę ryzyka związaną z udzielaniem kredytów, procedurę gromadzenia dokumentów kredytowych i ich klasyfikację oraz rolę pośredników w udzielaniu kredytów konsumpcyjnych.

Rozdział drugi poświęcony jest metodologii badań własnych, w tym przedmiotowi i celowi badań, problemom i hipotezom badawczym oraz zastosowanym metodom i narzędziom badawczym.

Rozdział III to omówienie wyników badań własnych.

WSTEP

Wśród rodzajów podmiotów gospodarczych występujących w gospodarce narodowej istotną rolę odgrywają banki komercyjne.

Ich zadaniem jest prowadzenie określonej działalności gospodarczej przejawiającej się przede wszystkim w przyjmowaniu wkładów, dokonywaniu rozliczeń pieniężnych, udzielaniu kredytów i pożyczek, lokowaniu w sposób celowy wolnych środków pieniężnych. Ta działalność gospodarcza przynosić powinna każdemu bankowi określone zyski. Są one niezbędne między innymi na finansowanie dalszego rozwoju banku, przejawiającego się w szybkim dostosowywaniu swojej oferty produktowo-usługowej do potrzeb najbliższego otoczenia jak i w zwiększaniu własnych zasobów kapitałowych, aby nie stracić swojej pozycji na rynku usług finansowych.

Niezależnie od tego działalność gospodarcza prowadzona przez banki przynosić powinna korzyści jego właścicielom.

Jednym z głównych źródeł generowania zysku przez bank powinna być jego działalność kredytowa. Jednak bank w chwili udzielenia kredytu narażony jest na ryzyko kredytowe związane z nieterminowością jego spłaty bądź nawet z całkowitą utratą kapitału.

Dążeniom do maksymalizacji zysków między innymi z działalności kredytowej powinna zatem towarzyszyć zarządowi banku świadomość wielkości ponoszonego ryzyka oraz działania prowadzące do jego minimalizacji (ograniczania). Istnieje bowiem wiele sposobów minimalizacji ryzyka kredytowego. Nie ulega wątpliwości, że jednym z nich jest rzetelne badanie zdolności kredytowej potencjalnego kredytobiorcy i podejmowanie stosownie do uzyskanych wyników racjonalnej decyzji kredytowej.

Stosunkowo nowym podmiotem na rynku finansowym są biura kredytowe, pośredniczące w udzielaniu kredytów przez banki. Ich rozwój nastąpił w połowie lat dziewięćdziesiątych ubiegłego stulecia. Były to zazwyczaj jednoosobowe prywatne firmy mające w swojej ofercie kredyty tylko jednego banku i oferujące klientom zazwyczaj gorsze warunki, niż proponował bezpośrednio bank. Ponadto ich prowadzeniem zajmowały się osoby bez potrzebnego doświadczenia, dlatego udzielane przez nie kredyty były obłożone dużym ryzykiem. Po pierwszej fazie gwałtownego zainteresowania biura te zaczęły powoli tracić na znaczeniu i znikać z rynku. Odrodzenie biur kredytowych nastąpiło na przełomie XX i XXI wieku. Były to już jednak dobrze zorganizowane organizacje gospodarcze, skupiające w swojej sieci małe, prywatne podmioty, ale pod jednym spójnym zarządem. Centrala takiej sieci zapewnia współpracującym z nią podmiotom ofertę handlową zazwyczaj kilku lub nawet kilkunastu banków oraz szkolenia i ciągłe doskonalenie zatrudnionego w nich personelu. Z jednej strony takie działania zmniejszają ryzyko kredytowe banków, z drugiej zaś czynią ofertę tych biur znacznie atrakcyjniejszą dla klientów.

FINES skupia około 50 takich biur i doradców finansowych, oferujących w zależności od charakteru biura kredyty konsumpcyjne i konsolidacyjne, samochodowe, hipoteczne a także udziały w funduszach inwestycyjnych.

Jak wykazano, znaczenie biur kredytowych na rynku finansowym ciągle wzrasta i jest to tendencja stała. W niniejszej pracy starano się wykazać, że biura te z wielu powodów są zarówno bardzo ważnym partnerem dla banków, jak i cieszą się popularnością wśród klientów, oferując im przystosowaną do ich możliwości i potrzeb ofertę kredytową.

Niniejsza praca składa się z trzech rozdziałów. W rozdziale pierwszym omówiono ogólne zasady kredytowania osób fizycznych, w tym istotę i funkcję kredytu, jego definicję i historię, rodzaje kredytów bankowych, charakterystykę kredytów konsumpcyjnych, istotę ryzyka związaną z udzielaniem kredytów, procedurę gromadzenia dokumentów kredytowych i ich klasyfikację oraz rolę pośredników w udzielaniu kredytów konsumpcyjnych.

Rozdział drugi poświęcony jest metodologii badań własnych, w tym przedmiotowi i celowi badań, problemom i hipotezom badawczym oraz zastosowanym metodom i narzędziom badawczym.

W rozdziale trzecim zatytułowanym „Charakterystyka działalności Biura kredytowego FINES w Działdowie scharakteryzowano badaną metodą sondażu dagnostycznego grupę potencjalnych klientów Biura, omówiono źródła i wysokość dochodów osób ubiegających się o otrzymanie kredytu gotówkowego, omówiono przyczyny, które kierują klientami do skorzystania z usług biura kredytowego a nie bezpośrednio z banku, przedstawiono deklarowane przez potencjalnych klientów przeznaczenie uzyskanych kredytów, ich wysokość oraz okresy spłaty, scharakteryzowano kredyty konsumpcyjne udzielone przez Biuro Kredytowe FINES w latach 2006-2006 pod względem ich wysokości oraz okresu spłaty oraz omówiono stosowane przez Biuro metody ograniczania ryzyka kredytowego.

Całość zakończono podsumowaniem, w którym przedstawiono zbiorcze wyniki pracy i wyciągnięte w ich wyniku wnioski.

.

ROZDZIAŁ I

KREDYTOWANIE OSÓB FIZYCZNYCH

1. Istota i funkcje kredytu

   1. Historia kredytowania

Od najdawniejszych czasów ludzie korzystali z pożyczek. Początkowo pożyczali sobie nawzajem rzeczy i pieniądze. Potem udzielaniem pożyczek zaczęła zajmować się zawodowo grupa ludzi zwana bankierami. Z czasem pojawiły się wyspecjalizowane domy bankowe i banki, do zakresu działania których należało również udzielanie pożyczek, a potem kredytów. Instytucja pożyczki i kredytu przetrwała do czasów współczesnych. Kredyt stał się istotnym elementem życia gospodarczego. Często jest niezbędny do prowadzenia działalności gospodarczej i do rozwoju przedsiębiorstwa. Gromadzenie wkładów pieniężnych oraz wspieranie kredytem i pożyczkami przedsięwzięć gospodarczych jest podstawową rolą banków(HEROPOLITAŃSKA, BOROWSKA 1996)

Historia kredytu powiązana jest z historią pieniądza, gdyż najefektywniejszy sposób udzielania kredytu występuje w gospodarce pieniężnej. Kredyt jest zjawiskiem starszym niż pieniądz i gospodarka pieniężna. Historia przypisuje wynalazek pieniądza Sumerom, tj. 3100 lat pne. Sumerowie wybierali metale szlachetne do określenia wartości pieniądza. Istniał również pieniądz towarowy np. w Babilonii w postaci srebrnej kaczki o określonej wadze.

Również w XIX wieku w Etiopii stosowano pieniądz towarowy, były to płytki soli. Szczególną formą pieniądza towarowego były sztuki metali szlachetnych w starożytnej Sparcie i starożytnych Chinach. W VII w pne wprowadzono do obiegu monety kruszcowe, które przyczyniły się do rozwoju handlu między Europą i Azją.

Kredyt zgodnie z pochodzeniem słowa wywodzi się od słowa łacińskiego credere co oznacza ufać, wierzyć. A więc kredyt oznacza na podstawie zaufania udostępnienie w użytkowanie składników majątku w zamian za ekwiwalent. Historia kredytu nieodłącznie związana jest z historią bankowości.

Nazwa bank pochodzi od słowa banca, oznaczającego stół do wymiany pieniędzy. Historia mówi, iż banki znane były już w starożytności, istniały domy bankowe w Babilonii w VI w pne. Banki te zajmowały się głównie wekslarstwem, czyli wymianą pieniędzy, w mniejszym zakresie kredytowaniem. Upadek starożytnej kultury spowolnił rozwój bankowości, dopiero rozkwit handlu w miastach włoskich w XII w powoduje powstanie wielu firm bankierskich w Genui. Obok firm prywatnych powstają banki zakładane przez miasta, np. Bank Wenecki w roku 1171, Bank Genueński w roku 1320, w 1619 powstaje Bank Amsterdamski. Trudniły się one przede wszystkim wymianą pieniędzy, ponieważ kościół krytykował pobieranie opłat za kredyt, kredyty były w bardzo niewielkim stopniu udzielane przez te banki.

Dopiero w XVII w powstają banki ery nowożytnej, na początku w Londynie w roku 1694 Bank Angielski i banki w XIX obsługujące rozwijający się przemysł i handel. W 1852 r. bank francuski Societe Generale, następnie bank w Austrii, Niemczech /Deutsche Bank w 1870 r./, a słynny Allgemeine Deutsche Kreditanstalt w 1856 r.

1. Wyjaśnienie pojęć stosowanych w pracy

Pojęcie kredytu zdeterminował J. Conrad w 1910 roku. Wywodzi się ono od sowa „credere” co, po łacinie oznacza wierzyć, ufać – jako zaufanie jakim cieszy się ktoś, kto reguluje swoje zobowiązania a słowo kredyt oznaczało jego zdaniem „możliwość otrzymania na podstawie tego zaufania od kogoś dobrowolnie w użytkowanie składników majątku (lub tez usług) w zamian za ekwiwalent” (SCHOOL 2005).

Według Z. Krzyżkiewicza kredyt bankowy jest powiązaniem ekonomicznym pomiędzy bankiem a kredytobiorcą (KRZYŻKIEWICZ 1999). Natomiast według M. Wypycha jest on „zadłużeniem się niebankowych podmiotów w bankach komercyjnych w oparciu o mechanizm kreacji pieniądza bankowego” (WYPYCH 2003). Wreszcie według T. Wyszomskiego kredyt bankowy jest stosunkiem ekonomicznym, który wynika z odstąpienia przez bank komercyjny (wierzyciela) dłużnikowi (kredytobiorcy) określonych środków pieniężnych pod warunkiem ich zwrotu w określonym terminie oraz z wynagrodzeniem w postaci odsetek, prowizji (WYSZOMIRSKI 1994).

Z przytoczonych poglądów wynika, że kredyt bankowy jest praktycznie jednoznacznie definiowany w literaturze przedmiotu. Pojęcie kredytu bankowego jest ściśle związane z umową kredytową. Według prawa bankowego „przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kredytu, środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu (Ustawa „Prawo bankowe 1997).

Tak więc kredyt należy do źródeł finansowania obcego, celowego, zwrotnego i odpłatnego. Kredytobiorca ma swobodę w zakresie wyboru banku komercyjnego, negocjowania warunków przyznania kredytu, ale treść umowy kredytowej musi być zgodna z prawem.

Mimo, że z prawa bankowego wynika, że kredytu udziela się na finansowanie określonego celu to jednak w przypadku niektórych kredytów np. kredytu lombardowego czy kredytu w rachunku bieżącym trudno jest go ustalić.

Warto tutaj zwrócić uwagę na fakt, że bardzo często kredyt jest utożsamiany z pożyczką pieniężną. Faktycznie są to dwie różne formy finansowania obcego. Zgodnie z art. 720 k.c. przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tą samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości (HEROPOLITAŃSKA, JAGODZIŃSKA-SERAFIN, KRUGLAZ, RYŻEWSKI 1999).

Prawo bankowe umowie pożyczki pieniężnej poświęca tylko jeden przepis i to nie wprost, a jedynie nakazując odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących umowy kredytu w zakresie zabezpieczenia spłaty i oprocentowania.

O ile w przypadku pożyczki pieniężnej jest mowa o przeniesieniu na własność pożyczkobiorcy określonej ilości pieniędzy, o tyle w przypadku kredytu bankowego o oddaniu ich do dyspozycji kredytobiorcy na określony czas. Pożyczka może, ale nie musi być oprocentowana. Nie musi również określać celu, na jaki została udzielona, a więc nie ma także wymogu jej monitorowania. Udzielenie pożyczki nie wymaga szczególnej formy prawnej. Jednak przy wysokiej wartości pożyczki, wskazane jest, dla celów dowodowych, sporządzenie umowy na piśmie. W przypadku gdy termin zwrotu pożyczki nie jest oznaczony, pożyczkobiorca jest zobowiązany ją zwrócić w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez wierzyciela. Umowa pożyczki jest uregulowana kodeksem cywilnym, a kredytu bankowego prawem bankowym (DOBOSIEWICZ 2004).

Zgodnie z prawem bankowym, banki są jedynymi podmiotami życia gospodarczego mającymi prawo udzielać kredytów.

1. Rodzaje kredytów bankowych

Rola kredytów w gospodarce wynika z ich funkcji. Kredyty spełniają następujące funkcje:

• emisyjną,

• dochodową,

• rozdzielczą

• kontrolna.

I tak funkcja emisyjna (pieniężna) związana jest z rolą jaką spełnia kredyt w kreacji pieniądza bankowego i wprowadzeniu go do obiegu. Wynika ona z faktu, że „każde udzielenie przez bank kredytu tworzy nowy pieniądz i stanowi wprowadzenie go do obiegu a każda spłata kredytu jest równoznaczna z wycofaniem z obiegu i likwidacją pieniądza.” (WYPYCH 2006) Aby ograniczyć kreację dodatkowego pieniądza, która mogłaby przyczyniać się do inflacji banki są zobowiązane udzielać kredytów tylko do wysokości zgromadzonych środków pieniężnych.

Z kolei funkcja dochodowa, która wynika z faktu, że kredyt zasila w środki podmioty gospodarcze odczuwające niedobór środków pieniężnych w danym czasie. Kredyt w tej funkcji zwiększa siłę nabywczą kredytobiorcy. Ta funkcja kredytu jest ważna dla podmiotów.

Następnie funkcja rozdzielcza, która wynika z faktu, że kredyt przyczynia się do ostatecznego podziału substancji rzeczowej produktu krajowego ułatwiając rozdysponowanie wytworzonych dóbr i usług w sytuacji, gdy niektóre podmioty gospodarujące odczuwają przejściowy niedobór pieniądza.

Wreszcie funkcja kontrolna wynika z faktu, że udzielanie kredytu umożliwia bankowi wgląd w gospodarkę finansową kredytobiorcy, sprawowanie kontroli nad prawidłowością tej gospodarki i wywieranie wpływu na jego decyzje finansowe.

W praktyce gospodarczej spotykamy różne rodzaje kredytów. Ich podział dokonać można w oparciu o różne kryteria .Obrazuje to rys. nr 1.

PODMIOT •podmioty gospodarcze TRYB •doraźna transakcja

KREDYTOWANIA •ludność KREDYTOWANIA •linia kredytowa

•jednostki samorządu -odnawialna

terytorialnego (rewolwingowa)

-nieodnawialna

•rolowane

PRZEDMIOT (CEL) •obrotowe •pomostowe

KREDYTOWANIA •inwestycyjne

•finansowanie projektów

inwestycyjnych CZĘSTOTLIWOŚĆ •jednorazowe

inwestycyjnych WYKORZYSTANIA •w transzach

I SPŁATY KREDYTU •w ciągnieniach

OKRES(CZAS) •krótkoterminowe

KREDYTOWANIA •średnioterminowe

•długoterminowe

ZASADY •o stałym

SPOSÓB(FORMA) •niezabezpieczone OPROCENTOWANIA oprocentowaniu

ZABEZPIECZENIA ( in blanko ) •o zmiennym

•zabezpieczone rzeczowo oprocentowaniu

-hipoteczne

-lombardowe

-samochodowe

•zabezpieczone osobiście PREFERENCYJNOŚĆ •preferencyjne

•komercyjne

WALUTA KREDYTU •złotowe

•dewizowe

LICZBA BANKÓW •jeden bank

KREDYTUJĄCYCH •jeden bank

z udziałem

FORMA KREDYTU •wekslowy (dyskontowy , innego banku

akceptacyjny) •konsorcjalne

•dewizowy

•skup wierzytelności

TECHNIKA •w rachunku bieżącym ( kasowym)

KREDYTOWANIA •w rachunku kredytowym

Rys. nr 1 Kryteria podziału kredytów bankowych

Źródło: W. Przybylska-Kapuścińska, Kredyty i gwarancje bankowe, AE, Poznań, 2000, s. 12

Z rys .nr 1 wynika, że kredyty mogą być sklasyfikowane według różnorodnych kryteriów. I tak, uwzględniając podmiot któremu udzielany jest kredyt wyróżniamy kredyty:

• konsumpcyjne.

Wydzielenie kredytów na cele konsumpcyjne wynika z ich specyfiki ekonomicznej, celów na jakie są udzielane, specyficznych form zabezpieczenia ich zwrotu, ograniczenia kredytobiorców do osób fizycznych

W grupie kredytów przeznaczonych na cele konsumpcyjne można przykładowo wyróżnić:

• kredyty na zakup przemysłowych artykułów konsumpcyjnych trwałego użytku,

• kredyty na zakup działek budowlanych,

• kredyty na remonty oraz nowe budownictwo mieszkaniowe,

• kredyty gotówkowe.

Z kolei kredyty gospodarcze udzielane są podmiotom gospodarczym. Kredyty na działalność gospodarczą można podzielić według następujących kryteriów:

• okresu kredytowania,

• podmiotu kredytowania,

• formy udzielania kredytu,

• sposobu zabezpieczenia zwrotu kredytu,

• waluty kredytu,

• preferencyjności.

Kolejnym kryterium podziału kredytów jest czas na jaki są one udzielane. Wyróżniamy tu:

• kredyty krótkoterminowe, udzielane do 1 roku

• kredyty średnioterminowe, udzielane na 5 lat

• kredyty długoterminowe, udzielane na ponad 5 lat

Podział kredytów ze względu na okres kredytowania jest dość umowny, ponieważ banki odmiennie interpretują podziały czasowe .Najwięcej rozbieżności występuje w rozróżnianiu kredytów średnio-i długoterminowych (WYPYCH 2006). Nie mniej jednak podział kredytów ze względu na okres ich udzielania ma istotne znaczenie dla banków przy ocenie ich płynności finansowej.

Kolejnym kryterium podziału kredytów jest przedmiot kredytowania. Wyróżniamy tutaj kredyty:

• obrotowe,

• inwestycyjne.

Kredyty obrotowe należą do najczęściej stosowanych form finansowania obcego przedsiębiorstw.

Najistotniejszym celem udzielania kredytu obrotowego jest uzupełnienie środków własnych kredytobiorcy, niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej. Każda działalność gospodarcza produkcyjna i usługowa wiąże się z koniecznością zaangażowania odpowiednich środków finansowych, bowiem ich odpowiednia wysokość gwarantuje powodzenie i sukces firmy. Bardzo często na początku działalności firma nie ma zbyt dużego zapotrzebowania na kapitał obrotowy. Jednak wraz z rozwojem, rozbudowuje się sieć dostawców i odbiorców. Gdy wzrastają przychody to potrzeby finansowania bieżącej działalności też wzrastają (BORYS 2001).

Kredyty obrotowe służą przede wszystkim sfinansowaniu potrzeb kredytobiorcy w zakresie środków obrotowych, a więc zakupu surowców i materiałów, towarów. Mogą też służyć na regulację krótkoterminowych zobowiązań w związku z nierównomiernym wpływem należności za sprzedane wyroby, towary i usługi.

Większość kredytów obrotowych jest zaciągana na krótkie terminy, ale zdarzają się jednak kredyty obrotowe udzielane na dłuższy okres np. sfinansowanie szeregu transakcji importowych. Bank nalicza koszty kredytu w sposób tradycyjny, pobierając prowizję i oprocentowanie, które w kredytach krótkoterminowych jest zwykle spłacana w jednej racie na zakończenie okresu kredytowania.

Oprócz prowizji od uruchomienia kredytu bank w umowie może zawrzeć inne prowizje, np. prowizję od wcześniejszej spłaty kredytu. Wysokość prowizji jest uzależniona od wielu czynników i waha się od 0,1% kwoty kredytu do kilku nawet procent. Kredyt obrotowy jest niezwykle popularną formą uzupełnienia własnych środków obrotowych .Uzyskane dzięki temu środki pozwalają załatać luki finansowe w firmie i prowadzić ustabilizowaną gospodarkę finansami. W praktyce zabezpieczeniem kredytu obrotowego, tak jak każdego innego, może być każda forma, pod warunkiem, że jest bezpieczna dla banku i zgodna z obowiązującym prawem.

Z kolei kredyty inwestycyjne zapewniają podmiotom gospodarczym środki na sfinansowanie nakładów potrzebnych do powiększenia lub modernizacji majątku trwałego. Z kredytu inwestycyjnego mogą być finansowane inwestycje materialne (np. zakup nieruchomości, maszyn), niematerialne (np. zakup papierów wartościowych, patentów, licencji) oraz finansowe (np. zakup akcji w spółce).

W zależności od przedmiotu kredytu można wyróżnić następujące rodzaje kredytów inwestycyjnych (HEROPOLITAŃSKA, JAGODZIŃSKA-SERFIN, RYŻEWSKA 1999).

• kredyty na wyposażenie, które są przeznaczone na zakup lub modernizację sprzętu,

• kredyty na restrukturyzację, które są przeznaczone na przebudowę struktury gospodarczej kredytobiorcy mającej na celu odzyskanie przez niego równowagi finansowej,

• kredyty przeznaczone na zakup lub budowę całych obiektów przemysłowych i rolnych.

Dzięki udzielaniu takich kredytów bank ma zapewnione wpływy z długiego okresu kredytowania (korzystniej jest pobierać odsetki przez kilka lat niż przez kilka miesięcy). Jednocześnie trzeba tu zdawać sobie sprawę z faktu, że ocena zyskowności wieloletnich projektów inwestycyjnych jest bardzo trudna, w niektórych przypadkach niemożliwa, co zwiększa ryzyko banku. Kredyt inwestycyjny musi być nierozerwalnie związany z prowadzoną przez kredytobiorcę działalnością gospodarczą, tzn. musi być przeznaczony na rozwój tej działalności, która spowoduje wzrost przychodów, zwiększy zysk, itp.

Ubiegać się o niego mogą zazwyczaj te firmy, które mają rachunek bieżący w danym banku. Warunek posiadania rachunku bieżącego nie jest jednak warunkiem niezbędnym do otrzymania kredytu inwestycyjnego. Banki często przed udzieleniem kredytu sugerują jednak otwarcie takiego rachunku, aby przeprowadzić przez niego chociaż minimalne obroty niezbędne bo obsługi takiego kredytu (BORYS 2001).

Udzielenie kredytu inwestycyjnego wymaga wyjątkowo solidnej oceny ze strony banku, jak i starannego przygotowania pod względem formalnym dokumentacji kredytowej przez kredytobiorcę. Banki zazwyczaj finansują 80% wartości inwestycji. Oznacza to, że pozostałe 20% musi pochodzić ze środków własnych kredytobiorcy. Ta proporcja oczywiście nie jest standardem. W praktyce istnieją banki, które gotowe są sfinansować 100% wartości inwestycji. Taka decyzja zapada po długich i dogłębnych analizach, w wyniku których podejmowane są działania.

Forma i sposób uruchomienia kredytu inwestycyjnego zależy od rodzaju inwestycji. W przypadku np. zakupu maszyn, kredyt z reguły uruchamiany jest jednorazowo, natomiast gdy przeznaczony jest na sfinansowanie budowy, np. hali produkcyjnej może być uruchomiony w transzach, zgodnie z postępem prac budowy.

Zabezpieczeniem kredytu inwestycyjnego jest najczęściej sam przedmiot inwestycji. Na przykład w przypadku zakupu samochodu dostawczego będzie to zastaw rejestrowy na tym samochodzie lub jego przewłaszczenie wraz z cesją polisy autucasco .Jeśli przedmiotem inwestycji będzie budowa nowej hali magazynowej, bank zapewne zażąda ustanowienia hipoteki na tej nieruchomości. Spłata kredytu inwestycyjnego odbywa się na podstawie harmonogramu spłat, określającego daty spłaty i wysokość rat. Warunki spłaty są określane indywidualnie dla każdego kredytu, ze względu na jego specyfikę. Często bowiem jest tak, że w pewnych miesiącach (ze względu na zwiększone przychody, tzn. sezonowość handlu, produkcji) kredytobiorca może spłacać wyższe raty a w innych mniejsze.

Z kolei w zależności od formy udzielanego kredytu wyróżniamy:

• kredyty w rachunku bieżącym,

• kredyty w rachunku kredytowym.

Kredyt w rachunku bieżącym jest formą kredytu obrotowego. Przeznaczony jest on jak każdy kredyt obrotowy na potrzeby bieżące przedsiębiorców mających rachunek bankowy w danym banku. Najczęściej korzystają z niego podmioty o nieregularnych wpływach na rachunek bieżący. Kredyt w rachunku bieżącym polega w istocie na przyznaniu klientowi prawa do utrzymania ujemnego (debetowego) salda rachunku bieżącego do określonej wysokości, w określonym czasie (DOBOSIEWICZ 2004). Zgodnie z umową kredytową bank ustala więc dwa limity: czasowy i ilościowy, wyznaczając maksymalną kwotę ujemnego salda rachunku bieżącego i okres trwania umowy (najczęściej sześć miesięcy). Przedsiębiorstwo pobierając taki kredyt ma częste wpłaty i wypłaty przez rachunek bieżący. Dlatego też w okresie kredytowania wysokość ujemnego salda stale zmienia się (przez pewien czas przedsiębiorstwo może nawet mieć saldo dodatnie).

Specyfika kredytu w rachunku bieżącym polega m. in. na tym, że kredytobiorca płaci oprocentowanie wyłącznie od ujemnego salda rachunku, oraz prowizję (nieraz bardzo wysoką). Dla przedsiębiorstwa mającego częste wpłaty na ten rachunek całkowity koszt kredytu jest wyjątkowo niski. Sprawia to, że o kredyt taki ubiega się wiele przedsiębiorstw, natomiast niezbyt chętnie udzielają go banki. Najczęściej banki przyznają taki kredyt tylko przedsiębiorstwom, które już przedtem zaciągały u nich kredyty i spłaciły je w terminie oraz przedsiębiorstwom o dobrej kondycji finansowej, obsługiwanym przez inne banki (pozwala to im pozyskać dobrych klientów). Małe ryzyko związane z obsługa kredytową takich przedsiębiorstw sprawia, że mimo względnie niskich przychodów z udzielanych kredytów w rachunku bieżącym są one uważane za korzystne dla banków.

W ofercie większości banków jest to kredyt przyznawany na jeden rok . Po tym czasie bank dokonuje oceny kredytobiorcy pod względem ekonomicznym oraz ocenia wysokość przeprowadzonych obrotów w stosunku do wysokości udzielonego kredytu (BORYS 2001). W przypadku gdy ocena wypada zadawalająco nie ma żadnych przeciwwskazań do odnowienia kredytu na kolejny rok. Kredyt w rachunku bieżącym jest z reguły jednak wyżej oprocentowany niż zwykły kredyt obrotowy, ponieważ bank nigdy nie jest w stanie ocenić , jak wysokie będzie wykorzystanie kredytu. Teoretycznie kredytobiorca może w ogóle nie korzystać z dostępnego salda, gdy wpływy na rachunek będą tak wysokie, iż korzystanie z przeznaczonego debetu byłoby bezcelowe. Dlatego banki, które nie stosują prowizji od udostępnionego, a nie wykorzystanego kredytu, podwyższają marżę, aby zrekompensować utracone dochody.

Zabezpieczeniem kredytu na rachunku bieżącym może być każda forma, jaką dopuszcza prawo i wewnętrzne regulaminy banku kredytującego .Banki stosują w praktyce jak najbardziej płynną formę przyjętego zabezpieczenia, czyli taką, która w krótkim czasie pozwoli odzyskać gotówkę. Do takich form zaliczyć można :

• przewłaszczenie majątku obrotowego,

• cesja należności kontrahentów,

• poręczenie.

Odsetki od kredytu w rachunku bieżącym spłacane są najczęściej w okresach miesięcznych, rzadziej w okresach kwartalnych.

Kredyty w rachunku bieżącym mogą mieć dwojaki charakter : kredytu płatniczego lub otwartego (JAWORSKI, KRZYŻKIEWICZ 2006).

Kredyt płatniczy, nazywany także kasowym lub przejściowym, jest udzielany w związku z przejściowym brakiem na rachunku środków dla pokrycia bieżących płatności. Udzielany jest on kredytobiorcy na bardzo krótki okres.

Drugą podstawową formą kredytu w rachunku bieżącym jest kredyt otwarty, udzielany na podstawie oddzielnej umowy na okres od kilku miesięcy do roku. Upoważnia on klienta do wystawiania dyspozycji płatniczych i zobowiązuje bank do zapłaty dokumentów płatniczych, których płatnikiem jest kredytobiorca (DOBOSIEWICZ 2004).

Jeśli chodzi o kredyty w rachunku kredytowym to charakteryzują się one tym, że ich uruchomienie wymaga otworzenia specjalnego rachunku kredytowego, na którym ewidencjonowane jest jego wykorzystanie i spłata. W ramach tych kredytów wyróżniamy kredyt w formie doraźnej (docelowy), linii kredytowej, kredytu rolowanego i kredytu pomostowego.

Kredytem w formie doraźnej transakcji (docelowym) finansuje się środki obrotowe, które mają być zakupione w związku z zawarciem jednej lub kilku ściśle określonych umów (LESZCZYŃSKI, SKOWRONEK-MIELCZAREK 2000). Kredyt ten może być wykorzystywany jednorazowo lub w transzach. Jednocześnie spłata tego kredytu może nastąpić jednorazowo lub w ratach. Jednak spłata kredytu w części nie powoduje odnowienia kwoty kredytu.

Kredyt w postaci linii kredytowej przeznaczony jest na sfinansowanie w ramach określonego limitu i okresu kredytowania wielu transakcji, których przedmiotem będą sukcesywne i powtarzalne dostawy określonego typu towarów, materiałów, surowców dla kredytobiorcy .

Kredyt w postaci linii kredytowej może być udzielany jako (PRZYBYLSKA-KAPUŚCIŃSKA 2000):

• nieodnawialny, gdy każda wypłata dokonana w ciężar rachunku kredytowego powoduje zmniejszenie limitu kredytu, do wysokości którego kredytobiorca może się zadłużyć,

• odnawialny (rewolwingowy), gdy każda spłata całości lub części kredytu powoduje, że odnawia się on o spłaconą kwotę kredytu i może być wielokrotnie wykorzystywany, aż do wygaśnięcia umowy .

Kredyt rolowany jest to kredyt, w którym bank wielokrotnie przedłuża termin jego spłaty na okres ustalony w umowie kredytu oraz w określonych w umowie terminach. Kredyt ten zazwyczaj przyznawany jest na okres kilku lat, a czas przedłużania kredytu jest nie dłuższy niż rok. Oprocentowanie kredytu jest zmienne. Rolowanie kredytu możliwe jest po spełnieniu warunków określonych przez bank, np. dobra sytuacja finansowa, posiadanie zdolności kredytowej, utrzymywanie wartości ustanowionego zabezpieczenia itp.

Kredyt pomostowy udzielany jest wówczas, gdy potencjalny kredytobiorca potrzebuje środków finansowych jeszcze przed udzieleniem mu kredytu zasadniczego (BITZ 2002).

Kredyt pomostowy udzielany jest w wysokości części sumy docelowej. W momencie uzyskania kredytu zasadniczego spłacany jest z niego kredyt pomostowy (HEROPOLITAŃSKA, JAGODZIŃSKA-SERAFIN, KRUGLAZ, RYŻEWSKA 1999).

Kredyty pomostowe udzielane są zwykle wtedy, gdy sytuacja finansowa i gospodarcza kredytobiorcy kwalifikuje go do udzielenia mu kredytu, jednakże zawarcie umowy uzależnione jest od spełnienia przez kredytobiorcę określonych wymogów, co w krótkim czasie nie jest możliwe. Kredyt pomostowy poprzedza zazwyczaj udzielenie kredytu inwestycyjnego lub sfinansowanie przedsięwzięcia inwestycyjnego.

W zależności od sposobu zabezpieczenia zwrotu kredytu wyróżniamy (PRZYBYLSKA-KAPUŚCIŃSKA 2000):

• kredyty dyskontowe,

• kredyty akceptacyjne,

• kredyty lombardowe,

• kredyty hipoteczne.

Kredyt dyskontowy polega na dyskontowaniu weksla przez bank . Weksel przekształcany jest przez kredyt bankowy na natychmiast płatny pieniądz wkładowy. Bank nabywając weksel staje się kolejnym indosatariuszem i może go przedstawić do redyskonta w innym banku bądź ostatecznie w banku centralnym. Kredyt dyskontowy jest bardzo atrakcyjną formą utrzymywania płynności finansowej w firmie. Kredyt ten jest przeznaczony dla wszelkich podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, udzielany i ewidencjonowany jest w złotych polskich (BORYS 2001).

Kwota kredytu dyskontowego uzależniona jest najczęściej od tego, jaki limit ustalił bank dla kredytobiorcy dla dyskontowania weksla. Od każdego złożonego weksla banki pobierają dyskonto. Kredyt dyskontowy oprocentowany jest w zależności od terminu płatności. Najczęściej banki określają stałą stawkę dla dyskonta.

Kredyt akceptacyjny jest umową, na mocy której bank zobowiązuje się do akceptowania ciągnionych na niego weksli przez osobę do tego upoważnioną przy zachowaniu wszelkich innych warunków. Udzielanie tego kredytu wiąże się z operacjami wekslowymi. Banki odpłatnie akceptują ciągnione na nie traty i zobowiązują się do udzielenia kredytu na wykupienie tych trat. Tego rodzaju operacje wykonywane przez tzw. pierwszorzędny bank, gwarantują zapłatę każdemu kolejnemu posiadaczowi weksla. Podstawę uzyskania akceptu bankowego weksla trasowanego na bank i ewentualnego korzystania z kredytu akceptacyjnego stanowi umowa, w której klient zaleca bankowi akceptowanie weksli, a bank przyjmuje zlecenie Bank zobowiązuje przy tym, że w przypadku niedostarczenia przez klienta środków na wykup weksla, udzieli mu kredytu.

Banki akceptują weksle złożone przez wystawcę będącego stałym klientem, których termin płatności nie przekracza 6 miesięcy, a kwota nie przewyższa sumy wymienionej w umowie o kredyt akceptacyjny (JAWORSKI, KRZYŻKIEWICZ, KOSIŃSKI 2006). Ponadto weksel powinien odpowiadać warunkom wymaganym od weksli dyskontowanych.

Kredyt akceptacyjny może przybrać formę :

• doraźnych transakcji akceptowania weksli,

• linii kredytu akceptacyjnego

Linia kredytu akceptacyjnego to limit kredytowy przyznany kredytobiorcy przez bank, do wysokości którego mogą być ciągnione na bank weksle. Linia taka może być nieodnawialna, gdy każdy weksel zmniejsza wysokość przeznaczonego limitu, bądź odnawialna, gdy każde wykupienie przez bank weksla w ciężar rachunku bieżącego wystawcy powoduje iż przyznany limit odnawia się do pierwotnej wysokości i może być wykorzystywany wielokrotnie aż do wygaśnięcia umowy. Bank akceptując weksle jest zobowiązany do jego wykupienia w terminie płatności, niezależnie od tego czy wystawca dostarczy na czas odpowiednie środki finansowe.

Kredyt lombardowy jest udzielany pod zastaw papierów wartościowych, towarów i przedmiotów wartościowych (JAWORSKI, KRZYŻKIEWICZ, KOSIŃSKI 2006). Cechą charakterystyczną tego kredytu jest posiadanie przez bank przedmiotu zastawu Dlatego najczęściej jest on udzielany pod zastaw papierów wartościowych. Przedmiotem zastawu mogą być warranty , będące szczególnym dowodem składowym, wystawianym przez niektóre magazyny centrów handlowych. Warranty te umożliwiają przeniesienie własności w drodze indosowania warrantu. Z uwagi na fakt, że kredyt lombardowy nie jest kredytem celowym, bank nie analizuje sytuacji ekonomiczno- finansowej kredytobiorcy. Najistotniejsza jest tu kwestia prawnego zabezpieczenia zwrotu kredytu i jego wartość. Banki w większości przypadków stosują formę zabezpieczenia, której wartość nie budzi najmniejszych zastrzeżeń. Poza tym bank musi mieć pewność, że wartość przyjętego zabezpieczenia nie straci na wartości. Rodzaj zabezpieczenia kredytu i jego wartość ma zasadniczy wpływ na wysokość udzielanego kredytu. Podstawową zaletą kredytu lombardowego jest możliwość szybkiego pozyskania środków finansowych na dowolny cel .Bank po podpisaniu umowy i przyjęciu zabezpieczeń udostępnia środki kredytobiorcy na jego rachunku i interesuje go jedynie spłata kredytu w wyznaczonym terminie Warto tutaj zauważyć, że kredyt lombardowy charakteryzuje się wyższą niż inne kredyty obrotowe stopą oprocentowania.

Kredyty hipoteczne udzielane są zwykle na cele inwestycyjne, ale ich charakterystyczną cechą jest zabezpieczenie hipoteczne. Polskie banki hipoteczne, tak jak wszystkie banki komercyjne mogą działać wyłącznie w formie spółki akcyjnej, jako banki specjalne, a zakres ich czynności określa odpowiednia ustawa (Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i banku hipotecznym).

Do szczególnego rodzaju operacji wykonywanych przez te banki należy udzielanie kredytów zabezpieczonych hipotecznie, emitowanie hipotecznych listów zastawnych oraz nabywanie wierzytelności innych banków z tytułu udzielonych przez nie kredytów zabezpieczonych hipoteką .

Hipoteczny list zastawny jest papierem wartościowym imiennym lub wystawionym na okaziciela, którego podstawę emisji stanowią wierzytelności (kredyty) banku hipotecznego zabezpieczonego hipotekami. List zastawny może być emitowany jako dokument lub w formie zdematerializowanej, czyli zapisu komputerowego.

Hipoteczne zabezpieczenie zwrotności kredytu wiąże gwarancję jego spłaty z określona nieruchomością.

Stosownie do norm polskiego prawa, hipoteka powstaje przez wpis do księgi wieczystej nieruchomości, prowadzonej przez sądy rejonowe. Wniosek do sądu o dokonanie wpisu może być złożony przez właściciela nieruchomości lub bank udzielający kredytu. Wpis musi być dokonany w określonej sumie pieniężnej wyrażonej w złotych polskich. Przed ustanowieniem zabezpieczenia hipotecznego bank powinien zbadać w księgach wieczystych, czy przyszły kredytobiorca jest właścicielem danej nieruchomości, a jej hipoteka nie jest obciążona wcześniejszymi zapisami na rzecz innych wierzycieli.

Hipoteka może przybierać różne formy. I tak wyróżniamy hipotekę:

• zwykłą,

• kaucyjną,

• przymusową.

Hipotekę zwykłą stosujemy do już udzielonych kredytów, a wniosek o wpis do tej hipoteki powinien udokumentować wysokość udzielonego kredytu i oprocentowania, a także warunków spłaty.

Z kolei hipoteka kaucyjna może zabezpieczać spłatę określonych kredytów, ale o nie ustalonej wysokości, a także kredytów, których bank udzieli w przyszłości.

Hipoteki przymusowej bank może żądać od kredytobiorcy będącego właścicielem danej nieruchomości, jeśli ten nie spłacił kredytu w terminie. W przypadku gdy kredytobiorca nie wywiąże się z zobowiązań bank może wystawić na licytację nieruchomość obciążoną hipotekę w trybie sądowego postępowania egzekucyjnego. Nieruchomość może też być przyjęta przez wierzyciela, którym jest bank .

Często występuje również tzw. hipoteka łączna, która zabezpiecza jedną wierzytelność równocześnie na kilku nieruchomościach. Hipoteka łączna powstaje z mocy prawa lub w wyniku podziału nieruchomości obciążonej hipoteką i wtedy powstają prawnie wyodrębnione co najmniej dwie oddzielne hipoteki (JAWORSKI, KRZYŻKIEWICZ, KOSIŃSKI 2006).

Z mocy prawa może również powstać hipoteka ustawowa, która służy zabezpieczeniu wierzytelności budżetowych .Nie wymaga ona wpisu do księgi wieczystej i przysługuje jej pierwszeństwo egzekucyjne przed wszystkimi innymi hipotekami. Przywileje hipoteki ustawowej ograniczają skuteczność zabezpieczenia hipotecznego wierzytelności banku. Ostatnie uregulowania prawne umożliwiły także dokonywanie wpisów hipotecznych na tzw. mieszkaniach własnościowych. Zapewne przyczyni się to do popularyzacji zabezpieczenia w tej formie kredytów mieszkaniowych, udzielanych przez takie banki jak PKO BP, Bank Rozwoju Budownictwa Mieszkaniowego S.A. czy banki spółdzielcze.

W zależności od waluty w jakiej jest udzielany kredyt można wyróżnić kredyty:

• złotowe,

• dewizowe.

W Polsce kredytobiorcy w przeważającej mierze zgłaszają zapotrzebowanie na kredyty złotowe, ze względu na rozliczenie się z kontrahentami, pracownikami czy budżetem państwa. Obrót zagraniczny wymaga natomiast zaciągania kredytu w określonej walucie, ze względu na konieczność regulowania zagranicznych zobowiązań (PRZYBYLSKA-KAPUŚCIŃSKA 2000).

Kredyt dewizowy jest nominowany (wyrażany) w określonej walucie, np. dolarach, euro i kilkunastu innych walutach (DOBOSIEWICZ 2004). W praktyce tylko mała część kredytów dewizowych jest wypłacana w dewizach. Ma to miejsce wtedy, gdy kredyt jest przeznaczony na pokrycie określonych płatności za granicą. W takim przypadku kredyt jest także zwracany w tej samej walucie, w jakiej został wypłacony. Większość kredytów dewizowych jest nominowana w walucie obcej, ale wypłacana w złotych (po kursie dnia). Są one zwracane także w złotych, a płatności naliczane są według kursu danej waluty w dniach spłat. Kredyty dewizowe udzielane są przez banki polskie, które uzyskały zezwolenie dewizowe. Ponadto udzielają go także banki i instytucje zagraniczne, np. Bank Światowy, EBOiR, itp. Instytucje zagraniczne określają na ogół cele, na jakie kredyty mogą być przeznaczone i warunki ich udzielania, a polskie banki występują wówczas w roli pośredników finansowych. Przeznaczeniem kredytu dewizowego jest sfinansowanie zobowiązań wobec kontrahenta zagranicznego. Środkami z tego kredytu firmy mogą dokonać płatności za dostawy towarów, usług z importu w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Kredyt dewizowy może być udzielony na określony okres z możliwością spłaty i wielokrotnego zadłużania się oraz jako kredyt nieodnawialny. Prowizja od tego kredytu pobierana jest z reguły w walucie, w jakiej udzielony został kredyt. Zabezpieczeniem kredytu dewizowego może być wszystko, co zostanie zaakceptowane przez bank kredytujący i jest zgodne z polskim prawem (PRZYBYLSKA-KAPUŚCIŃSKA 2000).

Z uwagi na kryterium preferencyjności wyróżniamy kredyty (PRZYBYLSKA-KAPUŚCIŃSKA 2000):

• komercyjne

• preferencyjne

Kredyty komercyjne są to takie kredyty, których koszt dla klienta wynika z rachunku ekonomicznego przeprowadzonego przez bank; bierze on pod uwagę koszt pieniądza, ryzyko i konkurencję innych banków. Są to kredyty udzielane przez banki w warunkach pełnej opłacalności, bez żadnych ulg dla kredytobiorców.

Z kolei kredyty preferencyjne są to kredyty udzielane kredytobiorcom na korzystniejszych warunkach, niż kredyty komercyjne. Kredyty te są przeznaczone dla określonej grupy kredytobiorców oraz na ściśle wskazane cele. Kredyty preferencyjne są dofinansowywane przez agencje rządowe, fundacje i inne instytucje prywatne (DOBOSIEWICZ 2004). W Polsce większość kredytów preferencyjnych jest przeznaczona na rozwój rolnictwa i ułatwienie przemian na wsi. Bank udzielający kredytu pobiera normalne oprocentowanie, ale część tego oprocentowania pokrywana jest z subwencji, dzięki czemu oprocentowanie wpłacane przez kredytobiorcę jest dużo niższe, aniżeli od zwykłego (komercyjnego) kredytu bankowego.

1. Charakterystyka kredytów konsumpcyjnych

Kredyt konsumpcyjny - Reguluje go dyrektywa 87/102/EWG, jest udzielany konsumentom przez kredytodawców w formie płatności odroczonej, zaliczki lub innej podobnej usługi finansowej w ramach prowadzonej przez nich działalności gospodarczej, przy czym kredyt występuje w znaczeniu ekonomicznym, stanowiąc zwiększenie zdolności finansowania przez konsumentów zakupów określonych dóbr. Konsument, zgodnie z dyrektywą 87/102/EWG, to osoba fizyczna jako podmiot nieprofesjonalny, który w transakcjach nią objętych działa w celach określonych jako niezwiązane z jej zawodem czy prowadzoną działalnością gospodarczą (BRODECKI 2004).

Kredyty konsumpcyjne można dzielić na gotówkowe i bezgotówkowe oraz spłacane jednorazowo i spłacane ratami. Pierwszy podział dokonany został według kryterium sposobu udzielenia kredytu, drugi wynika z formy spłaty. Kredyty konsumpcyjne udzielane są w większości krajowych banków w formie pożyczek gotówkowych lub kredytu w rachunku oszczędnościowo- rozliczeniowym, tj. debetowania stanu konta w rachunku ROR. Dualny podział wynika ze zróżnicowania sposobu zabezpieczenia wymienionych form kredytowania konsumpcji oraz stosowania odmiennego sposobu udzielania kredytu i spłaty zobowiązań. Wymienione powyżej podziały kredytów konsumpcyjnych przedstawia poniższy schemat.

Rysunek 2. Rodzaje kredytów konsumpcyjnych

Źródło: Pietrzak E., Markiewicz M. Finanse (pod red.), Bankowość i rynki finansowe, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2007

1. Istota ryzyka związana z udzielaniem kredytów

Ryzyko kredytowe to ryzyko związane z niewywiązaniem się kredytobiorcy z wynikającego z zawartej z bankiem umowy obowiązku spłaty kredytu. Ryzyko kredytowe oznacza niebezpieczeństwo, iż kredytobiorca nie wypełni zobowiązań zawartych w umowie narażając kredytodawcę na stratę finansową.

Ryzyko kredytowe jest to zagrożenie dla Banku polegające na tym, że płatności związane z obsługą kredytu nie zostaną przez klienta uregulowane w terminie przewidzianym w umowie kredytu, w całości lub częściowo. Zwłoka w spłacie może być powodem utraty płynności i oznacza stratę dla banku. O ryzyku kredytowym można mówić w sensie stricte i dotyczy ono udzielanych kredytów, pożyczek, skupowanych wierzytelności, otwartych linii kredytowych oraz gwarancji i poręczeń. Natomiast w znaczeniu sensu largo będzie ono dotyczyło również nabywanych przez bank instrumentów dłużnych wyemitowanych przez inne podmioty, pozagiełdowych instrumentów pochodnych, gdyż są źródłem ryzyka kontrahenta. Pojawienie się nowych rodzajów ryzyka i zmian zachodzących w tym obszarze prowadzi do ciągłych przekształceń w klasyfikacji ryzyka.

Ryzyko kredytowe to:

• ryzyko straty albo wypłacalności – wiąże się z niepewnością co do przyszłej sytuacji finansowej kredytobiorcy i obejmuje niebezpieczeństwo, że wynikająca z umowy kredytowej spłata kredytu nie zostanie uregulowana w całości bądź zostanie uregulowana jedynie częściowo (ryzyko czyste);

• ryzyko zabezpieczenia – określa niebezpieczeństwo, które wynika z ryzyka samego zabezpieczenia przyjętego w celu ograniczenia tego ryzyka (np. uszkodzenia lub zniszczenia nieubezpieczonego przedmiotu zabezpieczenia);

• ryzyko zmiany stopy procentowej – dotyczy ryzyka, że w okresie spłaty kredytu rozpiętość między rynkową stopą procentową a stopą procentową uwzględnioną dla kredytu zmniejsza się bądź nawet procent rynkowy wzrasta powyżej uzgodnionej stopy procentowej; dotyczy ono kredytów o stałym lub o ograniczonej wysokości oprocentowaniu;

• ryzyko kursu walutowego – uwzględnia niebezpieczeństwo, że wartość spłaconego kredytu zmniejsza się z powodu zmiany kursu walutowego; dotyczy kredytów dewizowych;

• ryzyko wartości pieniądza - odnosi się do niebezpieczeństwa, że realna wartość zwróconego kredytu zmniejsza się wskutek inflacji;

• ryzyko płynności – wiąże się z niebezpieczeństwem spłaty niezgodnej z terminem, tzn. brakiem dopasowania terminów zapadalności i wymagalności aktywów i pasywów.

Niezwykle ważna jest umiejętność zarządzania ryzykiem kredytowym, czyli procesem, który obejmuje następujące etapy:

• Identyfikacja ryzyka

• Pomiar ryzyka

• Sterowanie ryzykiem

• Kontrola ryzyka kredytowego

• Następstwa występowania ryzyka

Każdy bank stosuje własną politykę zarządzania ryzykiem kredytowym, gdyż stanowi ona przewagę konkurencyjną banku. Oceny ryzyka dokonuje się w różnych bankach w zróżnicowany sposób, więc zasady zarządzania ryzykiem również są objęte tajemnicą bankową podobnie jak projekty nowych produktów, czy polityka bezpieczeństwa. Pozyskiwanie i przetwarzanie wszelkich informacji o kliencie jest elementem polityki zarządzania ryzykiem, ponieważ banki dążą do uzupełnienia brakujących danych o kliencie w oparciu o dane już dostępne.

1. Gromadzenie dokumentów i ich wstępna klasyfikacja

Udzielając kredytów różnym podmiotom bank komercyjny ponosi znaczne ryzyko. Aby ograniczyć to ryzyko, banki wprowadziły ścisłe procedury kredytowe, czyli zasady przyznawania kredytu przez pracowników bankowych. Banki najczęściej opracowują tzw. instrukcję kredytową, w sposób szczegółowy normującą procedury kredytowe stosowane w przypadku udzielania kredytów gospodarczych, na które przypada ponad trzy czwarte sumy wszystkich kredytów udzielanych w Polsce (DOBOSIEWICZ 2004). Istotną rolę przy udzielaniu kredytów odgrywają pracownicy bezpośrednio zajmujący się potencjalnymi kredytobiorcami, w większości banków nazywani inspektorami kredytowymi. Pracują oni pod nadzorem naczelnika wydziału kredytowego oddziału, a w centrali banku pod kierownictwem dyrektora jednego z departamentów kredytowych. Procedury kredytowe mają pozwolić na ocenę ryzyka związanego z ewentualnym udzieleniem kredytu. Procedury kredytowe zaczynają się w momencie przyjścia potencjalnego kredytobiorcy do banku i są one zależne od typu kredytu. Klient wypełnia wniosek kredytowy i uzupełnia go załącznikami. Wniosek kredytowy wraz załącznikami nazywamy dokumentacją kredytową klienta. Jest ona często obszerna, zwykle największą objętościowo część dokumentacji stanowią załączniki przedstawiające aktualną sytuację majątkowo-finansową potencjalnego kredytobiorcy. Z dokumentacji tej musi wynikać wysokość i zamierzone wykorzystanie kredytu oraz korzyści, jakie kredytobiorca spodziewa się osiągnąć dzięki zaciągnięciu kredytu i sfinansowaniu określonego celu gospodarczego.

W dokumentacji kredytowej muszą być wskazane także możliwości i formy spłaty kredytu. Bank porównuje wysokość przewidywanego zysku z wielkością spłat kapitału, jakie mają nastąpić w danym okresie, co pozwala na ustalenie tzw. zdolności kredytowej potencjalnego kredytobiorcy.

Kredyty przyznawane są na podstawie wniosku kredytobiorcy, opracowanego na piśmie według wzorów (różniących się w zależności od rodzaju kredytu, a często i formy prowadzonej księgowości) wynikających zazwyczaj z regulaminów poszczególnych banków. Każdy wniosek kredytowy zawiera takie elementy jak:

1. Informacje o wnioskodawcy: imię, nazwisko, imiona rodziców, data i miejsce urodzenia, stan cywilny, adres zamieszkania, adres do korespondencji, cechy dokumentu tożsamości, PESEL, NIP, Nr telefonu, wykształcenie, posiadanie ROR).

2. Informacje o kredycie (rodzaj kredytu, kwota kredytu, okres kredytowania, spłata kredytu – raty malejące, raty równe, na koniec okresu kredytowania), sposób zapłaty prowizji za udzielenie kredytu, prawne zabezpieczenie kredytu).

3. Informacje o dochodach i wydatkach wnioskodawcy (rodzaj dochodów, ilość osób w rodzinie, wydatki stałe gospodarstwa domowego, inne zobowiązania – alimenty, obciążenia komornicze)

4. Informacje o zobowiązaniach kredytowych wnioskodawcy.

5. Informacje o posiadanych rachunkach bankowych wnioskodawcy.

6. Informacje o posiadanym majątku wnioskodawcy (nieruchomości, pojazdy, inne).

7. Pozostałe informacje (ubieganie się o kredyt w innym banku, pozostawanie we wspólnocie majątkowej, informacje o toczących się postępowaniach egzekucyjnych, informacje o regulowaniu zobowiązań podatkowych).

8. Oświadczenia wnioskodawcy o wyrażeniu lub nie zgody na zmianę przez bank warunków kredytowania, na gromadzenie i przetwarzanie informacji o danych osobowych.

Dopiero po przekazaniu wniosku ze wszystkimi wymaganymi załącznikami bank rozpoczyna pracę nad merytoryczną oceną wniosku.

Możemy wyróżnić następujące etapy procedur kredytowych:

• gromadzenie dokumentacji kredytowej przez klienta,

• weryfikacja dokumentacji kredytowej – jest ona dokonywana przez inspektora kredytowego,

• inspekcja kredytowa dokonywana przez inspektora kredytowego u potencjalnego kredytobiorcy pod kątem sprawdzenia wiarygodności danych przekazanych we wniosku kredytowym, w tym zabezpieczeń zwrotu kredytu,

• analiza sytuacji finansowej potencjalnego kredytobiorcy oraz ocena jego zdolności kredytowej wykonywana na podstawie zebranych dokumentów oraz oceny dokonanej przez inspektora kredytowego,

• ocena dokumentacji i wniosków inspektora kredytowego – kluczową rolę odgrywa tu komitet kredytowy banku,

• opracowanie umowy kredytowej – przygotowują ją pracownicy banku, zgodnie z instrukcją kredytową, a podpisanie jej przez właściwe osoby oznacza udzielenie kredytu,

• monitoring kredytowy w czasie wykorzystywania kredytu przez inspektora kredytowego.

  1. Rola pośredników w udzielaniu kredytów bankowych

Od kilku lat w Polsce wysoką dynamiką rozwoju cechuje się rynek kredytów detalicznych, a w szczególności kredytów mieszkaniowych. Wartość portfela tych kredytów w bankach rośnie znacznie szybciej niż wartość należności bankowych z tytułu udzielonych kredytów korporacyjnych - w latach 1996-2005 kredyty dla ludności wzrosły 10-krotnie, podczas gdy w tym samym czasie kredyty dla przedsiębiorstw wzrosły tylko 2,5-krotnie.

Jest to spowodowane wieloma czynnikami, do których należy też wysoka aktywność pośredników na rynku kredytów dla gospodarstw domowych. Rynek pośrednictwa kredytowego w Polsce zdominowany jest przez 9 największych pośredników, przy udziale których w 2005 roku udzielone zostały kredyty o łącznej wartości 8,6 mld zł (wzrost o 40% w stosunku do akcji kredytowej w roku poprzednim). Równolegle na rynku funkcjonuje kilka tysięcy małych firm pośrednictwa kredytowego. Z udziałem wszystkich pośredników kredytowych banki sprzedają około 30% wszystkich kredytów konsumpcyjnych w naszym kraju. Prognozuje się, że w 2010 roku udział branży pośrednictwa kredytowego na rynku kredytów konsumpcyjnych wzrośnie do 40%.

Pośrednicy kredytowi są zróżnicowani pod względem formy prawnej (firmy jednoosobowe, spółki z ograniczona odpowiedzialnością), pełnionych funkcji (czyste pośrednictwo kredytowe i pośrednictwo połączone z doradztwem), powiązań kapitałowych z bankami (niezależni pośrednicy, pośrednicy kontrolowani przez banki) i modeli współpracy (sprzedaż wyłącznie kredytów, sprzedaż także innych produktów bankowych, pośrednicy przejmujący na siebie część ryzyka kredytowego, pośrednicy wyłączeni z ryzyka spłaty kredytu, itp.) (GOSTOMSKI, PENCZAR, LEPCZYŃSKI, BAREMBRUCH 2007).

Na rysunku 3 przedstawiono udział pośredników w dystrybucji kredytów konsumpcyjnych w roku 2007 oraz przewidywany udział w roku 2012.

Rysunek 3. Udział pośredników w dystrybucji kredytów konsumpcyjnych w roku 2007 oraz przewidywany udział w roku 2012

Źródło. Dmowska A, Prokopowicz P, Sarnowski J, Podstawy finansów i bankowości, Difin, Warszawa 2005

Jak wynika z powyższego wykresu, obecnie udział biur pośrednictwa kredytowego w sprzedaży kredytów konsumpcyjnych wynosi około 35% i systematycznie wzrasta. Specjaliści przewidują, że w ciągu 5 lat wzrośnie on o 10% i będzie wynosił 45 %, a więc prawie połowa udzielanych kredytów konsumpcyjnych sprzedawana będzie przez pośredników kredytowych.

1. Charakterystyka banków współpracujących z Biurem Kredytowym FINES

Biuro Kredytowe FINES współpracuje z następującymi bankami: Sygma Bank, Deutsche Bank PBC S.A., Polbank EFG oraz Meritum Bank.

Sygma Banque Societe Anonyme Oddział w Polsce. Firma Finplus SA, obecna na rynku od 1999 r., w roku 2004 podjęła decyzję o rozpoczęciu działalności w Polsce jako oddział francuskiego Sygma Banque Societe Anonyme (Spółka Akcyjna). Tak powstał Sygma Bank Polska. Cała gama produktów firmy Finplus została przeniesiona do Sygma Bank Polska. Akcjonariuszem Banku jest Grupa Laser, która należy w 50% do Galeries Lafayette i w 50% do BNP Paribas. Prezesem jest Philippe Santini - Dyrektor Generalny.¹

Akcjonariusze Cetelem Bank S.A. (Grupa Cetelem, spółka należąca do Grupy BNP Paribas) oraz Sygma Bank Polska (Grupa LaSer, część LaSer Polska) podjęli decyzję o reorganizacji działalności swoich spółek poprzez utworzenie dwóch nowych podmiotów.W wyniku decyzji akcjonariuszy:

Sygma Bank Polska, część LaSer Polska przejmie działalność kredytową w punktach obsługi klienta oraz działalność w obszarze pożyczek gotówkowych i kart kredytowych, prowadzoną dotychczas przez Cetelem Bank S.A. W wyniku tej konsolidacji, Sygma Bank Polska stanie się czwartym, co do wielkości bankiem udzielającym kredyty konsumpcyjne polskim konsumentom w punktach sprzedaży.

BNP Paribas Personal Finance przejmie i rozwinie obecną działalność Cetelem Bank S.A. w obszarze pożyczek na zakup samochodów, oraz rozpocznie w nadchodzących miesiącach działalność e segmencie kredytów hipotecznych.

Reorganizacja umożliwi zarówno Sygma Bank Polska, jak i BNP Paribas Personal Finance specjalizację w świadczeniu usług finansowych polskim konsumentom.

Deutsche Bank jest jedną z wiodących, globalnych instytucji finansowych świadczących między innymi wysokiej klasy usługi bankowe w segmencie Klientów indywidualnych oraz małych i średnich przedsiębiorstw. Będąc liderem w dziedzinie usług finansowych w Niemczech i w Europie, Deutsche Bank systematycznie rozwija swoją działalność w Ameryce Północnej, w Azji oraz na kluczowych rynkach wschodzących. Bank oferuje profesjonalne rozwiązania finansowe na całym świecie zatrudniając ponad 80 000 Pracowników w ponad 70 krajach.

Misją Deutsche Bank jest oferowanie najwyższej jakości rozwiązań skierowanych do wymagających Klientów indywidualnych i biznesowych oraz kreowanie wartości dodanej zarówno dla Klientów, Udziałowców, jak i Pracowników.

W Polsce działa 7 firm, wchodzących w skład Grupy Deutsche Bank:

• Deutsche Bank PBC S.A. - bankowość uniwersalna

• Deutsche Bank Polska S.A. - bankowość korporacyjna

• DB Securities S.A. - usługi maklerskie

• DWS TFI S.A. - fundusze inwestycyjne

• DIL Polska Real Estate Leasing Sp. z o.o. - leasing nieruchomości

• DIL Polska Baumanagement Sp. z o.o. - zarządzanie inwestycjami w nieruchomości

• DBG Eastern Europe Polska Sp. z o.o. - fundusze typu private equity, fundusze nieruchomości

Tak przekrojowe doświadczenie oraz międzynarodowy charakter Grupy Deutsche Bank pozwalają budować długofalowe strategie finansowe. Zaufanie, jakim darzą nas Klienci na całym świecie, motywuje nas do tworzenia innowacyjnych produktów i usług, których jakość od lat doceniania jest przez międzynarodowe publikacje finansowe.

Deutsche Bank PBC S.A doradza Klientom indywidualnym oraz małym i średnim przedsiębiorstwom w zakresie nowoczesnych rozwiązań finansowych, obejmujących zarówno tradycyjne usługi bankowe, specjalistyczne produkty rynku kapitałowego oraz produkty Consumer Finance dostępne w Polsce pod marką db kredyt. Szczególny nacisk Deutsche Bank PBC kładzie na profesjonalne rozwiązania inwestycyjne. Jako jeden z nielicznych na polskim rynku stosuje otwartą architekturę w zakresie funduszy inwestycyjnych oferując niemal 250 lokalnych i zagranicznych produktów, w tym fundusze zarządzane przez renomowane instytucje globalne - Black Rock, Franklin Templeton Investment Funds oraz Superfund. Bank jest jednym z liderów w zakresie oferty produktów strukturyzowanych zapewniających pełną lub częściową ochronę kapitału. Deutsche Bank PBC oferuje swoim Klientom dostęp do rachunku w sieci placówek na terenie całego kraju, a także przy pomocy Internetu i Teleserwisu.²

Polbank (EFG Eurobank Ergasias S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce) – bank, który pojawił się na polskim rynku 14 lutego 2006 roku. Wchodzi w skład greckiej grupy kapitałowej EFG Eurobank Ergasias i działa na podstawie greckiej licencji. Bank ma 200 oddziałów w całym kraju (lipiec 2008) Dyrektorem Generalnym Polbanku jest Kazimierz Stańczak.

Polbank EFG jest częścią grupy kapitałowej European Financial Group z siedzibą w Genewie, która jest udziałowcem stabilnych banków oraz innych instytucji finansowych na całym świecie.

Bank posiada sieć 105 oddziałów własnych oraz 95 placówek partnerskich (lipiec 2008). Zatrudnia 2 tys. pracowników, obsługuje 300 tys. klientów. Aktywa banku wynoszą 7,8 mld zł, kredyty - 5,9 mld zł, a depozyty - 2,5 mld zł. W kwietniu 2008 zajmował 21. miejsce w rankingu banków pod względem aktywów i kredytów.

Ciekawostką jest fakt, iż początkowo Grecy chcieli wykupić wrocławski Eurobank i modyfikując tylko nazwę na Eurobank EFG. Jednak ostatecznie zdecydowali budowanie marki od podstaw i stworzenie nowego gracza na rynku usług bankowych.³

Meritum Bank ICB. Akcjonariuszami banku są: INNOVA FINANCIAL HOLDINGS - 92,528%, Towarzystwo Ubezpieczeń InterRisk S.A. - 2,852%, Pozostali - 4,619%.⁴

ROZDZIAŁ II

METODOLOGIA BADAŃ WŁASNYCH

2.1. Przedmiot i cel badań

W gospodarce rynkowej rola kredytów udzielnych przez Bank zarówno osobom fizycznym, jak też prawnym jest bardzo duża. Uzupełniają one własne środki tych podmiotów warunkując ich rozwój, jak również bieżącą działalność. W wielu przedsiębiorstwach stanowią formę kapitału obcego, jako źródło finansowania celowego i zwrotnego. Kredyty mają też duże znaczenie w działalności banków. Pozwalają bowiem poprzez transformację pieniądza w czasie i koncentrację kapitałów pomnażać zyski. Kredyty zalicza się do aktywów pracujących banku. Nie wypełniają one jednak całej działalności banków, gdyż to wiązałoby się ze zbyt dużym ryzykiem. W portfelu aktywów występują one, obok lokat międzynarodowych, papierów wartościowych, zarówno lokacyjnych jak i też handlowych, skupionych wierzytelności itp.

Badania naukowe i przedmiot badań określane są różnie w literaturze przedmiotu. T. Pilch uważa, że „badanie naukowe jest celowym, dokładnym i wyczerpującym poznaniem wycinka rzeczywistości. Chcąc dokładnie poznać określony problem, badacz powinien pogłębić swoją wiedzę odnośnie zagadnień problemowych, po czym określa przedmiot badań i cel swojej pracy badawczej.”(PILCH 1978). Przez cel badań rozumie on rodzaj efektu, który zamierzamy uzyskać w wyniku badań, a także rodzaj czynników, z którymi efekty te będą się wiązać.”

Metodologia badań, czyli dziedzina wykorzystująca różnorakie możliwe sposoby w celu dokonania dogłębnej analizy i wyciągania wniosków, towarzyszy każdej z nauk. Tę dogłębną analizę możemy odnaleźć także w pedagogice, w której metodologia badań polega na analizowaniu wszelkich fragmentów rzeczywistości mających związek z dydaktyką, rozwojem, wychowaniemGORISZOWSKI 2003).

Celem pracy głównym niniejszej pracy jest przedstawienie zaspokajania potrzeb osób fizycznych kredytami konsumpcyjnymi, zwanymi inaczej kredytami dla ludności, udzielanymi przez banki za pośrednictwem Bura Kredytowego FINES. Są one rodzajem kredytu finansującego wydatki o charakterze konsumpcyjnym indywidualnego konsumenta.

Cele szczegółowe pracy to:

1. Scharakteryzowanie klientów Biura Kredytowego FINES.

2. Scharakteryzowanie źródeł dochodów klientów Biura Kredytowego FINES.

3. Scharakteryzowanie potrzeb klientów Biura Kredytowego FINES.

4. Zbadanie przyczyn skłaniających klientów do korzystania z usług Biura Kredytowego FINES.

5. Przedstawienie struktury kredytów udzielanych przez Biuro kredytowe FINES.

6. Zbadanie ryzyka kredytowego dla kredytów udzielanych przez Biuro Kredytowe FINES.

2.2. Problemy badawcze

Po ustaleniu przedmiotu i celu badań możemy określić zagadnienia, na jakich mają skoncentrować się zbadania. M. Łobocki uważa, że”...problemami badawczymi są pytania, na które szukamy odpowiedzi na drodze badań” (ŁOBOCKI 1978).

„Problem to logiczne ujęcie przeżywanej niewiedzy oraz potrzeba wiedzy. Jest to sytuacja, w której człowiek znajduje się w konieczności wyboru między co najmniej dwiema możliwościami” (DUTKIEWICZ 2001)^. Zagadnienie problemu podejmowali również inni badacze.

T. Pilch uważa, że „problem badawczy, czy raczej zespół problemów badawczych wyznacza dalszy proces myślowy w stanie koncepcji. Stanowią też podstawę tworzenia hipotez, bo często zabieg budowania hipotez podlega zmianie gramatycznej formuły problemu, ze zdania pytającego na twierdzące.

Rozstrzygnięcie problemu badawczego może mieć dwojakie konsekwencje. Po pierwsze – może przynieść określone korzyści praktyczne, po wtóre może doprowadzić do ważnych ustaleń naukowo-poznawczych. Oczywiście skutki te nie wykluczają się wzajemnie” (PILCH 1978).

W mojej pracy problem badawczy zawiera się w pytaniu: Czy oferta handlowa Biura Kredytowego FINES zaspakaja potrzeby klientów w zakresie kredytów konsumpcyjnych?

Problemy szczegółowe to:

1. Czy klientami Biura Kredytowego FINES są osoby reprezentujące przekrój dorosłej części społeczeństwa polskiego?

2. Czy klienci Biura Kredytowego FINES mają stałe i wiarygodne źródła dochodu?

3. Czy kredyty udzielane przez Biuro Kredytowe FINES zabezpieczają potrzeby potencjalnych klientów Biura Kredytowego FINES?

4. Jakie przyczyny skłaniają klientów do korzystania z usług Biura Kredytowego FINES?

5. Jaka jest struktura kredytów udzielanych za pośrednictwem Biura Kredytowego FINES?

6. Jakie jest ryzyko kredytowe dla kredytów udzielanych za pośrednictwem Biura Kredytowego FINES?

2.3. Hipotezy badawcze

W celu rozwiązania postawionych problemów należy ustalić hipotezy. Zdaniem W. Okonia „hipoteza to przypuszczenie, niesprawdzone twierdzenie, które ustala bądź wyjaśnia cechy badanych zjawisk lub związki między nimi. Sprawdzenie hipotezy odbywa się przez wyprowadzenie z niej wniosków empirycznych, przy czym im więcej prawdziwych zdań z hipotezy wynika, tym większy jest stopień jej uzasadnienia” (OKOŃ 1984)

W. Dutkiewicz pod pojęciem hipotezy zakłada „przypuszczenie naukowe przyjęte w celu objaśnienia jakiegoś zjawiska” (DUTKIEWICZ 2001).

J. Brzeziński natomiast uważa, że hipoteza to stwierdzenie, co do którego istnieje pewne prawdopodobieństwo, że stanowić będzie ona prawdziwe rozwiązanie postawionego problemu” (BRZEZIŃSKI 1980).

Z dobrze postawionego problemu powinna jasno wynikać hipoteza badawcza, którą jest odpowiedź na pytanie zawarte w problemie DUTKIEWICZ 2001).

Główną hipotezą badawczą mojej pracy jest założenie, że oferta handlowa Biura Kredytowego FINES zaspokaja potrzeby klientów w zakresie kredytów konsumpcyjnych.

Hipotezy szczegółowe odpowiadające szczegółowym problemom badawczym to:

1. Klientami Biura Kredytowego FINES są przede wszystkim osoby w wieku produkcyjnym posiadające rodziny.

2. Potencjalni klienci Biura Kredytowego FINES mają w większości stałe, udokumentowane źródła dochodu.

3. Dochody potencjalnych klientów Biura Kredytowego FINES w zdecydowanej większości kształtują się poniżej średniej krajowej.

4. Dochody na członka rodziny badanych kształtują się w większości na poziomie minimum socjalnego lub nieco powyżej

5. Głównymi przyczynami skłaniającymi klientów do skorzystania z usług Biura Kredytowego FINES są: szeroka oferta handlowa, przyjazna obsługa i bliskość miejsca zamieszkania.

6. Kredyty udzielane przez Biuro Kredytowe FINES to głównie kredyty średnioterminowe, w wysokości 1000 do 5000 zł, przeznaczone na inwestycje w gospodarstwie domowym.

7. Biuro Kredytowe FINES dobrze zarządza ryzykiem kredytowym.

2.3. Metody i narzędzia badawcze

W opracowaniach metodologicznych można spotkać się z bardzo różnymi klasyfikacjami metod i technik badawczych. Różnice te SA na tyle poważne, że to, co dla niektórych jest metodą, dla innych jest technika i odwrotnie.

Wg J. Gniteckiego: „[…] metody badawcze to przede wszystkim typowe i powtarzalne sposoby zbierania, opracowywania, analizy i interpretacji danych empirycznych, służące do uzyskiwania maksymalnie (lub optymalnie) uzasadnionych odpowiedzi na stawiane w nich pytania” (GNITECKI 1993).

W „Metodach badań pedagogicznych” Mieczysław Łobocki pisze, że istotą badania dokumentów, będących rezultatem czyjejś pracy, jest charakterystyka i właściwe zrozumienie zmian zachodzących w wyniku edukacji i kształcenia, w procesach twórczych, w chwilach odpoczynku, które mają na celu tworzenie jakiegoś przedmiotu (ŁOBOCKI 1978). Natomiast Tadeusz Pilch określa tę dziedzinę jako sposób analizowania źródła, mający na celu odkrycie jak największej ilości wiadomości na temat obserwowanej placówki czy danego procesu. Pozwala odkryć losy konkretnych osób, ich doznania i emocje, których badane źródło jest odzwierciedleniem. Nie stanowi odrębnej dziedziny, lecz wspiera działania pedagogów (PILCH 1978).

„[…] metoda jest pojęciem najszerszym i nadrzędnym w stosunku do techniki narzędzia badawczego. Technika z kolei jest pojęciem podrzędnym wobec metody i nadrzędnym w stosunku do narzędzia badawczego. To ostatnie zaś ma zakres najwęższy i jest pojęciem podrzędnym zarówno wobec pojęcia metody jak i pojęcia techniki badawczej” (PILCH 1978).

W niniejszej pracy jako metodę badawczą zastosowano metodę sondażu diagnostycznego.

Według A. Kamińskiego „Techniki badawcze to przede wszystkim sposoby zbierania materiału oparte na starannie opracowanych dyrektywach (dokładnych, jasnych, ścisłych), weryfikowanych w badaniach różnych nauk społecznych i dzięki temu posiadających walor użyteczności międzydyscyplinarnej. Mają charakter instrukcji – tym użyteczniejszej im wierniej stosowanej” (KAMIŃSKI 1994). W niniejszej pracy techniką badawczą była ankieta.

Badania sondażowe obejmują wszelkiego rodzaju zjawiska społeczne istotne dla wychowania, stany świadomości społecznej, opinie i poglądy określonych zbiorowości, narastanie badanych zjawisk, ich tendencje i nasilenia itp. Chodzi tu o zjawiska, które nie posiadają instytucjonalnej lokalizacji, są jakby rozproszone w społeczeństwie. Opierają się one prawie zawsze na badaniu specjalnie dobranej próby reprezentacyjnej z populacji generalnej.

Ankieta jest techniką gromadzenia informacji polegająca na wypełnianiu najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu standaryzacji w obecności lub częściej bez obecności ankietera (PILCH 1978). Pytania ankiety są zawsze konkretne, ścisłe i jednoproblemowe. Najczęściej stosuje się pytania zamknięte opatrzone tzw. Kafeterią czyli zestawem wszelkich możliwych odpowiedzi. są także:

- kafeterie półotwarte gdzie poza zestawem możliwych odpowiedzi dodaje się punkt oznaczony słowem „inne”.

- kafeterie koniunktywne które pozwalają na wybranie kilku odpowiedzi, dając potem możliwość obliczenia częstotliwości wyboru poszczególnych odpowiedzi, a tym samym utworzenia hierarchii.

O wypełnianie ankiety proszono osoby przychodzące do Biura Kredytowego FINES w celu uzyskania kredytu. Rozdano 115 kwestionariuszy, respondenci zwrócili 73 ankiety, z czego właściwie wypełnionych było 68 kwestionariuszy, które stanowiły źródło badań.

Drugim narzędziem badawczym była dogłębna analiza dokumentów statystycznych Biura Kredytowego FINES z lat 2006-2008, uzyskanych dzięki pomocy i uprzejmości właściciela Biura.

ROZDZIAŁ III

CHARAKTERYSTYKA DZIAŁALNOŚCI BIURA KREDYTOWEGO FINES W DZIAŁDOWIE

3.1. Charakterystyka badanej grupy

Respondentami uczestniczącymi w badaniach byli potencjalni klienci Biura Kredytowego FINES w Działdowie, należącego do Ogólnopolskiej sieci Biur Kredytowych. Biuro pośredniczy w sprzedaży kredytów czterech banków: Sygma Bank, Deutsche Bank PBC S.A., Polbank EFG oraz Meritum Bank.

Na rysunku 4 przedstawiono podział badanych ze względu na płeć, a na rysunku 5 ich strukturę wiekową.

Rysunek 4. Podział respondentów z podziałem na płeć

Źródło: Badania własne

Rysunek 5. Struktura wiekowa badanych respondentów

Źródło: Badania własne

Jak wynika, wśród potencjalnych klientów biura kredytowego FINES w niewielkiej większości są kobiety. Stanowiły one 52,94 % badanych.

W kategoriach wiekowych najliczniejsza była grupa respondentów w wieku 24-35 lat, czyli ludzie stosunkowo młodzi, ale posiadający już własne rodziny i chcący przy pomocy kredytu zrealizować swoje cele życiowe i podnieść standard życia.

Na rysunku 6 przedstawiono charakterystykę badanych ze względu na stan cywilny z uwzględnieniem płci.

Rysunek 6. Stan cywilny badanych z podziałem na płeć

Źródło: Badania własne

Zdecydowaną większość badanych stanowią osoby pozostające w związku małżeńskim (65,63% mężczyzn i 88,89 % kobiet. Potwierdza to wcześniejszą tezę, że klientami biura są głównie osoby zaciągające kredyt na poprawę swojego standardu życia.

Na rysunku 7 przedstawiono strukturę wiekową badanych z podziałem na płeć.

Rysunek 7. Struktura wiekowa badanych z podziałem na płeć

Źródło: Badania własne

Mężczyźni mają zdecydowaną przewagę w grupach wiekowych 18-23 lata i 36-50 lat. Może to wynikać z faktu, że najmłodsi mężczyźni mają większe potrzeby bieżące niż kobiety – ich rówieśniczki, natomiast w grupie 36-50 lat to mężczyźni mają wyższe dochody choćby z tego powodu, że nie korzystali z urlopów macierzyńskich i wychowawczych. Poza tym dojrzali mężczyźni czują się w większym stopniu odpowiedzialni za dom i rodzinę i uważają, że to na nich głównie spoczywa obowiązek zaspokojenia potrzeb.

Na rysunku 8 przedstawiono podział badanych ze względu na stan rodzinny z uwzględnieniem wieku.

Rysunek 8. Podział badanych ze względu na stan rodzinny z uwzględnieniem wieku.

Źródło: Badania własne

Wśród badanych nie posiadających dzieci w swoim gospodarstwie domowym najwięcej było respondentów w grupie wiekowej 18-23 lata (57,14 % tej grupy wiekowej i 5,88 % wszystkich badanych) i w grupie powyżej 65 lat (75 % w grupie wiekowej i 4,41 % badanych). Najliczniejsze grupy badanych stanowiły osoby posiadające jedno i 2-3 dzieci. W grupie wiekowej 18-23 lata było ich odpowiedni 14,29 % swojej grupy wiekowej i 1,47 badanych, osób posiadających 2-3 dzieci w tej grupie wiekowej nie było. W grupie wiekowej 24-35 lat nie było osób bezdzietnych, posiadający 1 dziecko stanowili 39,47 % swojej grupy wiekowej i 22,06 wszystkich badanych, posiadający 2-3 dzieci 47,37 % grupy wiekowej i 26,47 % całości posiadających więcej niż troje dzieci 13,16 % grupy wiekowej i 7,35 % badanych. W grupie wiekowej 36-50 lat wielkości te kształtowały się następująco – bezdzietnych 0 % (o%) – w nawiasach podano odsetek do całości badanych, 1 dziecko 40% (5,88%), 2-3 dzieci 40% (5,88%), powyżej trojga dzieci 20% (2,94 %). W grupie wiekowej 51-65 lat osób bezdzietnych nie było posiadający 1 dziecko stanowili 33,33% (4,41%0, 2-3 dzieci 6,66 % (8,82%) i w grupie wiekowej powyżej 65 lat osoby nie posiadające dzieci w swoim gospodarstwie domowym stanowiły 78 % (4,41 %) a 2-3 dzieci 25 % (1,47%), osób posiadających więcej niż troje dzieci w tej grupie wiekowej nie było.

Na rysunku 9 przedstawiono wykształcenie badanych z podziałem na płeć.

Rysunek 9. Charakterystyka wykształcenia badanych z podziałem na płeć

Źródło: Badania własne

Wśród badanych wykształcenie podstawowe miało 2,77 % kobiet i 12,50 % mężczyzn, wykształcenie zasadnicze zawodowe 13,89 % kobiet i 50,00 % mężczyzn, wykształcenie średnie ogólnokształcące 47,22 % kobiet i 12,5 % mężczyzn, wykształcenie śrenie techniczne 16,67 % kobiet i 15,63 % mężczyzn, wykształcenie wyższe na poziomie licencjackim 13,89 % kobiet i 6,25 % mężczyzn oraz wykształcenie wyższe magisterskie 5,56 % kobiet i 3,12 % mężczyzn.

Z przedstawionych powyżej wyników badań wynika, że najczęstszymi klientami Biura Kredytowego FINES są osoby w wieku produkcyjnym, pozostające w związku małżeńskim, posiadajże od jednego do trojga dzieci, z wykształceniem zawodowym lub średnim. W związku z powyższym hipoteza pomocnicza nr 1 niniejszej pracy stwierdzająca, że „klientami Biura Kredytowego FINES są przede wszystkim osoby w wieku produkcyjnym posiadające rodziny” jest prawdziwa.

3.2. Charakterystyka badanej grupy pod względem źródeł i wysokości dochodów osób wnioskujących o udzielenie kredytu za pośrednictwem Biura Kredytowego FINES

Na rysunku 10 przedstawiono źródła dochodu osób starających się o kredyt.

Rysunek 10. Badani z podziałem na źródła dochodu.

Źródło: Badania własne

Źródła utrzymania badanych kształtowały się następująco:

- Umowa o pracę na czas nieokreślony – 32,35 %

- Umowa o pracę na czas określony – 27,94 %

- Umowa zlecenie trwająca powyżej 6 m-cy – 2,94 %

- Umowa o pracę trwająca powyżej 1 roku – 10,94 %

- Umowa o dzieło – 1,47 %

- Dochody z gospodarstwa rolnego – 4,41 %

- Działalność gospodarcza – 2,95 %

- Renta inwalidzka – 10,29 %

- Emerytura – 7,36 %

Z powyższego wynika, że hipoteza pomocnicza numer 2 niniejszej pracy stwierdzająca, że „potencjalni klienci Biura Kredytowego FINES mają w większości stałe, udokumentowane źródła dochodu” jest prawdziwa.

Na rysunku 11. Przedstawiono wysokość dochodów klientów z podziałem na płeć.

Rysunek 11. Wysokość dochodów badanych z podziałem na płeć.

Źródło: Badania własne

Dochody w wysokości do 1.000 zł netto osiągało 63,88 % kobiet i 28,13 n% mężczyzn, dochody w wysokości 1001-1500 zł 30,56 % kobiet i 62,51 % mężczyzn, 1500-3000 zł 5,56 % kobiet i 3,13 % mężczyzn, 3001-6000 zł 0% mężczyzn i 3,13 % kobiet oraz powyżej 6.000 zł 2,78 % mężczyzn i 0 % kobiet.

Wynika z tego, że hipoteza pomocnicza nr 3 niniejszej pracy, stwierdzająca, że dochody potencjalnych klientów Biura Kredytowego FINES w zdecydowanej większości kształtują się poniżej średniej krajowej jest prawdziwa.

Na rysunku 12 przedstawiono wysokość dochodów na jednego członka rodziny w gospodarstwach domowych respondentów.

Rysunek 12. Wysokość dochodów na jednego członka rodziny w gospodarstwach domowych respondentów.

Źródło: Badania własne

Dochody na jednego członka rodziny w gospodarstwach domowych badanych w wysokości do 300 zł osiąga 17,65 % respondentów, 301-500 zł 16,18 %, 501-1000 zł 36,71 %, 1000-2000 zł 23,53 % i powyżej 2000 zł 2,93 % badanych. Przyjmując za minimum socjalne kwotę 685 zł, czyli obowiązującą w roku 2008 dla czteroosobowej rodziny należy uznać, że hipoteza nr 4 niniejszej pracy, stwierdzająca, że dochody na członka rodziny badanych kształtują się w większości na poziomie minimum socjalnego lub nieco powyżej jest prawdziwa.

3.3. Przyczyny korzystania z usług Biura Kredytowego FINES

Na rysunku 13 przedstawiono wymieniane powody, jakie skłoniły badanych do skorzystania z usług Biura Kredytowego FINES.

Rysunek 13.Powody, jakie skłoniły badanych do skorzystania z usług Biura Kredytowego FINES.

Źródło: Badania własne

Jako powody skorzystania z usług Biura Kredytowego FINES a nie bezpośrednio z usług banku badani podawali (można było podkreślić kilka odpowiedzi:

Szersza oferta kredytowa – 70,59 %

Łatwiej otrzymać kredyt – 60,26 %

Wszechstronna pomoc – 52,94 %

Nie znam siedziby banku – 5,88 %

Blisko miejsca zamieszkania – 17,65 %

Jak z powyższego wynika, hipoteza pomocnicza nr 5 pracy, stwierdzająca, że: Głównymi przyczynami skłaniającymi klientów do skorzystania z usług Biura Kredytowego FINES są: szeroka oferta handlowa, przyjazna obsługa i bliskość miejsca zamieszkania jest prawdziwa.

3.4. Przeznaczenie, wysokość i okresy spłaty kredytów zaciąganych za pośrednictwem Biura Kredytowego FINES

Na rysunku 14 przedstawiono deklarowane przez respondentów przeznaczenie kredytów.

Rysunek 14. Deklarowane przez respondentów przeznaczenie kredytów.

Źródło: Badania własne

Badani deklarowali następujące przeznaczenie kredytów:

Remont mieszkania – 36,84 %

Zakup sprzętu AGD/RTV – 51,47 %

Sfinansowanie uroczystości rodzinne – 4,41 %

Pomoc najbliższym – 8,82 %

Zakup prezentów dla najbliższych – 1,47%

Cele rekreacyjno turystyczne – 7,35 %

Zaspokojenie bieżących potrzeb – 2,94 %

Na rysunku 15 przedstawiano wysokości kredytów, o jakie mieli zamiar ubiegać się respondenci.

Rysunek 15.Wysokości kredytów, o jakie mieli zamiar ubiegać się respondenci.

Źródło: Badania własne

O kredyt w wysokości 500 do 1000 zł chciało się ubiegać 26,47 % badanych, o kredyt w wysokości 1001 do 5000 zł 69,12 %, w wysokości 5001 do 10000 zł 2,94 % i o kredyt powyżej 10000 zł 1,47 % badanych.

Na rysunku 16 przedstawiono okresy kredytowania, jakie chcieli uzyskać wnioskodawcy.

Rysunek 16. Okresy kredytowania, jakie chcieli uzyskać wnioskodawcy

Źródło: Badania własne

O okres kredytowania do 1 roku wnioskowało 27,94 % respondentów, od 1 roku do 3 lat 54,41 % a o kredyty z okresem spłaty powyżej 3 lat 17,65 %.

Jak wynika z badań przedstawionych na wykresach 14,15 i 16 hipoteza pomocnicza nr 6 niniejszej pracy stwierdzająca, że: „kredyty udzielane przez Biuro Kredytowe FINES to głównie kredyty średnioterminowe, w wysokości 1000 do 5000 zł, przeznaczone na inwestycje w gospodarstwie domowym” jest prawdziwa.

3.5. Rodzaje kredytów udzielanych za pośrednictwem Biura Kredytowego FINES

Na rysunku 17 przedstawiono kredyty udzielone przez Biuro Kredytowe FINES w latach 2006-2008 z podziałem na okresy spłaty

Rysunek 17. Kredyty udzielone przez Biuro Kredytowe FINES w latach 2006-2008 z podziałem na okresy spłaty

Źródło: Badania własne

Kredyty o okresie do 1 roku stanowiły w roku 2006 26,63 % wszystkich udzielonych kredytów, w roku 2007 28,27 % i w roku 2008 – 31,39 %. Kredyty o okresie spłaty od 1 roku do 3 lat stanowiły odpowiedni w roku 2006 – 51,81 %, w roku 2006 – 46,13 % i w roku 2007 – 46,08 %, natomiast kredyty o okresie spłaty powyżej 3 lat w roku 2006 stanowiły 21,56 %, w roku 2007 – 25,60 i w roku 2008 22,54 %. Z powyższego wynika, że pomimo, iż ilość kredytów o okresie spłaty systematycznie wzrasta, największym powodzeniem cieszą się kredyty średnioterminowe o okresie spłaty od 1 roku do 3 lat. Wzrost popularności kredytów o okresie spłaty do 1 roku można tłumaczyć poprawiającą się systematycznie sytuacją na rynku pracy oraz wzrostem realnych dochodów kredytobiorców, co pozwala im szybciej spłacać bieżące zobowiązania.

Na rysunku 18 przedstawiono kredyty zaciągnięte za pośrednictwem Biura kredytowego FINES w latach 2006-2008 z podziałem na ich wysokość

Rysunek 18. Kredyty zaciągnięte za pośrednictwem Biura kredytowego FINES w latach 2006-2008 z podziałem na ich wysokość

Źródło: Badania własne

W omawianym okresie kredyty w najniższej wysokości, czyli od 500 do 1.000 zł stanowiły w roku 2006 26,81 % wszystkich zaciągniętych kredytów. W roku 2007 28,71 % i w roku 2008 – 31,39 %. Kredyty w wysokości 1.001 do 5.000 zł stanowiły odpowiedni: w roku 2006 – 59,60 %, 2007 – 58,79 % i w roku 2008 – 51,40 %. Kredyty w wysokości 5.001 zł do 10.000 zł stanowiły w roku 2006 – 9,42 %, 2007 – 8,59 % i w roku 2008 – 17,71 %, a kredyty powyżej 10.000 złotych w roku 2006 – 4,17 %, 2007 – 3,09 % i w roku 2008 – 2,62 %.

W roku 2008 dostrzec można dość duży przyrost kredytów w wysokości 5.001 do 10.000 zł, co świadczyć może o optymistycznym nastawieniu kredytobiorców co do możliwości ich bezproblemowej spłaty i jest efektem zmniejszenia bezrobocia i wzrostu dochodów. Największym powodzeniem cieszyły się jednak kredyty w wysokości 1.001 do 5.000 zł, a więc sugerujących na wykorzystanie ich w inwestycje w gospodarstwo domowe.

Z dwóch powyższych wykresów wynika, że hipoteza badawcza numer 6 stwierdzająca, że „Kredyty udzielane przez Biuro Kredytowe FINES to głównie kredyty średnioterminowe, w wysokości 1000 do 5000 zł, przeznaczone na inwestycje w gospodarstwie domowym” jest prawdziwa.

3.6. Ryzyko kredytowe dla kredytów udzielanych przez Biuro Kredytowe FINES

Ryzyko kredytowe to w bankowości ryzyko związane z niewywiązaniem się kredytobiorcy z wynikającego z zawartej z bankiem umowy obowiązku spłaty kredytu. Ryzyko kredytowe oznacza niebezpieczeństwo, iż kredytobiorca nie wypełni zobowiązań zawartych w umowie narażając kredytodawcę na stratę finansową.

Ryzyko kredytowe jest to zagrożenie dla Banku polegające na tym, że płatności związane z obsługą kredytu nie zostaną przez klienta uregulowane w terminie przewidzianym w umowie kredytu, w całości lub częściowo. Zwłoka w spłacie może być powodem utraty płynności i oznacza stratę dla banku. O ryzyku kredytowym można mówić w sensie stricte i dotyczy ono udzielanych kredytów, pożyczek, skupowanych wierzytelności, otwartych linii kredytowych oraz gwarancji i poręczeń. Natomiast w znaczeniu sensu largo będzie ono dotyczyło również nabywanych przez bank instrumentów dłużnych wyemitowanych przez inne podmioty, pozagiełdowych instrumentów pochodnych, gdyż są źródłem ryzyka kontrahenta. Pojawienie się nowych rodzajów ryzyka i zmian zachodzących w tym obszarze prowadzi do ciągłych przekształceń w klasyfikacji ryzyka.

Ryzyko kredytowe to:

• ryzyko straty albo wypłacalności – wiąże się z niepewnością co do przyszłej sytuacji finansowej kredytobiorcy i obejmuje niebezpieczeństwo, że wynikająca z umowy kredytowej spłata kredytu nie zostanie uregulowana w całości bądź zostanie uregulowana jedynie częściowo (ryzyko czyste);

• ryzyko zabezpieczenia – określa niebezpieczeństwo, które wynika z ryzyka samego zabezpieczenia przyjętego w celu ograniczenia tego ryzyka (np uszkodzenia lub zniszczenia nieubezpieczonego przedmiotu zabezpieczenia);

• ryzyko zmiany stopy procentowej – dotyczy ryzyka, że w okresie spłaty kredytu rozpiętość między rynkową stopą procentową a stopą procentową uwzględnioną dla kredytu zmniejsza się bądź nawet procent rynkowy wzrasta powyżej uzgodnionej stopy procentowej; dotyczy ono kredytów o stałym lub o ograniczonej wysokości oprocentowaniu;

• ryzyko kursu walutowego – uwzględnia niebezpieczeństwo, że wartość spłaconego kredytu zmniejsza się z powodu zmiany kursu walutowego; dotyczy kredytów dewizowych;

• ryzyko wartości pieniądza - odnosi się do niebezpieczeństwa, że realna wartość zwróconego kredytu zmniejsza się wskutek inflacji;

• ryzyko płynności – wiąże się z niebezpieczeństwem spłaty niezgodnej z terminem, tzn. brakiem dopasowania terminów zapadalności i wymagalności aktywów i pasywów.

Niezwykle ważna jest umiejętność zarządzania ryzykiem kredytowym, czyli procesem, który obejmuje następujące etapy:

• Identyfikacja ryzyka

• Pomiar ryzyka

• Sterowanie ryzykiem

• Kontrola ryzyka kredytowego

• Następstwa występowania ryzyka

Każdy bank stosuje własną politykę zarządzania ryzykiem kredytowym, gdyż stanowi ona przewagę konkurencyjną banku. Oceny ryzyka dokonuje się w różnych bankach w zróżnicowany sposób, więc zasady zarządzania ryzykiem również są objęte tajemnicą bankową podobnie jak projekty nowych produktów, czy polityka bezpieczeństwa. Pozyskiwanie i przetwarzanie wszelkich informacji o kliencie jest elementem polityki zarządzania ryzykiem, ponieważ banki dążą do uzupełnienia brakujących danych o kliencie w oparciu o dane już dostępne.

Biuro Kredytowe ściśle przestrzega procedur zarządzania ryzykiem kredytowym określonych przez poszczególne współpracujące z nim banki, należy więc uznać, że hipoteza badawcza numer 7 stwierdzająca, iż „Biuro Kredytowe FINES dobrze zarządza ryzykiem kredytowym” jest prawdziwa.

PODSUMOWANIE

Sprawność i efektywność działania każdej gospodarki wymaga bezpiecznego, stabilnego i nowoczesnego funkcjonowania systemu bankowego. System ten podlega nieustannej ewolucji dzięki temu, iż banki w wyrazisty sposób odczuwają wszelkie zjawiska, które zachodzą w życiu ekonomicznym krajów oraz w sferze wymiany międzynarodowej. Wahania koniunktury, zmiany struktury rynku oraz przemiany społeczno – polityczne wpływają na kondycję finansową klientów banków, a także kształtują zapotrzebowanie na kredyt.

Znaczenie banków oraz ich działalności kredytowej jest w naszych czasach ogromne. Ta forma finansowania bardzo dynamicznie rozwija się w ostatnich latach. A oferta banków w tym zakresie jest bardzo szeroka i stale się powiększa.

Jednak największe zyski banki osiągają z obsługi klientów instytucjonalnych. Klient indywidualny jako jednostka przynosi zdecydowanie mniejsze zyski, wymagając jednocześnie dużej staranności w obsłudze. Z drugiej strony obsługa klientów indywidualnych jako określonej zbiorowości zawiera w sobie olbrzymi potencjał możliwości osiągnięcia zysków i jest ona dla banków ważnym źródłem dochodów.

Bank wielu osobom prywatnym także często kojarzy się z instytucją ukierunkowaną na wielkie instytucje. Klient indywidualny czuje się w budynku banku wyobcowany, często nie wie, do kogo zwrócić się o pomoc. Jest przerażony czekającymi go formalnościami i często bardzo oficjalnym i formalistycznym traktowaniem przez pracowników Banu.

Biuro kredytowe to często małe pomieszczenie, stwarzające kameralną atmosferę z cukierkami stojącymi na stoliku. Pracownicy tych biur nie są jeszcze skażeni „syndromem bankiera”. Klienta detalicznego traktują z pełną estymą, bo tylko z takimi klientami mają kontakt i są oni dla biura jedynym źródłem dochodu. Pracownikom i właścicielom biura zależy więc, aby klient został obsłużony właściwie, skorzystał z najkorzystniejszej dla niego oferty i wyszedł naprawdę zadowolony. W związku z tym oferują naprawdę wszechstronną pomoc zarówno w zakresie doradztwa jak i gromadzenia i wypełniania dokumentów. Mają także mniej formalistyczne podejście do klienta.

Biorąc pod uwagę powyższe czynniki, zrozumiałe jest, że zarówno banki, jak i klienci detaliczni coraz częściej i chętniej korzystają z usług biur kredytowych. Można to zauważyć na przykładzie biura, które było przedmiotem badań niniejszej pracy. W roku 2006 udzieliło ono 552 kredyty detaliczne, w roku 2007 – 711 a w roku 2008 – 994 kredyty. Tak więc wzrost ilości udzielonych kredytów w roku 2008 w stosunku do roku 2006 wynosi 80,07 %. Świadczy to, że biura kredytowe są bardzo istotnym elementem na rynku finansowym w sektorze obsługi klientów indywidualnych i będą dalej się rozwijać i przejmować coraz więcej klientów tego segmentu rynku.

BIBLIOGRAFIA

WYDAWNICTWA ZWARTE

BITZ M. 1996: Produkty bankowe .Rynek usług finansowych, PWE, Warszawa

BRODECKI Z. [RED] 2004: Finanse, Wydawnictwo Prawnicze Lewis Nexis, Warszawa

BRZEZIŃSKI J. 1980: Elementy metodologii badań psychologicznych, Warszawa

DMOWSKA A., PROKOPOWICZ P., SARNOWSKI J. 2005: Podstawy finansów i bankowości, Difin, Warszawa

DOBOSIEWICZ Z. 2004: Podstawy bankowości, PWN, Warszawa

DUTKIEWICZ M.2001: Podstawy metodologii badań do pracy magisterskiej i licencjackiej z pedagogiki, Wydawnictwo Stachurski, Kielce

GNITECKI J. 1993: Zarys metodologii badań w pedagogice empirycznej, Wyd. WSP, Zielona Góra

GORISZOWSKI W. 2003: Badania pedagogiczne w zarysie, wyd. WSP TWP, Warszawa

GOSTOMSKI E. PENCZAR M. LEPCZYŃSKI B. BAREMBRUCH A.2007: Pośrednictwo kredytowe w Polsce. Podręcznik dla praktyków, CEDEWU, Warszawa

HEROPOLITAŃSKA I., BOROWSKA E.1996: Kredyty i gwarancje bankowe, Twigger Warszawa

HEROPOLITAŃSKA I., JAGODZIŃSKA-SERAFIN E., KUGLAZ J., RYŻEWSKI S. 1999: Kredyt ,pożyczki i gwarancje bankowe, Twigger, Warszawa

JAWORSKI W.L., KOSIŃSKI B.,KRZYŻKIEWICZ Z. 2006: Banki, rynek, operacje, polityka, POLTEX, Warszawa

KAMIŃSKI A. 1974: Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej, [w:] WROCZYŃSKI R., PILCH T. [red.]: Metodologia pedagogiki społecznej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław

KRZYŻKIEWICZ Z. 1999: Podręcznik do nauki bankowości, Biblioteka menedżera i bankowca, Warszawa

LESZCZYŃSKI Z., SKOWRONEK B. MIELCZAREK A. 2000: Analiza ekonomiczno-finansowa firmy, PWE, Warszawa

ŁOBOCKI M.1978: Metody badań psychologicznych, PWN, Warszawa

OKOŃ W. 1984: Słownik pedagogiczny, PWN, Warszawa

PIETRAK E., MARKIEWICZ M. [RED] 2007: Finanse, Bankowość i rynki finansowe, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk

^PILCH T. 1978: Zasady badań pedagogicznych, Wydawnictwo Żak, Warszawa

PRZYBYLSKA-KAPUŚCIŃSKA W. 2000: Kredyty i gwarancje bankowe, AE Poznań

RYMEK A. 2003: Kredyt poradnik dla praktyków, Twigger S.A., Warszawa

SCHOOL P. 1996: Pieniądz a polityka pieniężna, PWE, Warszawa

WYPYCH M. 2006: Finanse i instrumenty finansowe, Absolwent, Łódź

WYSZOMSKI T. 1994: Kredyty bankowe-praktyczny poradnik klienta, CiM, Warszawa

CZASOPISMA

BORYS G. 2001: Kredyty gospodarcze oferowane przedsiębiorstwom, Gazeta Prawna, nr 10/2001

AKTY PRAWNE

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r.-prawo bankowe (Dz.U.nr140,poz.939)

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i banku hipotecznym, (Dz.U.1997, nr140, poz. 940)

SPIS RYSUNKÓW

Rys. nr 1 Kryteria podziału kredytów bankowych

Rysunek 2. Rodzaje kredytów konsumpcyjnych

Rysunek 3. Udział pośredników w dystrybucji kredytów konsumpcyjnych w roku 2007 oraz przewidywany udział w roku 2012

Rysunek 4. Podział respondentów z podziałem na płeć

Rysunek 5. Struktura wiekowa badanych respondentów

Rysunek 6. Stan cywilny badanych z podziałem na płeć

Rysunek 7. Struktura wiekowa badanych z podziałem na płeć

Rysunek 8. Podział badanych ze względu na stan rodzinny z uwzględnieniem wieku.

Rysunek 9. Charakterystyka wykształcenia badanych z podziałem na płeć

Rysunek 10. Badani z podziałem na źródła dochodu.

Rysunek 11. Wysokość dochodów badanych z podziałem na płeć.

Rysunek 12. Wysokość dochodów na jednego członka rodziny w gospodarstwach domowych respondentów.

Rysunek 13.Powody, jakie skłoniły badanych do skorzystania z usług Biura Kredytowego FINES.

Rysunek 14. Deklarowane przez respondentów przeznaczenie kredytów.

Rysunek 15.Wysokości kredytów, o jakie mieli zamiar ubiegać się respondenci.

Rysunek 16. Okresy kredytowania, jakie chcieli uzyskać wnioskodawcy

Rysunek 17. Kredyty udzielone przez Biuro Kredytowe FINES w latach 2006-2008 z podziałem na okresy spłaty

Rysunek 18. Kredyty zaciągnięte za pośrednictwem Biura kredytowego FINES w latach 2006-2008 z podziałem na ich wysokość

ANEKS

KWESTIONARIUSZ ANKIETY

Szanowni Państwo! Jestem studentką Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.. W związku z prowadzonymi przeze mnie badaniami na potrzeby pracy dyplomowej, zwracam się do Państwa z prośbą o wypełnienie poniższej ankiety. Zapewniam, że wszystkie odpowiedzi, których Państwo udzielicie, są całkowicie anonimowe i będą służyły wyłącznie do celów badawczych, a ich wyniki opublikuję wyłącznie w zestawieniach zbiorczych. Bardzo proszę o udzielenie szczerych odpowiedzi. Z góry serdecznie dziękuję za udzieloną mi pomoc.

Odpowiedzi należy udzielać poprzez podkreślenie właściwej lub właściwych odpowiedzi.

1. Proszę podać swoją płeć

1. Mężczyzna

2. Kobieta

1. Proszę podać swój wiek

1. 18-23 lata

2. 24-35 lat

3. 36-50 lat

4. 51-65 lat

5. Powyżej 65 lat

1. Proszę podać swój stan cywilny

1. Kawaler/panna

2. Żonaty/mężatka

3. Wdowiec/wdowa

4. Rozwiedziony/rozwiedziona

5. W wolnym związku

1. Proszę podać swój stan rodzinny (ilość dzieci pozostających z Panem/Panią we wspólnym gospodarstwie domowym)

1. Bezdzietny/a

2. 1 dziecko

3. 2-3 dzieci

4. Powyżej trojga dzieci

1. Proszę podać swoje wykształcenie

1. Podstawowe

2. Zasadnicze zawodowe

3. Średnie ogólnokształcące

4. Średnie techniczne

5. Wyższe licencjat

6. Wyższe

1. Jakie jest Pana/i źródło dochodów?

1. Umowa o pracę na czas nieokreślony

2. Umowa o pracę na czas określony

3. Umowa o pracę na okres próbny

4. Umowa alecenie trwająca powyżej 6 miesięcy

5. Umo9wa zlecenie trwająca powyżej 1 roku

6. Umowa o dzieło

7. Dochody z gospodarstwa rolnego

8. Dochody z działalności gospodarczej

9. Renta inwalidzka

10. Renta rodzinna

11. Renta socjalna

12. Emerytura

13. Inne

1. Jaki jest Pana/i dochód miesięczny netto?

1. Do 1.000 zł

2. 1.001-1.500 zł

3. 1.500-3.000 zł

4. 3.001-6.000 zł

5. Powyżej 6.000 zł

1. Jaka jest kwota dochodów w rodzinie na jednego członka gospodarstwa domowego?

1. Do 300 zł

2. 300-500 zł

3. 500-1.000 zł

4. 1.000-2.000 zł

5. Powyżej 2.000 zł

1. Dlaczego starając się o kredyt chce Pan/i skorzystać z Biura Kredytowego, a nie bezpośrednio z Banku?

1. Szersza oferta kredytowa

2. Łatwiej otrzymać kredyt

3. Pracownicy Biura udzielają wszechstronnej pomocy

4. Nie znam siedziby Banku

5. Blisko miejsca zamieszkania

1. Jakie będzie przeznaczenie kredytu, o który się Pan/i stara?

1. Remont mieszkania

2. Zakup sprzętu AGD

3. Zakup sprzętu RTV lub komputerowego

4. Duże uroczystości rodzinne (wesele, chrzciny, I Komunia)

5. Pomoc najbliższym

6. Prezenty dla najbliższych

7. Cele rekreacyjno-turystyczne

8. Pokrycie bieżących potrzeb

9. Inne

1. O kredyt w jakiej wysokości będzie się Pan/i ubiegał/a?

1. 500-1.000 zł

2. Do 5.000 zł

3. Do 10.000 zł

4. Powyżej 10.000 zł

1. O jaki okres kredytowania będzie Pan/i wnioskować

1. Do 1 roku

2. 1 do 3 lat

3. Powyżej 3 lat

---

1. http://www.bankier.pl/narzedzia 22.05.2009 r.↩

2. http://www.db.com/poland/ 22.05.2009 r.↩

3. http://www.polbankefg.pl 22.05.2009↩

4. http://www.bankier.pl/narzedzia/ 22.05.2009 r.↩