TEORIA WYCHOWANIA – ZAGADNIENIA NA EGZAMIN
(DR PIEJKA)
Pojęcie wychowania i jego cechy.
Antonina Gurycka
Jest to dynamiczny ,złożony układ oddziaływań społecznych, instytucjonalnych ,interpersonalnych, pośrednich i bezpośrednich, wywołujących zmiany w osobowości człowieka tym oddziaływaniom poddanego.
Emil Durkheim
Wychowanie jest to oddziaływanie pokoleń dorosłych na te ,które jeszcze nie dojrzały do życia społecznego.
Cechy:
* Złożoność-to wielorakie uwarunkowania wychowania, współcześnie łączy się to przekonanie ,że zachowanie człowieka zależy od jego uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych , czyli osobistych przeżyć i doświadczeń człowieka, również wszystko to co oddziałuje na człowieka z zewnątrz, wpływa na ogół w sposób okrężny. Przedstawia się go również jako złożony proces adaptacji do obowiązujących norm postępowania.
* Intencjalność wychowania-
oznacza ona ,iż wychowawca jest świadomy celów ,jakie pragnie realizować w wyniku planowo organizowanej działalności wychowawczej. Za to warto pamiętać, że wychowanie obejmuje wyłącznie wpływy intencjolne ,czyli świadomie ukierunkowanie, których celem jest oddziaływanie na rozwój zwłaszcza społeczny i moralny wychowanków lub wspomaganie ich w tym rozwoju.
* Interakcyjność wychowania – podstawową cechą wychowania jest tzw. Interakcyjność. oznacza to ,iż proces wychowawczy zwykle ,ma miejsce w sytuacji interakcji, tj. współdziałania ze sobą wychowawcy i wychowanka.
Współdziałanie to odbywa się na zasadzie wzajemności .Proces ten zakłada przede wszystkim ,iż wychowanek nie jest i nie może być jedynie biernym odbiorcą wpływów wychowawczych. Interakcyjny charakter wychowania szczególnie wysokie stawia wymagania wychowawcą. zależy bowiem nie tylko od wyzwalania aktywności wychowanka ,lecz także od tego ,co jest w stanie zaoferować mu wychowawca ,oraz od tego ,co reprezentuje on jako człowiek –tak samo jak wychowanek-prawu ciągłemu rozwoju i samodoskonalenia się. Wiąże się ona także z umożliwieniem wychowankowi nawiązywania kontaktów z innymi ludźmi ,zwłaszcza z rówieśnikami
*Relaktywność wychowania – Wiąże się ona z trudnościami ,jakimi nastręcza przewidywanie skutków wychowania.
*Długotrwałość wychowania –Sugeruje ona ,iż każdy człowiek podlega przemianom własnej osobowości niemal przez całe życie. Dlatego o wychowaniu ,można mówić nie tylko w odniesieniu do dzieci i młodzieży ,lecz także wobec osób dorosłych .Dlatego też coraz bardziej popularna jest tzn. edukacja permanetna, zwłaszcza w Europie Zachodniej i Ameryce Północnej jest popularna. Dużą wagą przywiązuje się tam zarówno do szkolenia i samokształcenia ludzi dorosłych ,jak też ich rozwoju w sferze osobowości i kontaktów interpersonalnych.” Przypomina również ,że oprócz ustawicznego doskonalenia się wychowawcy, apeluje do niego by stawał się również wychowankiem swych wychowanków ,aby nie zapominał ,że może się od nich wiele nauczyć.
Inkulturacja i socjalizacja.
INKULTURACJA Oznacza przejmowanie przez człowieka dziedzictwa kulturowego poprzednich pokoleń. Pojęciem tym posłużył się po raz pierwszy amerykański antropolog kultury M.H. Herskovitz 1964 r.
Inaczej : Inkulturacja jest procesem uczenia się kultury.
Przez Inkulturacje rozumie się proces wchodzenia w życie kulturalne danego społeczeństwa poprzez, który stajemy się człowiekiem.
Wpływom inkulturacji podlegają wszyscy w różnym stopniu. Odgrywa doniosłą rolę także w rozwoju osobowości.Ponadto proces ten odbywa się głównie za pomocą mowy,czyli słownego porozumiewania się.
Wg.def. Encyklopedycznej. Inkulturyzacja to:” Jest to proces wzrastania w kulturę danego społeczeństwa, który sprawia że jednostka jest jej nosicielem kultury.
Wg. W.Łukaszewskiego Inkulturyzacja to : Bez decyzyjny najczęściej proces asymilacji wartości kulturowych dzięki bezpośredniej z nim styczności.”
SOCJALIZACJA – pojęcie Socjalizacja w 1910 r. wprowadził E.DURKHEIM ,który był twórcą tego pojęcia.
W szerokim rozumieniu-można powiedzieć ,że; Jest to kształtowanie osobowości społecznej albo dojrzałości społecznej wchodzenie człowieka w kulturę, wyłącznie jednostki w społeczeństwie.
W znaczeniu węższym- Jest to wpływ życia społecznego na konkretną jednostkę postaci zmian cech osobowości.
Jaki ma wpływ Socjalizacja: przynosi ona dzieciom i ich opiekunom więzi społeczno - emocjonalną, tą więź w psychologii nazywamy przywiązaniem.
Def.wg. Janusza Szczepańskiego:” Cześć wpływu środowiska wprowadza jednostkę do udziału w życiu społecznym. Uczy ją zachowania według przyjętych zasad ,wzorów i uczy ją rozumienia kultury i określonych ról społecznych.”
Wg.W. Okonia:” Jest to ogół działań środowiska zwłaszcza rodziny szkoły, zmierzający do uczynienia z jednostki istoty społecznej.”
Wg. Kowalskiego: Socjalizacja jest to proces nabywania dojrzałości społecznej ,albo kształtowania się składających się na nią ról społecznych.
Socjalizacja jest dwubiegunowa: to jest Rodzina (jest to pierwotny czynnik)wpływ rodziny jest zawsze inny niż społeczeństwa.
Społeczeństwo (uzupełniający czynnik)
Ze słownika psychologicznego: Socjalizacja jest to proces rozwoju społecznego ,będący efektem niekierowanym i uświadamianym oddziaływań otoczenia społecznego.
Jakie są fazy Socjalizacji?
od urodzenia do 3.r.ż- jest to faza przygotowawcza albo prosocjalizacja. Dziecko pozostaje pod wpływem rodzica, albo instytucji zamiennej.
Faza wiek przedszkolny dzieci tzn Socjalizacji właściwej .Tutaj oddziałowuje środowisko rówieśnicze.
Wpływ kręgów socjalizacyjnych środowisk. Szkoły, pracy, czasami odbywa się kosztem rodziny.
Co to jest Przywiązanie: To unikalna specyficzna relacja emocjonalna pomiędzy dwojgiem ludzi w czasie i przestrzeni.
Co to jest Anomia? Jest to stan zaniku norm w społeczeństwie lub w grupie.
Co to jest Prakseologia? Jest to dziedzina nauki ,polegająca na celowym działaniu. Zajmuje się typologią DZIAŁAŃ PRZYCZYN POWODZEŃ I NIEPOWODZEŃ W ŻYCIU. Prekursorem był Kotarbiński
Co to jest osobowośc? Jest to dynamiczny i złożony układ wzajemnie od siebie zależnych procesów nadawania i odbiór zachodzących miedzy dojrzałym wychowawcą a wychowankiem
Wychowanie w świetle koncepcji psychologicznych i pedagogicznych:
k. Behawiorystyczna-
Jest to bezpośrednie oddziaływanie na wychowanka w formie różnego rodzaju manipulacji.(kary i nagrody)Twórcą tej Wychowanie w skrajnej koncepcji behawiorystycznej Twórcą tej koncepcji był wewnętrzne John B. Watson według niego:
przeżycie wewnętrzne są osobistą sprawą człowieka.
Wszystkie zachowania ludzkie są reakcją na bodziec zewnątrz .Bodźce zawsze oznaczają reakcje (ma charakter mechaniczny)
„Wychowanie jest to bezpośrednie oddziaływanie wychowawcy na wychowanka. Polegający na jawnym kierowaniu jego rozwojem. Nie uwzględnianiu i lekceważeniu przysługujące go prawa do aktywności i samodzielności.
W tej koncepcji wychowanek zostaje pozbawiony prawa do ważnych decyzji i podmiotowego traktowania. Wszystkie zmiany zachodzące w zachowaniu wychowanka zawdzięczamy głównie oddziaływaniu zewnątrz. Zachowanie człowieka jest kopią środowiska ,ludzie którzy reagują na same bodźce mogą mieć różne reakcje.
Wychowanie umiarkowanej koncepcji Behawiorystycznej – przedstawicielem jest Bandura. Jest to koncepcja lekko łagodnej formie. Wszystkie reakcje mają charakter reakcji nabytej i że Główną przyczyną zachowań człowieka jest otoczenie. Na szczególną uwagę należy zwrócić to „wzmocnienie pozytywne”, które zwiększają tendencje to powtórzeń. Najlepiej gdyby przybierały charakter pochwał, nagradzania materialnego..
k. Humanistyczna
Człowiek bezwolnie nie ulega wpływom środowiska i społeczeństwa.
Jest przedmiotem działania i kieruje własnym życiem.
Człowiek nie jest przedmiotem ,ale podmiotem działania, także dziecko nie stanowi niczyjej własności.
Rogers mówi cyt.:” Dziecko odpowiada za swoje czyny ,mówi także o samorealizacji i samoakceptacji.
„ Każdy człowiek jest dobry z natury a z czasem może dziecko się zmienić.”
Zło wg. Tej koncepcji jest wynikiem wadliwego uczenia się czyli przyswajania rzeczywistości.
Rogers mówi:” człowiek wykorzystuje ok. 10-20% swoich możliwości.
Wychowanie i jego cele w koncepcji humanistycznej.
1.Nie możemy dzieciom narzucać czegokolwiek – bezwzględnego posłuszeństwa.
2. Wspomagać należy wychowanków ich naturalnym rozwoju (wtedy dziecko ma poczucie własnej wartości)
Zgodnie z tą koncepcją ,każdy człowiek jest ze swej istoty jednostką aktywną i samodzielną , a nie bezwolną ulegającą wpływom środowiska fizycznego i społecznego oraz podatną jedynie na zachowanie reaktywnie-jak się zakłada w koncepcji behawiorystycznej.
Przedstawicielami tej koncepcji są A.Maslow i A.S.Rogers. Nawiązują Oni do fenomenologii (to co możemy doświadczyć).czyli zajmuje się bardziej rozumieniem danego środowiska.
Ogólne założenia tej koncepcji humanistycznej to:
Człowiek z natury jest osobą aktywną i samodzielną
Cechy osobowości wg. A. Maslowa. W pełni funkcjonującej.
( cechy osoby twórczej albo osoby o najwyższym poziomie aktualizacji .Osoba twórcza to taka, która zna swoją wartość.)
Trafne spojrzeżenia ludzi i przedmiotów.(dobrze jest rozmawiać z ludźmi o podobnych problemach) ta osoba powinna umieć rozmawiać o rzeczywistości.
Ma pozytywną samoocenę i nie jest nastawiony na obronę.
Jest spontaniczny w myśleniu i zachowaniu ,czy w odczuwaniu .Norwid powiedział cyt.: „ Różnimy się od siebie pięknie”.
Wg. A.Maslowa – człowiek skoncentrowany jest na problemach, a nie na własne „Ja” .Żyje sprawami ,które uważa za ważne.
Taki człowiek dobrze znosi samotność .Osoba niepotrzebna –czuje się bardzo samotna(jest to większy problem naszej cywilizacji)
Przeżywa ,uniesienie ,zdumienie i grozę ,poczucie potęgi ,a także bezradności i zagubienia.
Interesuje się społeczeństwem ,umie kochać i nie żywi wrogości do ludzi.
Nawiązuje bliższe kontakty z nie wieloma ludźmi ,ale są one głębokie i poważne.
Znajduje zadowolenie dążeniu do celu.
Ma poczucie humoru (jest to poczucie humoru filozoficzne ,nie złośliwe
Jest oryginalny i twórczy (każdy człowiek ma talent-ale czasami szkoła go marnuje.)
Taki człowiek nie jest oderwany od kultury ,od studentów i od ludzi z wyższym wykształceniem wymaga się udziału w kulturze.
Ocena negatywna Wych. Humanistycznego:
sądzi się dzisiaj ,że wychowanie humanistyczne hamuje
nie sprzyja rozwojowi motywacji
nie obniża poziomu leków wśród uczniów.
Ocena pozytywna tej koncepcji to:
Wzmacnia poczucie odpowiedzialności i pobudza do kierowania własnym rozwojem.
k. Psychospołeczna
Przedstawicielami tej koncepcji byli: Alfred Adler,Erich Fromm,Koren Horney, Harry s.Sullivan
Twierdzą Oni że:
na osobowość człowieka największy wpływ ma uwarunkowania społeczeństwa.
Że największa siła tkwi w społeczeństwie. Lęk jest wytworem intereakcji społecznej.
Zachowanie człowieka decyduje sytuacja społeczna (rodzinna, szkoła, zakład pracy)
Sulilivan zdefiniował teorię interpersonalną :” właściwym czynnikiem rozwoju człowieka są stosunki interpersonalne”.
Rozwijamy się wtedy na ile pozwala nam społeczeństwo.
Charakter interpersonalny mają takie zjawiska jak:
* spostrzeganie
* myślenie
* zapamiętanie
Odzwierciedlają kontakt z drugim człowiekiem
- Wszystkie zachowania ludzkie są wytworem zachowania integracji społecznej
Wg. E.Fromma
∗ Człowiek bez społeczeństwa jest samotny wyobcowany, i bezradny
∗ Duże znaczenia on przywiązuje do więzi międzyludzkich, które muszą być otwarte na miłość twórczej czyli szacunku zrozumienia i opiekuńczością.
∗ Mówi ze: Miłość wywodzi się z natury człowieka, który chce być różny ,a bez miłości człowiek jest chory.
* Aby być istotą ludzką należy być twórczym i wolnym.
k. Kamińskiego
Jego cyt.: ”Najlepsza metoda w rękach człowieka obojętnego ,albo niezdolnego nic nie daje” gorzej daje wyniki opłakane.
*Zabawy dydaktyczne(jest to doraźna czynność ,która ma wzmóc proces uczenia się.
- Zabawa jest organizowanie z umiarem we fragmentach lekcji.
Zabawa musi być lekka
powinna być stosowana do momentu kiedy interesuje dzieci
zabawa powinna być krotka
zabawy muszą być prowadzone z inicjatywy uczniów
Powinny odzwierciedlać zainteresowania uczniów
* Zajęcia w grupach:
grupy nie powinny być większe niż 6 osobowe.
Powinny pełnić dyżury w klasach
Oraz pomagać słabszym.
* Lista umiejętności- Wyróżnienia podobne do sprawności harcerskich.
k. J. Korczaka(1878-1942)
Był głównym twórcą koncepcji pedagogicznej, w którym głównym celem jest przestrzeganie niezbywalnych praw dziecka.
Sąd koleżeński- (wchodziło w skład 5 wychowanków i 1 wychowawca)
Do niego Korczak ułożył tzn .Kodeks –składający się ze 100 paragrafów. Większość to były paragrafy uniewinniające albo przebaczające.
Lista spraw na dany dzień .Publicznie uniewinniał konkretne negatywne zachowania konkretnych dzieci. Pod sąd podlegali również nauczyciele.
Rada samorządowa –Była to komisja złożona z dzieci ,które zajmowali się sprawdzaniu czystości zeszytów, podręczników-(10 dzieci i 1 wychowawca)
Sejm Dziecięcy.(instancja samorządowa)
Polegał na zatwierdzeniu wszystkich decyzji grupy ,podejmował uchwały w czasie świąt, ważniejszych uroczystości a także o wydaleniu dzieci z ośrodka ,także nauczycieli i przyjmowaniu zarówno dzieci jak i nauczycieli.
Plebiscyt życzliwości i niechęci.
Jest to wzajemne ocenianie się wychowanków.
Były to kartki z plusami ,minusami , zerem.
Celem było umieć ocenić siebie i innych
Oceniany był każdy po pierwszym miesiącu przybycia do ośrodka
Ten kto miał więcej plusów nazywany był „ Towarzyszem”
Ten, kto był neutralny to nazywany był „mieszkańcem”
A ujemnie oceniony nazywany był:” Obojętnym mieszkańcem „lub „uciążliwym przybyszem”
- Redagowanie gazetek inaczej komitet redakcyjny.
Nikt z opiekunów nie wpływał na kształt tej gazetki.
Zawieranie zakładów. Działało to się w obecności wychowawcy ,zakładano się np. że dany uczeń będzie pokonywał złe skłonności.
• koncepcja pedagogiczna ks. Jana Bosko (1815-18880
Wielostronny rozwój młodzieży jako uczciwych obywateli i dobrych chrześcijan.
Chciał stworzyć rodzinna atmosferę , opartą na wolności i atmosferze odpowiedzialności.
Młody człowiek powinien poszukiwać prawdy
System prewencyjny ks. Bosko opiera się na trzech głównych filarach
Miłość-to okazywanie zaufania i otwartości
Rozum-to wszystko w życiu powinno mieć uzasadnienie, powinno być dziełem wolnego wyboru
Religia-koniecznym warunkiem jest skuteczne wychowanie .Które prowadzi do bezinteresownej usłużności człowieka czyli powołanie.
Wartości def. filozofii
Wszystko to, co jest cenne,godne, pożądane i z wyboru stanowi cel ludzkich dążeń.
Wartości w def. Psychologicznej.
To szacunek do drugiej osoby.
Wartości w procesie wychowania, ich klasyfikacja, wartości preferowane w wychowaniu.
Teoria obiektywistyczna- Czyli wartości istnieją niezależnie od człowieka ,są absolute i powszechne
Platon _triada (dobro-prawda i piękno)powiedział cyt.” Piękno jest to co ujrzane wzbudza upodobanie”.
Teoria subiektywistyczna – człowiek tworzy wartości zależne od swoich potrzeb pragnień.”nie ma wartości w samych w sobie”
Współcześnie przyjmujemy teorie subiektywistyczny- obiektywne.
Istnieje część wartości niezależnie od nas i istnieją także część, którą my tworzymy.
Klasyfikacja wartości w ujęciu Sprangera.
teoretyczne
ekonomiczne
wartości estetyczno- artystyczne ,które cenią piękno i harmonię
Wartości społeczne, bezinteresowne działanie na rzecz drugiego człowieka
polityczne ludzie którzy cenią służbę
religijne(dla ludzi ,którzy cenią prawdę, której źródłem jest Bóg.
Podział „wartości „wg. B.Jedlińskiego.
transcendalna
uniwersalne
poznawcza
moralna
społeczna
Pragmatyczna (praca, spryt, talent, użytelności)
prestiżowe(kariera, sława, pieniądze)
Nedonistyczne ( radość ,zabawa, sex)
Wartości preferowane w wychowaniu.
Altruizm (1830 r.A. Konta) jest to troska o dobro konkretnej osoby, czyli przysługa świadoma i bezinteresowna. Jest w życiu rzadko spotykana Ona uzewnętrznia się z tego że, dajemy swoje życie ,zdrowie, dla kogoś, to coś co nie daje nam korzyści materialnych.
Cielesna
Informacyjna
Motywacyjna
Emocjonalna
Moralna
Tolerancja – skłonność do zgody na myślenie ,działanie i uczucia inne niż nasze.
Granica tolerancji ,którą się przekracza staje się samowolą.
Odpowiedzialność –tak naprawdę nie ma ona definicji.Ale Roman Jngander powiedział o niej m.in.” Odpowiedzialność ,może być za coś ,możemy być pociągnięci do odpowiedzialności i działać moralnie odpowiedzialnie.
Wolność –jest wartością uniwersalną i ponad czasową,przekroczenie granicy to samowola.
Sprawiedliwość to jest cnota moralna. Jest to podstawa człowieka polegająca na gotowości oddania każdemu co mu się należy.” Sprawiedliwie wg. jego zasług”.
Metody wychowania. z referatów
Metoda Modelowania.
Jest to metoda dawania dobrego przykładu i uczenia się przez obserwacje.
Polega Ona na kształtowaniu zachowań wychowanków według określonego wzoru czy wzorca. dziecko naśladuje zachowania wzoru lub wzorca ,oraz identyfikuje się z nim pod względem poglądów ,wyborowi zachowań społecznych. W wyniku obserwacji i naśladownictwa następuje nieświadome przyswajanie postaw i zachowań innych ludzi.
Zalety :
jest pozytywne oddziaływanie wychowawcze
Efektywnie wpływa na rozwijanie i pogłębianie postaw społecznych
Nie wywołuje odruchów buntu.
Jest Ona jedną z najbardziej skutecznych metod wychowania ,czyli przykładu .Dużą na ogół jej skutecznością jest fakt iż : „ słowa uczą ,a przykłady pociągają „
Ponadto metoda ta może być bardziej skuteczna u dzieci starszych. Propagatorem metody modelowanej był wybitny teoretyk i badacz Albert Bandura.
Metoda zadaniowa.
Polega ona na powierzaniu dzieciom i młodzieży konkretnych zadań ,których wykonywanie prowadzi zwrotne do konstruktywnych zmian ich zachowań i postaw pożądanych z wychowawczego punktu widzenia. ,a także do wzbogadzania ich wiedzy i doświadczeń w określonej dziedzinie działalności
powierzanie dziecku zadań
stawianie dziecka w sytuacjach problemowych
wykształcanie dzięki tym sytuacjach konstruktywnych zachowań i postaw
uczy się dzięki temu czego należy unikać, jak postępować
nawiązanie do DEWEYOWSKIEJ koncepcji – doświadczenia (działalne jest źródłem wiedzy)
Warunki skuteczności
umiejętne formułowanie zadań ( poziom i możliwości dostosowane)
zaangażowanie
stopniowanie trudności ( od prostych do trudnych)
obiektywna ocena działalności wychowanka
pogłębianie samodzielności wychowanka ( interweniować tylko gdy jest taka potrzeba)
Problemy:
trudności w formułowaniu zadań
skłonność do wyręczania wychowanka
Metoda perswacyjna Jest mniej użyteczną metodą wychowania ,niż metoda zadaniowa i metoda modelowana. Polega ona głównie na uświadamianiu dzieciom i młodzieży różnych obowiązków i powinności, jakie mają wobec społeczeństwa ,innych ludzi i samych siebie oraz na przypomnieniu przysługujących ich praw. Stanowi więc w niemałym stopniu rodzaj słownego oddziaływania na świadomość moralną i społeczną dziewcząt i chłopców. Jest to między innymi:
tłumaczenie, przekazywanie, danych w celu zmiany opinii, postaw, zachowań
korygowanie i wzbogacanie zasobu wiedzy
w metodzie tej posługujemy się językiem werbalnym i niewerbalnym
wychowujemy poprzez: komunikacje, rozmawiając, dyskutując, polemizując, perswadując
Warunki skuteczności:
umiejętne słuchanie (nie zamykamy się na opinię rozmówcy i na drugą osobę)
umiejętne formułowanie argumentów (dojrzałe argumentowanie)
stosowanie komunikatów pozawerbalnych (zgodność z komunikatem werbalnym)
rezygnacja z bezwzględnej dominacji wyrażonej w opiniach. (nie moralizować, w wychowaniu nie ma zwycięzców i przegranych, wychowanie bez porażek)
Problemy:
skłonność do moralizowania
chęć potwierdzenia własnych racji
unikanie tematów trudnych (tabu)
Metoda nagradzania
Metoda ta polega na promowaniu zachowań pożądanych,z wychowawczego punktu widzenia za pomocą udzielania pochwał lub przyznawania nagród. Szczególnie przydatna jest w zastosowaniu do dzieci w wieku młodszym oraz chłopców i dziewcząt sprawiających trudności wychowawczych.
Co to są pochwały ?są udzielane w formie ustnej lub pisemnej bądź wymownego gesty(kiwnięcie głowa, mimiką twarzy wyrażającą akceptacje, przyjazne spojrzenie.)
Co to są nagrody? Najczęściej mają charakter wzmocnień materialnych ( zabawek, książek, pieniędzy, mniej lub bardziej kosztownych prezentów. Nagrody mają także charakter wzmocnień niematerialnych( wycieczka, wyjście do kina itd.)
Częściej stosowana na ogół jest metoda nagradzania ,czyli wzmacnianie pozytywne.
Funkcje metody nagradzania:
1.W wyniku jej zastosowania dzieci i młodzież dowiadują się o zgodnym z oczekiwaniami dorosłych wykonaniu określonych poleceń.
2. udzielenie pochwały lub nagrody jest czynnikiem motywującym do zachowań społecznych i społecznie moralnych.
Metoda ta spełnia w/w funkcje wówczas ,gdy bywa właściwie stosowana.
Skuteczność metody nagradzania
Metoda ta jest tym skuteczniejsza im bardziej stosuje się ją zgodnie z upragnionymi przez dzieci i młodzież rodzajami wzmocnień pozytywnych czyli:
czynniki atrakcyjne i awersyjne – którymi posługuje się wychowawca w wychowaniu ,nie są jednakowo skuteczne dla wszystkich wychowanków.
W skrajnych przypadkach –to co wychowawca uznał za nagrodę ,może być istocie karą dla wychowanka
Łatwo się przekonać ,że jednym wystarcz same tylko pochwały, aby zmienić swoje zachowanie inni reagują korzystnie jedynie na przyswajanie im nagrody.
Ważne jest ustalenie jakiego rodzaju ma być grafikacja i jakie konkretne nagrody wskazane byłoby w danej sytuacji wychowawczej.
Nagradzając wychowanka powinien do minimum zmniejszyć opóźnienie nagrody.
Nagroda oczekiwana powinna być mniej atrakcyjna od oczekiwanej.
Nagradzanie jest skuteczne tylko wtedy gdy osobnik opanował wymagalną czynność.
Słabe strony metody nagradzania to:
Dziecko zbyt często chwalone i nagradzane przyjmuje postawę roszczeniową (uczy się zadań na wskroś interesownych, oczekuje w następstwie społecznie i moralnie pożądanych zachowań jakieś gratyfikacji i bez niej zaniedbuje swoje zobowiązania i powinności.
Należy wystrzegać się stosowania metody nagradzania wobec jednych a unikanie wobec drugich,(błędem jest rezygnacja z tej metody wobec dzieci społecznie nieprzystosowanych ,które w szczególny sposób spragnione są pochwał i nagród ze strony dorosłych.
Często umacnia postawy egoistyczne ,eliminuje oznaki wspaniałomyślności i bezinteresowności sprzyja niezdrowej konkurencji, zarówno w środowisku rodzinnym jak w szkolnym(gdy pochwały i nagrody otrzymują osoby ,które najmniej tego potrzebują i w takiej sytuacji uczą się oni dobrych manier wyłącznie za cenę bardziej lub mniej pewnego ich chwalenia czy nagradzania.).
Zasady nagradzania wychowawczego –(Zgodnie z myślą Jamesa E. Walkera,Thomasa M Shea’a)
Wzmacniać zachowanie pożądane, destruktywne unikać
Wzmacniać zachowania pożądane społecznie i moralne bezpośrednio po zamanifestowaniu ich przez wychowanków.
Wzmacniać wstępnie wzmocnienie określonego zachowania za każdym razem ,gdy tylko pojawi się ona w polu widzenia wychowawcy.
w przypadku zbyt częstego pojawienia się wzmocnienia zachowania stosować je w sposób przerywany a nie ciągły i systematyczny.
Łączyć wzmocnienia materialne za wzmocnieniami w formie pochwał ,dążyć do rezygnacji z nagradzania materialnego na rzecz pochwał.
Następstwa i skuteczność metody nagradzania
Zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia oczekiwanego przez wychowanków sposobu ich postępowania
Pozytywnie motywuje wychowanków do zachowań społecznie i moralnie
wpływ na aktywność i kreatywność wychowanków
umacnia ich poczucie wartości i własnej godności.
Metoda karania
Nazywana jest nierzadko również metodą wzmocnień negatywnych. Jest Ona jednym z najmniej skutecznych sposobów modyfikacji nie pożądanych społecznie i moralnie zachowań dzieci i młodzieży
Kara jest sposobem utrwalenia nawyków .Karą będzie werbalne skoncentrowanie wypowiedzi ucznia ,które spowodowało u niego zakłopotanie. Potencjalnie każdy bodziec może być czynnikiem karzącym. Wyróżniamy następujące kary pedagogiczne:
Typ osobowości:
Przynależności
Lubi okazywać się i pokazywać przewagę
Gotowe przyjmować odpowiedzialność
Kary dzielą się na:
Naturalne są szczególnie skuteczne ,które sąnp. Jazda nieostrożna rowerem ,kończy się upadkiem
Pedagogiczne
Karanie ma 3 cele:
Uświadomienie sprawcy winy
Poprawa sprawcy
Kontrola nad zachowaniem
Warunki i zalecenia skutecznego karania
Proporcjonalność (kara musi być po prostu konsekwentna)
Spoistość w karaniu( dany czyn karzemy w ten sam sposób)
Postawa karzącego( żeby nie była wroga, że ten który karze nie jest ich wrogiem)
Stosunek karzącego do karanego( wzajemna życzliwość)
Czynnik wieku
Czynnik czasu( karę trzeba stosować zawsze bezpośrednio po czynie)
Częstotliwość kary( że nie powinna być kara stosowana rzadko)
Sprawiedliwość
Wyjaśnianie i tłumaczenie (przed każdą karę trzeba wytłumaczyć)
Nie należy oczekiwać doskonałości
Po ukaraniu należy pamiętać o pozytywach
Obserwacja (podczas każdej kary należy dzieci obserwować)
Akceptacja karanego kary
Do każdego dziecka należy dopasować rodzaj kary (co dla mnie jest karą to dla ciebie nie musi)
Pomiędzy rodzicami a dziećmi kontakty i relacje muszą być szczere.
Rodzice często robią błąd i nie umią nazywać rzeczy po imieniu, jeśli ukradłeś to jest kradzież.
Metody oddziaływań grupowych
Są to metody grupowe. Polegają między innymi na aktywizowaniu dzieci i młodzieży w działalności zespołowej i samorządowej ,w tym organizowaniu z ich pomocą różnego typu zajęć łącznie z lekcjami.
oddziaływanie kilku osób na jednostkę w celu zmodyfikowania postaw bądź zachowań
zmiany poprzez bycie i działanie z innymi osobami
METODA ORGANIZOWANIA DZIAŁALNOŚCI ZESPOŁOWEJ (Kamiński, Courinet)
istnieją cechy przywódców zespołu
nikogo nie można włączyć do grupy na siłę
grupa nie powinna być liczna spychanie odpowiedzialności na innych
lider powinien wyłonić się sam w sposób naturalny
gdy 2 liderów warto podzielić grupę
Warunki skuteczności:
odpowiednia liczebność zespołu
różnorodność (duże grupy ok. 50 os.)
grupy dobrane według temperamentu
precyzyjne określenie zadań 5. koordynacja działań
Problemy:
konflikty miedzy członkami zespołu
pogłębianie podziałów
Rozwój postaw konformistycznych
ulegamy grupie, przestajemy się angażować
Metoda organizowania działalności samorządowej – A. Neill
uczestnictwo dzieci i młodzieży w działalności
uczy odpowiedzialności, ważności, że możemy mieć na coś wpływ
przygotowanie do samodzielnego życia
zbyt wczesne włączenie spowoduje upośledzenie na gruncie społecznym
Warunki skuteczności:
realność zadań i problemów
zwiększenie udziału wychowanków
usprawnianie rozwiązań organizacyjnych
tworzeniu równych szans udziału w budowaniu rzeczywistości
Problemy
powstanie klik i grup interesów
brak spójności działań
nadmierna ingerencja wychowanków.
Techniki oddziaływań wychowawczych.
Techniki wymiany opinii jest to wymiana opinii dzieci i młodzieży mają one na celu pogłębienie ich współżycia i współdziałania oraz bliższe ich poznanie. Składają się na nie techniki wychowania ,jak : „Technika burzy mózgów” ,Technika decyzji grupowej, technika sondażu opinii, technika swobodnej ekspresji słownej i technika kontaktów międzyludzkich.
Technika „burzy mózgów”- umożliwia dziewczętom i chłopcom zgłaszanie własnych pomysłów dotyczących konkretnej sprawy. odbywa się to w sposób całkowicie swobodny i nie skrępowany.
Zasady obowiązujące w „burzy mózgów” dotyczących wielu spraw związanych ze zgłaszaniem pomysłów. Postuluje się w nich ,aby:
podawać pomysły w sposób zwięzły, bez próby ich oceniania i bez jakichkolwiek uwag krytycznych;
wypowiadać wszelkie pomysły ,jakie przychodzą na myśl ,zwłaszcza te najbardziej orginalne i fantastyczne.
Zadbać o liczbę pomysłów , ponieważ im jest ich więcej ,tym większe jest prawdopodobieństwo sukcesu.
Nie ograniczać się do własnych pomysłow ,lecz także rozwijać i modyfikować pomysły wysuwane przez inne osoby.
• Technika decyzji grupowej - Technika oddziaływań wychowawczych ,pomocną przyswajaniu klasie lub grupie wychowawczej określonych norm współżycia i współdziałania ,jest technika decyzji grupowych. Techniki te są cenionymi technikami wychowawczymi.
Należy do nich technika swobodnej ekspresji plastycznej oraz technika ignorowania zachowań niepożądanych.
Technika swobodnej ekspresji plastycznej
Technika pozwala na uzewnętrznianie swych przeżyć, doświadczeń i wiedzy o świecie, który otacza wychowanka, za pomocą rysowania, malowania, wycinania i lepienia. Dzieci i młodzież mogą w ten sposób wyrazić swoje myśli i uczucia, dotyczące ich problemów. Mają możliwość nie używając słów „odsłonić „ to co czują, myślą w sposób bardziej lub mniej dosadny.
Pedagog niejednokrotnie ma możliwość przy tej okazji odkryć dziecko uzdolnione w tym zakresie. Nie stanowi to jednak celu, prace te być wyrazem osobistych przeżyć. W tym przypadku nie jest ważna forma ale treść dokonań plastycznych, pozwalających rozpoznawać wewnętrzne życie i pozwalająca odreagować przeżywane przez wychowanków stresy.
Swobodna ekspresja umożliwia zaspokojenie potrzeby komunikowania innym ludziom swych myśli, uczuć i przeżyć, oraz rozwijanie uzdolnień, a jednocześnie przeżywanie prawdziwego sukcesu.
Prace plastyczne mogą stanowić podstawę ich rozumienia ich aktualnych przeżyć sytuacji w jakiej się znajdują.
Nie należy jednak dociekać za wiele, a przede wszystkim unikać psychoanalizy. Trzeba pamiętać o tym, że nie nauczyciel czy wychowawca jest głównym interpretatorem treści ale sam uczeń.
Istnieją różne odmiany techniki swobodnej ekspresji plastycznej. Każda z nich rozpoczyna się od stworzenia sytuacji problemowej lub zadaniowej, aby młodzież nabrała chęci do malowania na zadany temat. Możemy wychowanka zabrać na wycieczkę, do kina, teatru, wystawę. Zbliżające się święta, obejrzany film, przeczytany wiersz czy książka ma na celu zachęcić młodzież do malowania czy rzeźbienia. Po zakończonych zajęciach możemy urządzić wystawę prac, porozmawiać z dziećmi o wykonanych pracach, ocenić treść, a nie formę. Technika ta bowiem służy do odreagowania bolesnych napięć psychicznych oraz lepszemu ich poznaniu.
Cel osiąga się w dużej mierze dzięki stworzeniu odpowiedniej atmosfery, indywidualnemu podejściu do ucznia i wyposażeniu w odpowiednie narzędzia i materiały.
Technika ignorowania zachowań niepożądanych.
Polega ona na bagatelizowaniu przez wychowawcę drobnych i szybko mijających uchybień dzieci. Mówimy tu o chwilowej dekoncentracji, wyglądaniu przez okno, zerkanie na koleżankę czy zegarek. Często młodzież i dzieci w ten sposób chcą zwrócić na siebie uwagę. Tego rodzaju zachowania należy ignorować aby się im skutecznie przeciwstawić. Następuje wygaszanie, gdyż wyuczona reakcja jest powtarzana bez wzmocnienia to zmniejsza się tendencja do wykonywania tej reakcji. Ze zjawiskiem wygaszania mamy często w sytuacji będących rodzajem prowokacji pod adresem nauczyciela. Uczeń bowiem oczekuje karcącej reakcji osoby dorosłej. Poleganie na zjawisku wygaszania wymaga czasu i cierpliwości ze strony nauczyciela czy wychowawcy.
Skuteczność techniki ignorowania zachowań niepożądanych jest tym mniejsza, im większy jest stopień zaangażowania ucznia w sprawianiu trudności wychowawczych. Pamiętać należy o tym, że nawyki silniejsze są bardziej oporne na wygaszanie niż nawyki słabsze.
Technikę tę stosuje się w przypadku wybuchu gniewu czy płaczu, przejawianej przez ucznia zawziętości, nadmiernej zależności, wyrażającej się bezustannym zadawaniu pytań w sprawach błahych, jak też płataniu figli na lekcjach.
Stosuje się ją wówczas gdy szkodliwość niepożądanych zachowań jest niewielka, oraz gdy zachowania występują rzadko i szybko przemijają.
Słabą stroną tej techniki to to, że nie przynosi ona efektów natychmiast, a na rezultaty trzeba czekać. Nie należy jej stosować gdy zachowanie ucznia zagraża innym dzieciom. Jest natomiast pomocna w sytuacji gdy uchybienia są błahe i szybko mijają.
INTERNET
2. Formy oddziaływań niewerbalnych – wykorzystuje się tu psychoterapeutyczne i wychowawcze wpływy aktywności ruchowej, reakcyjnej i artystycznej:
0. improwizowana dramatyzacja (polega na wykorzystaniu elementów sztuki teatralnej w sposób umożliwiający rekonstrukcję własnej sytuacji życiowej i obrazu samego siebie. Wyróżnić tu można:
1. psychodrama – zabiegi strategii wychowawczej posługujące się spontaniczną dramatyzacją. Związana jest z analizowaniem zachowania jednostki a jej cel to poznanie siebie i lepsze rozumienie swoich reakcji
a. socjodrama – przebieg akcji nastawiony jest na grupę. Celem jest wywarcie wpływu na życie zbiorowe grupy. Socjodrama może przebiegać wg:
b. ustalenie i omówienie problemu (należy zwracać uwagę aby problem był ważny dla całej klasy. Nie należy więc narzucać uczniom lecz ustalać go w ramach wspólnej dyskusji
c. spontaniczne udramatyzowanie sytuacji (poszczególne role powinni odgrywać ci uczniowie którzy tego sami chcą)
d. ustosunkowanie się do zaimprowizowanej sytuacji lub zdarzenia
Istnieją różne odmiany technik socjodramatycznych: technika lustrzana polega na możliwie dokładnym odtworzeniu sytuacji, technika zmiany ról gdzie powierza się np. odegranie roli ucznia skrzywdzonego temu, który go skrzywdził, technika postępowania na odległość odbywająca się bez udziału osoby stanowiącej główny przedmiot scenicznej improwizacji.
technika treningu relaksacyjnego – są to ćwiczenia relaksująco-koncentrujące. Mogą się wywodzić ze wschodnich systemów treningu psychofizycznego np. joga. Przywracają stan psychoneurowegetatywnej równowagi oraz przyczyniają się do rozwijania osobowości. Polegają na wykonywaniu układów ćwiczeń odprężających i koncentrujących. W kulturze europejskiej metody tych ćwiczeń uległy modyfikacji i mogą przebiegać:
1. nauczenie się przyjmowania postawy ciała ułatwiającej szybkie osiągnięcie stanu odprężenia mięśni i naczyń krwionośnych
a. nauka koncentracji na reakcjach fizycznych i psychofizycznych własnego organizmu
b. opanowanie umiejętności sterowania reakcjami organizmu
c. nabywanie umiejętności przekształcania i formowania osobowości
2. swobodna ekspresja plastyczna – Badania nad aktywnością twórczą dzieci ujawniły, że najpowszechniejszym zjawiskiem obok zabawy jest twórczość plastyczna. Twórczość ta jest niewyczerpanym źródłem wiedzy o psychice dziecka, dlatego stała się specyficzną strategią wychowania. Należy więc naturalną twórczość plastyczną dzieci wykorzystywać przy różnych okazjach, umożliwia to:
1. uwolnienie się od napięć psychicznych
a. przeżywanie prawdziwych sukcesów
b. lepsze poznanie uczniów przez nauczyciela
c. intensyfikację procesów poznawczych
d. rozwijanie uzdolnień i zainteresowań
3. muzykoterapia – muzyka jest nośnikiem emocji, sprzyja nawiązaniu łączności emocjonalnej i werbalnej między ludźmi, ułatwia dotarcie do psychiki drugiego człowieka. Muzyki można słuchać lub samemu ją tworzyć, i w ten sposób wyrażać swoje najgłębsze indywidualne uczucia
4. zabawa w teatr – stanowi próbę ukazania jakiegoś ważnego problemu z punktu widzenia przeżyć i doświadczeń uczestników. Można ją zaliczyć do zabaw tematycznych. Kilka minut aktywnej dramy może dużo zdziałać dla zmęczonych, wyczerpanych i znudzonych umysłów.
KOMUNIKACJA NIEWERBALNA
Komunikacja niewerbalna odnosi się do sporej części badań nad różnymi elementami komunikacji nie korzystającej ze słów. Wyraz twarzy, ton głosu, gesty, pozycje i ruchy ciała, dotyk czy sposoby spoglądania są najczęściej stosowanymi i diagnostycznymi kanałami komunikacji niewerbalnej.
Zachowanie niewerbalne służy przede wszystkim:
wyrażaniu emocji (zwężasz oczy, puszczasz brwi, wpatrujesz się intensywnie, zaciskasz usta-jesteś zły)
przenoszeniu postawy (np.” lubię cię”- uśmiechasz się, nasilasz kontakt wzrokowy-albo „nie lubię cię”- odwracasz wzrok, ton twojego głosu staje się bezbarwny, stajesz tyłem)
informowaniu o cechach osobowości (‘’jestem otwarty’’- twoje gesty są szerokie, modelujesz głos podczas mówienia, zdecydowany ton głosu)
ułatwianie komunikacji werbalnej(obniżasz głos i spoglądasz przed siebie, gdy kończysz wypowiedź, by wskazać partnerowi, że teraz on może mówić).
Nie ulega wątpliwości, że koronnym klejnotem komunikacji niewerbalnej jest kanał wyrazów twarzy. Badania Darwina nad mimiką miały wielki wpływ na ten rodzaj ustaleń w wielu dziedzinach; my skoncentrujemy się na jego twierdzeniu ,że podstawowe emocje przenoszone za pomocą twarzy są uniwersalne-wszyscy ludzie wszędzie wyrażają te emocje w ten sam sposób i wszyscy potrafią zinterpretować je z jednakową dokładnością .np. jeżeli coś nam nie smakuje ,wówczas marszczymy nos, również ,jeżeli kogoś nie lubimy lub mamy jakąś nieprzyjemną sytuację .Czy Darwin miał rację? Czy mimika wyrażająca emocje jest uniwersalna?
Tak: dla gniewu, szczęścia, zaskoczenia, strachu, niesmaku i smutku.
Istnieją również inne kanały komunikacji niewerbalnej tj. kontakt wzrokowy i spojrzenie; stajemy się podejrzliwi, gdy dana osoba rozmawiając, nie spogląda nam w oczy: ludzie zaś, którzy zakładają ciemne okulary, mogą wprawiać w zakłopotanie w czasie rozmowy. Równie fascynującymi środkami komunikowania się są gesty rąk i ramion.