Polityka regionalna
05.10.11
Tytuł: Czym jest polityka regionalna UE?
- zielona księga spójności
Teoretyczne założenia polityki spójności UE: „Aby te cele mogły zostać zrealizowane, Unia musi zmobilizować wszystkie odpowiednie zasoby krajowe i wspólnotowe- w tym te należące do polityki spójności- w zakresie wszystkich trzech aspektów strategii (gospodarczym, społecznym i środowiskowym), tak aby w większym stopniu wykorzystać powstającą pomiędzy nimi synergię w ogólnym kontekście zrównoważonego rozwoju”. Konkluzje Prezydencji, Rada Europejska, marzec 2005r.
Teoretyczne założenia polityki spójności UE:
Konkurencyjność ekonomiczna- czyli co robić, żeby w regionach produkowano dużo i efektywnie (wymiar europejski i wymiar międzynarodowy)
Wewnętrzna spójność- co zrobić aby zapobiegać marginalizacji niektórych obszarów (najsłabszych)
Polityka rozwoju, której celem jest wyrównywanie różnic międzyregionalnych.
Polityka:
Działanie władzy
- Jakiej władzy?
Rozwoju
- Co to jest rozwój? Ciąg zmian, które cechują takie własności jak: nieodwracalność, spontaniczność i monotoniczny charakter (Krajewski 1977r.); Odniesienie do podjęcia struktury (Zamiara 1977r.); Ukierunkowanie (Chojnicki 2008r.); Odniesienie do struktury, musi zajść istotna zmiana która dotyka struktur.
- Co to jest rozwój społeczno- ekonomiczny? Spontaniczny, kierunkowy
Różnic
- Co jest a co nie jest różnicą?
- Czy różnica jest czymś negatywnym?
„Wzrost nie uwidacznia się wszędzie jednocześnie, przejawia się on ze zmienną intensywnością w postaci punktów lub biegunów wzrostu i rozchodzi się różnymi…”
Wyrównywanie
- wyrównywanie różnic międzyregionalnych: skala? Ciągłość przestrzenna? Jakie sposoby wyrównywania różnic w rozwoju społeczno-ekonomicznym wypracowała gospodarka przestrzenna? (koniecznie wiedzieć na temat teorii biegunów!)
Wspierać biednych czy bogatych?
Konkurencyjność czy spójność?
02.11.11
Polityka regionalna 2007-2012
Cele
Konwergencja
konkurencyjność i zatrudnienie w regionach
Europejska współpraca terytorialna
Zmiany w finansowaniu
| 2004-2006 | 2007-2013 |
|---|---|
Maksymalny poziom współfinansowania ze środków funduszy strukturalnych – 75% (rzeczywisty 55% w PL) Maksymalny poziom współfinansowania ze środków FS – 85% |
Maksymalny poziom współfinansowania ze środków funduszy strukturalnych – 85% Maksymalny poziom współfinansowania ze środków FS – 85% |
Okres wydatkowania środków funduszy strukturalnych: n+2 Okres wydatkowania środków FS: n+3 |
Okres wydatkowania środków wszystkich funduszy: N+3 – 2007-2010 N+2 – 2011-2013 |
| Wielofunduszowość | Jeden program – jeden fundusz oraz zasada cross-financing (jeden projekt może być finansowany zarówno z EFS i EFRR) |
Inicjatywy (w formie pożyczek; wspólnie z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym)
JASPERS – wspólne wsparcie dla projektów w europejskich regionach
Wsparcie przygotowania dużych projektów inwestycyjnych
Przyspieszenie przygotowania projektów umożliwiających wykorzystanie środków unijnych
Polepszenie jakości wniosków zatwierdzanych przez KE
JEREMY – wspólne europejskie zasoby dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstw
JESSICA – wspólne europejskie wsparcie na rzecz trwałych inwestycji w obszarach miejskich
Zasady polityki spójności
Koncentracji – przede wszystkim dla obszarów znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji
Partnerstwa – współpraca układu europejskiego, krajowego, regionalnego i lokalnego (wertykalnie) oraz z partnerami gospodarczymi i społecznymi (horyzontalnie)
Programowania – szczegółowo określone etapy
Koordynacji – pomiędzy poszczególnymi funduszami poprzez: dokumenty programowe, monitorowanie, ocenę pomocy
Dodatkowości – środki europejskie muszą uzupełniać finansowanie krajowe, a nie mogą go zastępować. 2007-2013 – środki europejskie nie mogą przekraczać 4%
Spójność
Społeczna - bezrobocie
Ekonomiczna - pkb
Terytorialna – dostęp do usług
16.11.2011
Alokacja w ramach ZPORR- kryteria (80/10/10)
Kryterium 1- ludnościowe
Polska jako całość spełnia aktualnie kryteria kwalifikujące do obszarów objętych Celem 1 funduszy strukturalnych UE. Uzasadnia to dominującą rolę kryterium ludnościowego w podziale regionalnym środków wsparcia. 80% tych środków zostało więc podzielone proporcjonalnie do liczby mieszkańców w poszczególnych województwach. (zróżnicowanie regionalne tych środków; kryterium to nie różnicuje kraju)
Kryterium 2
Ze względu na międzywojewódzkie zróżnicowania poziomu PKB na mieszkańca, 10% środków zostanie podzielone proporcjonalnie do liczby mieszkańców w województwach, w których średni poziom PKB na mieszkańca w latach 97-99 był niższy od 80% średniego poziomu na mieszkańca w kraju (podkarpackie, lubelskie, podlaskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie)
Kryterium 3
Ze względu na wysoką stopę bezrobocia oraz zagrażającą w wielu powiatach trwałą marginalizację znaczących grup społecznych, 10% środków wsparcia przeznaczone będzie dla powiatów, w których średnia stopa bezrobocia w latach 1999-2001 przekraczała 150% średniej krajowej. Powiatów takich jest 72 a zamieszkuje w nich 5,3 mln osób.
Mapka- przestrzenne zróżnicowanie dostępności środków, środki strukturalne
- niska dostępność środków dla woj. Dolnośląskiego, małopolskiego, mazowieckiego
- dużo większa dostępność w gminach województw biedniejszych i przygranicznych
-
*Na co wydawano pieniądze? (Wykres. Struktura udzielonego dofinansowania z UE wg grup interwencji)
- wszystkie wydawane pieniądze mają swój numer, są przyporządkowane do danych programów operacyjnych
- 36% infrastruktura transportowa; 26% ochrona środowiska; 12% zasoby ludzkie; 10% rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo; 6% wsparcie dla przedsiębiorstw; 3% społeczeństwo, badania i rozwój; 2% infrastruktura społeczna i ochrona zdrowia publicznego.
- większość tych pieniędzy nie została wydana na wsparcie dla przedsiębiorstw, mimo iż było takie założenie
*Wykres kto był głównym beneficjentem tych środków:
- gmina 79%; powiat 12%; województwo 9%
- 29% jednostki budżetowe
Dywergencja czy konwergencja? (materiały MRR: Przegląd regionalny nr 2)
| Regionalny PKB per capita w 1999r. w stosunku do średniej krajowej | |||
|---|---|---|---|
| Niższy od średniej krajowej | Wyższy od średniej krajowej | ||
| Regionalny wskaźnik wzrostu PKB w latach 1999-2005 (przeciętny roczny) w stosunku do średniej krajowej | Niższy od średniej krajowej | Dywergencja( efekt marginalizacji) -Lubelskie -Podkarpackie -Świętokrzyskie -Warmińsko- Mazurskie -Opolskie -Kujawsko- pomorskie |
Konwergencja (efekt wytracania tempa) -Śląskie -Pomorskie -Zachodniopomorskie -Dolnośląskie |
| Wyższy od średniej krajowej | Konwergencja (efekt doganiania) -Małopolskie -Łódzkie -Podlaskie -Lubuskie |
Dywergencja (efekt oddalania) -Mazowieckie -Wielkopolskie |
Regiony objęte wsparciem:
- wyznaczone na podstawie PKB
- obszary wiejskie
- restrukturyzacja
*przygraniczne regiony federalnych niemiec
*południowe Włochy
07.12.11
Polityka regionalna, wykład 7.12.11
System wdrażania polityki regionalnej UE w Polsce- organizacje
(ustawa o zasadach prowadzenia polityki regionalnej)
Systemy realizacji polityki rozwoju- ogólnie
| dokumenty | instytucje |
|---|---|
| Strategia rozwoju- dokument polityczny, jakieś ciało polityczne za to odpowiada | Premier lub minister |
| Program operacyjny | Instytucja zarządzająca,(może powierzyć część zadań instytucja pośrednicząca) |
| projekt | beneficjent |
Poziom regionalny- za strategię odpowiada samorząd
Instytucja zarządzająca- Funkcje:
-zarząd województwa lub minister
-przygotowanie i realizacja PO
-ustawa o zasadach prowadzenia polityki regionalnej( wszystko co jest związane z wprowadzaniem i wdrażaniem PO)
-część z tych kompetencji może być przekazana instytucji pośredniczącej (zadania: wyraźnie określone w przepisach; np. instytucja pośrednicząca nie może określać poziomu dofinansowania projektu; monitorowanie zmian) bezpośredni kontakt z beneficjentem-może instytucja pośrednicząca
Krajowy system realizacji polityki rozwoju
| dokumenty | instytucje |
|---|---|
| Strategia rozwoju kraju | premier |
| Program operacyjny (krajowy lub sektorowy) | Właściwy minister lub minister właściwy ds. rozwoju regionalnego; Instytucja pośrednicząca (różne organizacje); Instytucja wdrażająca (instytucja pośrednicząca II stopnia); różne organizacje |
| projekt | beneficjent |
| dokumenty | instytucje |
| Narodowa strategia spójności (NSRO) | premier |
| Program operacyjny (sektorowy, ponadregionalny, regionalny) | Właściwy minister, minister właściwy ds |
| dokumenty | instytucje |
| Strategia rozwoju województwa | Samorząd województwa (zatwierdzana przez sejmik) |
| Regionalny program operacyjny | Zarząd województwa; Instytucja pośrednicząca (różne organizacje) |
| projekt | beneficjent |
Beneficjent: osoba fizyczna bądź prawna nie posiadająca osobowości prawnej…..
I rodzaj- organizacja która podpisuje umowę o dofinansowanie projektu
Typy projektów:
Indywidualny
Systemowy- celem jest realizowanie zadań publicznych, nie biorą udziału w konkursie;
Konkursowy- konkurs, określenie kryteriów a beneficjenci składają wniosek, który zostaje podjęty ocenie, bierze udział w rankingu
Komitet monitorujący- powoływany jest przez instytucję: akceptuje wybory projektów, analizuje postęp we wdrażaniu programu.
Skład osobowy KM- 20.09.11- marszałek województwa, vc marszałek, przedstawiciele powiatów, przedstawiciele gmin, przedstawiciel wojewody- vc wojewoda mazowiecki, minister rozwoju regionalnego
Marszałek i wojewoda:
Instytucja certyfikująca: instytucja odpowiedzialna za prawidłowość wydatkowania środków; zadanie wykonuje MRR; w RPO pośredniczy w tym urząd wojewódzki (wojewoda)
Instytucja audytowa: generalny inspektor kontroli skarbowej; część funkcji delegowanych do urzędów kontroli skarbowej w województwach (RPO)
Zarząd województwa a wojewoda:
ścieranie się tych instytucji
próbowano nadać wojewodzie kluczową pozycję w komitecie monitorującym
Eksperci:
w związku z negatywną oceną procedury oceny wniosków wprowadzono do ustawy instytucję eksperta
osoba zaakceptowana jako osoba oceniająca wnioski i wydająca opinie tam gdzie to konieczne
lista ekspertów tworzona z inicjatywy instytucji zarządzającej, akceptowana przez ministra
w przypadku konfliktu interesów lub negatywnej oceny pracy eksperta może on zostać skreślony z listy lub sam się skreślić
Organizacje które wpływają na to co się dzieje ale nie uczestniczą w tym systemie:
GUS
WUSy
Krajowa jednostka oceny: monitorowanie i ewaluacja wdrażania polityki regionalnej w Polsce; zbiera informacje i przygotowuje plan ewaluacji programu operacyjnego; www.ewaluacja.gov.pl
Krajowe obserwatorium Terytorialne i Regionalne Obserwatoria Terytorialne- zajmują się zbieraniem danych; wszystkie wskaźniki dotyczące wszystkich programów operacyjnych
Krajowe Forum Terytorialne i Regionalne Fora Terytorialne: ich zadaniem będzie komentowanie informacji zbieranych przez obserwatoria terytorialne, urzędy statystyczne i inne jednostki
Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju: opinie i dokumenty przygotowane przez komitet często mają wpływ na przygotowane dokumenty wdrażające politykę regionalną UE
RPO-
lubuskie, warmińsko-mazurskie- instytucje pośredniczące
podlaskie, lubelskie- brak instytucji
Nie we wszystkich województwach zostały powołane instytucje pośredniczące. Część województw powołała specjalne organizacje mające „odciążyć” Urzędy Marszałkowskie w pracach związanych z obsługą funduszy (np. Mazowiecka Jednostka Wdrażająca)
Europejska Współpraca Terytorialna: wspólny sekretariat techniczny (występuje tylko w tym dziale programów operacyjnych)
Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju- projekt 17.11.11- Trzecia fala nowoczesności
14.12.11
MONITORING
Monitoring w kontekście polityki UE:
-monitoring jest elementem zarządzania strategicznego
-powiaty: mocny w Polsce na poziomie lokalnym, regionalnym, krajowym
-komisja europejska monitoruje sama, narzuca nam ewaluację ale nie mówi jakie narzędzia monitorowania mają być wdrożone
- często jakość monitoringu jest wynikiem jakości dokumentów strategicznych- porządny monitoring to porządny dokument ale nie odwrotnie
-Monitoring: obserwowanie i inwentaryzowanie działań, zdarzeń i ich efektów na rzecz polityki z rozwoju społeczno gospodarczego
-dobry monitoring powinien być robiony w trakcie prac nad strategią (moment tworzenia celów; cel dla monitorującego to etykieta, domyślenie się, zdobycie wiedzy co autor celu miał na myśli aby nadać mu odpowiednie wskaźniki)
- 2 efekty monitoringu: bazy danych oraz raporty, które powstają na podstawie baz danych (czas i konsekwencja: czas w którym zaczynamy monitorowanie)
-bez dobrego monitoringu nie ma dobrej ewaluacji
-najważniejsze pytania do monitoringu:
*co monitorujemy: politykę społeczno gospodarczą, politykę rozwoju, monitorujemy zmiany, monitorujemy poziom realizacji strategii; różnice w kosztach (poziom zaangażowania partnerów społecznych)
*kto bierze udział w monitoringu: za zbieranie danych odpowiedzialny jest Urząd Marszałkowski, organizacja prowadząca politykę, partnerzy społeczni; dane zbiera organizacja zewnętrzna- przez czas trwania projektu jakaś organizacja zbiera dane; (wręcz nie możliwy) dane ze statystyk monitoringu (np. dane z gusu)- trudno znaleźć bezpośrednie odwołanie; najlepszy model to model mieszany
*kto prowadzi monitoring: Urząd, organizacja zewnętrzna… lub nikt nie prowadzi monitoringu
*jakie są cele : uzupełnienie zbioru danych opisujących daną statystykę; umożliwienie rzetelnej ewaluacji; aktualizacja dokumentów strategicznych (monitoring i ewaluacja służą temu aby nasze dokumenty były jak najbardziej użyteczne i skuteczne); cel polityczny- ocena działań samorządu, urzędu i innych organizacji; przygotowanie raportu corocznego o stanie danej jed. Teryt. Bądź o stanie realizacji strategii; przygotowywanie narzędzi marketingu strategicznego; przygotowywanie wniosków o finansowanie zewnętrzne:
Najważniejszym celem monitoringu jest sprawne zarządzanie jednostką!
*jakie są narzędzie: matryca zbieżności- zasięg dokumenty; analiza zasobów informacyjnych- analiza dokumentów strategicznych, krajowych; analiza zapisów strategicznych; analiza struktury organizacyjnej; benchmark
*jak często zbieramy dane: dane zbieramy na bieżąco- działania i tworzymy bazy danych, analizujemy je
Kroki co musimy zrobić przy tworzeniu strategii:
Analiza zasobów urzędu: inwentaryzacja informacji prowadzonych od dawna przez różne komórki urzędów
Ustalenie kierunków przepływu informacji w urzędzie, kto co wie i kto do kogo przekazuje
Udział poszczególnych komórek Urzędu w systemie monitorowania
Ustalenie, która z komórek w Urzędzie, będzie odpowiedzialna za monitorowanie
Analiza dokumentów, która pozwoli na zebranie danych; ustalenie pól monitorowania z innymi organizacjami; wybranie wskaźników monitorowania; wybranie benchmarków
Elementy tworzone przez różne wydziały; dokumenty tworzone przez inne organizacje w tym spoza monitoringu
Analiza statystyki publicznej: GUS, wybieramy wskaźniki i ich wartości; analizy przestrzenne i analizy społeczno gospodarcze
Podpatrywanie innych, analiza dobrych praktyk
Model systemu:
W celu tego modelu zawierają się wszystkie cele monitorowania
Nie da się go skonstruować
Jak mamy model i analizy to kolejnym krokiem jest:
Opracowanie wskaźników:
Na bazie analiz opracować listę wskaźników, system wskaźników z określoną strukturą- musi mieć uzasadnienie
Obliczanie wartości wszystkich wskaźników na dzień dzisiejszy (z udziałem warsztatów)
Określenie wartości docelowych wskaźników
Baza danych:
Jaka forma, kto wpisuje info do bazy?, jakie narzędzia, kto będzie z tego skorzystał, dla którego typu administracji przygotowujemy; kto ponosi odpowiedzialność polityczną; na sam koniec opisanie wszystkiego, które daje porządek!
Monitoring łatwiej układać gdy jest on powiązany,
Zakres danych zbieranych podczas monitorowania: niezwykle szeroki zakres danych- kraj, region
Określenie baz problemowych: macierze, swot
Monitoring a plan strategiczny: monitorujemy poziom realizacji celów ale i ich skuteczność, efektywność
Monitoring a wskaźniki: problemy
Niedobór bądź błędy w danych zbieranych przez organizacje czy urzędy
Najświeższe możliwe dane np. Narodowy spis powszechny
Cele naszych dokumentów są na tyle szczegółowe, że w którymś momencie okazuje się że czas od momentu wymyślenia do wskazania wskaźnika staje się przeterminowany
Jak czas wpłynął na wskaźnik, jaka jest dynamika
Dane najnowsze: różne w różnych urzędach, jak daleko sięgnąć w przeszłość
Jak daleko wybiegać w przyszłość
Które zjawiska są charakterystyczne, które prognozować a których nie
Benchmark- często decyzja polityczna
W niektórych przypadkach jest sytuacja że polityka zabrania wdrażania monitoringu (może ona wpływać na strukturę Urzędu- nieefektywność); jak wiele organizacji będzie zaangażowanych; jak głęboko monitorujemy- czy tylko cele operacyjne, czy strategiczne (rodzaj patrzenia komuś na ręce)
System krajowy monitorowania, obserwatoria terytorialne
Wskaźniki
Opracowanie wskaźników jest bardzo trudne
Są czasochłonne
Potrzebują konsultacji
Trzeba mieć doświadczenie
System wskaźników: spójny z celami, hierarchiczny, decyzja i świadoma decyzja czy wskaźniki są uzupełniające się
Porównanie zmian wskaźników (szeroka baza danych)
Powinny mieć określony rok bazowy (analiza statystyczna)
WSKAŹNIK !!! Powinien być ograniczony, jasno zdefiniowany, odpowiedni do celu i jednostki terytorialnej, raczej względny niż bezwzględny, symetryczny, trwały
21.12.11
EWALUACJA
Jest tym samym co inne badanie naukowe
do oceny efektu interwencji publicznej, gdyż idea ewaluacji jest bezpośrednio związana z pojawieniem się polityki regionalnej w UE, Komisja Europejska ustala ton (ocena, wycena efektu oddziaływania pieniędzy 67 mld euro- czy ma sens czy nie)
ewaluacja jest mocno uszczegółowiona, i KE wskazuje nam które elementy są najważniejsze do analizy
elementy najważniejsze: typ ewaluacji (moment dokonywania ewaluacji:
ex ante: pokazujemy, przewidujemy jakie będą oddziaływania,
średniookresowa –midterm: ma dużo sensu jeśli dotyczy jakieś programu, gorzej jeśli dotyczy projektu, czy kroczymy dobrym kierunkiem, czy tempo tego działania jest takie jak założyliśmy- tempo;,
(monitoring) bieżąca -on going: trudna do przeprowadzenia,
ex post: czy to co zrobiliśmy miało sens?), dokonywana po zakończeniu programu, dlatego nie może być finansowana z pieniędzy, które były przeznaczone na program; oddziaływanie z założenia ma pokazywać długookresowe działanie- najlepiej dokonać po 4-5 latach, wtedy najlepiej widać, wtedy już zrzuca się sfinansowanie ewaluacji na beneficjenta sponsorującego
ewaluacja dzieli się na 5 typów:
ze względu na przedmiot
- ewaluacja projektów
- ewaluacja programów
- ewaluacja tematyczna
- metaewaluacja- ewaluacja ewaluacji
- ewaluacja polityczna
KRYTERIA EWALUACJI:
TRAFNOŚĆ: bada adekwatność celów i zastosowanych metod do problemów społeczno gospodarczych ( czy cele programów odpowiadają zdefiniowanym problemom, potrzebom/ czy strategia jest wewnętrznie spójna?- zależność przyczynowo skutkowa między celami a potrzebami)
SKUTECZNOŚĆ: bada poziom/stopień realizacji celów, odnosi się do użytych metod, czy metody których użyliśmy skutecznie realizują cele ( czy system wdrażania był skuteczny/ czy cele zostały osiągnięte?)
UŻYTECZNOŚĆ: dotyczy tych samych zagadnień co trafność ale realizowana jest w trakcie i po zakończeniu programu( czy program spełnił oczekiwania)
TRWAŁOŚĆ: jest warunkiem formalnym, który należy spełnić przy składaniu wniosku- jest 5 lat; ciągłość efektów interwencji ( czy efekty programu są trwałe/ czy efekty odczuwane się po interwencji?)
WYDAJNOŚĆ CZY EFEKTYWNOŚĆ: stosunek nakładów do kosztów, efektywność ze skutecznością jest często mylone, ocena czy dana interwencja finansowana przy maksymalnej efektywności (czy zainwestowana zł czy euro nie mogłaby być zastosowana lepiej, np. w innym miejscu, przez innego inwestora) ; innowacyjność- kombinowane róż
SPÓJNOŚĆ i komplementarność (jako problem): spójność w odniesieniu do polityki spójności, spójności przestrzennej, określenie szersze na poziomie strategicznym; zaczęto widzieć problem braku przemyślanej interwencji- np. drogi lokalne finansowane z UE nie zawsze się ze sobą łączą i wtedy stwierdzono że te czynniki muszą być komplementarne
KOMPLEMENTARNOŚĆ: w ramach jednego funduszu (czy drogi się łączą potrzebna była ocena spójności kogoś z wyżej); Synergia: jak się zdefiniuje komplementarne projekty to wtedy należy sprawdzić synergię- efekt mnożnikowy zainwestowanych pieniędzy
PRZEJRZYSTOŚĆ: oddziaływanie; procesów i procedur
Wskaźnik produktu: bezpośrednio są efektem projektu
Wskaźnik rezultatów: cele (zwiększenie bezpieczeństwa na drogach- rezultat mniej wypadków)
Wskaźnik oddziaływania: wzrost atrakcyjności- przez to większa ilość inwestorów międzynarodowych
Często te wskaźniki na poziomie gminy i kraju na siebie wchodzą
|
|---|
| Problem |
| Rezultat |
| Wskaźnik rezultatu |
| Produkt |
| Oddziaływanie |
Przykład:
| NOWE ZAŁOŻENIA EWALUACJI- PRZYKŁAD |
|---|
| Problem |
| Rezultat |
| Wskaźnik rezultatu |
| Produkty |
| Oddziaływanie |
EWALUACJA jest badaniem naukowych; ewaluacja wytworzyła swój aparat pojęciowy
Pojęcia związane z projektowaniem badania ewaluacyjnego:
Sposoby zbierania danych pierwotnych:
Wywiad bezpośredni- wywiad pogłębiony: przeprowadzony bezpośrednio przez ankietera z respondentem, przy wykorzystaniu zestandaryzowanego kwestionariusza
Wywiad telefoniczny (CATI)
Wywiad komputerowy (CAPI)
Ankieta pocztowa: istotny element dotarcia do jednostek
Wywiad swobodny
Błędy przy ewaluacjach:
Nadinterpretacja
Domyśl się sam, przykład ryciny powiązań sieciowych między kooperującymi firmami; nie można nic odczytać z mapy, komentarz jest krótki
Ślepe zaufanie do wskaźnika; trzeba łączyć z innymi danymi, z innymi źródłami
ANKIETY: zbieranie danych najpowszechniejsze, nie wiele dobrych pytań w ankietach, nie należy jej lekceważyć, najczęstszym błędem jest: chęć dowiedzenia wszystkiego, ona nie zbiera informacji tylko opinie; brak zdefiniowanego adresata: ankieta do wszystkich; mała czytelność; nadmiernie skomplikowana treść; skomplikowany język
RAPORT:
„podejrzane” zwroty:
W znacznym stopniu…
Z pewnością…
Wydaje się, że… (wydaje się, że się przyczyniła ale nie wiem jak się widaje)
Czynniki te łączą się w sposób oczywisty…
Jak widać…
Nie różnią się w zasadzie…