Habermas- aspekty racjonalności działania,
Max weber podchodzi z punktu widzenia racjonalosci wybru srodkow ze względu na cel, działanie jest przedstawione jako aktywność celowa.
Procesy racjonalizacji wykraczają poza ramy tego, co powszechnie przyjęto. Problem wynika z faktu, ze każdy opis procesow racjonalizacji zawiera ocene.
Działanie celowo racjonalne- następuje osadzenie w świetle idealizacji, która wskazuje jak przy znajomości wszystkich okoliczności i wszystkich intencji oraz przy ściśle celowo racjonalnym wyborze środków ze względu na doświadczeniami które wydaje się dla nas ważne , przebiegałoby działanie.
Obserwator może wyjaśnić zarazem subiektywna racjonalność celu jak i bezowocność działania, ponieważ zakłada on ze działanie ucieleśnia wiedz i każdy fragment wiedzy może być obiektywnie osadzony.
Tylko identyczne rozumienie prawdy, jakkolwiek ukryte- gwarantuje możliwości rozstrzygnięcia dyskursu za pomocą racji, to znaczy dojście do racjonalnie umotywowanej zgody.
Charakterystyka wypowiedzi, przekonań, działań dla których mogą być podane racje. Punkt odniesie jest w myśleniu formalno-logicznym, w nowoczesnych naukach empirycznych i w moralności kierowanej przez zasady.
Systematyzacja struktur symbolicznych- przekonstruowanie systemów symbolicznych
Nowoczesna nauka empiryczna i technologia-> każde rozszerzenie wiedzy empirycznej, mocy prognostycznej zdolności do instrumentalnego i organizacyjnego panowania nad procesami przyrodniczymi.
Etyka kierowana mprzez zasady i metodyczny sposób życia- procesy, przez które moralność stała się poznawczo samodzielna, to znaczy uwolnienie intuicji praktyczno-moralnych, zasad etycznych i doktryn od mistycznych kosmologicznych i religijnych obrazów świata, które zacierają granice miedzy rozumem teoretycznym a praktycznym.
W tej mierze, w jakiej wiedza tradycyjna podlega imperatywów racjonalności, jest ona transformowana na formalno-operacyjną płaszczyznę argumentacji, oraz post konwencjonalny poziom usprawiedliwiania i przybiera formę teorii naukowych oraz etyki kierującej się zasadami.
Technologia służy dominacji nad światem zewnętrznym, metodyczny sposób życia- dominacji nad społecznym światem życia i światem wewnętrznym.
Racjonalizowana wiedza wyraża się w zdolności systemów społecznych do adaptowania się względem zmieniających się środowisk, w tym celu by reprodukować siebie.
Weber odczytał formalne cechy racjonalności i kulturowych systemów wiedzy i rozważał racjonalizacje z punktu widzenia wiedzy empiryczna teoretycznej, z jednej strony i wiedzy moralno-praktycznej oraz estetyczna praktycznej z drugiej.
3 aspekty racjonalności
Racjonalność instrumentalna
-racjonalność strategiczna
-racjonalność normatywna
Im bardziej gospodarka kapitalistyczna i nowoczesne państwo przybierają kształt subsydiów działania celów racjonalnego, tym mocniej te systemowe warunki racjonalnego sposobu życia niszczą ich wlana motywacyjna postawę.
Działanie strategiczne- interakcja sterowana świadomie rzez wzajemne kalkulacje sukcesu, której modele racjonalności zostaly już rozwinięte.
Akt mowy może być odrzucony ze względy na 3 aspekty- aspekt prawdy, wiarogodności, słuszności.
Akt mowy
konstatywne akty mowy –oznajmiające zdania
ekspresywne akty mowy- najważniejsze są przeżycia
instytucjonalnie ograniczone akty mowy- podporządkowane normie, np. chrzest
Nastawienie performatywne- uczestniczy interakcji mogą w sposób uregulowany to znaczy racjonalnie kontrolowany przechodzić od jednego nastawienia do innego.
CZYSTE TYPY DZIALNIA
-konstatywne akty mowy
-działania celowo racjonalne
-działania ekspresywne
-działania regulowane normatywnie
-celowo racjonalne racjonalne ze względy na wartości
-tradycjonalne
Działanie instrumentalne to zorientowane na sukces, w aspekcie spełnienia technicznych reguł działania i oceniamy ze wzgl. na stopień skuteczności interwencji w fizyczny stan rzeczy.
Strategiczne- zorientowane na sukces – racjonalny wybór i stopień skuteczności wpływu a decyzje racjonalnych oponentów. Skrycie strategiczne.
Działania komunikacyjne- działania uczestniczących aktorów są koordynowane nie przez prywatne kalkulacje sukcesu ale przez osiąganie porozumienia. Jeśli uczestnikom uda się osiągnąć porozumienie, prowadzi ono do zgody. Zgoda dochodzi do skutku tylko wtedy, gdy spełnione są formalne warunki wskazujące na jej racjonalne postawy. Opiera się na wspólnym przekonaniu.
Działania zorientowane na osiągniecie poróżnienia mogą być analizowane z formalno pragmatycznego punktu widzenia przy pomocy modelu aktu mowy nawet jeśli nie maja one wyraźnie językowej czy często nawet werbalnej formy.
Działanie strategiczne możemy traktować jako graniczny przypadek działania komunikacyjnego.
Habermas był socjologiem niemieckim, szkoła frankfurcka, socjologia tej szkoły polegala na patrzeniu na swiat społeczny krytycznie, był uczniem Marksa. Głownym jego wkładem było stwoerznie pojęcia działania komunikacyjnego, działania na osiagniece porozumienia, konsensusu,. Porozumienie zawarte jest w akcie komunikacji, jest horyzontem aktow komunikacyjnych, tzn ludzie odnoszą się do tego celu jakim jest porozumienie. Krytykowany był za utopijność, ze tylko ku zgodzie i porozumieniu się sklanial. Idelana komunikacja według niego to taka, która ma miejsce bez zaklocen, zafałszowania, przesądów etc.
3 rodzaje roszczeń wobec partnera:
Prawdy – orzekajaca wypowiedz- faktyczne dane ze swiata
Wiarygodności – ekspresywna wypowiedz- przekonanie własne mówiącego
Słuszności- honorowanie tajemnic- odnoszenie do norm ogólnym i dobra wspólnego
Gdy któreś z roszczeń nie zostanie spełnione, komunikacja i porozumienie nie zajdzie.
Społeczny świat życia- świat codzienny każdego z nas, doświadczenia.