BADANIE ZEWNĘTRZNE KOBIETY RODZĄCEJ
BADANIE PRZY POMOCY WZROKU
Ogólna budowa ciała:
wzrost
typ budowy ciała (odchylenie od stanu prawidłowego, np. w wyniku przebytych chorób: krótsza noga, skrzywiony kręgosłup)
czworobok Michaelisa
brzuch – jego kształt:
podłużnie owalny – najczęstszy przypadek
poprzecznie owalny – gdy położenie poprzeczne płodu i gdy macica niekształtna, dwurożna)
szpiczasty – występuje u pierwiastek, gdy powłoki są napięte i gdy zwężona miednica
obwisły – miednica nieprawidłowa
obwód brzucha – 100 – 105 cm, mierzony na wysokości pępka (większy świadczy
o ciąży mnogiej, wielowodziu), pomiar w II okresie ciąży jest bardzo ważny
ze względu na rozwój ciąży, wielkość obwodu brzucha może być zaburzona kiedy pacjentka jest otyła, a także w przypadku wielowodzia, w ostatnich tygodniach ciąży brzuch może zwiększać się o 1 cm.
ocena skóry
kolor
stan higieniczny
blizny
przepukliny
rozstępy
ocena tkanki tłuszczowej
ocena jamy ustnej
stan uzębienia
ocena gardła pod kątem stanu zapalnego
ocena nosa, uszu, czaszki (głowy)
obrzęki: na kończynach dolnych, twarzy mogą świadczyć o zatruciu ciążowym
gruczoł tarczycowy – ocena wielkości pod kątem przerostu, zaburzeń czynności
ocena klatki piersiowej – asymetria, zmiany krzywicze
płuca, serce – opukowo i osłuchowo pod kątem rytmu, szmerów, tętna, zaburzenia
w oddychaniu, duszności, niewydolności oddechowej
żylaki – na sromie, na kończynach dolnych, hemoroidy
sutki – brodawki: kształt, chwytność
typ owłosienia – u kobiet nie przekracza linii brzucha
badanie osłuchowe tętna płodu – KTG/detektorem lub słuchawką położniczą
PRZY POMOCY DOTYKU OCENIAMY:
położenie, ustawienie płodu oraz stosunek części przodującej do kanału rodnego. Badanie
to przeprowadzamy przy pomocy chwytów Leopolda (4 podstawowe i 2 dodatkowe).
I CHWYT LEOPOLDA
Ustawiamy się w kierunku twarzy rodzącej, dłońmi obejmujemy dno macicy. Oceniamy wysokość dna macicy a tym samym przypuszczalną wielkość ciąży a także jaka część płodu znajduje się w dnie.
Punkty, według których określamy wysokość dna macicy to:
wyrostek mieczykowaty
pępek
spojenie łonowe
Wysokość dna macicy w poszczególnych tygodniach ciąży:
12 tydzień – spojenie łonowe
16 tydzień – 1–2 palce powyżej spojenia łonowego
18 tydzień – 2–3 palce poniżej pępka
24 tydzień – na wysokości pępka
28 tydzień – 2–3 palce powyżej pępka
32 tydzień – połowa odległości pomiędzy pępkiem a wyrostkiem mieczykowatym
36 tydzień – osiąga łuki żebrowe
40 tydzień – 1–2 palce poniżej łuków żebrowych
Oceniając jaka część płodu znajduje się w dnie macicy najczęściej będziemy badać pośladki jako dużą, nieregularną, miękką część (96% przypadków), główkę płodu jako dużą, twardą, okrągłą część o dużej ruchomości (3% przypadków), przy położeniach poprzecznych – grzbiet płodu (0,5 – 1% przypadków).
II CHWYT LEOPOLDA
Ręce układamy po obu stronach brzucha, równolegle do siebie i uciskamy najpierw jedną
a potem drugą ręką boki brzucha ustalając po której stronie macicy znajduje się grzbiet płodu, a po której części drobne (oceniamy ustawienie).
Jeżeli grzbiet płodu znajduje się bardziej od przedniej strony jamy brzusznej – odmiana przednio – grzbietowa, czyli A, jeżeli grzbiet jest mało dostępny badaniu, a po drugiej stornie części drobne to mówimy o odmianie grzbietowo – tylnej, czyli B.
Grzbiet wyczuwany jest jako część długa i regularna, części drobne – drobne uwypuklone czasem nawet ruchome przy badaniu. Przy położeniach poprzecznych tym chwytem można wybadać po jednej stronie główkę a po drugiej pośladki płodu.
III CHWYT LEOPOLDA
Jest to chwyt jednoręczny. Polega na uchwyceniu części przodującej między kciuk
a pozostałe palce i wykonać próbę balotowania (przy wykonywaniu ruchów główka wyczuwana jest jako twarda kula i wykonuje ruch od kciuka do pozostałych palców).
Tylko główka daje się balotować, gdyż jest ruchoma względem tułowia, pośladki nie są tak
chwytne – mają nierównomierną konsystencję i nieregularny kształt.
Delikatnym, choć stanowczym ruchem badamy zakres oraz konsystencję części przodującej
i porównujemy z częściami po drugiej stronie macicy.
Należy odpowiedzieć na pytanie:
Czy wyczuwamy część przodującą?
Jeśli tak, to co jest częścią przodującą?
Jak zachowuje się względem wchodu?
Jeżeli III chwytem nie wyczuwa się części przodującej to są dwie możliwości:
główka znajduje się głęboko w kanale rodnym
płód w położeniu poprzecznym lub skośnym
IV CHWYT LEOPOLDA
Badający ustawia się tyłem do twarzy rodzącej. Palce obu rąk należy zagłębić zbieżnie
na podbrzuszu i ująć część przodującą między dłonie. Z ułożenia dłoni wnioskujemy o stopniu zaawansowania części przodującej w kanale rodnym, jeśli główka jest nad wchodem, to palce obu dłoni schodzą się ze sobą. W przypadku gdy główka ustawia się do kanału rodnego palce nie są w stanie się dotknąć.
Za pomocą IV chwytu ustalamy część przodującą, co nią jest (najczęściej będzie to główka)
i jak zachowuje się ona względem wchodu, oraz jaki jest postęp części przodującej w kanale rodnym. Jeśli nie badamy części przodującej to albo główka weszła głęboko do miednicy
i możemy to potwierdzić badaniem wewnętrznym, albo płód jest w położeniu poprzecznym.
IV chwyt Leopolda jest potwierdzeniem chwytu III.
I DODATKOWY CHWYT
Celem tego chwytu jest stwierdzenie czy nie ma niestosunku porodowego. Dłonie układamy płasko, jedną na spojeniu łonowym, a drugą nad częścią przodującą tj. główką płodu. Tym chwytem badamy prominencję (górowanie części przodującej nad wchodem).
Jeżeli ręka leżąca na główce jest poniżej ręki znajdującej się na spojeniu łonowym (mniej więcej na grubość palca) nie ma niewspółmierności porodowej.
Obie ręce leżą na równym poziomie, główka zahacza o spojenie łonowe – niewspółmierność porodowa miernego stopnia – miernie zwężona miednica, próba porodu.
Jeżeli ręka znajdująca się na główce płodu leży powyżej ręki na spojeniu łonowym – niewspółmierność porodowa między główką płodu a płaszczyzną wchodu znacznego stopnia, nie można liczyć na wstawienie się główki.
II DODATKOWY CHWYT
Służy do stwierdzenia bruzdy szyjnej płodu i oceny jej przebiegu w stosunku do spojenia łonowego. Palce obu rąk kieruje się od spojenia łonowego ku górze i jednocześnie staramy się wybadać zagłębienie odpowiadające bruździe szyjnej. Powyżej bruzdy szyjnej wyczuwamy brak płodu.
Odległość bruzdy od spojenia łonowego świadczy o zaawansowaniu główki w kanale rodnym:
jeśli bruzda szyjna znajduje się na szerokość dłoni nad spojeniem łonowym – główka nie ustalona we wchodzie
jeśli bruzda szyjna znajduje się na szerokość 2 palców nad spojeniem łonowym – główka jest ustalona we wchodzie miednicy
jeśli bruzda szyjna znajduje się na szerokość 1 palca nad spojeniem łonowym – główka znajduje się w próżni
Przy położeniu miednicowym bruzda ta nie istnieje.
BADANIE PIERŚCIENIA SKURCZOWEGO BANDLA
Palpacyjnie można go wyczuć układając płasko dłonie powyżej spojenia łonowego – wyczuwany jest on jako pogrubiony fałd mięśniowy (jest to granica między częścią bierną a częścią czynną macicy)
Jeśli pierścień przebiega na szerokość 2 palców nad spojeniem łonowym przyjmuje się, że ujście zewnętrze macicy rozwarte jest na 2 palce
Jeśli pierścień skurczowy przebiega na szerokość dłoni powyżej spojenia łonowego – ujście zewnętrze jest rozwarte całkowicie
Warunkiem wykonywania chwytów Leopolda jest pusty pęcherz moczowy.
BADANIE OSŁUCHEM
Przy pomocy aparatu do KTG, detektora, słuchawki położniczej można wysłuchać 6 różnych tonów:
3 tony pochodzące od płodu:
tętno płodu 120 – 160 u/min
ruchy płodu
szmer pępowinowy 120 – 160 u/min (słyszalny w przypadku uciśnięcia pępowiny)
3 tony pochodzące od matki:
tętno aorty brzusznej ok. 70 u/min
szmer macicy słyszalny w miejscu przyczepu łożyska ok. 70 u/min
szmer jelitowy
Cechy tętna
najlepiej słyszalne po stronie grzbietowej płodu
prawidłowe
głośne
miarowe
dwubitne
Osłuchując tętno płodu należy sprawdzić tętno na tętnicy promieniowej rodzącej.
Jeśli tony nie pokrywają się, to ton w słuchawce będzie tętnem płodu, natomiast jeśli tony pokrywają się to będzie to tętno matki.
Przy położeniu podłużnym pośladkowym tętna słuchamy powyżej pępka.
Przy położeniu poprzecznym – na wysokości pępka.
W zależności od odmiany ustawienia najtrudniej odnaleźć tętno w ustawieniu tylnym.
Utrudnienia w słuchaniu tętna:
bark tętna w dziecka
otyłość matki
odmiana tylna ustawienia
ASP – ok. 140 u/min