Układ rozrodczy żeński
I. Podział narządow płciowych żeńskich
a) Narządy wewnętrzne :
jajniki, jajowody , macica, pochwa
b) Narządy zewnętrzne :
wzgórek łonowy , wargi sromowe większe i mniejsze , łechtaczka, przedsionek pochwy
c) Narządy szczątkowe: nadajnik, przyjajnik (pozostałości pranercza)
II. Elementy układu rozrodczego i ich funkcje
1. JAJNIKI
a) występują wewnątrz jamy otrzewnej, przy bocznych ścianach miednicy , od
góry otoczone przez wypustki jajowodu, posiadają krezki – przez które do jajnika wnikają naczynia krwionośne i nerwy.
b) Funkcja – wytwarzanie komórek jajowych, oraz hormonów płciowych –progesteron i estrogen
c) Budowa i funkcje jajnika - Powierzchnia zewnętrzna jajnika pokryta
jest nabłonkiem powierzchownym, pod nim znajduje się błona biaława (łącznotkankowa) .
Nabłonek powierzchniowy jajnika zmienia się wraz z wiekiem.
u młodych kobiet jest on walcowaty,
u kobiet w wieku rozrodczym- sześcienny,
u kobiet w okresie przekwitania płaski.
Błona biaława zbudowana jest z tkanki łącznej zbitej . Zawiera ona dużo włókien kolagenowych .
Włókna warstwy zewnętrznej mają przebieg równoległy do powierzchni, włókna warstwy wewnętrznej wnikają w głąb tworząc zrąb łącznotkankowy jajnika.
Kora jajnika zawiera:
Zrąb łącznotkankowy kory zawiera:
- włókna
- pojedyncze miocyty gładkie
- komórki: fibroblasty, makrofagi, komórki tuczne, komórki mezenchymatyczne
- naczynia krwionośne
Pęcherzyki jajnikowe w różnych stadiach rozwojowych
Zrąb łącznotkankowy jajnika nie pełni wyłącznie funkcji podporowych, ale także jest zaangażowany w wytwarzanie hormonów płciowych.
Rdzeń jajnika :
- zbudowany jest z tkanki łącznej luźnej zawierającej włókna sprężyste
- naczynia krwionośne (liczne)- strefa naczyniowa
- naczynia limfatyczne
- włókna nerwowe
Miejsce wnikania naczyń – nazywane jest wnęką jajnika.
We wnęce jajnika: wnikają naczynia krwionośne i są tu grupy komórek zwanych wnękowymi. Podobne do komórek śródmiąższowych jadra ( komórki Leydiga), które podobnie jak one zawierają krystaloidy Reinkego i wytwarzają hormony płciowe- androgeny.
Ich czynność jest pod kontrolą przysadki mozgowej (gonadotropiny). Przerost ich lub rozrost nowotworowy może powodować maskulinizację. Szczególnie dużo komórek wnękowych obserwuje się w okresie ciąży i przekwitania.
Klasyfikacja pęcherzyków jajnikowych oparta jest o :
-liczbę warstw komórek ziarnistych (pęcherzykowych)
-wygląd komórek ziarnistych
-obecność jamki
w jajniku 5-miesięcznego płodu człowieka stwierdza się kilka milionów pęcharzeyków pierwotnych
u noworodka ok. 400 000
w ciągu całego życia kobiety dojrzewa zaledwie kilkaset
Stadia rozwoju pęcherzykow:
· Pierwotne- leżą obwodowo w jajniku i są oocytami I rzędu zatrzymanymi w profazie I podziału
mejotycznego . Powstały w życiu płodowym większość jednak uległa atrezji . Pełny rozwój
kończy około 400 komórek. Komórki otaczające przybierają kształt sześcienny i rozpoczynają wydzielanie mukopolisacharydów- komórka jajowa powiększa się.
· Wzrastające – powstaje błona przejrzysta i warstwa ziarnista
· Dojrzewające(atralne) – powstaje jama pęcherzyka, tworzy się dwuwarstwowa osłonka
· Dojrzałe – mają ok. 1-1,5cm średnicy , pęcherzyk Graafa .
Płyn w jamie pęcherzyka jest podobny do chłonki –zawiera estrogeny, substancje hamujące rozwój owocytów, substancje regulujące działanie hormonów gonadotropowych i płciowych oraz estrogen .
Pęcharzyk Graffa:
- zmiany w owocycie, który kończy I podział mejotyczny. powstaje owocyt II rzędu i I ciałko kierunkowe
- owocyt II rzędu zaczyna natychmiast II podział mejotyczny, który zostaje zahamowany w stadium metafazy (kończy się, gdy następuje zapłodnienie).
· Pęcherzyki zanikające (atrezyjne) – atrezja pęcherzykow następuje intensywnie w okresach:
-bezpośrednio przed porodem( okres płodowy)
-po porodzie (okres noworodkowy)
-okres dojrzewania (atrezji ulegają pęcherzyki pierwotne)
-po osiągnięciu dojrzałości płciowej
-okres przekwitania (wszystkie stadia pęcherzykow)
Atrezja – jest to złuszczanie komórek płciowych, zwłóknienie tkanki łącznej zrębu jajnikowego .
Pęchrzyki jajnikowe pierwotne zanikają z reguły całkowicie , natomiast pęcherzyki pozostałych
stadiow degenerują się i nie zanikają całkowicie. Komorki ich warstw wewnętrznych zarastają się i
tworzą gruczoł środmiąższowy jajnika (wytwarzają hormony steroidowe)
Ciałko żółte (pozostałe po owulacji w jajniku elementy pęcherzyka jajnikowego dojrzałego)
*ciałko żołte menstruacyjne (rzekome) -14 dni
**ciałko żołte ciążowe –trwa do 3 miesiąca ciąży.
Obydwa produkują hormon
-progesteron ( wywołuje zmiany w błonie śluzowej macicy i umozliwa zagnieżdżenie zarodka)
-estrogen
Stadia Ciałka żołtego
Okres proliferacji (przekrwienia)
- trwa krótko
-zwiększa się liczba warstw
-następuje intensywne przekrwienie komorek
-dochodzi do zapadnięcie pęcherzyka
-dochodzi do pofałdowania ściany zewnętrznej osłonki
2. Okres wnikania
-wnikanie naczyń krwionośnych z warstwy wewnętrznej osłonki
-ciałko krwotoczne- skrzep, krew wydostająca się z naczyń miesza się z płynem pęcherzykowym
3. Okres przekształceń
- komórki pęcherzykowe ulegają przerostowi
-komorki ziarniste zamieniają się w komorki luteinowe (one wytwarzają progesteron)
-komorki paraluteinowe- wytwarzają estrogeny
( wytwarzają estrogen)
4. Okres dojrzałości
- aktywny wydzielniczo przygotowuje macicę do zagnieżdżenia
- gdy nie dochodzi do zapłodnienia ciałko żółte przekształca się w ciałko włókniste, a na końcu w ciałko białawe.
*5. Okres uwsteczniania
-oba typy komórek ulegają stłuszczeniu
-zarastają naczynia krwionośne
-zanika czynność wydalnicza
**5.Ciałko żołte ciążowe (gdy dochodzi do zapłodnienia)
-aktywność do końca pierwszego trymestru ciąży
-komorki luteinowe wytwarzają relaksynę (hormon hamujący skurcze macicy, zwiotczenie mięśni szyjki macicy, rozluźnienie spojenia łonowego)
2. JAJOWÓD:
a) Błony :
- śluzowa (tworzy liczne fałdy, nabłonek jednowarstwowy walcowaty* )
-mięśniowa
-surowicza
*nabłonek jednowarstwowy walcowaty zbudowany z komorek:
-> migawkowych (stanowią połowę komorek w jajowodzie, występują
szczegolnie w dnie, lejku i bańce,najliczniejsze są podczas i po owulacji)
-> gruczołowatych (bez rzęsek , najliczniejsze w cieśni jajowodu ,produkują
związki odżywiające dla owocytu )
->klinowatych ( komórki zapasowe, nieliczne)
Funkcje błony śluzowej
Ruch cieczy, ruch plemników, odżywianie zagnieżdżonej zapłodnionej komórki jajowej
b) Budowa jajowodu :
Jajowod składa się z 4 odcinkow :
- Lejek
-Bańka - (najczęściej tu dochodzi do zapłodnienia)
-Cieśń (zwężenie światła tego odcinka może powodować niedrożność jajowodu)
-cz. Maciczna
3. MACICA:
a) Trzywarstwowa budowa
- błona śluzowa macicy (Endometrium) leży bezpośrednio na błonie
- błona mięśniowa (m.gładkie)–zbudowana z warstw :
1. wewnętrzna (podśluzowa)
2. naczyniowa (najgrubsza)
3. podnaczyniowa (cienka)
4. podsurowicza
Błona śluzowa macicy:
-warstwa powierzchniowa (czynnościowa)
-warstwa głęboka- nie ulega złuszczeniu
W czasie ciąży dochodzi do hipertrofii ( przerostu komórek) , oraz do
hiperplazji (wzrost ilości komorek, rozrost) –służy to „rozciągnięciu” się macicy, wraz ze wzrostem płodu. Kilka tygodni po porodzie macica wraca do normalnych rozmiarow
(kurczy się) .
4. POCHWA:
a) Pochwa jest kanałem łącznotkankowo-mięśniowym, ktory łączy szyjkę macicy z przedsionkiem pochwy.
- błona śluzowa
- błona mięśniowa;
-błona zewnętrzna czyli przydanki.
NABŁONEK POCHWY:
· warstwa podstawna – dzieli się na warstwę głęboką (komórki walcowate) i warstwę zewnętrzną (komórki wieloboczne)
· warstwa pośrednia – utworzona z komórek wielobocznych, owalnych, w tej warstwie są komórki łódkowate
· warstwa powierzchniowa – komórki płaskie, największe, wieloboczne, kwaso i zasadochłonne
Błona śluzowa:
- brak gruczołów (śluzowa wydzielina pochodzi z szyjki macicy)
- są poprzeczne fałdy
- utkana z tkanki łącznej