PEDAGOGIKA RESOCJALIZACYJNA - ZAGADNIENIA I PODSTAWOWE POJĘCIA
RÓŻNICE MIĘDZY WYCHOWANIEM a SOCJALIZACJĄ
Wychowanie:
proces, świadomy, zamierzony
cel-ukształtowanie jednostki do funkcjonowania w społeczeństwie
trwa określony czas (samowychowanie)
wychowawcą-rodzice, nauczyciele itp.
rezultat: pozytywny
Socjalizacja:
proces nieświadomy i niezamierzony,
przystosowanie jednostki do funkcjonowania w rolach społecznych,
trwa całe życie
uspołecznia -społeczeństwo
rezultat: pozytywny lub negatywny
WYCHOWANIE - to proces celowego i świadomego kształtowania ludzkich zachowań, postaw ról społecznych czy osobowości lub jej ważnych cech zgodnie z wcześniej założonym ideałem pedagogicznym, czyli wzorcem, modelem człowieka, którego chcemy ukształtować w toku wychowania.
celem wychowania jest:
poprawne funkcjonowanie w rolach społecznych,
ukształtowanie odpowiednich postaw wobec innych ludzi, norm, wartości, standardów,
ukształtowanie uznawanych za pożądane cech osobowościowych osób wychowywanych, (takich sposobów myślenia, odczuwania i działania, które uznawane są za wartościowe)
SOCJALIZACJA (USPOŁECZNIENIE)
- to całokształt wpływów wywieranych na jednostkę przez środowisko społeczno kulturowe,
w którym ona żyję i rozwija się niezależnie od wysiłków i starań wychowawców i nauczycieli.- to złożony i wielostronny proces uczenia się, dzięki któremu człowiek, istota biologiczna, staje się istotą społeczną, członkiem określonego społeczeństwa i reprezentantem określonej kultury
Celem socjalizacji jest:
poprawne przystosowanie jednostki do adekwatnego funkcjonowania w rolach przypisanych jej przez system społeczny.
W toku socjalizacji człowiek poznaje i przyswaja...
a) UMIEJĘTNOŚCI:
- wszelakie interakcje społeczne (zdolność rozumienia i umiejętność posługiwania się obowiązujacymi znakami: językiem, symbolami, )
- poznanie procedur interpretacyjnych zachowań innych ludzi (kiwanie głową oznaczające akceptacje lub negację)
b) NORMY I WZORY ZACHOWAŃ
- społecznie akceptowane i kulturowo określane wzory zaspokajania biologicznych potrzeb i popędów np.: głodu, popędu seksualnego
- wzory reakcji emocjonalnych - rozpoznanie jak i umiejętność zachowania się w określonych sytuacjach,
c) UMIEJETNOŚĆ POSŁUGIWANIA SIĘ ROZMAITYMI PRZEDMIOTAMI
- umiejętność niezbędna do sprawnego funkcjonowania w danej cywilizacji ( np.: polowanie, łączenie się z internetem, wysyłanie smsów)
5. Socjalizacja oparta jest na trzech podstawowych mechanizmach...
a) WZMACNIANIA
- właściwe zachowania zostają nagradzane, w ten sposób kojarzone są z przyjemnością (np. pochwała, szacunek otoczenia, gratyfikacja materialna)
-zachowania niepożądane zostają ukarane i kojarzone z przykrością (np. odrzucenie ze strony otoczenia, odmowa matki pocałowania na dobranoc )
b) NAŚLADOWANIE
-widząc jak wokół nas zachowują się inni ludzie zaczynamy zachowywać się podobnie (np. mała dziewczynka podobnie jak jej matka robi obiad dla swoich lalek)
c) PRZEKAZ SYMBOLICZNY
- pouczenie słowne ze strony innych ludzi oraz teksty pisane to znaczna część wiedzy co jest dobre a co złe (np. bilbordy)
6. Wiedza społeczna-oczekiwania społeczne
Obejmuje trzy ściśle związane ze sobą i istniejące w danym miejscu i czasie elementy:
wartości,
normy (społeczne, prawne, moralne),
postawy (szczególnie odnoszące się do oceny innych ludzi)
7. Komponenty wiedzy społecznej....
WARTOŚCI – pewne względnie stałe przekonanie o tym, że pewne sposoby postępowania (wartości instrumentalne) lub pewne cele (wartości ostateczne) są społecznie i indywidualnie bardziej atrakcyjne i pożądane niż inne
wartości dorosłego człowieka nie pozostają w stanie rozproszenia, tworzą trwałą organizację preferowanych stylów postępowania oraz ostatecznych celów egzystencji
POSTAWY SPOŁECZNE - rozumiane na dwa sposoby: relacyjny i strukturalny
relacyjny –akcentuje związek człowieka ze światem zewnętrznym i jego stosunek wobec istniejących w tym świecie przedmiotów, instytucji, zjawisk, symboli oraz ludzi i samego siebie
(wszystko co ma dla człowieka jakieś znaczenie z powodu jego potrzeb i dążeń podlega jego pozytywnej lub negatywnej ocenie
Strukturalny – akcentuje wewnętrznych składników mogących tworzyć postawę, a są nimi komponenty:
emocjonalny- (emocjonalno - motywacyjny) – określa znak postawy i oznacza pozytywny lub negatywny stosunek podmiotu względem obiektu stanowiącego przedmiot postawy,
poznawczy (kognitywny) – to wiedza wyrażająca się naszych opiniach, przekonaniach, sądach i przypuszczeniach o nim,
behawioralny – określone działanie to zachowania werbalne, reakcje mimiczne i pantomimiczne,
NORMY SPOŁECZNE – przepisy, które mówią człowiekowi jak w danej sytuacji się zachować (nakaz) lub jak się w niej nie zachować (zakaz)
normy prawne – są sformalizowane i skodyfikowane a na ich straży stoi cały aparat wymiaru sprawiedliwości;
normy obyczajowe – regulują zachowania ludzi w różnych sferach życia; to taki rodzaj zachowania, który jest najczęstszy u większości ludzi w zbliżonym wieku z danego środowiska
normy moralne (etyczne) – podpowiadają co jest dobre a co złe z punktu widzenia danej ideologii;
8. POZYCJA SPOŁECZNA
to sposób usytuowani człowieka w zbiorowości.
każdy człowiek zajmuje jednocześnie bądź kolejno w swoim życiu tyle pozycji do ilu zbiorowości należy (ojcem, lekarzem posłem itp.)
Istnieją dwa zasadnicze rodzaje pozycji:
przypisane - to takie pozycje na których zajmowanie człowiek nie ma wpływu - są one przypisane bez jego woli wraz z urodzeniem – nie ma od nich ucieczki
osiągane - to takie, które człowiek sam zdobywa, oraz takie, które mogą być z góry narzucone, ale na których zajęcie jednostka ma jakiś wpływ ( np. więzień, wojskowy)
9. ROLA SPOŁECZNA
to zespół praw i obowiązków związanych z daną pozycją
to schemat zachowania związanego z pozycją - jej scenariusz
charakteryzują ją trzy elementy:
zachowania nakazane (zapewnienie dziecku warunków opieki i rozwoju)
zachowania zakazane ( katowanie i głodzenie dziecka)
margines swobody (zakres i stopień okazywanych uczuć: opowiadanie bajek, całowanie itp.)
10. Role społeczne na poszczególnych etapach drogi (trajektorii) życiowej
- Wczesne Dzieciństwo (..-7 lat)
- Wiek Dojrzewania (...-17 lat)
- Wczesna Dorosłość (..- 30 lat)
- Wiek Dojrzały (...-50)
- Starość (powyżej 50 lat)
a) We wczesnym dzieciństwie..
jednostka uczy się pełnić rolę synea, córki, brata lub siostry, bratanicy, kuzyna wnuka itp.
zmiany ról w rodzinie nie są jedynymi, a których dziecko musi nauczyć się sobie radzić, przy tym szereg ról kulturowych i organizacyjnych wymaga doskonałego opanowania.
dziecko musi nauczyć się przejścia z roli przedszkolaka doi roli ucznia, roli członka zespołów, organizacji, wyznawcę określonej religii, uczestnika kultury.
dzieciństwo to przygotowanie jednostki do uczestniczenia w różnych grupach społecznych.
b) W wieku dojrzewania...
jednostka zmienia szkoły, kluby, przychodzą pierwsze doświadczenia i role zawodowe,
pewne nowe role wiążą się z płcią odmienną (sympatia, narzeczony),
stopniowe przechodzenia do wieku dorosłego wiąże się ze zmiana oczekiwań w stosunku do ról dawnych (dawna rola córki i syna ulega rewizji w miarę dojrzewania biologicznego
i seksualnego)
c) We wczesnej dorosłości...
następuje zmiana w kierunku niezależności,
po raz pierwszy młody człowiek zaczyna mieszkać poza domem rodzinnym ( może zostać rekrutem w wojsku, uczniem odległej szkoły, wynająć własne mieszkanie).
może zacząć pełnić swoja pierwszą rolę zawodową,
myśleć o założeniu własnej rodziny,
pozostać współmałżonkiem, rodzicem
d) W wieku dojrzałym...
jednostka podlega kolejnej zmianie ról.
może je spowodować pozyskiwanie wyższych pozycji w karierze zawodowej, członkostwo w organizacjach do których nalezą jej dzieci,
niektóre z tych zmian mogą być stresujące (np. separacja , rozwód ponowne małżeństwo)
e) W okresie późnej dorosłości...
człowiek kontynuuje zdobywanie wyższych pozycji w zawodzie, lub też decyduje się na całkowitą zmianę w tym zakresie.
może też nastąpić odwrócenie ról - rodzicielstwo wobec podstarzałych rodziców, kiedy już własne dzieci opuściły gniazdo i uzyskały niezależność.
w tym czasie wiele kobiet stara się wrócić na rynek pracy lub do szkoły, by zdobyć wykształcenie potrzebne do rozpoczęcia nowej kariery po wypełnieniu macierzyństwa.
f) W wieku starszym...
w dalszym ciągu role się zmieniają:
przejście na emeryturę, wdowieństwo, utrata niezależności lub większa zależność od własnych dorosłych już dzieci,
pobyty w placówkach służby zdrowia lub domach opieki.