Sylwetki najwybitniejszych polskich i zagranicznych pedagogów opiekuńczych.
Maria Grzegorzewska
Prekursor szkolnictwa specjalnego . Zorganizowała Instytut Pedagogiki Specjalnej w Warszawie i odtąd zajmowała się działalnością naukową z zakresu pedagogiki specjalnej, a także kształceniem nauczycieli. Opracowała oryginalną metodę nauczania, która nosi nazwę "metody ośrodków pracy" i jest obecnie powszechnie stosowana w szkolnictwie specjalnym. Maria Grzegorzewska jako pierwsza w Polsce podjęła systematyczne badania nad zagadnieniami pedagogiki niepełnosprawnych, stworzyła jej podstawy. Wychodząc z założenia, że człowiek jest psychofizyczną jednością, wysunęła tezę całościowego ujęcia odchyleń od normy; rozwijała zagadnienia kompensacji w rewalidacji niepełnosprawnych (teoria dynamicznych układów strukturalnych). Dominującym motywem działalności i dewizą życia było: "Nie ma kaleki, jest człowiek". Uporczywie i bezkompromisowo walczyła o pełne prawo do nauki, do pracy i do szacunku osób upośledzonych. Przekonywała, że kalectwo nie pomniejsza wartości i godności człowieka.
Aleksander Kamiński
Wśród zainteresowań Aleksandra Kamińskiego znajdowały się współcześnie nadal aktualne zagadnienia takie jak: stowarzyszenia społeczne, związki młodzieży, samorząd młodzieży, spółdzielczość, samokształcenie, problematyka czasu wolnego, profilaktyka antynikotynowa i antyalkoholowa, przestępczość nieletnich, etyka nauczycielska, kształcenie pracowników socjalnych, gerontologia.. Jedną z najważniejszych jest pozycja pt. "Funkcje pedagogiki społecznej". Słowo wychowanie Aleksander Kamiński traktował jako udzielanie pomocy skłaniającej do samowychowania. Zwracał także szczególną uwagę na tak ważne elementy wychowania jak przykład osobisty, czy małe grupy rówieśnicze skłaniające do wzajemnego wychowania i dawania dobrego przykładu. W pracach wyraził głównie poglądy na temat właściwej pracy harcerstwa i zastępów zuchowych opierając się na własnym doświadczeniu w pracy z dziećmi i młodzieżą. Wskazał na wielce istotną kwestię mianowicie na to, że bardzo ważne jest dla młodego człowieka krąg prawdziwych przyjaciół "by mógł się bawić w gronie rówieśników, by uczyć się odwagi". Odwaga, bowiem dla Kamińskiego, była czymś bardzo istotnym. Dlatego jedno z najważniejszych punktów prawa zuchowego brzmiało: "Zuch jest dzielny". Kamiński uważał także, że dużo dobrego dla wychowanka mogą przynieść odpowiednio zorganizowane i poprowadzone gry i zabawy, głównie sprawnościowe.
Ks. Bronisław Markiewicz
W swej pracy duszpasterskiej dużo uwagi poświęcał ubogim. Zakładał liczne stowarzyszenia mające na celu pomoc najbiedniejszym, organizował świetlice, czytelnie, prowadził katechizację — nie tylko dzieci i młodzieży, lecz także dorosłych. W Miejscu Piastowym rozpoczął działalność na rzecz dzieci: przyjmował biednych i opuszczonych chłopców, przekształcając znaczną część plebani w placówkę opiekuńczo-wychowawczą, działającą na zasadach salezjańskich. Przygotowywał ich jednocześnie do przyszłego samodzielnego życia poprzez kształcenie zawodowe w szkołach działających przy tymże instytucie. Opracował syntetyczny i integralny program wychowawczy, którego myśl przewodnią wyrażało hasło: Powściągliwość i praca. Zarówno powściągliwość, jak i praca, nierozerwalnie sprzężone, mają wielkie znaczenie w życiu gospodarczym i moralnym, tak jednostek, jak i całych społeczeństw.
Kazimierz Lisiecki
W życiu i pracy wychowawczej Kazimierza Lisieckiego jednym z najważniejszych elementów wychowawczych obok poszanowania pracy i wdrażania do obowiązków – będzie kultywowanie tradycji patriotyzmu. W dorobku ognisk zakładanych przez Kazimierza Lisieckiego a następnie przez jego następców dają się wyodrębnić pewne wartości uniwersalne, które w każdym czasie są niezmienne i aktualne. Kazimierz Lisiecki powtarzał przy każdej okazji, by dać dzieciom, co im się słusznie należy, a będą dobre. Na pewno dobre. Należy rozliczać od strony prawnej rodziców za krzywdę wyrządzoną dzieciom. Dziecko musi mieć dom i w tym domu serdecznych przyjaciół. Obecne ogniska Lisieckiego prowadzone są przez jego następców i wychowanków i stawiają sobie cele wynikające z jego pedagogiki, a które można ująć w jednym zdaniu: jak najmniej sztuczności, jak najwięcej naturalności. Kazimierz Lisiecki przyjął jako podstawowy kanon pedagogiczny, teorię o podmiotowości dziecka. Dziecko jest najważniejszym elementem procesu wychowawczego. Preferował częste rozmowy z młodzieżą. Stosował system kar i nagród . Kazimierz Lisiecki stawiał wymagania zarówno wobec wychowanków jak i wychowawców. Starał się oddziaływać na ambicje dzieci, na ich postawę moralną. Obecnie istnieją w Polsce setki placówek opiekuńczo-wychowawczych wzorowanych na ogniskach Lisieckiego
Janusz Korczak
Janusz Korczak rozpoczął działalność w Towarzystwie Pomocy dla Sierot. Następnie zamieszkał w warszawskim Domu Sierot i objął posadę dyrektora tej placówki. W Domu Sierot zaczął opracowywać swój własny system wychowawczy, oparty na własnej pracy i własnych badaniach.
W czasie II wojny światowej włączył się także do cywilnej obrony Warszawy, opatrywał rannych i przygarniał do Domu Sierot zagubione dzieci. Gdy Niemcy zaczęli wywozić dzieci do obozu zagłady, Janusz Korczak pojechał razem z nimi i razem z nimi zginął tragiczną śmiercią.
Podstawowe założenia pedagogiki Janusza Korczaka:
wychowanie powinno być traktowane jako proces oparty na partnerstwie
całe społeczeństwo dorosłych powinno być odpowiedzialne za warunki życia dziecka
Józef Babicki
Zajmował się problematyką wychowania zakładowego dzieci osieroconych, agresji wśród wychowanków oraz depresją anaklityczną. Był zwolennikiem psychologii Alfreda Adlerai na niej starał się wzorować swoje metody wychowawcze. Opracował następujący system opiekuńczo-wychowawczy:
wychowawca – miał posiadać co najmniej średnie wykształcenie i skończony pomyślnie kurs przygotowawczy. Sam Babicki zajmował się przygotowaniem i prowadzeniem takich kursów.
grupa wychowanków – za idealną Babicki uważał grupę o liczbie dzieci 9-10. Uważał, że maksymalna liczba dzieci na jednego wychowawcę nie może przekraczać 20. Ponadto był przeciwnikiem zakładów poprawczych. Uważał, że dzieci wyjątkowo agresywne powinny być umieszczane w dużej grupie dzieci nie sprawiających problemów, tak aby przez naśladownictwo uczyły się właściwego zachowania.
związek wychowanków z lokalną społecznością – miał służyć temu, aby dzieci po wyjściu z zakładu poprawczego nie miały problemu z wejściem w społeczeństwo i znalezieniem pracy. Za bardzo ważną rzecz uważał Babicki kontakt wychowanka ze szkołą.
prywatność dziecka – dziecko powinno posiadać przede wszystkim własne przybory szkolne. Dążył do tego, aby każde dziecko miało kasetkę, w której mogłoby schować coś wyłącznie swojego.
samorząd dzieci – miał służyć jak najlepszej pracy w grupie. W tym miejscu i nie tylko poglądy Babickiego przypominały poglądy Janusza Korczaka.
etap rozwojowy dziecka – Babicki dzielił rozwój psychiki dziecka na 4 etapy: etap nabywania wiedzy moralnej (do 6 roku życia), etap kształtowania samooceny (6-13 lat), etap kształtowania dobrej woli (13-16 lat) oraz etap kształtowania silnej woli (do 20 roku życia). Wychowawca powinien umieć rozróżnić etapy u poszczególnych wychowanków i dostosować swój sposób pracy z każdym dzieckiem do odpowiedniego etapu rozwojowego.
Helena Orsza Radlińska
Jej działalność społeczno-oświatowa była ściśle związana z działalnością polityczna i narodowowyzwoleńczą. Była działaczką i współorganizatorką wielu stowarzyszeń społecznych (Towarzystwo Uniwersytetu Ludowego im Adama Mickiewicza, Związek Pomocy dla więźniów politycznych, Towarzystwo Polskiego Instytutu Pedagogicznego, Towarzystwo Przyjaciół Dzieci). Powołała Centralne Biuro Szkolne (1915r).
Pedagogika Radlińskiej jest określana mianem „PEDAGOGIKA PRZEŻYWANA”, czyli taka, która angażuje całą osobowość, obejmuje umysł, uczucia, działania – są to poglądy w stanie ciągłego powstawania, odrzucające sztywną konstrukcję teorii. Poglądy Radlińskiej na wychowanie utożsamiają ją z kręgiem pedagogów czynu, przeciwstawiającym się wszystkiemu, co krępuje swobodny rozwój człowieka. Helena Radlińska budując podstawy polskiej pedagogiki społecznej, koncentrowała się na analizie warunków życia jednostki w celu wzmocnienia możliwości pełnego jej rozwoju.
Radlińska spostrzegała prace socjalną jako działalność zaangażowaną w każdy aspekt życia społecznego z nastawieniem na usuwanie zagrożeń, które utrudniają rozwój jednostki i społeczeństwa. Radlińska zaznaczała, że istotne jest dla polskiej pracy socjalnej , aby nie zmierzała w stronę socjalizacji, jak to się stało w innych krajach. Podkreślała również, ze praca socjalna rożni się od tradycyjnych form chrześcijańskiej filantropii, działa się bowiem w imię solidarności i interesu ogólnego. Zachęcała, aby pracownicy socjalni nie skupiali się na cierpieniu i poświęceniu w rozumieniu religijnym, ale zachęcała do kładzenia nacisku na wyzwolenie mas i ich silne strony.
Kazimierz Antoni Jeżewski
Był założycielem pierwszego Sierocego Gniazdo- w Stanisławczyku k/ Przemyśla, w roku 1909.W roku 1911 wraca do Warszawy i uzyskuje zatwierdzenie statutu Towarzystwa Gniazd Sierocych. W okresie międzywojennym K. Jeżewski skoncentrował uwagę i energię na sprawie wiosek. Z jego inicjatywy powstał Związek Gniezdziaków, przekształcony potem w Związek Pracowników Społecznych.
Jeżewski był przekonany, że naturalnym i najwłaściwszym dla dzieci środowiskiem wychowawczym jest rodzina i dlatego dla sierot winno się tworzyć rodziny zastępcze. Jego zdaniem najwłaściwszą a zarazem najkorzystniejszą formę organizacyjną opieki dla dzieci sierocych stanowi gospodarstwo rolne typu farmerskiego. Miały to być gospodarstwa typu zachodnio- europejskiego o powierzchni od 15 do 30 ha. Zarząd Towarzystwa Gniazd Sierocych miał zakupić ziemie, zbudować obiekty inwentarskie i mieszkalne, wyposażyć gospodarstwo w narzędzia i inwentarz, i dopiero po spełnieniu tych warunków przekazać farmę w ręce opiekunów- gospodarzy. Jeżewski słusznie rozumował, że o powodzeniu całego przedsięwzięcia decydować będzie właściwy dobór opiekunów- gospodarzy i kontrola ich działalności.
Prawa i obowiązki opiekunów- gospodarzy określał Jeżewski następująco: Towarzystwo Opieki Gniazd Sierocych gwarantuje rodzicom gniazd:
pracę w dobrobycie
możliwość zostania po dwudziestu latach pracy właścicielem folwarku gniazdowego;
zapewnia ich rodzonym dzieciom zawodowe studia, nawet wyższe, na tych samych warunkach, na jakich kształceni są inni wychowankowie Wiosek Kościuszkowskich;
zapewnia ich dzieciom całkowitą opiekę w razie śmierci rodziców.
Opiekunów- gospodarzy dobierał Zarząd Główny TGS, w ciągu pierwszych pięciu lat mógł ich usunąć. Po tym okresie decyzję taką mógł podjąć sąd koleżeński. Ściśle określono także zasady podziału zysków. Gospodarzom gniazdowym stawiał Jeżewski wysokie wymagania kwalifikacyjne- mieli oni mieć ukończoną średnią szkołę zawodową i pierwszorzędne praktyki w kraju i za granicą.
System Jeżewskiego wykazał w praktyce swoją wysoką efektywność wychowawczą. Nie dysponując osobistym majątkiem ani poparciem organizacji przez 40 lat Jeżewski zapewnił opiekę około 1200 sierotom. Wszyscy wychowankowie uzyskali przygotowanie zawodowe, wielu wykształcenie średnie, a blisko 10% wyższe. System ten nigdy nie upowszechnił się, mimo usilnej i wytrwałej propagandy Jeżewskiego i mimo udzielonego mu poparcia przez np. Marię Konopnicką, Elizę Orzeszkową, Henryka Sienkiewicza, Władysława Reymonta, który w 1916 roku był prezesem Towarzystwa.
NA ĆWICZENIACH OMAWIALIŚMY TYLKO POLSKICH
ALE W TEMACIE NIE BYŁO TO OKREŚLONE
Maria Montesssori
Stworzone przez nią Domy Dziecka była zorganizowana według następujących zasad:
dzieci miały swobodny wybór materiałów dydaktycznych
w placówce obowiązywała dowolność miejsca i czasu pracy
w przedszkolu nie było nagród ani kar
ograniczenie działalności wychowawcy na rzecz samodzielności dzieci
wprowadzenie nauki czytania, pisania oraz podstaw matematyki
Do najważniejszych działań pedagogicznych zaliczała:
rozwijanie w dziecku samodzielności i wiary we własne możliwości
wykształcenie w dziecku poszanowania do porządku i pracy
nauczenie dziecka umiejętności pracy w ciszy
wykształcenie w dziecku umiejętności pracy indywidualnej i zbiorowej
przekazanie dziecku umiejętności koncentracji podczas wykonywania określonego zadania
wykształcenie w dziecku posłuszeństwa opartego na samokontroli, a nie przymusie płynącym z zewnątrz
wykształcenie w dziecku takiej postawy, aby zrozumiało, że jego działania nie mogą być uzależnione od nagrody
rozwijanie w dziecku zamiłowania do pomocy innym
przekazanie dziecku szacunku do pracy innych osób
rozwijanie w dziecku umiejętności współpracy
pomoc w rozwijaniu indywidualnych uzdolnień dziecka
Założenia pedagogiki według Marii Montessori:
uczenie przez działanie - wychowankowie zdobywają wiedzę, kompetencje, umiejętności i doświadczenie poprzez własną spontaniczną aktywność; nauczyciele nie narzucają dziecku działań, ale jedynie współpracują w procesie wychowawczym
samodzielność - dzieci samodzielnie podejmują decyzję dotyczącą miejsca, rodzaju i czasu pracy; decyzja jest indywidualna lub podejmowana razem z partnerem; w ten sposób dzieci kształcą swoje indywidualne zdolności i nabierają doświadczenia w prawdziwej ocenie własnych umiejętności
koncentracja - wychowankowie uczą się dokładności i systematyczności podczas działania
lekcje ciszy - dzieci nabierają wprawy w umiejętności pracy w ciszy
porządek - dzieci nabywają umiejętności utrzymywaniu porządku w swoim otoczeniu
społeczne reguły - łączenie w grupy dzieci w różnym wieku (zazwyczaj trzy roczniki), co umożliwia wzajemne uczenie się od siebie; wykształcenie u dzieci świadomości, że nie wolno przeszkadzać, ranić i niszczyć
obserwacja - to podstawowa zasada umożliwiająca dorosłym zapoznanie się ze światem dziecka; wychowawca powinien z baczną uwaga i dużym szacunkiem obserwować dziecko, aby zauważyć ewentualne przeszkody w rozwoju; obserwacja daje możliwość bycie przewodnikiem dziecka
indywidualny tok rozwoju - każde dziecko powinno rozwijać się według indywidualnych możliwości i własnego tempa, powinno podejmować tylko te zadania, do których jest już przygotowane; każde dziecko zasługuje na życzliwość, uwagę i indywidualną opiekę wychowawcy
Celestin Freinet
Podstawowe założenia pedagogiki Celestina Freinet:
uważał, że podstawowym celem wychowania jest prawidłowy i optymalny rozwój osobowości dziecka
dziecko powinno być wychowywane we wspólnocie, której służy i która służy jemu
efektem procesu wychowania powinno być ukształtowanie z dziecka pełnoprawnego członka społeczeństwa; dziecko powinno być odpowiedzialne za budowanie nie tylko własnej przyszłości, ale także przyszłości społeczeństwa, w którym żyje
do zapewnienia dziecku optymalnego rozwoju są potrzebne odpowiednie warunki - nauczyciele i uczniowie muszą ze sobą współdziałać i współpracować w ramach wspólnego kolektywu
stosunki między nauczycielem a uczniem powinny opierać się na szacunku do wychowanka
wychowawca powinien zapewnić uczniowi swobodną ekspresję i rozwój osobowości
proces wychowawczy powinien opierać się na ścisłej współpracy z otaczającym środowiskiem społecznym i przyrodniczym, a także na współpracy z innymi szkołami
nauczyciel powinien odpowiednio motywować wychowanka
wychowawca powinien stwarzać dziecku poczucie bezpieczeństwa
wychowawca powinien posługiwać się nowoczesnymi narzędziami i technikami
Cele nauczania i wychowania według Freineta to:
wychowanie dziecka świadomego swoich praw i obowiązków, które w przyszłości będzie aktywnym i moralnym członkiem społeczeństwa
wychowanie dziecka na człowieka wszechstronnie wykształconego, któremu nie są obce zagadnienia z języka, matematyki, muzyki innych dziedzin wiedzy
najbardziej skuteczna drogą uczenia się nie jest nauka oparta na przyswajaniu informacji w trakcie wykładu lub pokazu, ale nauka poprzez doświadczenia poszukujące i spontaniczną ekspresję
nauka nie powinna opierać się na pamięciowym przyswajaniu reguł i zasad, w procesie uczenia się pamięć powinna odgrywać jedynie rolę pomocniczą
Jan Henryk Pestalozzi
Pestalozzi ostro atakuje oraz krytykuje dotychczasową sytuację oświatową i szkołę feudalną jej organizację, treść i metody. Podstawą teorii wychowania Pestalozziego była idea organicznego rozwoju, któremu podlega każdy człowiek. Twierdził, że głównym zadaniem pedagogiki jest odkrycie praw rozwoju człowieka, był przekonany, że o rozwoju każdego dziecka decyduje siła intelektualna, fizyczna, a także moralna.
Opierając się na twierdzeniu, że poznanie zmysłowe stanowi fundament wszelkiej wiedzy Pestalozzi przypisywał ogromne znaczenie poglądowości w nauczaniu. Uznał iż od najwcześniejszych lat dziecko powinno zapoznać się z jak największą ilością przedmiotów i zjawisk. A wszystko po to, by wykształcić spostrzegawczość. Usiłował również wprowadzić do procesu nauczania formy działalności umysłowej takie jak analiza i synteza. Poza tym Pestalozzi wyraźnie pokazuje jaką rolę powinien odgrywać nauczyciel. Uważa, że nauczyciel winien jest nauczać dzieci:
1) widzieć przedmiot, który zjawi się w ich świadomości;
2) zaznajamiać je z kształtem każdego przedmiotu tzn. z jego wielkością i proporcjami;
3) zapoznać je możliwie jak najwcześniej z całym zakresem wyrazów i nazw wszystkich poznanych już przez nie przedmiotów.
Według Pestalozziego nauczanie początkowe powinno być tak zorganizowane, ażeby uczeń przechodząc od elementu do elementu dochodził do poznania całości. Jednym słowem teoria nauczania Pestalozziego zmierza do nadania nauczaniu kształcącego charakteru, aktywizującego uczniów i rozwijającego ich samodzielną działalność umysłową. Pestalozzi podejmuje gruntową przebudowę szkoły początkowej. Plan nauczania w szkole Pestalozziego obejmuje obok nauki czytania, pisania i rachunków elementy geometrii i rysunku, geografii i przyrodoznawstwa. Dzieci wykonują prace fizyczne w zakresie rolnictwa, gospodarstwa domowego i rzemiosła. Do szkoły przyjmowano dzieci w wieku od lat 5 do lat 13.
Gabriel Piotr Baudouin
W Warszawie kamienicy zorganizował Dom Podrzutków. Do swego domu zbierał dzieci i porzucone niemowlęta. W 1748 r. razem z ks. Stanisławem Konarskim starał się zorganizować loterię klasową. Pieniądze z niej miały być przeznaczone na rzecz zakładu dla podrzutków oraz Collegium Nobilium (w związku z tym uzyskał przywilej królewski). W Warszawie nadal funkcjonuje placówka założona niegdyś przez Baudouina (najstarszy w Polsce Dom Małych Dzieci, działający nieprzerwanie od ok. 1732 r.) - Dom Dziecka nr 15 im. Ks. G. P. Baudouina (ul. Nowogrodzka 75).
Anton Semionowicz Makarenko
Makarenko w swoich pracach przedstawił wszechstronny system oddziaływań pedagogicznych na młodzież, wychodząc z założenia, że zadania wychowawcze wynikają z ogólnych zadań budownictwa komunizmu, a podstawowa forma wychowania, jaką stanowi kolektyw, z charakteru nowych socjalistycznych stosunków. Według niego, styl kolektywu – połączenie wysokich wymagań z zaufaniem i szacunkiem dla ludzi – to tylko odbicie stylu życia społecznego, a jego rozwój dokonuje się przez wytwarzanie systemu więzi społecznych, opartego na dążeniu do wspólnego celu, na solidarności jego uczestników we wspólnej pracy i organizacji życia społecznego. Za ważny element kolektywu Makarenko uważał dobrą organizację, opartą nawet do pewnego stopnia na wzorach wojskowych.
HANS CHRISTIAN KOFOED
Prowadził szkołę dla bezrobotnych której hasłem była „pomoc od samopomocy”.
Cele szkoły
- Zbudowanie w człowieku szacunku dla samego siebie.
- Budowa zdrowia fizycznego i psychicznego
- Zaszczepienie w młodym człowieku nadziei na przyszłość.
Szkoła Kofoeda było to miejsce pobytu dla tych, którzy nie mają gdzie spędzić swojego czasu wolnego.
Prowadzono w niej zajęcia resocjalizujące, dydaktyczne lecznicze.
W szkole istniała wewnętrzna waluta dolary Kofoeda . Zarobione dolary uczniowie przeznaczali na zakup posiłków i innych artykułów w szkolnej stołówce.
Podstawowe cel pracy:
- powrót na rynek pracy
resocjalizacja
Uczeń traktowany był jako podmiot a w pracę aktywowano całe rodziny.
Mary Richmond
Zapoczątkowała na zachodzie nową teorię opieki społecznej. Udowodniła, że nędza i niezdolność do samodzielnego życia, oraz wykolejenia mają swe źródła w sytuacji środowiskowej. Dlatego punktem wyjścia poczynań opiekuńczych powinno być rozpoznanie środowiskowych przyczyn ludzkich kłopotów. Nie można poprzestać na stwierdzeniu objawów nędzy. Konieczne jest szukanie przyczyn tych społecznych nieszczęść zarówno w środowisku i w cechach charakterologicznych człowieka. Przyjęła z medycyny terminy oraz diagnozę postępowania w którym na pierwszym miejscu jest badanie na drugim diagnoza, a na trzecim terapia. Opracowała narzędzie badawcze zwane wywiadem środowiskowym. Diagnozę i terapię powinien organizować tylko pracownik społeczny o poprawnej postawie. Dokonała przewrotu w opiece publicznej, która bywa określana jako unaukowienie dobroczynności.
Carl Rogers
Amerykański pedagog i psychoterapeuta. Twórca pedagogiki wolności, w Polsce zwaną pedagogiką niedyrektywną. Podstawy teoretyczne tego kierunku zaczerpnięto z psychologii. Podstawą stały się postulaty: samo urzeczywistnienie, autonomia i współzależność pedagogiczna, ponoszenie odpowiedzialności za swoje postępowanie i życie, orientacja człowieka na cel i sens swojego życia, holizm. Z powyższych postulatów wynikają wskazania do kształtowania właściwych relacji między wychowankiem, a wychowawcą: zapewnienie klimatu bezpieczeństwa psychologicznego, otwarte komunikowanie się, uważne słuchanie, powstrzymywanie się od oceniania, przekazywanie informacji zwrotnych, swobodne poszukiwanie informacji oraz rozwiązań pobudzających i akceptujących twórczość dziecka, poszanowanie umiejętności wychowanka w samodzielnym radzeniu sobie w rozwiązywaniu trudności. W świetle jego koncepcji wychowanek jest najlepszym przewodnikiem dla zrozumienia samego siebie. Rola wychowawcy polega na podążaniu za podopiecznym, usuwaniu barier.
Stanisław Szacki ( 1878-1934) – zaczął swą działalność w okresie rewolucji 105 od społeczno- pedagogicznych realizacji wychowania związanego z ulepszaniem środowiska w miejscu osiedlenia. Szacki nie nazywał swojej polityki społeczną, ale reprezentował ją przez całe życie. Widział podstawowe kręgi środowiskowe wychowania : rodzina, szkoła i środowisko sąsiedzkie, które nazywał ulicą. Szkoła wg niego miała organizować życia społeczności dziecięcej, wspomagać rodzinę w jej wych zadaniach i wspomagać środowisko poprzez dokonywanie w nim pozytywnych zmian poszerzał działanie szkoły przez aktywność wpływów wychowawczych instytucji. nauczyciela widział jako w postaci uczącego , działacza i badacza społeczności szkolnej i pozaszkolnej. Nauczyciela i uczniów traktował jak budowniczych.
