ZAKAŻENIA HERPESWIRUSOWE EHV1/EHV4

• Występowanie wirusów

- ubikwitarnie w środowisku bytowania koni na całym świecie

- pierwotne czynniki zakażeń ukł. oddechowego

→ bez uspółudziału cz. predysponujących

• Krążenie wirusów w środowisku oraz transmisja

- w ciągu całego roku

• Przebieg infekcji

- często subkliniczny także masowe zachorowania (...)

• Ryzyko zakażenia i choroby

- pomiędzy okresem odsadzania i wiekiem 2 lat

• Etiologia

- Rodzina Herpesviridae

- Podrodzina Alphaherpesviridae

→ dsDNA; 150 kb

→ otoczka lipidowa zawiera 12 różnych wypustek glikoproteinowych

→ obydwa podtypy wirusa zawierają po 76 homologicznych genów

• Minimalna zamienność genetyczna pomiędzy szczepami podtypu 1 i 4

• Zróżnicowana patogenność

- zróznicowanie sekwencji nukleotydowej pomiędzy homologicznymi genami typu 1 i 4 wynosi 55-84%

• Stabilność antygenowa

- jeden serotyp (1 i 4)

- brak presji immunologicznej oraz selekcji nowych wariantów antygenowych

• Występowanie zakażeń EHV1/4

- wsp. zapadalności (incidence)

→ trudny do ustalenia

→ także proporcja zakażeń herpeswirusowych w odniesieniu do wszystkich przypadków zakażeń górnych dróg oddechowych (URTD) koni

• Jawne zakażenia układu oddechowego u młodych źrebiąt (poniżej 3 m-ca) występują sporadycznie

- odporność siarowa

• Najczęściej – źrebięta w wieku do 1 roku

- okres oseskowy

- źrebięta odsadzane – 4-12 m-c

- EHV4 – z reguły przebieg łagodny (foal snot)

- w stadninach hodowlanych – URTD u koni roczniaków (aukcje)

• Konie 2 i 3-latki

- zakażenia w stajniach treningowych i na torach wyścigowych

- 2-gie miejsce po grypie koni jeśli chodzi o częstość wywoływania URTD

• Wiek powyżej 3 lat

- odporność nabyta

- okresowe reinfekcje EHV1/4 oraz serokonwersja u koni wcześniej eksponowanych (stan taki trwa do końca życia)

- objawy słabo wyrażone

- ryzyko przebiegu ciężkiego

→ ronienia lub zaburzenia neurologiczne (następstwo zakażenia EHV1)

• Epizootiologia

- większość dorosłych koni jest sero(+) dla EHV4

→ serokonwersja w wieku do 2 lat

- odsetek dodatnich seroreagentów dla EHV1 jest znacznie mniejszy

- obydwa wirusy zdolne są do wywoływania stanu latencji i zakażenia trwałego

→ utrzymują się przez całe życie

→ okresowe siewstwo

- odsetek trwale zakażonych nosicieli

→ do 50-60% populacji

• Cykl epizootyczny

- transmisja pionowa

- latencja

- okresowa reaktywacja i siewstwo

- transmisja horyzontalna

• Większość koni już we wczesnym okresie życia staje się rezerwuarem epizootiologicznym EHV1/4

• Transmisja herpeswirusów – na charakter cichy

- wsp. serokonwersji przewyższa wsp. zapadalności na infekcje o jawnym przebiegu

• Czynniki ryzyka

- zagęszczenie koni

- inwazje pasożytnicze

- niedożywienie

- gwałtowne wahania parametrów mikroklimatu

- zakażenia towarzyszące

- łączenie różnych grup socjalnych

• Latencja

- stan zakażenia przewlekłego (trwałęgo)

- wirus utrzymuje się w org. w formie nieinfekcyjnej

• Rezerwuar komórkowy latentnego wirusa

- neurony czuciowe zwoju nerwu trójdzielnego

- limfocyty T tkanki limfoidalnej przenaleznej do górnych dróg oddechowych

→ węzły chłonne podżuchwowe, pozagardłowe, oskrzelowe

- genom obecny w komórkach nie jest zdolny do wytwarzania zakaźnych cząstek wirusowych

- materiał genetyczny – utrzymuje się w formie niezintegrowanej z genomem gospodarza

→ brak aktywności transkrypcyjnej

- cząstki wirusa latentnego są chronione przed rozpoznaniem i destrukcją przez układ immunologiczny

• Dzięki latencji EHV1/4 utrzymuja się w populacji koni jako zarazki trwale związane z gatunkiem

• Latencja jest stanem odwracalnym

- genom odzyskuje pełną aktywność transkrypcyjną oraz zdolność do replikacji (reaktywacja)

• Okresowa reaktywacja

- w warunkach stresu

- w przypadku stosowania terapii sterydowej

- zabiegi chirurgiczne

- tworzenie nowych grup technologicznych

- ciąża i poród

- transport

- okres odsadzania

- laktacja

- mikroklimat

• Reaktywacji na ogół nie towarzyszą objawy kliniczne

• W następstwie reaktywacji

- siewstwo z wydzieliną z dróg oddechowych

• Patogeneza

- brama wejścia – układ oddechowy

- pierwotna tkanka docelowa – nabłonek błony śluzowej

• Zakażenie

- najcześciej poprzez bezpośredni kontakt koni chorych i zdrowych

• Zakaźny aerozol

- skuteczność transmisji mniejsza w porównaniu do grypy

• Transmisja pośrednia

- poprzez zanieczyszczoną odzież

- naczynia do pojenia i karmienia

- sprzęt lek.-wet.

- narzędzia

• Okres inkubacji – 2-5 dni (zak. naturalne)

• Wydalanie wirusa (siewstwo)

- do 14 dni

- szczytowe siewstwo w pierwszych dniach po pojawieniu się wypływu z nosa

→ faza gorączkowa

• Po fazie replikacji w nabłonku błony śluzowej wirus przenika do regionalnych węzłów chłonnych

- udział komórek dendrytycznych i makrofagów

• Zakażenie leukocytów jednojądrzastych

- Leukocyte associated viremia

→ trwa kilka dni

• Rozprzestrzenianie do innych narządów

- zwłaszcza EHV1

- często uogołnione zapalenie śródbłonka naczyń (vasculitis)

• Lokalizacja procesu w CSN lub w ciężarnej macicy

- rozwój powikłań

→ zaburzenia neurologiczne

→ ronienia

• Natężenie objawów klinicznych uzależnione jest od

- wcześniejszej historii zakażeń

- ogólnego stanu zdrowia

- zakażeń współistniejących

- czynników stresowych

- zjadliwości szczepu wirusa

• Objawy kliniczne (wypływ z nosa, gorączka) są poprzedzane przez bezpośrednia destrukcję komórek nabłonka oddechowego

- CPE in vivo

• Niepowikłane przypadki zakażeń EHV1/4

- przebieg ostry jako rhinopharyngitis

- możliwość rozszerzenia procesu na dlasze docinki

→ zapalenie tchawicy, oskrzeli, oskrzelików, płuc

• Najintensywniejsze objawy

- w pierwszych kilku dniach trwania zakażenia

→ szczyt siewstwa

• Obraz kliniczny

- może być zróżnicowany u różnych koni

→ zakażenia subkliniczne

→ zakażenia ciężkie, groźne dla życia

- obustronny wypływ z otworów nosowych

→ początkowo wodnisty, często nie dostrzegalny

→ między 2-3 dniem – śluzowy, białawy z domieszką leukocytów i złuszczonych komórek nabłonka oddechowego

→ krzepnie na zewnątrz

- między 4-5 dniem od pojawienia się objawów klinicznych przeważnie dochodzi do wtórnych infekcji bakteryjnych

→ wypływ mętny żółtawy, śluzowo-ropny

- gorączka, powiększenie ww. chł. podżuchwowych, zap. spojówek, wypływ z worka spojówkowego, utrata apetytu

- zajęcie dolnych dróg oddechowych

→ w wyniku zak. wirusowego lub komplikacji bakteryjnych

→ kaszel, zmiany osłuchowe, zwiększony wysiłek oddechowy

• W przypadkach niepowikłanych

- prognoza dobra

→ spontaniczne ustępowanie objawów okoł 2-3 tyg. trwania choroby

→ wsp. śmiertelności niski

• Zakażenia ciężkie, powikłane

- dłuższy czar trwania choroby

- rokowanie ostrożne

• Badanie hematologiczne:

• Początkowo leukopenia: neutropenia, limfopenia

• Przy powikłaniach: leukocytoza z neutrofilią, hiperfibrynogenemia

• Reinfekcje herpeswirusowe:

• Przebieg łagodny

• Charakter przemijający

• Przejście wielokrotnych zakaźen EHV1/4:

• Kolejne ekspozycje o przebiegu bezobjawowym

• Konie dorosłe:

• Zakażenie jawne występują sporadycznie

• Zakażenia EHV1/4 nie różnią się klinicznie od wyw. Przez inne patogeny układu oddechowego:

• Wirus grypy

• Adenowirusy

• Rhinowirusy

• EAV

• Także nie różnią się klinicznie między sobą (URTD)

• Komplikacje

• Uszkodzenie nabłonka oddechowego

• Predysponuje do oportunistycznych zakażeń bakteryjnych: Str. Equi subsp. zooepidemicus, nasielenie objawów klinicznych rhinopharyngitis

• W przypadku niepodejmowania terapii antybiotykowej:

• Zajęcie dolnych odcinków dróg oddechowych:

1. Zapalenie tchawicy, oskrzeli, oskrzelików, płuc

2. Pasaże bakterii In vivo, zwiększanie zjadliwości

• EHV4

• Predylekcja głównie do układu oddechowego

• Replikacja ograniczona do nabłonka górnych dróg oddechowych i regionalnych węzłów chłonnych

• EHV1

• Zakażenie wykracza poza barierę układu oddechowego

• Następstwa:

• Głównie z udziałem EHV1

• Sporadycznie z udziałem EHV4

• Mogą się pojawiać bez poprzedających je objawów ze strony układu oddechowego

• Wywoływane przez szczepy o wysokiej zjadliwości

• Ronienia:

• Późne

• W wyniku rozprzestrzeniania się wirusa z pierwotnego miejsca zakażenia (układ oddechowy) w kierunku płodu

• Często dotyczą jednej lub kilku klaczy w grupie: niekiedy epidemie

• Poprzedzające zakażenie układu oddechowego- przeważnie bezobjawowe

• Poronienie- nagłe, bez widocznych objawów zwiastunowych

• W następstwie ronienia:

• Na ogół brak zaburzeń w układzie rozrodczym

• Zejście płodu:

• W wyniku niedotlenienia

• Skutek oddzielania łożyska od endometrium

• W poronionym płodzie:

• Brak zmian autolitycznych

• Zmiany histopatologiczne:

• Wskazują na zakażenie wielonarządowe (wysokie miano wirusa w narządach)

• Zejścia źrebiąt w okresie neonatalnym

• W przypadku zakażenia płodu w końcowym okresie ciąży

• Źrebię rodzi się żywe, w normalnym terminie

• Objawy kliniczne pojawiają się bezpośrednio po porodzie lub po 1-2 dniach

• Źrebięta SA słabe, letargiczne, nie podchodzą do ssania

• Gorączka, limfopenia, niedotlenienie krwi, wyczerpanie oddechowe

• Rokowanie

• Złe

• Współczynnik śmiertelności do 100%

• Podatność źrebiąt na wtórne zakażenia bakteryjne

• Intensywna opieka, pielęgnacja i terapia- z reguły bez wpływu na progresję i zejście choroby (acykliczne analogi nukleozydów (próby)

• Zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego (myeloencephalopatia)

• Występuje rzadko

• Często prowadzi do wyniszczenia lub zejścia

• Objawy neurologiczne pojawiają się po 6-10 dniach od pierwotnego zakażenia układu oddechowego

• Obraz kliniczny:

1. Zróżnicowany

2. Niezborność ruchowa kk. Tylnych

3. Niedowłady

4. Zaleganie

• Podłoże

• Niedokrwienie mózgu oraz zakrzepowe zapalenie drobnych naczyń krwionośnych w CSN

• Objawy

• Pojawiają się nagle

• Szczytowe nasilenie po 2-3 dniach

• Brak cech progresji

• Rokowanie

• U koni, które nie leżą- korzystne

• U leżących pow. 2 dni- wątpliwe

• Zapalenie płuc (waskulotropowe)

• „pulmonary vasculotropic EHV1 Infection”- nowy syndrom chorobowy

• Przebieg nadostry

• Charakter uogólniony

• Wysoka gorączka, anoreksja, silna depresja, wyczerpanie oddechowe

• Wysoki współczynnik śmiertelności

• Objawy neurologiczne nie występują

• Początek choroby- nagły, przebieg szybki

• Badanie anatomopatologiczne

• Wielonarządowe zapalenie drobnych naczyń krwionośnych- silnie wyrażone zwłaszcza w naczyniach płuc

• Zapalenie gałki ocznej

• Szczepy wielogeniczne EHV1

• Zapalenie błony naczyniowej oka (uveitis) i/lub

• Zapalenie naczyniówki i siatkówki

• W ciężkich przypadkach- rozległe uszkodzenia siatkówki prowadzące do ślepoty

• Narażone są głównie- ssące źrebięta, przebywające z klaczami, u których występują zaburzenia neurologiczne

• Rozpoznawanie

• Identyfikacja zarazka ułatwia podjecie decyzji o leczeniu oraz inne działania, zmierzające do ograniczenia szerzenia się i likwidacji choroby

• Wykazanie obecności wirusa (EHV1/4) w wydzielinie nosowo- gardłowej lub w leukocytach krwi żylnej zakażonych koni

• Skuteczność diagnostyki uzależniona jest od: metody pobierania materiału, warunków transportu, przechowywania próbek i metody analizy

• Wymazy z błony śluzowej nosa

• Pobierać w ciągu 48 godzin od pojawienia się pierwszych objawów klinicznych- faza gorączkowa, wypływ surowiczy

• Wacik- poprzez brzuszny przewód nosowy do jamy nosowo- gardłowej

• Podłoże transportowe

• Płynne z dodatkiem antybiotyków

• Transport w łaźni lodowej

• Krew żylna

• 20 ml do izolacji wirusa: transport w stanie schłodzenia, najlepiej 4-10 dni po pojawieniu się objawów ze strony górnych dróg oddechowych

• Wycinki narządów wewnętrznych płodu: transport w suchym lodzie

• Izolacja wirusa

• Charakterystyczny CPE

• Identyfikacja i różnicowanie herpeswirusów: metody serologiczne z użyciem przeciwciał monoklonalnych typowo specyficznych

• PCR

• Szybki, czuły

• Materiał- jak do izolacji wirusa

• Umożliwi różnicowanie EHV1/4

• Badania serologiczne

• Para surowic (serokonwersja): odstęp 3 tyg.

• Wynik dodatni: wzrost miana 4x i powyżej

• Szczepienia- utrudniają interpretację wyników badania serologicznego: można wykonać OWD lub test ELISA w kierunku IgM- wynik dodatni świadczy o świeżym zakażeniu

• Przyżyciowa identyfikacja trwałych nosicieli (latencja)

• Jest trudna: brak możliwości wykazania obecności wirusa oraz antygenów, przebieg bezobjawowy

• Leczenie:

• Zależne jest od nasilenie objawów klinicznych, występowania komplikacji, następstw

• Cel terapii:

1. Poprawa stanu klinicznego

2. Utrzymanie właściwego bilansu wodno- elektrolitowego

3. Pokrycie dziennego zapotrzebowania na energię

4. Minimalizacja komplikacji (wtórne zakażenia bakteryjne)

5. Ograniczenie rozprzestrzeniania wirusa poza układ oddechowy

• Konie w treningu lub używane do pracy: zapewnienie spokoju- tyle ile dni trwa gorączka, tyle tygodni wolnego

• W przypadkach niepowikłanych:

• Środki przeciwgorączkowe

• NSAID- ograniczenie zapalenia w obrębie układu oddechowego

• Fenylbutazon- 3mg/kg p.o. 12-24 godz.

• Fluxin Meglumine- 1,1 mg/kg i.m. co 12-24 godz. (podwójne działanie farmakologiczne)

• W brzypadku zapalenia błony śluzowej nosa I gardła na tle bakteryjnym- środki przeciwbakteryjne

• Sulfadiazyna z TMP- 30mh/kg p.o. co 24 godziny przez 7-10 dni

• Źrebięta zakażone kongenialnie lub młode konie z silnie wyrażonymi objawami na tle bakteryjnym oraz progresją zakażenia i zajęciem dolnych dróg oddechowych:

• Amikacyna 20mg/kg i.m. co 24h

• Penicylina G 20000j/kg i.m. co 12h

• Ceftiofur 2,2mg/kg i.m. co 12h

• Ticarcilina 44mg.kg i.v. co 8h

• Ceftazidine 25mg/kg i.v. co 8h

• Konie z zaburzeniami apetytu i pragnienia:

• Płyny nawadniające

• Elektrolity: izotoniczny roztwór glukozy i.v.

• Źrebięta noworodki z wyczerpaniem oddechowym i niedotlenieniem: tlen donosowo

• Przy porażeniach neurologicznych

• DMSO 3ml.kg sondą nosowo- żołądkową co 24godziny, łącznie z parenteralnym podaniem sterydów: Deksametazon 0,1mg/kg co 24h i.v.

• Porażenie pęcherz moczowego i zwieracza:

• Częsta kateteryzacja pęcherza oraz płukanie roztworem jodyny powidonowej+ antybiotyki

• Zaleganie:

• 24 godzinna pielęgnacja

• Łagodne środki uspokajające

• Gruba ściółka

• Toaleta odleżyn, owrzodzeń skórnych i odparzeń

• Leczenie miejscowe

• Wyciąg mechaniczny

• Ostatecznie- eutanazja

• Zakażenie źrebiąt w okresie neonatalnym, wczesne stadia ronień, myeloencephalitis

• Leki przeciwwirusowe: Acykliczne analogi nukleozydów: 10-15 mg/kg p.o. co 8 godzin

• Zapobieganie:

• Całkowita eliminacja zarazka nie jest możliwa z uwagi na powszechne występowanie nosicielstwa oraz latencji

• Przeciwdziałanie rozwojowi klinicznej postci choroby

• Ograniczenie strat ekonomicznych w stadninach: szczepienie profilaktyczne, stosowanie odpowiedniego zarządzania stadniną (Farm management)

• Szczepienia:

• Powinny dotyczyć wszystkich koni narażonych na zakażenie: wytworzenie wysokiej odporności stadnej, ograniczenie szerzenia infekcji

• Przeciwciała siarowe u źrebiąt zanikają stopniowo: okres półtrwania- 26 dni, źrebięta seronegatywne- w wieku 5-6 miesięcy

• Program immunizacji źrebiąt

• Powinien zapewniać maksymalny poziom odporności ochronnej: ogranicznie negatywnych skutków stresu, odsadzania, transportu, zmiany miejsca pobytu, udziału w aukcjach, treningach, pokazach

• Program podstawowy:

1. 2-krotne podanie szczepionki i.m.. w odstępie 3 tygodni, przed odsadzeniem

2. Dawki przypominające: co 3-6 miesięcy, zależnie od ryzyka zakażenia

• Pierwsze szczepienie źrebiąt:

• Powinno być wykonywane dopiero w wieku 5 miesiecy(wyższe miano przeciwciał)

• Immunizacja ciężarnych klaczy:

• Wg zaleceń producenta

• Zapobieganie ronieniom

• Nie zapobiega powikłaniom neurologicznym

• Szczepionki

• Inaktywowane

• Atentowane

• Skojarzone (i.m)

• Szczepienie młodych koni

• Nie zapobiega zakażeniom układu oddechowego

• Zmniejsza nasilenie objawów klinicznych oraz intensywność i czas trwania siestwa

• Szczepienia

• Nie zapobiegają zjawisku latencji i trwałemu nosicielstwu

• Strategia zarządzania stadniną:

• Segregacja koni, tworzenie małych grup, izolacja

• Ograniczenie stresu: możliwość reaktywacji zakażenia latentnego- siestwo

• Wprowadzanie nowych koni do grup, wyprowadzanie oraz kontakty przypadkowe- ograniczyć do minimum

• Minimalizacja zakażeń egzogennych: w przypadku wprowadzania nowych koni, przebywających na aukcjach, targach, torach wyścigowych, bazach kontumacyjnych itp.

• Kwarantanna- 21 dni przed wprowadzeniem

• Chorobę uważa się za wygasłą

• Jeśli w okresie 21 dni od ostatniego przypadku nie wystąpią nowe zachorowania

• Po wygaśnięciu choroby

• Pomieszczenia izolacyjne poddać gruntownemu oczyszczeniu i odkażeniu

• Przeżywalność herpeswirusów w środowisku zewnętrznym

• krótkotrwała

• Pomieszczenia pozostawione bez obsady przez 21 dni- nadają się do zasiedlania