EKONOMIKA INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ – WYKŁADY.
Wykład z dnia 8.01.2011 r.
Literatura:
Zbigniew M. Doliwa – Klepacki . „Europejska Integracja Gospodarcza” . Białystok 1996 .
„ Europa od A do Z” podręcznik Integracji Europejskiej opracowany przez Wernera Weidenfelda, Wolfganga Wesselsa. Wydawnictwo Wokół nas. Czerwiec 2002.
Integracja Europejska . Podręcznik pod redakcją A. Marszałka. Łódź 2000 .
Leonard D. Przewodnik po Unii Europejskiej. Warszawa 2002 .
Unia Europejska pod redakcją L. Ciamaga. Warszawa 1999.
„Integracja Polski z Unią Europejską” pod redakcją E.Kaweckiej – Wyrzykowskiej , E.Synowiec . Warszawa 1997.
„Leksykon Integracji Europejskiej” napisany przez J.Ruszkowski , E. Górnicz , M. Żurek . Warszawa 2002.
Pojęcie integracji gospodarczej.
Pojęcie wieloznaczne, pochodzi od łacińskiego słowa „integratio” co oznacza łączenie, scalanie kilku elementów w jedną całość.
Wyróżniamy kilka rodzajów integracji:
Gospodarcza
Polityczna
Kulturowa
Narodowościowa itp.
Od XVIII wieku integracja funkcjonuje do dnia dzisiejszego.
Integracja:
Odgórna
Inaczej przymusowa , narzucona przez jedne państwa innym.
Oddolna
Inaczej dobrowolna, tworzona z myślą o interesach państw członkowskich.
Istnieje kilka form integracji gospodarczej:
Najniższą jest strefa wolnego handlu ( ugrupowanie integracyjne, które składa się przynajmniej z dwóch państw członkowskich), integrujące się państwa znoszą wewnętrzne taryfy celne i często inne ograniczenia pozataryfowe. Bariery te mogą być zniesione na wszystkie towary lub tylko na towary przemysłowe. Każde z państw członkowskich posiada własne bariery zewnętrzne i prowadzi własną politykę handlową.
Wyższym ugrupowaniem integracyjnym jest unia celna (ugrupowanie integracyjne składające się z dwóch państw członkowskich). Państwa te znoszą wewnętrzne taryfy celne i bariery pozataryfowe. We wzajemnym handlu jednocześnie określają wspólnie zewnętrzną taryfę celną w kontaktach z państwami trzecimi.
Wyższą formą integracji jest wspólny rynek, zawiera on elementy charakteryzujące strefę wolnego handlu i unię celną i dodatkowo występują tu cztery swobody i cztery wolności (swobodny przepływ towarów , usług, kapitału i ludzi) .
Swobodny przepływ towarów.
Polega na zniesieniu kontroli granicznych, na harmonizacji norm i przepisów oraz harmonizacji podatków.
Swobodny przepływ usług.
Obejmuje liberalizacje usług finansowych, harmonizacje kontroli banków i ubezpieczeń. Otwarcie rynków usług transportowych, telekomunikacyjnych itp.
Swobodny przepływ kapitału.
Obejmuje swobodę przepływu kapitału, tworzenie rynku usług finansowych i liberalizacje przepływu papierów wartościowych.
Swobodny przepływ ludzi.
Polega na zniesieniu kontroli granicznych, harmonizacje ustaw dotyczących ruchu granicznego np. przewozu broni, osiedlania się i podejmowania pracy w ramach państw wspólnoty.
Jeszcze wyższą formą integracji jest unia gospodarcza i walutowa. Zawiera ona elementy trzech omówionych wcześniej form integracji i dodatkowo obejmuje koordynacje lub unifikacje polityki walutowej prowadzonej przez państwa członkowskie.
Najwyższą formą integracji jest Unia gospodarcza. Państwa koordynują lub unifikują różne dziedziny polityki gospodarczej. Występują wspólne polityki: rolna, społeczna komunikacyjna, handlowa, przemysłowa.
Integracja dokonuje się w sposób dobrowolny (występuje w przypadku krajów wysoko rozwiniętych) lub przymusowy.
Integracja jest procesem krótkotrwałym (żywiołowym) lub długotrwałym (jest stopniowa). W przypadku integracji poważną rolę odgrywa państwo, dlatego że one najczęściej podejmują decyzje o integracji . Im wyższa forma integracji tym trudniej jest wystąpić z ugrupowania.
Warunki tworzenia się Unii Europejskiej.
Początków integracji europejskiej należy poszukiwać w XVIII wieku choć w I połowie XIX wieku w Europie pojawiły się znaczące ugrupowania integracyjne (także ugrupowania które pojawiły się w Skandynawii oraz między krajami Beneluksu). Za pierwsze liczące ugrupowanie uznaje się powstały w 1834 roku tzw. Pruski Związek Celny (składający się z 11 państewek niemieckich).
Po II wojnie światowej nastąpiły najlepsze warunki żeby się integrować.
Czynniki:
Wewnętrzne
Polityczne
Należało stworzyć ugrupowanie integracyjne, militarne które skutecznie mogłoby się ochronić przed ZSRR
Należało wspólnymi siłami odbudować kraje ze zniszczeń aby nie dopuścić do szerzenia się ruchów lewicowych w Europie Zachodniej
Integrowano się ze względów gospodarczych (żadne z krajów nie mogło odbudować własnej gospodarki samodzielnie mogło to uczynić w porozumieniu z innymi państwami)
Stosunek do Niemiec (państwa zniszczone musiały podjąć z nimi współpracę)
Podział pracy na świecie, żaden kraj nie był dobry w produkcji wszystkich towarów
Zewnętrzne
W wyniku II wojny światowej na znaczeniu straciły dotychczas potęgi gospodarcze i polityczne( Wielka Brytania, Francja), a na sile zyskały USA i ZSRR. Kraje europejskie musiały się zintegrować by stworzyć 3 siłe.
Większą szansę przetrwania miały ugrupowania gospodarcze.
W 1944 r. trzy kraje Belgia, Holandia, Luksemburg zawarły w Londynie porozumienie o utworzeniu unii celnej Beneluksu. Porozumienie weszło w życie w 1948 r.
W 1958 r. przekształciło się w Unię Ekonomiczną Beneluxu, która zaczęła funkcjonować w 1960 r.
W 1948 r. Wielka Brytania i Francja podpisały w Dunkierce traktat, na mocy którego powstała Unia Zachodnio Europejska (militarne ugrupowanie), aczkolwiek była mowa porozumienia współpracy gospodarczej i społecznej.
W 1946 r. Winston Churchill wystąpił na Uniwersytecie w Zurychu z ideą utworzenia tzw. Zjednoczonej Europy na wzór Stanów Zjednoczonych. Koncepcja ta została powtórzona na kongresie haskim, w której wzięli udział przedstawiciele świata, gospodarki, różnych organizacji. Na tym kongresie podjęto decyzję o utworzeniu ugrupowania integracyjnego, które działało oparte o Kartę Praw Człowieka.
W 1949 r. powołano organizację o nazwie Rada Europy (10 krajów Europy Zachodniej) i funkcjonuje do dnia dzisiejszego , obecnie zwiększyła się do 47 państw .Rada Europy to ugrupowanie, które działa o charakterze politycznym, gospodarczym i społecznym.
W 1991 r. Polska weszła do tej organizacji.
Wymogi członkowskie:
Państwo demokratyczne
Gospodarka wolnorynkowa
Działania w zakresie polityki, gospodarki i społeczeństwa.
Z propozycją utworzenia ugrupowania wystąpił George Marshall , sekretarz stanu Stanów Zjednoczonych.
W 1947 r. George Marshall wystąpił na Uniwersytecie Harwarda z propozycją udzielenia Europie zniszczonej przez wojnę pomocy przez Stany Zjednoczone. Pomoc ta była w postaci towarów i kredytów.
W 1947 r. zorganizowano konferencję w Paryżu na którą zostali zaproszeni przedstawiciele państwa w tym ZSRR.
Warunki udziału delegacji ZSRR było że:
Rosja wyraziła zgodę na to żeby objąć planem Marshalla Niemcy
ZSRR wyraził zgodę na kontrolę z wydanych środków planu Marshalla na terytorium tego państwa.
Oba warunki były nie do przyjęcia przez ZSRR.
Konferencja paryska zakończyła się podpisaniem przez 16 państw Europy Zachodniej porozumienia na mocy, którego została utworzona Organizacja Europejska Współpracy Gospodarczej.
Członkami stały się państwa stowarzyszone: Stany Zjednoczone i Kanada.
Pierwotnie twierdzono, że pomoc będzie wynosiła ok. 29 mld dolarów USA, później zredukowano je do 17 mld dolarów USA, a później okazało się że państwa dostały 11 mld dolarów USA. Pomoc ta była dostarczona w latach 1948 – 1951.
Planowano, że państwa członkowskie stworzą wspólny plan odbudowy ale w końcu nie doszło do tego i państwa odbudowywały gospodarkę samodzielnie.
Na początku lat 50. kiedy okazało się że OGWG nie ma przyszłości, zastanawiano się co z nią zrobić. Państwa członkowskie zdecydowały się przemienić je w 1960 r. przekształcając się w Organizację Współpracy i Rozwoju Gospodarczego. Jej celem miała być współpraca gospodarcza między członkami oraz dążenie do liberalizacji handlu.
W latach 50. Zaczęły działać inne ugrupowania organizacyjne:
W 1951 r. Europejska Wspólnota Węgla i Stali (CECA) zaczęła funkcjonować od 1952 r.
Ponadto w 1956 r. utworzona została Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euraton) zaczęła działalność w 1957 r.
Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG)
Anglia wystąpiła o utworzenie EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu)
W 1949 r. powstała Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG )
Po rozwiązaniu RWPG utworzona została CEFTA (Środkowoeuropejskie Stowarzyszenie o Wolnym Handlu)
Unia Europejska była nazywana stowarzyszeniem trzech wspólnot u podstaw założeniu istnienia CECA, Euraton, EWG.
CECA.
Po zakończeniu II wojny światowej Francja wystąpiła z propozycją utworzenia ugrupowania, w którym ona by kierowała i do którego należały by Niemcy. Pomysłodawcą był francuski polityk przedsiębiorca Jean Monnet (ojciec integracji europejskiej).
Jego pomysł poparł francuski minister spraw zagranicznych Robert Schumann. W 1950 r. Robert Schumann wystąpił na arenie międzynarodowej z propozycją planu Schumanna.
Plan Schumanna:
Proponował utworzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Miała to być organizacja w której członkowie mieli by równe prawa, miała skupiać państwa w których rozwiązał się przemysł ciężki.
Celem miała być kontrola przemysłu w państwach członkowskich przez wspólne instytucje.
Francja zaproponowała wejście Niemcom, gdyż miałaby wtedy łatwy dostęp do złóż węgla w Lotaryngii, która należała do Niemiec.
Niemcy przyjęli propozycję
Niemcy liczyli, że z pomocą innych państw szybciej odbudują gospodarkę
Z pomocą państw CECY doprowadzili do zjednoczenia Niemiec
Chcieli wyjść z izolacji
Chęć wystąpienia wyraziły kraje Beneluksu oraz Włochy.
W 1950 r. premier francuski Rene Pleven wystąpił z propozycją utworzenia ugrupowania militarnego, które skupiłoby 6 państw CECY, próby skończyły się niepowodzeniem.
W 1951 r. Francja, Niemcy, Włochy, kraje Beneluksu podpisały w Paryżu układ o powstaniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (który przeszedł do historii jako układ paryski), układ ten wszedł w życie w 1952 r. Zakładał, że ugrupowanie przetrwa przez 50 lat.
Do 1954 r. został utworzony Wspólny Rynek w ramach CECY, każde państwo musiało samo zapobiegać dostawy. Istniał swobodny przepływ siły roboczej. Utworzono organ (Wysoka Władza).
Europejska Wspólnota Energii Atomowej.
W latach 50. W Europie wystąpił duży deficyt energii wywołany zmianami technologicznymi w przemyśle, rozwojem transportu itd.
Brakowało energii, pomyślano o pokojowym wykorzystaniu energii atomowej.
Z inicjatywy krajów Beneluksu zorganizowana została w 1955 r. konferencja w Messynie w której wzięli przedstawiciele państw CECY.
Zaproponowano utworzenie ugrupowania integracyjnego ukierunkowanego na wykorzystanie i kontrolę energii atomowej.
Szczegóły co do tej organizacji opracował komitet pod przewodnictwem belgijskiego ministra spraw zagranicznych Paul Henry Spaak.
Przygotowany przez tą komisję plan nazywany był planem raportu Spaaka. I mówił o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej.
Miała to być organizacja dążąca do utworzenia wspólnego rynku energii atomowej, gdzie skupiono by się na tworzeniu wspólnych nowoczesnych ośrodków produktów energii finansowanych przez Euraton.
Raport Spaaka został przyjęty w 1956 r. na konferencji w Wenecji a traktat podpisano w Rzymie w tym samym roku. Przeszedł do historii jako I traktat rzymski i wszedł w życie w 1957 roku i miał obowiązywać na czas nieokreślony. Podpisany przez państwa CECY.