Pedagogika Stres

Temat: Stres.

Stres

"Nic nie jest dobre lub złe, jeno myślenie czyni je takim"

W. Szekspir

W słowach Szekspira zawarta jest racjonalna myśl, naukowo potwierdzona, ale też widoczna "gołym okiem" w codziennym życiu. To od naszej interpretacji zdarzeń, przeszłych, obecnych czy przewidywanych, w dużym stopniu zależy fizjologiczna reakcja naszego organizmu! Tą właśnie reakcję zwykle nazywamy potocznie stresem.

Stres- słowo będące w powszechnym użyciu- kojarzy się zazwyczaj negatywnie z presją, napięciem, dyskomfortem psychicznym. Często powtarzamy, że nasze codzienne życie jest stresujące; stresogenne są także nasze czasy. Używamy tego psychologicznego terminu nawet w liczbie mnogiej- jakże często wyrażamy opinię: „Mam tak dużo stresów“.

Stres wydaje sie czymś, co nam bez ustanku towarzyszy, nie lubimy go, ale nie zawsze potrafimy się przed nim bronić. A może warto wobec tego oswoić stres, nauczyć się z nim żyć, uczynić sprzymierzeńca z tego „cichego wroga“, który wyczerpuje nasze siły fizyczne i psychiczne? Jak mówi Gerald Epstein: stres jest nieodłącznym składnikiem ludzkiego życia¹. Jest naszym towarzyszem w ciągu dnia, czasami nawet nie pozostawia nam szansy na spokój i wypoczynek w nocy, gdy męczą nas koszmary²

Określenie stresu:

Termin „stres“ pochodzi z fizyki, gdzie odnosi się on do różnego typu napięć, nacisków lub sił, które działają na system. Termin ten do nauk o zdrowiu po raz pierwszy wprowadził w 1926 roku Hans Selye. Jako student drugiego roku medycyny na uniwersytecie w Pradze, zwrócił on uwagę na fakt, że u wszystkich pacjentów cierpiących z powodu różnych niedomagań somatycznych, występuje wiele wspólnych symptomów. Zaliczyć do nich możemy utratę apetytu, osłabienie mięśni, podwyższone ciśnienie krwi, utratę motywacji do osiągnięć. Zastanawiając się dlaczego symptomy te wydają się być wspólne niezależnie od rodzaju choroby somatycznej, Selye doszedł do wniosku, że można je nazwać „po prostu syndromem choroby“. W swych wczesnych pracach Selye używał terminu „stres“ do opisania „sumy wszystkich niespecyficznych zmian (wewnątrz organizmu), funkcjonalnych lub organicznych“, albo po prostu „stopnia zmęczenia i znużenia ciała“. Bardziej współczesna definicja stresu podana przez Selye’go głosi, że „stres jest niespecyficzną reakcja organizmu na wszelkie niedomagania“³.

Stres- słowo będące w powszechnym użyciu- kojarzy się zazwyczaj negatywnie z presją, napięciem, dyskomfortem psychicznym. Często powtarzamy, że nasze codzienne życie jest stresujące; stresogenne są także nasze czasy. Używamy tego psychologicznego terminu nawet w liczbie mnogiej- jakże często wyrażamy opinię: „Mam tak dużo stresów“.

Stres wydaje sie czymś, co nam bez ustanku towarzyszy, nie lubimy go, ale nie zawsze potrafimy się przed nim bronić. A może warto wobec tego oswoić stres, nauczyć się z nim żyć, uczynić sprzymierzeńca z tego „cichego wroga“, który wyczerpuje nasze siły fizyczne i psychiczne? Jak mówi Gerald Epstein: stres jest nieodłącznym składnikiem ludzkiego życia. Jest naszym towarzyszem w ciągu dnia, czasami nawet nie pozostawia nam szansy na spokój i wypoczynek w nocy, gdy męczą nas koszmary.

Stres - chronicznie wysoki poziom psychicznego pobudzenia i napięcia w organizmie przekraczający możliwość danej osoby uporania się z nim – co prowadzi do Dystres, choroby, albo też zwiększenia możliwości sprostania sytuacji (Eustres).

Stres – wskaźnik znużenia i zużycia organizmu.

Stres - reakcja organizmu na "niekorzystne" bodźce środowiskowe, głównie zewnętrzne, dzięki której organizm może dostosować się do nowych warunków otoczenia.

Termin „stres“ pochodzi z fizyki, gdzie odnosi się on do różnego typu napięć, nacisków lub sił, które działają na system. Termin ten do nauk o zdrowiu po raz pierwszy wprowadził w 1926 roku Hans Selye. Jako student drugiego roku medycyny na uniwersytecie w Pradze, zwrócił on uwagę na fakt, że u wszystkich pacjentów cierpiących z powodu różnych niedomagań somatycznych, występuje wiele wspólnych symptomów. Zaliczyć do nich możemy utratę apetytu, osłabienie mięśni, podwyższone ciśnienie krwi, utratę motywacji do osiągnięć.

Zastanawiając się dlaczego symptomy te wydają się być wspólne niezależnie od rodzaju choroby somatycznej, Selye doszedł do wniosku, że można je nazwać „po prostu syndromem choroby“. W swych wczesnych pracach Selye używał terminu „stres“ do opisania „sumy wszystkich niespecyficznych zmian (wewnątrz organizmu), funkcjonalnych lub organicznych“, albo po prostu „stopnia zmęczenia i znużenia ciała“. Bardziej współczesna definicja stresu podana przez Selye’go głosi, że „stres jest niespecyficzną reakcja organizmu na wszelkie niedomagania“.

Wg. Encyklopedii PWN:

Stres [ang.], psychologiczny stan obciążenia systemu regulacji psychicznej powstający w sytuacji zagrożenia, utrudnienia lub niemożności realizacji ważnych dla jednostki celów, zadań, wartości. Typowymi czynnikami wywołującymi stan stresu są: zdarzenia zagrażające życiu i zdrowiu, sytuacje stwarzające zagrożenie dla poczucia własnej wartości, wysoki stopień trudności zadań stojących przed jednostką, utrata poczucia wpływu (kontroli) na przebieg wydarzeń, występowanie zakłóceń (przeszkód) w celowej aktywności, sytuacje deprywacji (pozbawienia różnych wartości lub obiektów, które są niezbędne dla normalnego funkcjonowania jednostki). Oprócz stresu doraźnego, pojawiającego się w odpowiedzi na pojedynczą sytuację, wyróżnia się stres długotrwały, wywołany takimi czynnikami, jak przewlekła choroba, wymagania roli zaw. (np. roli żołnierza w czasie wojny), czy załamanie się kariery życiowej. Każda sytuacja stresowa stawia przed jednostką określone wymagania i aby im sprostać zarówno w organizmie człowieka (stres, biol. ), jak i w jego funkcjonowaniu psychicznym zachodzą istotne zmiany. W stanie stresu pojawia się: wzmożone napięcie emocjonalne oraz pewne względnie stałe, niespecyficzne zmiany w zakresie czynności poznawczych, organizacji i sprawności działania, które zależą od stopnia natężenia i czasu trwania stresu W pierwszym okresie, po zadziałaniu bodźca stresowego o umiarkowanej sile, występuje na ogół wzrost intensywności i tempa działań, przyspieszenie procesów myślenia, pamięci, zwiększenie wrażliwości na bodźce, co sprzyja wykorzystaniu pełni możliwości jednostki i objawia się poprawą sterowania zachowaniem i jego integracji. W przypadku nasilania się stresu lub przedłużania jego trwania może dojść do rozstrojenia mechanizmów regulacyjnych, co przejawia się spadkiem tempa i poziomu wykonania różnych czynności, pogorszeniem procesów pobierania i przetwarzania informacji, a w końcu — dezorganizacją zachowania i utratą kontroli nad sytuacją; czynności, które człowiek podejmuje w tej fazie, charakteryzują się bądź skrajną sztywnością, bądź przypadkowością; może dojść do gwałtownej zmiany kierunku działania bądź apatii i zaniku wszelkiej aktywności; człowiek w stanie silnego stresu przestaje także kontrolować własne emocje.

Współczesne psychol. teorie stresu podkreślają, że stres jest wynikiem indywidualnej — a więc właściwej dla danego człowieka — interakcji zewn. i wewn. wymagań oraz możliwości; stres powstaje, gdy dochodzi do rozbieżności wymagań i możliwości. Jednocześnie obserwuje się odchodzenie od teorii biol. na rzecz poznawczych. Dominuje pogląd, iż w rezultacie interakcji czynników indywidualnych i środowiskowych powstaje nowa jakość — ocena wydarzenia (sytuacji); wydarzenie może być ocenione jako zagrożenie, strata, wyzwanie lub jako obojętne; jedynie 3 pierwsze uruchamiają procesy regulacji neurohormonalnej oraz procesy poznawczego i emocjonalnego radzenia sobie ze stresem Najogólniej ujmując, radzenie sobie ze stresem — rozumiane jako zespół podejmowanych na podstawie oceny wydarzenia wewn. i zewn. działań — jest ukierunkowane na problem (sprostanie wymaganiom, usunięcie zagrożenia) oraz na emocje własne (redukcję poczucia zagrożenia, porażki). Wysiłek związany z problemowym i emocjonalnym radzeniem sobie oraz względny udział każdej z tych 2 strategii zależą od czynników środowiskowych (gł. charakteru i czasu trwania wydarzenia, ale również od wsparcia zewn.) oraz indywidualnych (np. kompetencji, celów, wartości, przekonań itp.). Procesy radzenia sobie ze stresem wywołują tak bezpośrednie, jak i odroczone następstwa (zmiany stanu i funkcji organizmu); te ostatnie mogą stać się przyczyną chorób (psychosomatyczne zaburzenia).

Rodzaje stresu:

Stres indywidualny – osobisty stres, który jest przy nas ze wzglądu na, to jaki wykonujemy zawód lub w jaki miejscu pracujemy.
Stres interpersonalny – stres wywołany naszą reakcją na otaczających nas ludzi. Może on występować w relacjach zawodowych lub osobistych.
Stres systemowy – stres wynikający z pracy lub życia w systemie, który nie zapewnia wsparcia.
Stres społeczny – stres spowodowany przez środowisko w jaki żyjemy, obejmuje on stres kulturowy, narodowościowy, społecznościowy i międzynarodowy.
Stres uniwersalny – stres, który w ten czy inny sposób wpływa na nas wszystkich bez względu na to, do jakiej grupy rasowej czy etnicznej należymy. Obejmuje on miedzy innymi lek przed śmiercią, długotrwała chorobą oraz dylematy duchowe.

Czynniki wywołujące stres:

Czynniki wywołujące stresy – zwane w terminologii naukowej „stresorami” są rozmaite lecz wszystkie powodują tę samą w swej istocie biologiczną reakcję stresową.

Stres mogą powodować dramatyczne wydarzenia (np. katastrofy), obejmujące całe grupy społeczne, problemy lub zagrożenia dotyczące jednej lub kilku osób, ale także drobne, codzienne uciążliwości (jak np. hałas czy palenie papierosów). Większe znaczenie niż samo wydarzenie, mogące być źródłem stresu, może mieć jego subiektywna ocena, a także ocena możliwości poradzenia sobie z powstałymi trudnościami. Pomocne są przy tym umiejętności radzenia sobie z pojawiającymi się negatywnymi emocjami i umiejętność korzystania ze wsparcia społecznego.

Źródłami stresu mogą być także sytuacje nowości, podejmowania decyzji (zwłaszcza ryzykownych) oraz rozwiązywanie problemów, a także sytuacja braku kontroli nad wydarzeniami.

Reakcja na stres:

Stres może być nadmierny lub długotrwały. Wtedy może spowodować skutki niepożądane: apatię, niepokój, niezdolność do skutecznego działania, a nawet różne dolegliwości. Może doprowadzić do poważnych zaburzeń w funkcjonowaniu narządów, a nawet całego organizmu. Stres może dotyczyć sytuacji, rodzinnej, małżeńskiej czy też zawodowej. Jeśli ma duże nasilenie i/lub jest przewlekły może być powodem zaburzeń.

Przykładem takiej sytuacji może być częste stawianie nowych bardzo wysokich wymagań przez pracodawcę, częste zmienianie wymagań, wyznaczanie nowych trudnych obowiązków. Taka sytuacja zaczyna męczyć – człowiek żyje w ciągłej niepewności, co dzisiaj wydarzy się w pracy. Tej sytuacji nie udaje się zmienić ani przerwać. Na myśl o pójściu do pracy pojawia się niechęć.

Krótkotrwała reakcja na stres:

Polega na mobilizacji organizmu do zwiększonego wysiłku fizycznego i aktywności umysłowej. Zwiększa się ciśnienie krwi, podwyższa tętno i poziom cukru, zwężają naczynia krwionośne w skórze, myśli biegną szybciej, szybsze są też reakcje na bodźce. Ciało i umysł przygotowane są do działania, do walki lub ucieczki. Pojawiają się emocje takie jak strach, lęk, złość, wrogość.

Długotrwała reakcja na stres:

Stan mobilizacji organizmu może prowadzić do wyczerpania i spadku odporności na czynniki wywołujące stres. Działające nieustannie stresory, jak np. ciągłe kłopoty w pracy czy nieudany związek małżeński, mogą niekiedy powodować większe szkody niż znaczne, jednorazowe niepowodzenie, choć wrażliwość na cierpienie osoby dotkniętej codziennymi zmartwieniami czy przykrościami może być stępiona. Podobne zjawisko obserwuje się w przypadku żaby, która da się ugotować żywcem, jeśli temperaturę wody podnosić stopniowo.

Dwa aspekty stresu:

Selye rozróżnia : fizjologiczny i psychologiczny. Fizjologiczny odnosi się do relacji pomiędzy siłą i intensywnością bodźca a poziomem pobudzenia fizjologicznego. Natomiast psychologiczny aspekt stresu łączy się z treściową charakterystyką bodźca stresowego będącą odzwierciedleniem jego znaczenia dla życia i rozwoju człowieka.

Selye rozróżnia stres dobry i zły:

Dystres (stres zły) - kiedy stres jest tak ciężki lub trwa tak długo, że wywołuje dezorganizację działania;
Eustres (stres dobry) - działanie mimo chwilowego dyskomfortu prowadzi do rozwoju osobowości.

Następstwa stresu:

Reakcje fizjologiczne to np. wzrost poziomu niektórych hormonów we krwi i moczu, wzrost poziomu glukozy we krwi, przyspieszenie tętna, wzrost ciśnienia tętniczego, "suchość" w jamie ustnej, wzmożone wydzielanie potu, rozszerzenie źrenic, utrudnione oddychanie, naprzemienne uczucia gorąca i zimna (dreszcze), wrażenie dławienia czy ucisku w gardle.
Reakcje psychologiczne obejmują poczucie napięcia, rozdrażnienie, "nerwowość", agresywność, ale także zmęczenie, rozczarowanie, poczucie osamotnienia, tęsknotę, apatię, przygnębienie, depresję, czasem poczucie winy i wstydu, obniżenie samooceny. Poza tym ujawnia się brak koncentracji, trudności w zapamiętywaniu i przypominaniu, utrudnienie myślenia (np. rozkojarzenie), niezdolność podejmowania decyzji i nadmierne uwrażliwienie na krytykę.
Zmiany w zachowaniu to przede wszystkim zwiększona pobudliwość, niepokój (np. podniecenie ruchowe), drżączka (tremor), impulsywność działania, wyładowania emocjonalne, zaburzenia mowy, czasem nerwowy śmiech, wzmożony apetyt lub utrata apetytu, skłonność do używania narkotyków, alkoholu i palenia tytoniu.

Objawy psychiczne reakcji stresowej:

Zaburzenia psychiczne, najczęściej towarzyszące nadmiernemu stresowi, to nieokreślony lęk, różne formy zachowania maniakalnego, bezsenność, depresja i wreszcie schizofrenia.

Występowanie zarówno krótkotrwałego, jak i chronicznego stresu odgrywa istotną rolę przy wytwarzaniu nieokreślonego lęku, jak również tych form zachowania maniakalnego, które nie mają wyraźnego kierunku ani celu. Gellhorn pisze, że wysoki poziom aktywności układu współczulnego może dać w wyniku reakcje lękowe.

Za psychiczny objaw nadmiernego stresu uważa się również reakcje depresyjne. Wydarzenia stresowe, które skłaniają pacjenta do przyjęcia interpretacji mówiącej, że jego wysiłki są daremne, tzn. że znajduje się on w beznadziejnej sytuacji, wiążą się wyraźne ze wzbudzeniem psychofizjologicznej reakcji stresowej. Typowym objawem afektywnym, który występuje w takich przypadkach, jest depresja.

10 najważniejszych higieniczno- medycznych objawów stresu:

uczucie tętnienia(pulsowania) w okolicy szyi i głowy, ból głowy, czasami o charakterze migrenowym;
odczucie „ściśnięcia“ gardła, trudności w oddychaniu i przełykaniu śliny, suchość w ustach, odczucie „duszności“ i braku powietrza, odruchowe ziewanie;
napięcie gałek ocznych, zmęczenie oczu, mroczki przed oczami, ból(kłucie) oczu, uczucie ciężkości powiek, uczucie „piasku“ pod powiekami;
ból uszu, osłabienie słuchu, chwilowe niedosłyszenie, uczulenie na zapachy, nadwrażliwość węchowa i smakowa, napięcie skóry głowy;
zaczerwienienie lub bladość twarzy, swędzenie, pieczenie, niekiedy wysypka o zróżnicowanej lokalizacji, np. na kończynach dolnych i górnych, szyi, dekolcie, klatce piersiowej;
bolesność okolicy szyi, ból w klatce piersiowej, okolicach kręgosłupa, kości krzyżowej, pośladków, skurcze mięśniowe;
ból serca- kłujący, rozlany, zamostkowy, bolesność promieniująca do barku, łopatki i ręki stan ogólnego niepokoju i lęku;
bolesność okolicy brzucha, „kurczenie“ jelit, niestrawność, zaparcia lub rozwolnienie;
drżenie palców i rąk, bezwładność, odruchowe zaciskanie palców, obgryzanie paznokci;
różne inne objawy ogólne: płaczliwość, złe samopoczucie, osłabienie, uczucie znużenia fizycznego lub psychicznego, apatia, zgrzytanie zębami w czasie snu, odruchowe wznoszenie i marszczenie brwi⁴.

Schorzenia spowodowane nasilonym stresem:

alkoholizm;
choroba wieńcowa oraz inne schorzenia serca;
astma i alergie;
bóle pleców i inne bóle mięśniowe;
zespół przewlekłego zmęczenia;
cukrzyca;
zaburzenia odżywiania;
bóle głowy zarówno migrenowe, jak i napięciowe;
nadciśnienie tętnicze;
zespół wrażliwego jelita i inne choroby przewodu pokarmowego;
rumień wielopostaciowy i inne choroby autoimmunologiczne;
nieregularne miesiączki;
nadwaga;
reumatoidalne zapalenie stawów;
zaburzenia seksualne;
choroba wrzodowa⁵.

Kiedy występuje stres:

Stres występuje, kiedy „postrzegamy” brak równowagi pomiędzy możliwościami, a wymogami sytuacji. Jest czysto subiektywnym psychicznie zjawiskiem orientacyjnym, czyli zależnym nie tyle od sytuacji, w której się znajdujemy, co bardziej od stanu naszej psychiki.

Zjawiskiem orientacyjnym, gdyż zazwyczaj stres prowadzi (taki jest jego cel) do podejmowanie zachowań zaradczych, czyli jest próbą przywrócenia równowagi (homeostazy).

Stres jest „postrzeganym” brakiem równowagi, gdyż nie występuje dopóki nie zdajemy sobie sprawy z wymogów sytuacji lub braku możliwości sprostania tym wymogom.

Fizjologicznie, stres jest wyrzutem hormonu stresu (adrenaliny, kortyzolu i innych) do krwi, co ma podstawowy wpływ na funkcjonowanie naszego ciała (zwiększone tętno, ciśnienie krwi, spadek odporności immunologicznej, zwiększona krzepliwość krwi czy potliwość).

Psychicznie stres powoduje ograniczenie możliwości intelektualnych, (wykorzystania doświadczenia czy inteligencji) i złe samopoczucie. Co, z kolei, wpływa na fizjologię. Dlatego podstawowym psychicznym mechanizmem obronnym jest ignorowanie rzeczywistości, nie dostrzeganie zagrożeń, dla osoby postronnej - jakże oczywistych! Ignorowanie sygnałów z rzeczywistości lub z domniemanej przyszłej rzeczywistości odbywa się często podświadomie, bez woli i świadomości takiego postępowania. Czasami ma to swoje dobre strony, jeśli spodziewana zagrażająca sytuacja się nie ziści, lub gdy i tak nie mamy na nią wpływu. Wiele zależy od stopnia decentracji, czyli dystansu do rzeczywistości i siebie samego. Jednakże, w dłuższej perspektywie, ignorowanie rzeczywistości zazwyczaj powoduje fatalne następstwa i tragedie !!!

W normalnym życiu raczej się nie zdarza, abyśmy naprawdę nie mieli wpływu na rzeczywistość. Nawet w więzieniach ludzie mają, choć rzeczywiście minimalny, wpływ na swoje losy. Ale, zaznaczam, mówimy o normalnym życiu! Uczenie ludzi odstresowania poprzez ignorowanie rzeczywistości, jak to się dzieje w bardzo wielu nieprofesjonalnych kursach, kursach tzw. „pozytywnego myślenia”, może i powinno mieć tylko zastosowanie w rzeczywiście beznadziejnych sytuacjach, gdzie naprawdę nic już nie można zrobić. A takie sytuacje to niezmierna rzadkość.

Nie warto zaprzeczać chorobie, czy problemom życiowym, i udawać, że ich nie ma, gdyż nie podjęcie żadnych działań najczęściej kończy się fatalnie w dłuższej perspektywie.

Warto jednak wierzyć w to, iż nie ma takiej choroby, której bym nie pokonał, nie ma takich przeciwności losu, którym nie dał bym rady! Taki sposób myślenia zapewnia motywację i wiarę, a jednocześnie nie prowadzi do utraty kontaktu z rzeczywistością i samooszukiwania się. To jest zasadnicza różnica w spojrzeniu na świat i wiarę w siebie. Zatem, traktujmy stres jako posłańca, który przynosi nam niezmiernie ważną dla nas wiadomość, a nie wroga czy też „osobę nieistotną”, którą się notorycznie ignoruje.

Stres jest mechanizmem adaptacyjnym, wykształconym w milionach lat ewolucji, który zapewnił nam przetrwanie, zatem nie może być zły, swej naturze. To, co my z tym stresem robimy może dopiero być złe lub dobre, adaptacyjne lub nie, zapewniające nam przetrwanie i dobrobyt, lub go niszczące.

Aby zredukować szkodliwe skutki nie uzewnętrznionego stresu, nie wystarczy tylko go zidentyfikować i sobie uświadomić. Jak wiele jest źródeł stresu, tak wiele jest sposobów radzenia sobie z nim.

Jak mogę sobie lepiej radzić ze stresem?

1. Uświadom sobie co jest twoim stresorem oraz twoje własne emocjonalne i fizyczne reakcje.
° Zaobserwuj swoje niepokoje. Nie ignoruj ich. Nie lekceważ ich.
° Ustal, które wydarzenia wywołują w tobie niepokój. Jak sobie tłumaczysz znaczenie tych wydarzeń?
° Zaobserwuj jak twoje ciało reaguje na stres. Czy jest to zdenerwowanie, a może fizyczny rozstrój? Jeśli tak, to jak on przebiega?

2. Ustal, co możesz zmienić.
° Czy możesz zmienić swoje stresory poprzez ich unikanie lub kompletną eliminację?
° Czy możesz zredukować ich intensywność (próbuj radzić sobie z nimi przez jakiś dłuższy okres czasu, a nie tylko z dnia na dzień)?
° Czy możesz skrócić czas, w którym jesteś narażony na stres (zrób sobie przerwę, wyjdź na chwilę)?
° Czy możesz poświęcić odpowiednią ilość czasu i energii potrzebną na zajście zmiany (mogą tu być przydatne: ustalenie celu, techniki gospodarowania czasem, lub strategie odroczonej satysfakcji)?

3. Zredukuj intensywność twoich emocjonalnych reakcji na stres.
° Reakcja nerwowa wywoływana jest przez to, jak spostrzegasz niebezpieczeństwo, zarówno to fizyczne, jak i emocjonalne. Czy nie jest tak, że spostrzegasz swoje stresory w sposób przerysowany i/lub robisz z sytuacji która jest tylko skomplikowana - tragedię?
° Czy masz zamiar zrobić komuś przyjemność?
° Czy nie reagujesz zbyt mocno i spostrzegasz rzeczy jako absolutnie pilne i konieczne? Czy odnosisz wrażenie, że musisz dominować w każdej sytuacji?
° Popracuj na tym, by wyrobić sobie bardziej umiarkowane poglądy; spróbuj spostrzegać stres jako coś, z czym jesteś w stanie sobie poradzić, a nie jako coś co cię obezwładnia.
° Postaraj się ograniczyć nadmiar emocji. Patrz na sytuacje z dystansu. Nie trać czasu na negatywne aspekty, nie ,,gdybaj”.

4. Naucz się łagodzić swoje fizyczne reakcje na stres.
° Powolne, głębokie oddychanie przywróci pracy serca i oddychaniu normalny tryb.
° Techniki relaksacyjne mogą zredukować napięcie mięśni. Wykorzystanie technik elektronicznego bio-feedbacku mogą pomóc ci w świadomym przejęciu kontroli nad takimi rzeczami jak napięcie mięśni, praca serca, czy ciśnienie krwi (u nas jeszcze mało znana technika terapeutyczna)
° Leki przepisane ci przez lekarza mogą pomóc w łagodzeniu twoich reakcji fizycznych, ale tylko na krótką metę. One nie są rozwiązaniem. Najlepszym długoterminowym rozwiązaniem jest nauczenie się łagodzić te reakcje.

5. Zbuduj swoje własne rezerwy.
° Trzy, cztery razy w tygodniu wykonuj odpowiednie ćwiczenia (spokojne, wydłużone, rytmiczne ćwiczenia są najlepsze, do nich możemy zaliczyć spacerowanie, pływanie, jazdę na rowerze lub jogging).
° Jedz dobrze zbalansowane i pożywne posiłki.
° Utrzymuj twoją optymalną wagę ciała.
° Unikaj nikotyny, nadmiaru kofeiny i innych środków pobudzających.
° Łącz pracę z przyjemnościami. Rób sobie przerwy i wyrywaj się z pracy, kiedy tylko możesz.
° Dobrze się wysypiaj. Przestrzegaj tak konsekwentnie twoich godzin snu jak to tylko możliwe.

6. Utrzymuj rezerwy emocjonalne.
° Nawiąż kilka przyjaźni lub znajomości o charakterze wzajemnej pomocy.
° Dąż do osiągnięcia realistycznych celów, które mają znaczenie dla ciebie, a nie dla innych.
° Spodziewaj się frustracji, porażek lub smutków.
° Zawsze bądź dla siebie miły i łagodny – bądź sobie przyjacielem

Co zrobić aby nie dać się stresowi?

znać swoją wartość i swoje możliwości;
właściwa samoocena, ustalenie sobie celów, priorytetów oraz systemu wartości (postawa asertywna);
mierz siły na zamiary;
zawsze zachowuj się naturalnie;
uprawiaj dyscyplinę sportu, przebywaj na łonie natury;
nie trać sił na konflikty, osłabiaj agresję;
wypowiadaj się śmiało, zgodnie ze swoimi przekonaniami;
myśl o sobie pozytywnie;
bądź dobrym organizatorem własnego czasu;
nie pozostawiaj spraw nie załatwionych, kłopotliwych;
uśmiechaj się często;

Prace wykonały:

Barbara Waśkiewicz i Magdalena Bydołek

Stres indywidualny

Osobisty stres, który jest przy nas ze wzglądu na, to jaki wykonujemy zawód lub w jaki miejscu pracujemy.

Stres interpersonalny

Stres wywołany naszą reakcją na otaczających nas ludzi. Może on występować w relacjach zawodowych lub osobistych.

Stres systemowy

Stres wynikający z pracy lub życia w systemie, który nie zapewnia wsparcia.

Stres społeczny

Stres spowodowany przez środowisko, w jaki żyjemy, obejmuje on stres kulturowy, narodowościowy, społecznościowy i międzynarodowy.

Stres uniwersalny

Stres, który w ten czy inny sposób wpływa na nas wszystkich bez względu na to, do jakiej grupy rasowej czy etnicznej należymy. Obejmuje on miedzy innymi lek przed śmiercią, długotrwała chorobą oraz dylematy duchowe.