Kształcenie osób niepełnosprawnych

Najważniejsze zasady dotyczące kształcenia w Polsce, w tym kształcenia osób niepełnosprawnych, reguluje ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty.

System oświaty powinien zapewniać:

• realizację prawa każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej do kształcenia się oraz prawa dzieci i młodzieży do wychowania i opieki, odpowiednich do wieku i osiągniętego rozwoju;

• każdemu uczniowi warunki niezbędne do rozwoju;

• możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzież niepełnosprawną oraz niedostosowaną społecznie, zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami;

• dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do uczniów, a także możliwość korzystania z pomocy i specjalnych form pracy dydaktycznej;

• opiekę nad uczniami niepełnosprawnymi przez umożliwianie realizowania zindywidualizowanego procesu kształcenia, form i programów nauczania oraz zajęć rewalidacyjnych.

Kształcenie specjalne

Kształceniem specjalnym obejmuje się dzieci i młodzież niepełnosprawną oraz niedostosowaną społecznie, wymagające stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy, dostosowanej do specyficznych potrzeb i możliwości tych uczniów.

Podstawą kształcenia specjalnego uczniów we wszystkich typach szkół jest posiadanie orzeczenia o potrzebie:

• kształcenia specjalnego,

• nauczania indywidualnego

• zajęć rewalidacyjno-wychowawczych,

Orzeczenie wydawane jest uczniowi na prośbę rodziców lub opiekunów przez zespół orzekający poradni psychologiczno-pedagogicznej. Orzeczenie jest wskazaniem najodpowiedniejszej formy kształcenia, z uwzględnieniem specyficznych potrzeb dziecka oraz wskazaniem właściwych form pomocy specjalistycznej.

Uczniowie niepełnosprawni mają możliwość spełniania obowiązku szkolnego i obowiązku nauki jak najbliżej ich miejsca zamieszkania w szkołach:

• ogólnodostępnych,

• integracyjnych,

• oddziałach integracyjnych,

• szkołach specjalnych,

• oddziałach specjalnych,

• specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych.

Natomiast dzieciom i młodzieży, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły zapewnia się nauczanie indywidualne.

Uczniom niepełnosprawnym przysługuje możliwość wydłużenia obowiązku szkolnego:

• Szkoła podstawowa - do 18 roku życia,

• do 21 roku życia na gimnazjum

• do 24 roku życia szkoła ponadgimnazjalna.

• Rozpoczęcie spełniania obowiązku szkolnego przez dzieci niepełnosprawne może zostać odroczone do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 10 lat.

Dla uczniów niepełnosprawnych można przedłużyć okres nauki na każdym etapie edukacyjnym co najmniej o jeden rok, zwiększając proporcjonalnie liczbę godzin zajęć edukacyjnych.

Uczeń niepełnosprawny ma prawo do korzystania z bezpłatnego transportu oraz opieki w czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej i gimnazjum.

Uczniowie z niepełnosprawnością ruchową, upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym – także do najbliższej szkoły ponadgimnazjalnej, nie dłużej jednak niż do ukończenia 21 roku życia.

Uczniowie upośledzeni umysłowo w stopniu głębokim uczestniczący w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych oraz dzieci i młodzież z upośledzeniem umysłowym ze sprzężonymi niepełnosprawnościami mają prawo do korzystania z bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do ośrodka umożliwiającego tym dzieciom i młodzieży realizację obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, nie dłużej jednak niż do ukończenia 25 roku życia.

Uczniowie niepełnosprawni są zobowiązani razem z innymi uczniami przystąpić do sprawdzianu w szkole podstawowej i egzaminu w gimnazjum. Z tego obowiązku zostali zwolnieni jedynie uczniowie z upośledzeniem w stopniu umiarkowanym i znacznym oraz z niepełnosprawnościami sprzężonymi. Dostosowanie sprawdzianu i egzaminów do specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów niepełnosprawnych polega między innymi na:

• wprowadzeniu innych arkuszy dla różnych grup uczniów: osoby niewidzące (pisane alfabetem brajlowskim), słabowidzący (pisane powiększoną czcionką), niesłyszący oraz uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim (test dostosowany do ich możliwości);

• wydłużeniu czasu zdawania egzaminu;

• możliwości skorzystania ze sprzętu specjalizacyjnego;

• możliwości korzystania z nieodzownych lekarstw i urządzeń medycznych;

• udziale w komisjach egzaminacyjnych specjalistów kształcenia specjalnego.

Kształcenie studentów z niepełnosprawnością

W większości uczelni wyższych w Polsce działają Biura ds. Osób Niepełnosprawnych bądź powoływani są Pełnomocnicy Rektora ds. Osób Niepełnosprawnych. Do ich zadań należy:

• rozwiązywanie bieżących problemów, udzielanie wszelakiego wsparcia niepełnosprawnym studentom i doktorantom oraz opiniowanie ich wniosków kierowanych do władz Uczelni,

• rozpoznawanie potrzeb, problemów i oczekiwań studentów niepełnosprawnych,

• informowanie o możliwościach uzyskania pomocy ze strony Uczelni, PFRONU i innych instytucji,

• organizowanie pomocy psychologicznej,

• podejmowanie różnych działań mających na celu podniesienie kwalifikacji studentów niepełnosprawnych na rynku pracy,

• usuwanie barier w dostępie do zasobów informacyjnych i edukacyjnych,

• ułatwianie dostępu do specjalistycznego sprzętu – prowadzenie wypożyczalni sprzętu,

• podejmowanie działań mających na celu likwidację barier architektonicznych na terenie Uczelni,

• informowanie kandydatów na studia o możliwościach kształcenia się przez osoby niepełnosprawne.

Studenci z orzeczoną niepełnosprawnością mogą korzystać z:

• alternatywnej formy uzyskiwania zaliczeń i zdawania egzaminów, dostosowanej do specyficznych potrzeb związanych z konkretną niepełnosprawnością,

• indywidualnej organizacji studiów,

• transportu z miejsca zamieszkania na zajęcia i z powrotem

• pomocy tłumacza języka migowego na zajęciach i w załatwianiu spraw formalnych na uczelni

• pomocy asystenta osoby niepełnosprawnej.