PODSTAWOWY PODZIAŁ ORGANÓW PUBLICZNYCH

W związku z wprowadzeniem zdecentralizowanego modelu władzy i administracji, można mówić o systemie organów publicznych, które mogą być klasyfikowane wg różnych kryteriów.

Podział podstawowy to:

- organy władzy publicznej (organy stanowiące) o charakterze państwowym i samorządowym

- organy administracji publicznej o charakterze rządowym i samorządowym

Organy władzy publicznej o charakterze państwowym to organy władzy ustawodawczej: Sejm i Senat

Organy władzy publicznej o charakterze samorządowym to:

• Organ stanowiący województwa samorządowego, czyli sejmik województwa

• Organ stanowiący powiatu, czyli rada powiatu

• Organ stanowiący gminy/miasta czyli rada gminy/miasta

Celem tych organów jest stanowienie prawa. Parlament stanowi prawo w postaci ustaw; sejmik samorządowy, rada powiatu, rada gminy stanowią prawo lokalne przy pomocy uchwał

Organ administracji publicznej spełnia pewne kryteria, które można usystematyzować w następujący sposób:

• Jest to człowiek (np. wojewoda lub prezydent, wójt itp.) lub grupa ludzi w przypadku organu kolegialnego (zarząd województwa, zarząd powiatu)

• Działający w ramach struktury organizacyjnej państwa lub samorządu terytorialnego

• Powołany w celu realizacji przepisów prawa administracyjnego

• W granicach określonych prawem kompetencji.

RODZAJE PODZIAŁU TERYTORIALNEGO KRAJU DLA CELÓW DZIAŁALNOŚCI ORGANÓW PUBLICZNYCH

W Polsce zastosowano dwa rodzaje podziału terytorialnego kraju:

1. Podział dla celów administracji rządowej:

1. Podział zasadniczy na województwa (administracja zespolona)

2. Podział dla celów specjalnych: jest to podział dla celów administracji rządowej, niemieszczący się jednak w granicy województwa, powiatu lub gminy, np. kolei państwowych, administracji leśnej, urzędów górniczych, urzędów skarbowych itp. (administracja niezespolona)

1. Podział dla celów samorządu terytorialnego:

1. Podział zasadniczy na gminy wiejskie i miejskie – 2478

2. Podział pomocniczy w gminach wiejskich na sołectwa, a w gminach miejskich na dzielnice i osiedla

3. Podział na starostwa obejmujące granice administracyjne kilku gmin – 379

4. Podział na województwa, obejmujące granice administracyjne kilku lub kilkunastu powiatów – 16

WOJEWÓDZTWO

1. Organy rządowe

Wojewoda – organ rządowy o charakterze administracyjnym

Aparat pomocniczy (urzędniczy): Urząd Wojewódzki

1. Organy samorządowe

   1. Głosowanie powszechne mieszkańców województwa:

- wybory

- referendum wojewódzkie

1.2. Sejmik województwa

2. Organ samorządowy (administracyjny) Zarząd Województwa z Marszałkiem na czele

Aparat pomocniczy (urzędniczy): Urząd Marszałkowski

WOJEWÓDZTWO – ADMINISTRACJA RZĄDOWA

Zadania administracji rządowej w województwie wykonują:

1. Wojewoda

2. Organy rządowej adm. Zespolonej w województwie, w tym kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży

3. Organy niezespolonej administracji rządowej

4. Jednostki samorządu terytorialnego i ich związki, jeżeli wykonywanie przez nie zadań administracji rządowej wynika z odrębnych ustaw lub z zawartego porozumienia

5. Starosta, jeżeli wykonywanie przez niego zadań administracji rządowej wynika z odrębnych ustaw

6. Inne podmioty, jeżeli wykonywanie przez nie zadań administracji rządowej wynika z odrębnych ustaw

Wojewoda jest:

1. Przedstawicielem Rady Ministrów w województwie

2. Zwierzchnikiem rządowej administracji zespolonej w województwie

3. Organem rządowej administracji zespolonej w woj.

4. Organem nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego i ich związków pod względem legalności

5. Organem administracji rządowej w województwie, do którego właściwości należą wszystkie sprawy z zakresu administracji rządowej w województwie niezastrzeżone w odrębnych ustawach do właściwości innych organów tej administracji

6. Reprezentantem Skarbu Państwa, w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych ustawach

7. Organem wyższego stopnia w rozumieniu ustawy z dn. 14.06.1960 – Kodeks post. Adm.

Wojewoda kontroluje pod względem legalności, gospodarności i rzetelności wykonywanie przez organy samorządu terytorialnego zadań z zakresu administracji rządowej, realizowanych przez nie na podstawie ustawy lub porozumienia z organami administracji rządowej

WOJEWÓDZTWO – NIEZESPOLONA ADMINISTRACJA RZĄDOWA

Organami niezespolonej administracji rządowej są terenowe organy administracji rządowej podporządkowane właściwemu ministrowi lub centralnemu organowi administracji rządowej oraz kierownicy państwowych osób prawnych i kierownicy innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu administracji rządowej w województwie.

Rozdział 6. Akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę oraz organy niezespolonej administracji rządowej

Art. 59 Podmioty stanowiące akty prawa miejscowego

1. Na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawach wojewoda oraz organy niezespolonej administracji rządowej stanowią akty prawa miejscowego obowiązujące w województwie lub jego części.
2. Organy niezespolonej administracji rządowej działające w województwie są obowiązane do uzgadniania z wojewodą projektów aktów prawa miejscowego stanowionych przez te organy na podstawie odrębnych przepisów.

Art. 63 Skarga do sądu administracyjnego

1. Każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone przepisem aktu prawa miejscowego, wydanym przez wojewodę lub organ niezespolonej administracji rządowej, w sprawie z zakresu administracji publicznej, może, po bezskutecznym wezwaniu organu, który wydał przepis, lub organu upoważnionego do uchylenia przepisu w trybie nadzoru do usunięcia naruszenia, zaskarżyć przepis do sądu administracyjnego.

Rozdział 8. Akty prawa miejscowego stanowionego przez samorząd województwa

Art. 89 Stanowienie przez sejmik województwa aktów prawa miejscowego

1. Na podstawie tej ustawy oraz na podstawie upoważnień udzielonych w innych ustawach i w ich granicach sejmik województwa stanowi akty prawa miejscowg obowiązujące na obszarze województwa lub jego części.
2. Przewodniczący sejmiku województwa podpisuje akty prawa miejscowego przyjęte przez sejmik województwa, niezwłocznie po ich uchwaleniu i kieruje je do publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Art. 90 Zaskarżenie przepisu do sądu administracyjnego - przesłanki

1. Każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone przepisem aktu prawa miejscowego, wydanym w sprawie z zakresu administracji publicznej, może po bezskutecznym wezwaniu organu samorządu województwa, który wydał przepis, do usunięcia naruszenia zaskarżyć przepis do sądu administracyjnego

POWIAT

Rozdział 4. Akty prawa miejscowego stanowione przez powiat

Art. 40 Stanowienie aktów prawa miejscowego przez powiat

1. Na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawach rada powiatu stanowi akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze powiatu.
2. Akty prawa miejscowego stanowione są w szczególności w sprawach:
1) wymagających uregulowania w statucie,
2) porządkowych, o których mowa w art. 41, powiatowe przepisy porządkowe zasady wydawania,
3) szczególnego trybu zarządzania mieniem powiatu,
4) zasad i trybu korzystania z powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.

GMINA

Gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Gmina posiada osobowość prawną. Samodzielność gminy podlega ochronie sądowej

Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia:

1. Tworzy, łączy, dzieli i znosi gminy oraz ustala ich granice

2. Nadaje gminie lub miejscowości status miasta i ustala jego granice

3. Ustala i zmienia nazwy gmin oraz siedziby ich władz

Ustalenie i zmiana granic gmin dokonywane są w sposób zapewniający gminie terytorium możliwie jednorodne ze względu na układ osadniczy i przestrzenny, uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze i kulturowe oraz zapewniający zdolność wykonywania zadań publicznych. Nadania gminie lub miejscowości statusu miasta, ustalenie jego granic i ich zmiana dokonywane są w sposób uwzględniający infrastrukturę społeczną i techniczną oraz układ urbanistyczny i charakter zabudowy.

Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżona ustawami na rzecz innych podmiotów. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy.

TWORZENIE I OBOWIĄZYWANIE PRAWA UE

Członkostwo w UE prowadzi do przekazania przez państwo członkowskie określonych uprawnień, w zakresie tworzenia prawa organom UE. Wspólnota Europejska może tworzyć akty prawne na podstawie norm kompetencyjnych określonych w Traktacie o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, które ustalają rodzaj aktu oraz podmiot właściwy do uregulowania szczegółowego spraw podjętych w wydanym akcie. Jeżeli Unia nie jest uprawniona do wydania w danej dziedzinie aktu prawnego, to kompetencja ta przysługuje państwom członkowskim.

Prawo wspólnotowe występuje pod postaciami prawa pierwotnego i prawa wspólnego.

Prawo pierwotne jest stanowione bezpośrednio przez państwa członkowskie przy pomocy umów międzynarodowych, czyli za ich wspólną zgodą i może być zmienione wg pewnej procedury. Prawa pierwotne tworzą: traktaty założycielskie, traktaty modyfikujące, traktaty akcesyjne, załączniki do traktatów, zasady ogólne prawa będące wynikiem orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości oraz uznane zwyczaje. W hierarchii źródeł prawa pierwotnego najwyższą pozycję zajmują traktaty założycielskie oraz modyfikujące te umowy.

Rozporządzenie może być wydawane przez Parlament Europejski i Radę. Adresatem rozporządzenia są wszystkie państwa członkowskie, przede wszystkim rządy tych państw, ale może być kierowane do osób fizycznych i prawnych

Rozporządzenia są porównywalne do ustaw w prawach krajowych i najgłębiej ingerują w porządki prawne państw członkowskich. Przy pomocy rozporządzeń następuje unifikacja prawa na całym terytorium UE, zarówno w zakresie prawa materialnego (prawa i obowiązki stron) jak i proceduralnego.

Istnieje obowiązek ich publikacji w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Dyrektywy są wydawane przez Parlament Europejski i Radę. Dyrektywa nie tworzy norm prawnych bezpośrednio obowiązujących, ale państwa członkowskie wszystkie lub niektóre z nich, do których jest skierowana są zobowiązane do wydania w określonym terminie aktu prawnego, w pełni transponującego normy dyrektywy do prawa krajowego, a przede wszystkim realizującego cel wskazany w dyrektywie.

Dyrektywy nie są adresowane do innych podmiotów prawa poza państwami członkowskimi. Nie są bezpośrednimi źródłami praw i obowiązków osób fizycznych i prawnych, stanowią instrument harmonizacji, a nie ujednolicania prawa w UE. Przepisy krajowe państw członkowskich po implementacji dyrektyw zbliżają się do siebie, a nie stają się identyczne. W ten sposób wspólne cele mogą być osiągane przy zachowaniu krajowych porządków prawnych i tradycyjnych aktów prawnych każdego państwa członkowskiego.

Dyrektywy są podporządkowane rozporządzeniom, nie mogą być z nimi sprzeczne u nie mogą zmieniać ich treści.

Zalecenia są najczęściej uchwalane przez Radę wówczas, gdy nie można zastosować innych narzędzi prawa, a sprawa musi być uregulowana, ze względu na procesy zachodzące w UE. Ich adresatami są państwa członkowskie i chociaż nie mają charakteru wiążącego, państwo do którego zalecenie jest skierowane nie może nie brać go pod uwagę. W praktyce zalecenia mają wysoką rangę prwaną ze względu na prestiż organów unijnych które je wydają.

Opinie wydaje Komisja Europejska, Rada, Parlament Europejski, a także inne organy UE, np. Komitet Ekonomiczno-Społeczny. Najczęściej stosowane są w prawie wewnętrznym, między organami Unii. Komisja Europejska wydaje opinie w ramach nadzoru nad przestrzeganiem prawa wspólnotowego. Opinie Parlamentu Europejskiego są istotne w procesie tworzenia prawa unijnego. Brak takiej opinii może być istotnym naruszeniem procedury decyzyjnej, akt prawny może być wówczas przedmiotem skargi do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Opinie nie kreują adresatom żadnych praw i obowiązków.